"Αστική συνείδηση" στην Ελλάδα

Ή "Αστική Τάξη" και η "Αστική συνείδηση" στην Ελλάδα!

Πολλές φορές προσπαθώ να σκεφτώ για ποιο λόγο το Ελληνικό κράτος, η κοινωνία μας, αλλά και ο καθένας προσωπικά, έχουμε μείνει κοινωνικά, επαγγελματικά και πνευματικά στάσιμοι σε ένα πολύ χαμηλό επίπεδο και χωλένουμε πραγματικά ώστε να μπορέσουμε να ακολουθήσουμε τους ρυθμούς ανάπτυξης των Ευρωπαίων εταίρων μας. Πιστεύω ότι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο η ελληνική κοινωνία προχωράει με τόσο αργά βήματα είναι η ανυπαρξία -στην πραγματικότητα γιατί θεωρητικά υπάρχει- της αστικής τάξης.

Εξ αρχής, αν θα μπορούσα να δώσω έναν ορισμό για το τι είναι η ¨Αστική Τάξη", θα έλεγα ότι πρόκειται για ένα σύνολο ανθρώπων οι οποίοι βρίσκονται κοινωνικά και οικονομικά στα ενδιάμεσα στρώματα -γι' αυτό χαρακτηρίζεται και ως "μεσαία τάξη"- της καπιταλιστικής κοινωνίας, ενώ παράλληλα έχουν αυξημένο μορφωτικό επίπεδο. Επαγγελματικά, μιλάμε για την μερίδα των εμπόρων, των μεσαίιων και μεγάλων επιχηρηματιών και των βιοτεχνών οι οποίοι κοινωνιολογικά εντάσονται ενδιάμεσα της εργατικής και την ανώτερης κοινωνικής τάξης και που κατέχουν τα μέσα παραγωγής σε ένα καπιταλιστικό σύστημα.

Παρόλο, όμως, που τα χαρακτηριστικά της Ελληνικής κοινωνίας (καπιταλιστικό σύστημα, δημοκρατία, παιδεία, αστικά κέντρα, οικονομική δραστηριότητα) φανερώνουν ότι πρόκειται για μια αστική κοινωνία, στην ουσία δεν υπάρχει ούτε κατά διάνοια.

Ενώ στην κεντρική Ευρώπη η αστική τάξη δημιουργήθηκε έπειτα από ζημώσεις αιώνων και επαναστάσεις και επιρεάστηκε από πνευματικά ρεύματα, στην Ελλάδα άρχισε να δημιουργείται μεταπολεμικά και μάλιστα με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Χιλιάδες πολίτες μέσα σε λίγες δεκαετίες άφησαν τις επαρχιακές πόλεις και τα χωριά, την ηρεμία και ησυχία της αγροτικής ζωής, καθώς και τον κλειστό κοινωνικό περίγυρο και άρχισαν μαζικά να συσορεύονται στα αστικά κέντρα ώστε να γίνουν μέλη, πλέον, μιας αστικής κοινωνίας.

Μιας κοινωνίας που διέφερε κατά πολύ από αυτή που είχαν μάθει να ζούνε μέχρι τότε. Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο, οι γρήγοροι ρυθμοί των μεγαλουπόλεων και ο έντονος ανταγωνισμός είναι κάποια χαρακτηριστικά που συντέλεσαν στο να είναι αδύνατη την ομαλή προσαρμογή των ανθρώπων σε αυτά τα καινούρια δεδομένα. Ξαφνικά βρέθηκαν σε ένα ανταγωνιστικό περιβάλλον ανάμεσα σε χιλιάδες άλλους ανθρώπους οι οποίοι διεκδικούσαν με τη σειρά τους μια σταθερή θέση εργασίας, μια μόνιμη στέγη και γενικότερα αποδοχή και διάκριση.

Έτσι, στην αρχή μιας και όλα ήταν άγνωστα, και όπως κάνουν σχεδόν όλοι οι άνθρωποι μπρος το άγνωστο, αισθάνθηκαν ότι έπρεπε να αμυνθούν. Έβλεπαν τους συνανθρώπους τους σαν αντιπάλους και με το ένστικτο της αυτοσυντήρησης να τους καθοδηγεί μετά από λίγο καιρό πέρασαν στην επίθεση. Έγιναν, το αντίθετο από αυτό που θα περίμενε κανείς, αντικοινωνικοί. Και αυτή η αντικοινωνικότητα και η επιθετικότητα είναι που έγινε κανόνας. Κανόνες και νόμοι προσωπικοί που βρίσκονται πάνω ακόμα και από τους κανόνες λειτουργίας του κράτους. -Όταν κάποιος βάζει το αυτοκίνητό του στο πεζοδρόμιο και το κλείνει, πρώτα σκέφτεται την προσωπική του επιβίωση, το πως θα βολέψει το αμάξι του, και μετά το δίκαιο και το ότι στερεί από κάποιον το δικαίωμα να περπατάει στα πεζοδρόμια.-

Από τη μια, λοιπόν, έχουμε τον Έλληνα αστό που ποτέ δεν απέκτησε ταξική συνείδηση και ενώ δεν δέχτηκε, ουσιαστικά, ποτέ τον κομμουνισμό, δεν ασπάστηκε ποτέ πλήρως και το καπιταλιστικό σύστημα. Η εργασία και η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα ταυτίστηκε ουσιαστικά με το δημόσιο. Η οικονομία μας έγινε κρατικοδίαιτη και οι πολίτες εξαρτώμενοι από το κράτος. Το όνειρο του κάθε Έλληνα να έχει όσο γίνεται λιγότερες ευθύνες χωρίς να μοχθεί πολύ έγινε πραγματικότητα. Μια κατάσταση που, όμως, συντηρούσε την στασιμότητα και όχι την ανάπτυξη.

Αντίθετα, από την άλλη πλευρά, στην Ευρώπη, η ανάπτυξη του εμπορίου, της βιοτεχνίας, της βιομηχανίας, της επιχειρηματικότητας, τις τεχνολογίας και των επιστημών, είχαν πάρει το "δρόμο" τους και οι άνθρωποι της αστικής τάξης είχαν αναπτύξει μια σχέση συνεργασίας αλλά και αντιπαλότητας με τους κρατικούς μηχανισμούς. Εμείς κυριολεκτικά ταυτιστήκαμε, γίναμε ένα, κράτος και πολίτες. Το αποτέλεσμα ήταν να μπούμε σε ένα φαύλο κύκλο. Η ανάπτυξη και η πρόοδος να προχωράνε με πολύ αργά βήματα. Βολεμένοι οι περισσότεροι στις θέσεις τους από τη μια ζητάνε μεγάλες αλλαγές, διαφάνεια, καλύτερες συνθήκες για επιχειρηματικότητα και από την άλλη να φοβούνται να σηκώσουν ανάστημα τους μήπως και χαλάσουν τη "συνεργασία" τους με το κράτος.

Η δημιουργία, λοιπόν, της αστικής τάξης και κατά προέκταση αστικής συνείδησης, κανονικά, θα προϋποθέτει σύγκρουση με το κράτος, την Εκκλησία και την ανώτερη τάξη. Θα έφερνε νέες ιδέες, καινούριες αντιλήψεις, ανοικτά μυαλά, μακρυά από εθνικιστικές ιδεολογίες και θρησκείες. Δυστυχώς, όμως, σήμερα μπορούμε να μιλάμε μόνο για μικροαστούς που δεν λειτουργούν βάση κανόνων και νόμων που οι ίδιοι απαίτησαν και ακολουθούν, αλλά στο "περίπου", με βάση την προσωπική τους κρίση.