Με την τρυπητή κουτάλα ανά χείρας και το καλάθι του, ο κουρέας Θεμιστοκλής Καλοκαιρινός, στα Κύθηρα, από τα χαράματα κάθε καλοκαίρι συγκεντρώνει το φυσικό αλάτι που απομένει μετά την εξάτμιση του θαλασσόνερου. Στο τέλος, το πουλάει προς 5 ευρώ το κιλό στην τοπική αγορά
«Εδώ και τριάντα τρία χρόνια μαζεύω με τα χέρια μου το φυσικό, θαλασσινό αλάτι και το πουλώ. Είναι υπόθεση πάρα πολύ δύσκολη, σχετικά επικίνδυνη, έτσι όπως περπατάς πάνω στα βράχια. Οι παλιοί έλεγαν πως αν θες να καταραστείς κάποιον, πες του να γίνει αλατάς ή καμινάρης, να δουλεύει ασταμάτητα μες στη ζέστη...».
Αυτές τις μέρες θα «χτυπήσει» σε δημοπρασία μία από τις αλυκές του νησιού του. Για έναν ολόκληρο χρόνο που θα τη νοικιάζει προς 300 ευρώ, θα βγάζει απ΄ αυτήν το αλάτι της για ένα δεύτερο μεροκάματο. Κουρέας στο Λιβάδι των Κυθήρων, ο 38χρονος Θεμιστοκλής Καλοκαιρινός ετοιμάζεται και πάλι να πιάσει δουλειά στις νοτιοανατολικές βραχώδεις ακτές, στον Αβλέμονα, να ξεκινήσει την προεργασία για τη φετινή σοδειά του. «Από πέντε χρονών θυμάμαι που το μάζευαν ο πατέρας κι ο θείος μου. Το έβαζαν σε τσουβάλια πάνω στο γαϊδουράκι κι εγώ τότε το έσερνα φορτωμένο ώς το σπίτι. Δώδεκα χρόνια τώρα, έχω αναλάβει μόνος μου πλέον τη δουλειά. Και φέτος, σε λίγες μέρες, τραβώντας με αντλία το θαλασσόνερο, θα αρχίσω να ποτίζω ξανά, σαν περιβόλι, ανά εικοσαήμερο, τις αυτόπηκτες αλυκές μου- τις αμέτρητες φυσικές κοιλότητες μεταξύ των βράχων. Θα χρειαστεί ζέστη κι αεράκι μέχρις ότου τελικά το νερό εξατμιστεί κι απομείνει, ένα μήνα αργότερα, το αλάτι», ιστορεί στα «ΝΕΑ».
«Το κάθε μάζεμά του διαρκεί ώς και δέκα μέρες. Με τρυπητή κουτάλα, το συγκεντρώνω μόνος μου καθημερινά από τις πεντέμισι το πρωί, προτού δηλαδή ο ήλιος γίνει αφόρητος. Το ίδιο σκηνικό, το λεγόμενο και “σεφέρι”- εναλλάξ πότισμα και μάζεμα- το επαναλαμβάνω ολόκληρο το καλοκαίρι, μέχρι και τα τέλη Σεπτεμβρίου. Ο καιρός, πάντως, μπορεί να μειώσει ώς και στο μισό την παραγωγή μου: με τις φουρτούνες τα κύματα ανεβαίνουν και η θάλασσα ξεπλένει το νερό που έχω ρίξει στην αλυκή μαζί και το αλάτι που ήδη έχει μαζευτεί εκεί. Το ίδιο και η βροχή που πέφτει και το λειώνει...», λέει.
Καιρού επιτρέποντος, ωστόσο, θα βγάλει καλάθι καλάθι ώς κι έναν τόνο αλατιού σε ετήσια βάση. «Το φορτώνω σε σακιά κι από κει στον ώμο μου για το αμάξι. Στο σπίτι πια, το λιάζω για τριάντα μέρες, μέχρι να στεγνώσει καλά, κατόπιν το καθαρίζω, πριν το τσουβαλιάσω. Στο τέλος, το πουλώ προς 5 ευρώ το κιλό στην τοπική αγορά, με ξέρουν πλέον κι έρχονται ή μου τηλεφωνούν οι ντόπιοι. Υπάρχουν, βέβαια, και χρονιές που δε φεύγει όλη η ποσότητα».
ΣΤΑ ΒΡΑΧΙΑ
Ο ήλιος και η θάλασσα «καθορίζουν» το ύψος των εσόδων των παραδοσιακών αλατάδων
Σε φουλ ρυθμούς οι προετοιμασίες
ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ, την κατ΄ εξοχήν αλατοπαραγωγό περιοχή της χώρας, ήδη έχουν βάλει μπρος για τη νέα σεζόν στη λεγόμενη Ασπρη αλυκή. «Αυτή την εποχή, διανύουμε την καλλιεργητική περίοδο του αλατιού, τη διεργασία ώστε να το εξαγάγουμε το φθινόπωρο μέσα από τις αργιλώδεις, αβαθείς εκτάσεις 11.220 στρεμμάτων, αφού εξατμιστεί το θαλασσινό νερό, οπότε το χλωριούχο νάτριο συμπυκνωθεί και κρυσταλλώσει», λέει ο Χρήστος Μήλας, διευθυντής παραγωγής στις Ελληνικές Αλυκές Α.Ε. (http://www. saltworks.gr).
«Η εταιρεία μας ανήκει στο Δημόσιο και παράγει το 60% της συνολικής εγχώριας κατανάλωσης. Στις επτά ανά την επικράτεια αλυκές μας που απασχολούν 45 άτομα ως μόνιμο προσωπικό παράγουμε ετησίως γύρω στους 200.000 τόνους, το 60% στο Μεσολόγγι. Οι υπόλοιπες ανάγκες μας καλύπτονται με εισαγωγές, κυρίως από Αίγυπτο αλλά και από Γαλλία, Τυνησία ή και άλλες χώρες».
Η Μαύρη αλυκή
Λίγα χιλιόμετρα πιο πέρα, στην Τουρλίδα, σε ένα από τα νησάκια της λιμνοθάλασσας, το αλάτι έχει επίσης την τιμητική του. Με τη διαφορά πως την παραγωγή και εκμετάλλευσή του έχει αναλάβει η Δημοτική Επιχείρηση της Ιεράς Πόλης και πως η αλυκή έχει ονομαστεί Μαύρη, καθώς το αλάτι της θεωρείται κατώτερο σε ποιότητα από της Ασπρης αλυκής. «Στην παρούσα φάση, έξι ειδικευμένοι εργάτες γεμίζουν νερότις λεγόμενες θερμάστρες, τα “τηγάνια” (φυσικές αβαθείς λεκάνες). Προετοιμαζόμαστε, ενόψει της συγκομιδής που γίνεται Σεπτέμβριο και Οκτώβριο, τότε που θα βγάλουμε έως και 18.000 τόνους αλάτι, υπό φυσιολογικές συνθήκες. Το διαθέτουμε προς 20,3 ευρώ τον τόνο σε γνωστή εταιρεία, που το συσκευάζει και το διακινεί», λέει ο Κώστας Πουλής, υπεύθυνος λειτουργίας της αλυκής.
Τρίτη 25 Μαΐου 2010
Δευτέρα 24 Μαΐου 2010
Ο Κόσμος όπως τον βλέπω εγώ. (Α. Αϊνστάιν)
Ο Κόσμος όπως τον βλέπω εγώ. (Α. Αϊνστάιν)
"Μόνο το άτομο έχει αίσθηση υπεθυνότητας"
- Nietzsche
Αλβέρτος Αϊνστάιν (1925) χωρίς περαιτέρω σχολιασμό:
Ο Κόσμος όπως τον βλέπω εγώ.
Σε τι παράξενη κατάσταση βρισκόμαστε εμείς οι θνητοί! Καθένας από εμάς βρίσκεται εδώ για μια σύντομη επίσκεψη· δεν γνωρίζει για ποιο σκοπό, αν και μερικές φορές νομίζει ότι τον αισθάνεται. Αλλά από την οπτική γωνία της καθημερινής ζωής, χωρίς να εμβαθύνουμε, υπάρχουμε για τον συνάνθρωπο μας - καταρχάς για αυτούς στων οποίων τα χαμόγελα και την ευημερία στηρίζεται όλη η ευτυχία μας και αμέσως μετά για όλους αυτούς που δεν γνωρίζουμε προσωπικά και με την μοίρα των οποίων είμαστε ενωμένοι με τον δεσμό της συμπόνοιας. Εκατό φορές κάθε μέρα, θυμίζω στον εαυτό μου ότι η εσωτερική και εξωτερική ζωή μου εξαρτάται από την εργασία των άλλων ανθρώπων, ζωντανών και νεκρών, και ότι πρέπει να υπερβάλω εαυτόν για να μπορέσω να δώσω στο ίδιο μέτρο με το οποίο έχω λάβει και συνεχίζω να λαμβάνω. Με ελκύει η απλή ζωή και συχνά καταπιέζομαι από το αίσθημα ότι απορροφώ μια μη αναγκαία ποσότητα από την εργασία των συνανθρώπων μου. Θεωρώ τις ταξικές διαφορές αντίθετες προς την δικαιοσύνη και, σε τελική ανάλυση, βασισμένες στον εξαναγκασμό. Θεωρώ επίσης ότι η απέριττη ζωή κάνει καλό σε όλους, φυσικά και πνευματικά.
Σίγουρα δεν πιστεύω στην ανθρώπινη ελευθερία με την φιλοσοφική έννοια. Όλοι δρουν όχι μόνο υπό την επιρροή ενός εξωτερικού καταναγκασμού αλλά επίσης σύμφωνα και με μια εσωτερική ανάγκη. Η ρήση του Σοπενχάουερ, ότι "ο άνθρωπος μπορεί να δρα όπως αυτός θέλει, αλλά όχι να θέλει όπως αυτός θέλει" αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για εμένα από την νεότητα μου και μια συνεχή παρηγοριά και μια αμείωτη πηγή υπομονής στις δυσκολίες της ζωής, της δικιάς μου και των άλλων. Αυτό το συναίσθημα φιλεύσπλαχνα μετριάζει την αίσθηση υπευθυνότητας που τόσο εύκολα μπορεί να σε παραλύσει, και μας εμποδίζει στο να πάρουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους ανθρώπους πολύ σοβαρά· συντελεί σε μια άποψη της ζωής στην οποία το χιούμορ, προπαντός, έχει την θέση που του αρμόζει.
Το να αναρωτιέσαι το νόημα ή το αντικείμενο της ύπαρξης σου ή της δημιουργίας γενικά μου έμοιαζε πάντα παράλογο από αντικειμενικής απόψεως. Και όμως ο καθένας έχει συγκεκριμένα ιδανικά που καθορίζουν την κατεύθυνση των προσπαθειών του και των κρίσεων του. Υπό αυτήν την έννοια ποτέ δεν κοίταξα την ευκολία και την ευτυχία σαν αυτοσκοπούς - μια τέτοια ηθική βάση βρίσκω ως πιο αρμόζουσα για ένα κοπάδι γουρούνια. Τα ιδανικά που φώτισαν τον δρόμο μου και κατ' επανάληψη μου έδωσαν κουράγιο να αντιμετωπίζω την ζωή πρόσχαρα, ήταν η Αλήθεια, η Καλοσύνη και η Ομορφιά. Χωρίς την αίσθηση συντροφικότητας με ανθρώπους του ιδίου πνεύματος, της ενασχόλησης με τον στόχο, τον αιώνια ανέφικτο στον τομέα της τέχνης και της επιστημονικής έρευνας, η ζωή θα μου φαινόταν κενή. Τα συνηθισμένα αντικείμενα της ανθρώπινης προσπάθειας - ιδιοκτησία, εξωτερική επιτυχία, πολυτέλεια - μου φαινόντουσαν πάντα άξια περιφρονήσεως.
Η παθιασμένη αίσθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και υπευθυνότητας πάντα αντιπαραβαλλόταν παράξενα με την σαφή μου ελευθερία από την ανάγκη για απευθείας επαφή με άλλα ανθρώπινα όντα και κοινότητες. Βαδίζω το δικό μου δρόμο και ποτέ δεν άνηκα στη χώρα μου, το σπίτι μου, τους φίλους μου ή ακόμα και στην οικογένεια μου, με όλη μου την καρδιά· αντιμέτωπος με όλους αυτούς τους δεσμούς ποτέ δεν έχασα το επίμονο αίσθημα της απόσπασης, της ανάγκης για μοναξιά - ένα αίσθημα που αυξάνεται με τα χρόνια. Οι άνθρωποι αποκτούν απότομα συνείδηση, χωρίς να το μετανιώσουν, των ορίων της πιθανότητας για αμοιβαία κατανόηση και συμπόνοια με τους συνανθρώπους τους. Ένας τέτοιος άνθρωπος χωρίς αμφιβολία χάνει ένα μέρος της εγκαρδιότητας και της αθωότητας· από την άλλη, είναι κατά πολύ περισσότερο ανεξάρτητος από απόψεις, συνήθειες και κρίσεις των συνανθρώπων του και αποφεύγει τον πειρασμό να βασιστεί σε τέτοια ανασφαλή θεμέλια.
Το πολιτικό ιδεώδες μου είναι αυτό της δημοκρατίας. Ας είναι ο κάθε άνθρωπος σεβαστός σαν άτομο και κανένας να μην γίνεται είδωλο. Είναι μια ειρωνεία της μοίρας ότι εγώ ο ίδιος έχω γίνει αποδέκτης υπερβολικού θαυμασμού και σεβασμού από τους συνανθρώπους μου χωρίς εγώ ούτε να ευθύνομαι και ούτε να το αξίζω. Η αιτία για αυτό ίσως να είναι η επιθυμία, ανέφικτη για τους πολλούς, να κατανοήσουν την μία ή δύο ιδέες τις οποίες έχω με τις ασθενικές δυνάμεις μου επιτύχει μέσω ακατάπαυστου αγώνα. Γνωρίζω πολύ καλά ότι είναι απαραίτητο για την επιτυχία κάθε σύνθετου εγχειρήματος, ότι ένας άνθρωπος θα πρέπει να κάνει την σκέψη και να κατευθύνει και γενικά να φέρει την ευθύνη. Αλλά αυτοί που καθοδηγούνται δεν πρέπει να αναγκάζονται, θα πρέπει να μπορούν να διαλέγουν τον αρχηγό τους. Ένα αυταρχικό σύστημα καταναγκασμού, κατά την άποψη μου, σύντομα αποσυντίθεται. Γιατί η δύναμη πάντα έλκει ανθρώπους χαμηλής ηθικής, και πιστεύω ότι είναι ένας αμετάβλητος κανόνας ότι τους ιδιοφυείς τυράννους, τους διαδέχονται αχρείοι. Γι' αυτό το λόγο πάντα εναντιώθηκα σε συστήματα όπως αυτά που βλέπουμε στην Ιταλία και την Ρωσία σήμερα. Αυτό το οποίο έχει επιφέρει δυσφήμιση στην επικρατούσα σημερινή μορφή δημοκρατίας της Ευρώπης δεν μπορεί να αποδοθεί στην ιδέα της δημοκρατίας, αλλά στην έλλειψη σταθερότητας των αρχηγών των κυβερνήσεων και στον απρόσωπο χαρακτήρα του εκλογικού συστήματος. Πιστεύω ότι από αυτήν την άποψη οι ΗΠΑ έχουν οργανωθεί καλύτερα. Έχουν ένα υπεύθυνο Πρόεδρο που εκλέγεται για μια επαρκή περίοδο και έχει επαρκή αρμοδιότητα για να είναι υπεύθυνος στις πράξεις του. Από την άλλη, αυτό που εκτιμώ στο δικό μας πολιτικό σύστημα είναι η πιο εκτεταμένη πρόνοια που υπάρχει για το άτομο σε περίπτωση ασθένειας ή ανάγκης. Αυτό που πραγματικά αξίζει στην παρέλαση της ανθρώπινης ζωής μου φαίνεται ότι δεν είναι η Πολιτεία αλλά το δημιουργικό, ευαίσθητο άτομο, η ατομικότητα· αυτή μόνη της δημιουργεί το ευγενές και το μεγαλειώδες, ενώ το κοπάδι σαν τέτοιο παραμένει αμβλύ στη σκέψη και αμβλύ στο συναίσθημα.
Αυτό το θέμα με φέρνει στο χειρότερο γνώρισμα της φύσης του κοπαδιού, το στρατιωτικό σύστημα, το οποίο απεχθάνομαι. Το ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση στο να παρελαύνει σε σχηματισμό στον τόνο μιας μπάντας είναι αρκετό για να με κάνει να τον περιφρονήσω. Ο μεγάλος εγκέφαλος του, του δόθηκε από λάθος· μια σπονδυλική στήλη ήταν όλο κι όλο ότι χρειαζόταν. Αυτό το σημάδι πανώλης του πολιτισμού θα έπρεπε να καταργηθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Ηρωισμός από διαταγή, παράλογη βία, και όλες οι δηλητηριώδεις ανοησίες που κάνει στο όνομα του πατριωτισμού - πόσο τα μισώ όλα αυτά! Ο πόλεμος μου φαίνεται ένα πρόστυχο και ποταπό πράγμα: Καλύτερα να με κόβανε κομμάτια από το να πάρω μέρος σε τέτοιο αποτροπιασμό. Και όμως, παρ' όλα αυτά, τόσο υψηλή είναι η άποψη μου για την ανθρώπινη φυλή που πιστεύω ότι αυτή η λάμια θα είχε από καιρό εξαφανιστεί, αν ο υγιής νους των εθνών δεν είχε συστηματικά διαφθαρεί από τα εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα που ενεργοποιούνται μέσω των σχολείων και του Τύπου.
Το ωραιότερο πράγμα που μπορούμε να έχουμε την εμπειρία του είναι το μυστηριώδες. Είναι το θεμελιώδες συναίσθημα το οποίο βρίσκεται στο λίκνο της αληθινής τέχνης και της αληθινής επιστήμης. Αυτός που το γνωρίζει και δεν μπορεί πια να το θαυμάσει, να αισθανθεί έκπληξη, είναι σαν νεκρός, ένα σβησμένο κερί. Η εμπειρία του μυστηρίου - ακόμα κι αν ήταν αναμεμειγμένη με φόβο - ήταν αυτή που προκάλεσε την θρησκεία. Η γνώση της ύπαρξης πραγμάτων στα οποία δεν μπορούμε να διεισδύσουμε, των εκδηλώσεων της βαθύτερης λογικής και της πιο αστραποβολούσας ομορφιάς , τα οποία είναι προσβάσιμα στη λογική μας στις πιο βασικές τους μορφές - είναι αυτή η γνώση και αυτό το συναίσθημα που συνιστούν την πραγματικά θρησκευτική συμπεριφορά· υπό αυτήν την έννοια και μόνο υπό αυτήν, είμαι ένας βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος. Δεν μπορώ να συλλάβω ένα Θεό που ανταμείβει και τιμωρεί τα δημιουργήματα του, ή έχει θέληση του ίδιου είδους μ' αυτή που εμείς αντιλαμβανόμαστε στους εαυτούς μας. Ένας άνθρωπος που μπορεί να επιζήσει του φυσικού θανάτου του είναι επίσης πέρα από την κατανόηση μου, ούτε θα επιθυμούσα να ήταν αλλιώς· τέτοιες ιδέες είναι για τους φόβους ενός παράλογου εγωισμού αδύναμων ψυχών. Είναι αρκετό για εμένα το μυστήριο της αιωνιότητας της ζωής, και ο υπαινιγμός της θαυμαστής δομής της πραγματικότητας, μαζί με την ειλικρινή προσπάθεια να κατανοήσω ένα μέρος, που δεν μπορεί ποτέ να είναι τόσο μικρό, του λόγου που αποκαλύπτει τον εαυτό του στη φύση.
"Μόνο το άτομο έχει αίσθηση υπεθυνότητας"
- Nietzsche
Αλβέρτος Αϊνστάιν (1925) χωρίς περαιτέρω σχολιασμό:
Ο Κόσμος όπως τον βλέπω εγώ.
Σε τι παράξενη κατάσταση βρισκόμαστε εμείς οι θνητοί! Καθένας από εμάς βρίσκεται εδώ για μια σύντομη επίσκεψη· δεν γνωρίζει για ποιο σκοπό, αν και μερικές φορές νομίζει ότι τον αισθάνεται. Αλλά από την οπτική γωνία της καθημερινής ζωής, χωρίς να εμβαθύνουμε, υπάρχουμε για τον συνάνθρωπο μας - καταρχάς για αυτούς στων οποίων τα χαμόγελα και την ευημερία στηρίζεται όλη η ευτυχία μας και αμέσως μετά για όλους αυτούς που δεν γνωρίζουμε προσωπικά και με την μοίρα των οποίων είμαστε ενωμένοι με τον δεσμό της συμπόνοιας. Εκατό φορές κάθε μέρα, θυμίζω στον εαυτό μου ότι η εσωτερική και εξωτερική ζωή μου εξαρτάται από την εργασία των άλλων ανθρώπων, ζωντανών και νεκρών, και ότι πρέπει να υπερβάλω εαυτόν για να μπορέσω να δώσω στο ίδιο μέτρο με το οποίο έχω λάβει και συνεχίζω να λαμβάνω. Με ελκύει η απλή ζωή και συχνά καταπιέζομαι από το αίσθημα ότι απορροφώ μια μη αναγκαία ποσότητα από την εργασία των συνανθρώπων μου. Θεωρώ τις ταξικές διαφορές αντίθετες προς την δικαιοσύνη και, σε τελική ανάλυση, βασισμένες στον εξαναγκασμό. Θεωρώ επίσης ότι η απέριττη ζωή κάνει καλό σε όλους, φυσικά και πνευματικά.
Σίγουρα δεν πιστεύω στην ανθρώπινη ελευθερία με την φιλοσοφική έννοια. Όλοι δρουν όχι μόνο υπό την επιρροή ενός εξωτερικού καταναγκασμού αλλά επίσης σύμφωνα και με μια εσωτερική ανάγκη. Η ρήση του Σοπενχάουερ, ότι "ο άνθρωπος μπορεί να δρα όπως αυτός θέλει, αλλά όχι να θέλει όπως αυτός θέλει" αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για εμένα από την νεότητα μου και μια συνεχή παρηγοριά και μια αμείωτη πηγή υπομονής στις δυσκολίες της ζωής, της δικιάς μου και των άλλων. Αυτό το συναίσθημα φιλεύσπλαχνα μετριάζει την αίσθηση υπευθυνότητας που τόσο εύκολα μπορεί να σε παραλύσει, και μας εμποδίζει στο να πάρουμε τους εαυτούς μας και τους άλλους ανθρώπους πολύ σοβαρά· συντελεί σε μια άποψη της ζωής στην οποία το χιούμορ, προπαντός, έχει την θέση που του αρμόζει.
Το να αναρωτιέσαι το νόημα ή το αντικείμενο της ύπαρξης σου ή της δημιουργίας γενικά μου έμοιαζε πάντα παράλογο από αντικειμενικής απόψεως. Και όμως ο καθένας έχει συγκεκριμένα ιδανικά που καθορίζουν την κατεύθυνση των προσπαθειών του και των κρίσεων του. Υπό αυτήν την έννοια ποτέ δεν κοίταξα την ευκολία και την ευτυχία σαν αυτοσκοπούς - μια τέτοια ηθική βάση βρίσκω ως πιο αρμόζουσα για ένα κοπάδι γουρούνια. Τα ιδανικά που φώτισαν τον δρόμο μου και κατ' επανάληψη μου έδωσαν κουράγιο να αντιμετωπίζω την ζωή πρόσχαρα, ήταν η Αλήθεια, η Καλοσύνη και η Ομορφιά. Χωρίς την αίσθηση συντροφικότητας με ανθρώπους του ιδίου πνεύματος, της ενασχόλησης με τον στόχο, τον αιώνια ανέφικτο στον τομέα της τέχνης και της επιστημονικής έρευνας, η ζωή θα μου φαινόταν κενή. Τα συνηθισμένα αντικείμενα της ανθρώπινης προσπάθειας - ιδιοκτησία, εξωτερική επιτυχία, πολυτέλεια - μου φαινόντουσαν πάντα άξια περιφρονήσεως.
Η παθιασμένη αίσθηση της κοινωνικής δικαιοσύνης και υπευθυνότητας πάντα αντιπαραβαλλόταν παράξενα με την σαφή μου ελευθερία από την ανάγκη για απευθείας επαφή με άλλα ανθρώπινα όντα και κοινότητες. Βαδίζω το δικό μου δρόμο και ποτέ δεν άνηκα στη χώρα μου, το σπίτι μου, τους φίλους μου ή ακόμα και στην οικογένεια μου, με όλη μου την καρδιά· αντιμέτωπος με όλους αυτούς τους δεσμούς ποτέ δεν έχασα το επίμονο αίσθημα της απόσπασης, της ανάγκης για μοναξιά - ένα αίσθημα που αυξάνεται με τα χρόνια. Οι άνθρωποι αποκτούν απότομα συνείδηση, χωρίς να το μετανιώσουν, των ορίων της πιθανότητας για αμοιβαία κατανόηση και συμπόνοια με τους συνανθρώπους τους. Ένας τέτοιος άνθρωπος χωρίς αμφιβολία χάνει ένα μέρος της εγκαρδιότητας και της αθωότητας· από την άλλη, είναι κατά πολύ περισσότερο ανεξάρτητος από απόψεις, συνήθειες και κρίσεις των συνανθρώπων του και αποφεύγει τον πειρασμό να βασιστεί σε τέτοια ανασφαλή θεμέλια.
Το πολιτικό ιδεώδες μου είναι αυτό της δημοκρατίας. Ας είναι ο κάθε άνθρωπος σεβαστός σαν άτομο και κανένας να μην γίνεται είδωλο. Είναι μια ειρωνεία της μοίρας ότι εγώ ο ίδιος έχω γίνει αποδέκτης υπερβολικού θαυμασμού και σεβασμού από τους συνανθρώπους μου χωρίς εγώ ούτε να ευθύνομαι και ούτε να το αξίζω. Η αιτία για αυτό ίσως να είναι η επιθυμία, ανέφικτη για τους πολλούς, να κατανοήσουν την μία ή δύο ιδέες τις οποίες έχω με τις ασθενικές δυνάμεις μου επιτύχει μέσω ακατάπαυστου αγώνα. Γνωρίζω πολύ καλά ότι είναι απαραίτητο για την επιτυχία κάθε σύνθετου εγχειρήματος, ότι ένας άνθρωπος θα πρέπει να κάνει την σκέψη και να κατευθύνει και γενικά να φέρει την ευθύνη. Αλλά αυτοί που καθοδηγούνται δεν πρέπει να αναγκάζονται, θα πρέπει να μπορούν να διαλέγουν τον αρχηγό τους. Ένα αυταρχικό σύστημα καταναγκασμού, κατά την άποψη μου, σύντομα αποσυντίθεται. Γιατί η δύναμη πάντα έλκει ανθρώπους χαμηλής ηθικής, και πιστεύω ότι είναι ένας αμετάβλητος κανόνας ότι τους ιδιοφυείς τυράννους, τους διαδέχονται αχρείοι. Γι' αυτό το λόγο πάντα εναντιώθηκα σε συστήματα όπως αυτά που βλέπουμε στην Ιταλία και την Ρωσία σήμερα. Αυτό το οποίο έχει επιφέρει δυσφήμιση στην επικρατούσα σημερινή μορφή δημοκρατίας της Ευρώπης δεν μπορεί να αποδοθεί στην ιδέα της δημοκρατίας, αλλά στην έλλειψη σταθερότητας των αρχηγών των κυβερνήσεων και στον απρόσωπο χαρακτήρα του εκλογικού συστήματος. Πιστεύω ότι από αυτήν την άποψη οι ΗΠΑ έχουν οργανωθεί καλύτερα. Έχουν ένα υπεύθυνο Πρόεδρο που εκλέγεται για μια επαρκή περίοδο και έχει επαρκή αρμοδιότητα για να είναι υπεύθυνος στις πράξεις του. Από την άλλη, αυτό που εκτιμώ στο δικό μας πολιτικό σύστημα είναι η πιο εκτεταμένη πρόνοια που υπάρχει για το άτομο σε περίπτωση ασθένειας ή ανάγκης. Αυτό που πραγματικά αξίζει στην παρέλαση της ανθρώπινης ζωής μου φαίνεται ότι δεν είναι η Πολιτεία αλλά το δημιουργικό, ευαίσθητο άτομο, η ατομικότητα· αυτή μόνη της δημιουργεί το ευγενές και το μεγαλειώδες, ενώ το κοπάδι σαν τέτοιο παραμένει αμβλύ στη σκέψη και αμβλύ στο συναίσθημα.
Αυτό το θέμα με φέρνει στο χειρότερο γνώρισμα της φύσης του κοπαδιού, το στρατιωτικό σύστημα, το οποίο απεχθάνομαι. Το ότι ένας άνθρωπος μπορεί να αντλήσει ευχαρίστηση στο να παρελαύνει σε σχηματισμό στον τόνο μιας μπάντας είναι αρκετό για να με κάνει να τον περιφρονήσω. Ο μεγάλος εγκέφαλος του, του δόθηκε από λάθος· μια σπονδυλική στήλη ήταν όλο κι όλο ότι χρειαζόταν. Αυτό το σημάδι πανώλης του πολιτισμού θα έπρεπε να καταργηθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Ηρωισμός από διαταγή, παράλογη βία, και όλες οι δηλητηριώδεις ανοησίες που κάνει στο όνομα του πατριωτισμού - πόσο τα μισώ όλα αυτά! Ο πόλεμος μου φαίνεται ένα πρόστυχο και ποταπό πράγμα: Καλύτερα να με κόβανε κομμάτια από το να πάρω μέρος σε τέτοιο αποτροπιασμό. Και όμως, παρ' όλα αυτά, τόσο υψηλή είναι η άποψη μου για την ανθρώπινη φυλή που πιστεύω ότι αυτή η λάμια θα είχε από καιρό εξαφανιστεί, αν ο υγιής νους των εθνών δεν είχε συστηματικά διαφθαρεί από τα εμπορικά και πολιτικά συμφέροντα που ενεργοποιούνται μέσω των σχολείων και του Τύπου.
Το ωραιότερο πράγμα που μπορούμε να έχουμε την εμπειρία του είναι το μυστηριώδες. Είναι το θεμελιώδες συναίσθημα το οποίο βρίσκεται στο λίκνο της αληθινής τέχνης και της αληθινής επιστήμης. Αυτός που το γνωρίζει και δεν μπορεί πια να το θαυμάσει, να αισθανθεί έκπληξη, είναι σαν νεκρός, ένα σβησμένο κερί. Η εμπειρία του μυστηρίου - ακόμα κι αν ήταν αναμεμειγμένη με φόβο - ήταν αυτή που προκάλεσε την θρησκεία. Η γνώση της ύπαρξης πραγμάτων στα οποία δεν μπορούμε να διεισδύσουμε, των εκδηλώσεων της βαθύτερης λογικής και της πιο αστραποβολούσας ομορφιάς , τα οποία είναι προσβάσιμα στη λογική μας στις πιο βασικές τους μορφές - είναι αυτή η γνώση και αυτό το συναίσθημα που συνιστούν την πραγματικά θρησκευτική συμπεριφορά· υπό αυτήν την έννοια και μόνο υπό αυτήν, είμαι ένας βαθύτατα θρησκευόμενος άνθρωπος. Δεν μπορώ να συλλάβω ένα Θεό που ανταμείβει και τιμωρεί τα δημιουργήματα του, ή έχει θέληση του ίδιου είδους μ' αυτή που εμείς αντιλαμβανόμαστε στους εαυτούς μας. Ένας άνθρωπος που μπορεί να επιζήσει του φυσικού θανάτου του είναι επίσης πέρα από την κατανόηση μου, ούτε θα επιθυμούσα να ήταν αλλιώς· τέτοιες ιδέες είναι για τους φόβους ενός παράλογου εγωισμού αδύναμων ψυχών. Είναι αρκετό για εμένα το μυστήριο της αιωνιότητας της ζωής, και ο υπαινιγμός της θαυμαστής δομής της πραγματικότητας, μαζί με την ειλικρινή προσπάθεια να κατανοήσω ένα μέρος, που δεν μπορεί ποτέ να είναι τόσο μικρό, του λόγου που αποκαλύπτει τον εαυτό του στη φύση.
Επτά θανάσιμα αμαρτήματα
Επτά θανάσιμα αμαρτήματα
24/05/2010
re
του Σταύρου Θεοδωράκη
Την μέρα που κάποιοι στο Σύνταγμα φώναζαν «έξω οι κλέφτες», μια νέα βουλευτής σχεδόν κλαίγοντας με ρωτούσε «τι φταίω;». Και μάλλον είχε δίκιο. Πώς να φταίει μια βουλευτής οκτώ μηνών για όλα που έχουν συμβεί στη πολιτική τα τελευταία 35 χρόνια; Κάποιοι άλλοι όμως φταίνε. Κάποιοι που παριστάνουν τους ανήξερους ενώ υποπίπτουν συνεχώς σε κάποια (ή σε όλα) τα θανάσιμα αμαρτήματα της ελληνικής πολιτικής. Και ποια είναι αυτά; Ας τα θυμηθούμε συνοπτικά.
Ατιμωρησία
Ένα από τα πιο προσφιλή σπορ των ελλήνων πολιτικών είναι να μιλάνε συνεχώς για τα σκάνδαλα (των άλλων). Ω του θαύματος όμως κανείς εν ενεργεία πολιτικός δεν έχει τιμωρηθεί γι' αυτά. Συνήθως … παραγράφονται ή στην έσχατη περίπτωση την πληρώνει κάποιος συνταξιούχος πολιτικός ή κάποιος πρώην Γενικός Γραμματέας. Ένας παλιός κοινοβουλευτικός είχε επί αυτού προτείνει: Αν είναι να συνεχίσουμε έτσι ας αλλάξουμε τον «νόμο περί ευθύνης υπουργών» και να τον κάνουμε «νόμο περί αθωότητας υπουργών».
Κομματοκρατία
Ο Λουδοβίκος (ο 14ος!) είναι αυτός που κατά πάσα πιθανότητα είχε πει πρώτος : «Το κράτος είμαι εγώ». Στην Ελλάδα η αντίστοιχη ιστορική φράση είναι: «Το κράτος είναι το κόμμα» και για την διατήρηση της αγωνίζονται απαξάπαντες οι πολιτικοί ηγέτες και βεβαίως οι πέντε διατελέσαντες πρωθυπουργοί: Καραμανλής-Παπανδρέου- Μητσοτάκης- Σημίτης – Καραμανλής. Το κόμμα είχε παντού και πάντα προτεραιότητα. Από τις επιχειρηματικές αποφάσεις του κράτους μέχρι τις συνθέσεις των δικαστηρίων. Και από τις προσλήψεις καθαριστριών μέχρι τους διορισμούς διοικητών στα νοσοκομεία.
Πόθεν έσχες
Υπήρξαν υπουργοί που δήλωναν ότι έχουν συνολικές τραπεζικές καταθέσεις 6.000 ευρώ (όσο στοιχίζει ένα σαββατοκύριακο τους στο Παρίσι), αγόραζαν οικόπεδο στα βόρεια προάστια έναντι 30.000 και πουλούσαν διαμέρισμα στο κέντρο έναντι 300.000 ευρώ. Γενικώς στη δική τους παράλληλη οικονομία πωλούν πάντα ακριβά - αγοράζουν πάντα φθηνά και ζουν με κέρματα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση Πελοποννήσιου βουλευτή με ιστορικό δεξιό όνομα που τον πρώτο χρόνο της πολιτικής καριέρας δήλωσε ότι ζούσε με 600 ευρώ το μήνα. Ο καφές στον δικό του κόσμο έκανε 10 λεπτά, ενώ το ντεπόζιτο για τον γύρο της Πελοποννήσου τα γέμιζε με 4 ευρώ.
Ασυλία
Από τη μεταπολίτευση και μέχρι το 1998 από τις 637 αιτήσεις άρσης ασυλίας, είχαν γίνει δεκτές μόλις τρεις! Και έπρεπε να φτάσουμε στο 2002 για να θεσπιστεί (παρά τη διαφωνία ΝΔ και ΚΚΕ!) η φανερή ψηφοφορία στις υποθέσεις άρσης ασυλίας. Παρ' όλα αυτά υπάρχει περίπτωση (σοσιαλιστή) Βουλευτή που ζήτησε και πήρε ασυλία για να γλυτώσει το ΙΚΑ ενώ κάποιος άλλος κρύφτηκε πίσω από την ασυλία για φόνο (εξ αμελείας μεν – φόνο δε).
Κρατική διαφήμιση
Το δημόσιο είναι και ο μεγαλύτερος διαφημιζόμενος της χώρας. Η κατανομή όμως της διαφημιστικής πίττας γίνεται με κριτήρια που κανείς δεν γνωρίζει. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση πράσινου υπουργού Αμύνης που συντηρούσε δυο ημερήσιες εφημερίδες (μια πρωινή και μια απογευματινή) συνολικής ημερήσιας κυκλοφορίας 550 φύλλων (και οι δύο εφημερίδες). Τα χρόνια του Καραμανλή δε, υπήρχε εφημερίδα που πουλούσε 2.400 φύλλα (μαζί με το καπέλο) και έπαιρνε διπλάσια κρατική διαφήμιση από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία που διέθετε 193.470 φύλλα. Ενώ άλλη εφημερίδα με 4.020 φύλλα (μαζί με το καπέλο) έπαιρνε την ίδια με την Καθημερινή που διέθετε 140.050 φύλλα.
Χρηματοδοτήσεις
Ο ανυπόφορος (αφού ξεζουμίστηκε) Μιχάλης Χριστοφοράκος το καλοκαίρι του 2009 και αφού το είχε σκάσει από την χώρα, αποκάλυψε ότι τα κόμματα εξουσίας έπαιρναν από την Siemens (μέχρι και το 2006) δωρεές ίσες με το 2% του τζίρου της. Και τον Χριστοφοράκο να μη θέλεις να πιστέψεις δεν υπάρχει πειστική απάντηση στο ερώτημα που βρίσκονται τόσα πολλά εκατομμύρια για τους προεκλογικούς τους αγώνες. Αν εξαιρέσεις τις τελευταίες εκλογές που ο Παπανδρέου απαγόρευσε τις ατομικές καμπάνιες (για να ακολουθήσει εξ ανάγκης και ο Καραμανλής) το ίδιο ερώτημα ίσχυε και για τις προσωπικές προεκλογικές δαπάνες των υποψήφιων βουλευτών.
Διορισμοί
Όλοι οι πολιτικοί συμφωνούν ότι το ελληνικό κράτος έχει πολλούς (αντιπάλους) δημόσιους υπαλλήλους αλλά όποτε περνάει από το χέρι τους διορίζουν (δικούς τους) δημοσίους υπαλλήλους. Χαρακτηριστική περίπτωση η Βουλή η οποία το 2000 είχε 643 υπαλλήλους και σήμερα έχει 1.340 (και 75 ειδικούς φρουρούς)! Το μεγάλο άλμα δεν έγινε στα χρόνια του Καραμανλή όπως θα υπέθετε κανείς αλλά την τετραετία 2000-2004 όπου (επί προεδρίας Απόστολου Κακλαμάνη) από 643 εργαζόμενους φτάσαμε στους 1.093 (και 75 ειδικούς φρουρούς).
24/05/2010
re
του Σταύρου Θεοδωράκη
Την μέρα που κάποιοι στο Σύνταγμα φώναζαν «έξω οι κλέφτες», μια νέα βουλευτής σχεδόν κλαίγοντας με ρωτούσε «τι φταίω;». Και μάλλον είχε δίκιο. Πώς να φταίει μια βουλευτής οκτώ μηνών για όλα που έχουν συμβεί στη πολιτική τα τελευταία 35 χρόνια; Κάποιοι άλλοι όμως φταίνε. Κάποιοι που παριστάνουν τους ανήξερους ενώ υποπίπτουν συνεχώς σε κάποια (ή σε όλα) τα θανάσιμα αμαρτήματα της ελληνικής πολιτικής. Και ποια είναι αυτά; Ας τα θυμηθούμε συνοπτικά.
Ατιμωρησία
Ένα από τα πιο προσφιλή σπορ των ελλήνων πολιτικών είναι να μιλάνε συνεχώς για τα σκάνδαλα (των άλλων). Ω του θαύματος όμως κανείς εν ενεργεία πολιτικός δεν έχει τιμωρηθεί γι' αυτά. Συνήθως … παραγράφονται ή στην έσχατη περίπτωση την πληρώνει κάποιος συνταξιούχος πολιτικός ή κάποιος πρώην Γενικός Γραμματέας. Ένας παλιός κοινοβουλευτικός είχε επί αυτού προτείνει: Αν είναι να συνεχίσουμε έτσι ας αλλάξουμε τον «νόμο περί ευθύνης υπουργών» και να τον κάνουμε «νόμο περί αθωότητας υπουργών».
Κομματοκρατία
Ο Λουδοβίκος (ο 14ος!) είναι αυτός που κατά πάσα πιθανότητα είχε πει πρώτος : «Το κράτος είμαι εγώ». Στην Ελλάδα η αντίστοιχη ιστορική φράση είναι: «Το κράτος είναι το κόμμα» και για την διατήρηση της αγωνίζονται απαξάπαντες οι πολιτικοί ηγέτες και βεβαίως οι πέντε διατελέσαντες πρωθυπουργοί: Καραμανλής-Παπανδρέου- Μητσοτάκης- Σημίτης – Καραμανλής. Το κόμμα είχε παντού και πάντα προτεραιότητα. Από τις επιχειρηματικές αποφάσεις του κράτους μέχρι τις συνθέσεις των δικαστηρίων. Και από τις προσλήψεις καθαριστριών μέχρι τους διορισμούς διοικητών στα νοσοκομεία.
Πόθεν έσχες
Υπήρξαν υπουργοί που δήλωναν ότι έχουν συνολικές τραπεζικές καταθέσεις 6.000 ευρώ (όσο στοιχίζει ένα σαββατοκύριακο τους στο Παρίσι), αγόραζαν οικόπεδο στα βόρεια προάστια έναντι 30.000 και πουλούσαν διαμέρισμα στο κέντρο έναντι 300.000 ευρώ. Γενικώς στη δική τους παράλληλη οικονομία πωλούν πάντα ακριβά - αγοράζουν πάντα φθηνά και ζουν με κέρματα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση Πελοποννήσιου βουλευτή με ιστορικό δεξιό όνομα που τον πρώτο χρόνο της πολιτικής καριέρας δήλωσε ότι ζούσε με 600 ευρώ το μήνα. Ο καφές στον δικό του κόσμο έκανε 10 λεπτά, ενώ το ντεπόζιτο για τον γύρο της Πελοποννήσου τα γέμιζε με 4 ευρώ.
Ασυλία
Από τη μεταπολίτευση και μέχρι το 1998 από τις 637 αιτήσεις άρσης ασυλίας, είχαν γίνει δεκτές μόλις τρεις! Και έπρεπε να φτάσουμε στο 2002 για να θεσπιστεί (παρά τη διαφωνία ΝΔ και ΚΚΕ!) η φανερή ψηφοφορία στις υποθέσεις άρσης ασυλίας. Παρ' όλα αυτά υπάρχει περίπτωση (σοσιαλιστή) Βουλευτή που ζήτησε και πήρε ασυλία για να γλυτώσει το ΙΚΑ ενώ κάποιος άλλος κρύφτηκε πίσω από την ασυλία για φόνο (εξ αμελείας μεν – φόνο δε).
Κρατική διαφήμιση
Το δημόσιο είναι και ο μεγαλύτερος διαφημιζόμενος της χώρας. Η κατανομή όμως της διαφημιστικής πίττας γίνεται με κριτήρια που κανείς δεν γνωρίζει. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση πράσινου υπουργού Αμύνης που συντηρούσε δυο ημερήσιες εφημερίδες (μια πρωινή και μια απογευματινή) συνολικής ημερήσιας κυκλοφορίας 550 φύλλων (και οι δύο εφημερίδες). Τα χρόνια του Καραμανλή δε, υπήρχε εφημερίδα που πουλούσε 2.400 φύλλα (μαζί με το καπέλο) και έπαιρνε διπλάσια κρατική διαφήμιση από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία που διέθετε 193.470 φύλλα. Ενώ άλλη εφημερίδα με 4.020 φύλλα (μαζί με το καπέλο) έπαιρνε την ίδια με την Καθημερινή που διέθετε 140.050 φύλλα.
Χρηματοδοτήσεις
Ο ανυπόφορος (αφού ξεζουμίστηκε) Μιχάλης Χριστοφοράκος το καλοκαίρι του 2009 και αφού το είχε σκάσει από την χώρα, αποκάλυψε ότι τα κόμματα εξουσίας έπαιρναν από την Siemens (μέχρι και το 2006) δωρεές ίσες με το 2% του τζίρου της. Και τον Χριστοφοράκο να μη θέλεις να πιστέψεις δεν υπάρχει πειστική απάντηση στο ερώτημα που βρίσκονται τόσα πολλά εκατομμύρια για τους προεκλογικούς τους αγώνες. Αν εξαιρέσεις τις τελευταίες εκλογές που ο Παπανδρέου απαγόρευσε τις ατομικές καμπάνιες (για να ακολουθήσει εξ ανάγκης και ο Καραμανλής) το ίδιο ερώτημα ίσχυε και για τις προσωπικές προεκλογικές δαπάνες των υποψήφιων βουλευτών.
Διορισμοί
Όλοι οι πολιτικοί συμφωνούν ότι το ελληνικό κράτος έχει πολλούς (αντιπάλους) δημόσιους υπαλλήλους αλλά όποτε περνάει από το χέρι τους διορίζουν (δικούς τους) δημοσίους υπαλλήλους. Χαρακτηριστική περίπτωση η Βουλή η οποία το 2000 είχε 643 υπαλλήλους και σήμερα έχει 1.340 (και 75 ειδικούς φρουρούς)! Το μεγάλο άλμα δεν έγινε στα χρόνια του Καραμανλή όπως θα υπέθετε κανείς αλλά την τετραετία 2000-2004 όπου (επί προεδρίας Απόστολου Κακλαμάνη) από 643 εργαζόμενους φτάσαμε στους 1.093 (και 75 ειδικούς φρουρούς).
Επιτέλους φτωχοί!
18 Απρ 2010
Επιτέλους φτωχοί!
Του Γιάννη Ξανθούλη*
Να ξαναγίνουμε φτωχοί. Όπως ήμασταν πάντα. Όπως οι ήρωες των παλιών αναγνωστικών που οι γιαγιάδες έμοιαζαν με γιαγιάδες κι όχι με συνταξιούχες πόρνες. Όπου οι μπαμπάδες επέστρεφαν το μεσημέρι για να καθίσει ΟΛΗ η ελληνική οικογένεια στο τραπέζι και να φάει το σεμνό φαγητό -όσπρια πεντανόστιμα και ζαρζαβατικά με μαύρο ψωμί μοσχοβολιστό- ενώ η γάτα και ο σκύλος περίμεναν στωικά να 'ρθει η σειρά τους ... Να ξαναγίνουμε φτωχοί όπως ήμασταν πριν σαράντα και πενήντα χρόνια. Τότε που ονειρευόμασταν εν μέσω γκρι, μπλε και μπεζ χρωμάτων, τότε που καμιά Ελληνίδα δεν φιλοδοξούσε να γίνει ψευδοξανθιά, τότε που η λάσπη κολλούσε συμπαθητικά στα παπούτσια μας και οι αυθεντικοί ζήτουλες βρίσκονταν έξω απ' τις εκκλησιές περιμένοντας το τέλος της λειτουργίας και του μνημόσυνου.
Να ξαναγίνουμε φτωχοί πλην τίμιοι, χωρίς κινδύνους να ξεστρατίσουν οι αρχιμανδρίτες προς την ψηφιακή παιδοφιλία. Να βρούμε ξανά τις σωστές μας κλίμακες χωρίς αγωνία παρκαρίσματος και παχυσαρκίας. Να ξαναβρούμε τη γεύση του «μπατιρόσπορου», των ελαχιστοποιημένων αναγκών, να ανακαλύψουμε εκ νέου τον ποδαρόδρομο και το συγκινητικό μοντέλο της «γυναίκας της Πίνδου». Μόνο με τέτοιες ηρωικές διαδρομές ενδεχομένως να ακυρώσουμε το κόμπλεξ μας έναντι του Μπραντ Πιτ και της Ναόμι Κάμπελ.
Να ξαναβρούμε -γιατί όχι- και τους παλιούς καλούς εχθρούς (κυρίως από τα βόρεια) που σήμερα τους έχουμε σκλάβους στα παβιγιόν μας. Να ξετρελαθούμε από την επικοινωνιακή μας υστερία με τα σιχαμένα κινητά τηλέφωνα που κατάργησαν κάθε έννοια ιδιωτικής ζωής. Να σκάψουμε στις αυλές -όσοι έχουν αυλές- και να κάνουμε παραδοσιακούς ασβεστόλακκους για να ασπρίζουμε τα δέντρα έτσι για καλαισθησία και υγεία. Να βρούμε πάλι τη σημασία του χώματος καταργώντας το καυσαέριο του επάρατου τρέχοντος πολιτισμού. Να εφεύρουμε τις παλιές νοσοκόμες που σέρνονταν από σπίτι σε σπίτι ρίχνοντας ενέσεις πενικιλίνης στα οπίσθια ολόκληρου του Έθνους.
Να προσδιορίσουμε ξανά την ντροπή και τον «σεβασμό» προσέχοντας το βλακώδες λεξιλόγιο των τέκνων μας. Επιτέλους, όποιο τέρας βρίζει ή χρησιμοποιεί την πάνδημη και πολυμορφική λέξη «ΜΑΛΑΚΑΣ» πάνω από εκατό φορές την ημέρα να το μπουκώνουμε με «κόκκινο πιπέρι εξόχως καυτερό», όπως τον καιρό της εξαίρετης φτώχειας μας .
Να μάθουμε να χρησιμοποιούμε τα κουλά μας χέρια σε δουλειές που σήμερα δίνουμε του κόσμου τα λεφτά, όπως μεταποίηση ρούχων, αλλαγές γιακάδων στα πουκάμισα, καρικώματα στις κάλτσες, υδραυλικές και σχετικές εργασίες. Να απαγορευτεί διά ροπάλου το γκαζόν που για μας τους πρώην φτωχούς δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Στη θέση του να φυτευτούν λαχανικά ή και οπωροφόρα για να μην καλοσυνηθίζουμε την κάστα των μανάβηδων. Κάποτε ο μαϊντανός, τα κρεμμύδια και τα σκόρδα ήταν τα βασικά καλλωπιστικά των κήπων μας .
Να επανακτήσουμε το κύρος μας, χρησιμοποιώντας βέργες κι ό,τι τέλος πάντων απαιτούσε ο βασικός σωφρονιστικός κώδικας τα χρόνια της περήφανης ανέχειας ... Σταματήστε τις ψυχολογίες και τις παραφιλολογίες για τα «τραύματα» των παιδιών. Μόνο λύσεις γήινες και πρακτικές -χωρίς ενστάσεις από τον Ρομπέν της ευαισθησίας, τον ΣΥΡΙΖΑ- θα αποκαταστήσουν την τρέλα και το χάος που υπαινίσσονται οι στατιστικές.
Να θυμηθούν οι Νεοέλληνες πως προέρχονται απ' τον Μεγαλέξανδρο, από τον Μιλτιάδη, τον Αριστείδη και προφανώς απ' τον... Αλκιβιάδη, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να βάλουν σε ενέργεια τον «δίκαιο θυμό» αν συμπέσουν με ληστές τραπεζών, περιπτέρων, σούπερ μάρκετ και κοσμηματοπωλείων. Κανένας δισταγμός. Τα παλιά χρόνια για ψύλλου πήδημα σε μπαγλάρωναν. Θυμήσου και κόψ' τους τα χέρια ή και τα αχαμνά. Επιτέλους ας σταματήσουμε την ευρωπαϊκή μας ψυχοπάθεια ...
ΠΟΤΕ κανένας Έλληνας δεν έγινε σωστός Ευρωπαίος. Ούτε καν ο Αβραμόπουλος ούτε καν ο Σημίτης και άλλοι τέτοιοι που μου διαφεύγουν. Απ' τον καιρό που σταματήσαμε να θυμώνουμε σωστά, την πατήσαμε. Σταματήστε το «ντόπινγκ» με το τσουλαριό των λαϊκών ασματομουλάρων. ΠΟΣΟΥΣ ΠΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΧΩΡΑ Η ΕΛΛΑΣ, κύριοι καναλάρχες της πλάκας; Δεν είναι καιρός να ξεβρωμίσει ο τόπος απ' τους εκφραστές του τραγουδιστικού Κάμα Σούτρα; ΠΟΙΟΣ θα μαζέψει τις ελιές στα περιβόλια όταν ο κάθε πικραμένος ονειρεύεται να γίνει αφίσα στη Συγγρού; Ποιος θα καθαρίσει τη Συγγρού απ' το αίσχος της καψουρικής ταπετσαρίας, κύριοι δήμαρχοι; Οι τραβεστί; Οι καημένες οι τραβεστί έχουν άλλες υποχρεώσεις ...
Μη φοβάστε τη φτώχεια. Η πατρίδα μας είναι ευλογημένη έστω κι αν δεν παράγει λαμαρίνες αυτοκινήτων ή καλής ποιότητας νάρκες και όπλα για τριτοκοσμικούς. Θυμηθείτε την ευλογία του ελαιόλαδου, της κορινθιακής σταφίδας, του χαλβά Φαρσάλων, των εσπεριδοειδών, της σαρδέλας και των λατρεμένων ραδικιών. Λάδι, χόρτα, ελίτσες, λίγο τυρί και ψωμί ζεστό, να φρεσκάρουμε στο μνημονικό μας το παλιό αναγνωστικό του Δημοτικού. Το ξέρω πως είναι ζόρι να κόψουμε το σούσι απότομα, όμως ήρθε ο καιρός να αναβιώσουμε την όπερα της πεντάρας, της δεκάρας και των άλλων χρηστικών μας αξεσουάρ. Μια δοκιμή νομίζω πως θα μας πείσει ...
ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ και ο θεός των μικρών πραγμάτων μαζί μας.
ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
O Γιάννης Ξανθούλης γεννήθηκε το 1947 στην Aλεξανδρούπολη (από γονείς πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη). Σπούδασε δημοσιογραφία και σχέδιο. Aπό το 1969 εργάζεται ως δημοσιογράφος και χρονογράφος σε εφημερίδες, περιοδικά και ραδιόφωνο. Aσχολήθηκε με το παιδικό θέατρο. Έγραψε και εικονογράφησε παιδικά βιβλία. Σατιρικά κείμενα και θεατρικά έργα του -περισσότερα από τριάντα- παρουσιάστηκαν στο ελληνικό θέατρο. Tο 1981 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, O Mεγάλος Θανατικός. Aκολούθησαν: Oικογένεια Mπες-Bγες (1982), Tο καλοκαίρι που χάθηκε στο χειμώνα (1984), O Σόουμαν δε θά 'ρθει απόψε (1985), Tο πεθαμένο λικέρ (1987), O χάρτινος Σεπτέμβρης της καρδιάς μας (1989), Tο ροζ που δεν ξέχασα (1991), H εποχή των καφέδων (1992), H Δευτέρα των αθώων (1994) και Tο τρένο με τις φράουλες (1996). Έργα του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, δανέζικα, γερμανικά, ισπανικά, ιαπωνικά, ολλανδικά.
Διαβάστε περισσότερα: http://taxalia.blogspot.com/2010/04/blog-post_9744.html#ixzz0lhobHG7K
Επιτέλους φτωχοί!
Του Γιάννη Ξανθούλη*
Να ξαναγίνουμε φτωχοί. Όπως ήμασταν πάντα. Όπως οι ήρωες των παλιών αναγνωστικών που οι γιαγιάδες έμοιαζαν με γιαγιάδες κι όχι με συνταξιούχες πόρνες. Όπου οι μπαμπάδες επέστρεφαν το μεσημέρι για να καθίσει ΟΛΗ η ελληνική οικογένεια στο τραπέζι και να φάει το σεμνό φαγητό -όσπρια πεντανόστιμα και ζαρζαβατικά με μαύρο ψωμί μοσχοβολιστό- ενώ η γάτα και ο σκύλος περίμεναν στωικά να 'ρθει η σειρά τους ... Να ξαναγίνουμε φτωχοί όπως ήμασταν πριν σαράντα και πενήντα χρόνια. Τότε που ονειρευόμασταν εν μέσω γκρι, μπλε και μπεζ χρωμάτων, τότε που καμιά Ελληνίδα δεν φιλοδοξούσε να γίνει ψευδοξανθιά, τότε που η λάσπη κολλούσε συμπαθητικά στα παπούτσια μας και οι αυθεντικοί ζήτουλες βρίσκονταν έξω απ' τις εκκλησιές περιμένοντας το τέλος της λειτουργίας και του μνημόσυνου.
Να ξαναγίνουμε φτωχοί πλην τίμιοι, χωρίς κινδύνους να ξεστρατίσουν οι αρχιμανδρίτες προς την ψηφιακή παιδοφιλία. Να βρούμε ξανά τις σωστές μας κλίμακες χωρίς αγωνία παρκαρίσματος και παχυσαρκίας. Να ξαναβρούμε τη γεύση του «μπατιρόσπορου», των ελαχιστοποιημένων αναγκών, να ανακαλύψουμε εκ νέου τον ποδαρόδρομο και το συγκινητικό μοντέλο της «γυναίκας της Πίνδου». Μόνο με τέτοιες ηρωικές διαδρομές ενδεχομένως να ακυρώσουμε το κόμπλεξ μας έναντι του Μπραντ Πιτ και της Ναόμι Κάμπελ.
Να ξαναβρούμε -γιατί όχι- και τους παλιούς καλούς εχθρούς (κυρίως από τα βόρεια) που σήμερα τους έχουμε σκλάβους στα παβιγιόν μας. Να ξετρελαθούμε από την επικοινωνιακή μας υστερία με τα σιχαμένα κινητά τηλέφωνα που κατάργησαν κάθε έννοια ιδιωτικής ζωής. Να σκάψουμε στις αυλές -όσοι έχουν αυλές- και να κάνουμε παραδοσιακούς ασβεστόλακκους για να ασπρίζουμε τα δέντρα έτσι για καλαισθησία και υγεία. Να βρούμε πάλι τη σημασία του χώματος καταργώντας το καυσαέριο του επάρατου τρέχοντος πολιτισμού. Να εφεύρουμε τις παλιές νοσοκόμες που σέρνονταν από σπίτι σε σπίτι ρίχνοντας ενέσεις πενικιλίνης στα οπίσθια ολόκληρου του Έθνους.
Να προσδιορίσουμε ξανά την ντροπή και τον «σεβασμό» προσέχοντας το βλακώδες λεξιλόγιο των τέκνων μας. Επιτέλους, όποιο τέρας βρίζει ή χρησιμοποιεί την πάνδημη και πολυμορφική λέξη «ΜΑΛΑΚΑΣ» πάνω από εκατό φορές την ημέρα να το μπουκώνουμε με «κόκκινο πιπέρι εξόχως καυτερό», όπως τον καιρό της εξαίρετης φτώχειας μας .
Να μάθουμε να χρησιμοποιούμε τα κουλά μας χέρια σε δουλειές που σήμερα δίνουμε του κόσμου τα λεφτά, όπως μεταποίηση ρούχων, αλλαγές γιακάδων στα πουκάμισα, καρικώματα στις κάλτσες, υδραυλικές και σχετικές εργασίες. Να απαγορευτεί διά ροπάλου το γκαζόν που για μας τους πρώην φτωχούς δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Στη θέση του να φυτευτούν λαχανικά ή και οπωροφόρα για να μην καλοσυνηθίζουμε την κάστα των μανάβηδων. Κάποτε ο μαϊντανός, τα κρεμμύδια και τα σκόρδα ήταν τα βασικά καλλωπιστικά των κήπων μας .
Να επανακτήσουμε το κύρος μας, χρησιμοποιώντας βέργες κι ό,τι τέλος πάντων απαιτούσε ο βασικός σωφρονιστικός κώδικας τα χρόνια της περήφανης ανέχειας ... Σταματήστε τις ψυχολογίες και τις παραφιλολογίες για τα «τραύματα» των παιδιών. Μόνο λύσεις γήινες και πρακτικές -χωρίς ενστάσεις από τον Ρομπέν της ευαισθησίας, τον ΣΥΡΙΖΑ- θα αποκαταστήσουν την τρέλα και το χάος που υπαινίσσονται οι στατιστικές.
Να θυμηθούν οι Νεοέλληνες πως προέρχονται απ' τον Μεγαλέξανδρο, από τον Μιλτιάδη, τον Αριστείδη και προφανώς απ' τον... Αλκιβιάδη, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούν να βάλουν σε ενέργεια τον «δίκαιο θυμό» αν συμπέσουν με ληστές τραπεζών, περιπτέρων, σούπερ μάρκετ και κοσμηματοπωλείων. Κανένας δισταγμός. Τα παλιά χρόνια για ψύλλου πήδημα σε μπαγλάρωναν. Θυμήσου και κόψ' τους τα χέρια ή και τα αχαμνά. Επιτέλους ας σταματήσουμε την ευρωπαϊκή μας ψυχοπάθεια ...
ΠΟΤΕ κανένας Έλληνας δεν έγινε σωστός Ευρωπαίος. Ούτε καν ο Αβραμόπουλος ούτε καν ο Σημίτης και άλλοι τέτοιοι που μου διαφεύγουν. Απ' τον καιρό που σταματήσαμε να θυμώνουμε σωστά, την πατήσαμε. Σταματήστε το «ντόπινγκ» με το τσουλαριό των λαϊκών ασματομουλάρων. ΠΟΣΟΥΣ ΠΙΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΧΩΡΑ Η ΕΛΛΑΣ, κύριοι καναλάρχες της πλάκας; Δεν είναι καιρός να ξεβρωμίσει ο τόπος απ' τους εκφραστές του τραγουδιστικού Κάμα Σούτρα; ΠΟΙΟΣ θα μαζέψει τις ελιές στα περιβόλια όταν ο κάθε πικραμένος ονειρεύεται να γίνει αφίσα στη Συγγρού; Ποιος θα καθαρίσει τη Συγγρού απ' το αίσχος της καψουρικής ταπετσαρίας, κύριοι δήμαρχοι; Οι τραβεστί; Οι καημένες οι τραβεστί έχουν άλλες υποχρεώσεις ...
Μη φοβάστε τη φτώχεια. Η πατρίδα μας είναι ευλογημένη έστω κι αν δεν παράγει λαμαρίνες αυτοκινήτων ή καλής ποιότητας νάρκες και όπλα για τριτοκοσμικούς. Θυμηθείτε την ευλογία του ελαιόλαδου, της κορινθιακής σταφίδας, του χαλβά Φαρσάλων, των εσπεριδοειδών, της σαρδέλας και των λατρεμένων ραδικιών. Λάδι, χόρτα, ελίτσες, λίγο τυρί και ψωμί ζεστό, να φρεσκάρουμε στο μνημονικό μας το παλιό αναγνωστικό του Δημοτικού. Το ξέρω πως είναι ζόρι να κόψουμε το σούσι απότομα, όμως ήρθε ο καιρός να αναβιώσουμε την όπερα της πεντάρας, της δεκάρας και των άλλων χρηστικών μας αξεσουάρ. Μια δοκιμή νομίζω πως θα μας πείσει ...
ΖΗΤΩ Η ΕΛΛΑΣ και ο θεός των μικρών πραγμάτων μαζί μας.
ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
O Γιάννης Ξανθούλης γεννήθηκε το 1947 στην Aλεξανδρούπολη (από γονείς πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη). Σπούδασε δημοσιογραφία και σχέδιο. Aπό το 1969 εργάζεται ως δημοσιογράφος και χρονογράφος σε εφημερίδες, περιοδικά και ραδιόφωνο. Aσχολήθηκε με το παιδικό θέατρο. Έγραψε και εικονογράφησε παιδικά βιβλία. Σατιρικά κείμενα και θεατρικά έργα του -περισσότερα από τριάντα- παρουσιάστηκαν στο ελληνικό θέατρο. Tο 1981 εκδόθηκε το πρώτο του μυθιστόρημα, O Mεγάλος Θανατικός. Aκολούθησαν: Oικογένεια Mπες-Bγες (1982), Tο καλοκαίρι που χάθηκε στο χειμώνα (1984), O Σόουμαν δε θά 'ρθει απόψε (1985), Tο πεθαμένο λικέρ (1987), O χάρτινος Σεπτέμβρης της καρδιάς μας (1989), Tο ροζ που δεν ξέχασα (1991), H εποχή των καφέδων (1992), H Δευτέρα των αθώων (1994) και Tο τρένο με τις φράουλες (1996). Έργα του έχουν μεταφραστεί στα γαλλικά, αγγλικά, δανέζικα, γερμανικά, ισπανικά, ιαπωνικά, ολλανδικά.
Διαβάστε περισσότερα: http://taxalia.blogspot.com/2010/04/blog-post_9744.html#ixzz0lhobHG7K
Πέμπτη 20 Μαΐου 2010
Ο θυμός της Γερμανίας
Ο θυμός της Γερμανίας
20/05/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
...ή, λατινιστί, Furiosa Teutonicorum Ιnsania (1)
Ο κατανοητός θυμός της Γερμανίας
Στο πρόσωπο του μέσου έλληνα ο μέσος γερμανός βλέπει έναν ανυπόφορο, σπάταλο τύπο ο οποίος προσποιείται τον πλούσιο με ξένο παρά. Έχοντας εργαστεί σκληρά, έχοντας ζήσει μετρημένα, με την περηφάνια που του δίνει η τεχνολογική πρόοδος της βιομηχανίας του, αλλά και το γεγονός ότι όταν το χρειάστηκε η Γερμανική οικονομία εκείνος έσφιξε το ζωνάρι με σκοπό την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της, ο μέσος Γερμανός είναι έξαλλος με την μικρή μας χώρα που, όπως του λένε, με τα αλόγιστα δάνειά της έβαλε σε κίνδυνο αυτό που εκείνος παλεύει εδώ και 70 χρόνια να εξασφαλίσει για αυτόν και τα παιδιά του: την σταθερότητα του νομίσματός του.
Ο θυμός του είναι ακόμα πιο κατανοητός αν τον θέσουμε στο ιστορικό του πλαίσιο. Όταν παραδόθηκε η Γερμανία μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, στην Συνθήκη των Βερσαλλιών που ακολούθησε το 1919, οι νικητές επέβαλαν στον ηττημένο λαό μια σειρά από δυσβάστακτους οικονομικούς όρους – τις λεγόμενες Επανορθώσεις που, ουσιαστικά, σήμαιναν ότι γύρω στο 2,5% του ήδη συρρικνούμενου γερμανικού ΑΕΠ θα πήγαινε ετησίως στους νικητές.
Από το 1920 και έπειτα ο υπόλοιπος κόσμος μπήκε σε τροχιά ανάπτυξης και σταθερότητας (που βεβαίως διαλύθηκε εν μία νυκτί εννέα χρόνια αργότερα). Η Γερμανία, αποκλεισμένη και από το κοινό νόμισμα της εποχής, τον Χρυσό Κανόνα, μπήκε στην δύνη του υπερπληθωρισμού, της ύφεσης και, έτσι, έγινε ευάλωτη στις σειρήνες του Ναζισμού. Μια ολόκληρη γενιά έχασε τις οικονομίες της και με τον πόλεμο που ακολούθησε απώλεσε σχεδόν τα πάντα. Μετά τον πόλεμο, έκπληκτοι που υπάρχουν ακόμα, υποσχέθηκαν ένα πράγμα στον εαυτό τους: Ποτέ ξανά δεν θα άφηναν το νόμισμά τους να απαξιωθεί.
Τον περασμένο Σεπτέμβρη, οι Γερμανοί τσιμπιόντουσαν. Δεν μπορούσαν να πιστέψουν την ανακοίνωση της νέας ελληνικής κυβέρνησης, ότι δηλαδή, το έλλειμμά μας δεν ήταν 6% (που ήταν ήδη 3% πάνω από το συμφωνημένο όριο) αλλά… 12%! Αδυνατούσαν να πιστέψουν ότι ακόμα και μια χώρα του 'νότου' μπορούσε να έχει τραβήξει τόσο το σχοινί. Όταν μερικούς μήνες μετά, οι χρηματαγορές στράφηκαν εναντίον των ελληνικών ομολόγων, ο μέσος Γερμανός το είδε κάπως ως Θεία Δίκη. Οι έλληνες, επί τέλους, θα κατέβαλαν το κόστος της αμαρτίας τους.
Το ζητούμενο για τους Γερμανούς δεν ήταν το κόστος μιας βοήθειας προς την Ελλάδα. Αυτό δεν τους πείραζε να το καταβάλουν. Το ζητούμενο ήταν η αποκατάσταση της ηθικής τάξης, η σημασία του να τιμωρηθεί η Ελλάδα για τις αμαρτίες της - για το γεγονός ότι με την αμετροέπειά της έθεσε σε κίνδυνο το club που τόσο γενναιόδωρα την αποδέχθηκε ως μέλος. Και όταν αυτό το club είναι το στήριγμα του νομίσματος για την σταθερότητα του οποίου έχουν πασχίσει χρόνια και χρόνια, τότε σύσσωμοι οι γερμανοί απαιτούν εκδίκηση. Αν μη τι άλλο, ζητούν την παραδειγματική τιμωρία των Ελλήνων - ακόμα κι αν η τιμωρία μας στοιχίσει στους ίδιους.
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών
Το 1919, οι νικητές του Α' παγκοσμίου πολέμου, υποκινούμενοι από την οργή των λαών τους για την απώλεια τόσων νέων στα χαρακώματα, επέβαλαν στον γερμανικό λαό αδυσώπητους οικονομικούς όρους με σκοπό όχι το χρήμα αλλά... την εκδίκηση. Ένιωθαν ηθική ανάγκη να τιμωρήσουν τους ηττημένους που είχαν ξεκινήσει τον δολοφονικότερο, έως τότε, πόλεμο στην ιστορία. Ήταν σοφή μια τέτοια τιμωρία; Η ίδια η ιστορία απαντά αρνητικά.
Εκείνες τις ημέρες που οι νικητές επεξεργάζονταν την Συνθήκη, βρέθηκε στις Βερσαλλίες ως παρατηρητής ο John Maynard Keynes, ο γνωστός μας οικονομολόγος που αργότερα θα διαφώτιζε τις αιτίες της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930. Από την πρώτη στιγμή, ο Keynes κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια καταστροφική Συνθήκη, τόσο για τους ηττημένους όσο και για τους νικητές. Κι είχε τόσο δίκιο!
Από την μία, οι Επανορθώσεις ποτέ δεν βοήθησαν τους νικητές αρκετά ενώ, από την άλλη, είχαν εφιαλτικά αποτελέσματα στην Γερμανία, την οικονομική ζωή της οποίας αφαίμαξαν τόσο που ο Χίτλερ βρήκε εύφορο έδαφος πάνω στο οποίο να σπείρει τα δηλητηριασμένα κηρύγματά του. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Το γεγονός ότι μια μεγάλη βιομηχανική χώρα αναγκάστηκε να εισάγει όλο και λιγότερα αγαθά από την Γαλλία και την Βρετανία αποσταθεροποίησε την βιομηχανία των δύο Ευρωπαίων νικητών. Την αποσταθεροποίησε τόσο που όταν "χτύπησε" το 1929 το χτύπημα ήταν ακόμα πιο επώδυνο.
Η Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών
Αναφερόμενος ο Keynes στους όρους της Συνθήκης των Βερσαλλιών, έγραψε:
"... η ανειλικρινής αποδοχή... όρων που ήταν αδύνατον να τηρηθούν..., και τους οποίους δεν είχε σκοπό να τηρήσει, καθιστά την Γερμανία το ίδιο ένοχη με τους Συμμάχους οι οποίοι επέβαλαν όρους που δεν είχαν το δικαίωμα να επιβάλουν." (2)
Αν η Συνθήκη εκείνη μας δίδαξε κάτι, αυτό είναι το εξής απλό: Παρασυρμένοι από την ισχύ τους, οι ισχυροί μπορεί κάλλιστα να επιβάλουν στους ανίσχυρους συνθήκες και όρους που αποδυναμώνουν όλους. Αυτός ακριβώς είναι ο φόβος μου για την συμφωνία που επέβαλε η τρόικα ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ στην ηττημένη χώρα μας. Τα παραπάνω λόγια του Keynes σαν να είναι γραμμένα για την κοινή ενοχή τόσο εκείνων που μας επέβαλαν μια σύγχρονη έκδοση της Συνθήκης των Βερσαλλιών όσο και την δική μας που την αποδεχθήκαμε.
Σκληρά λόγια, τραβηγμένα; Όσο τραβηγμένα και οι χαρακτηρισμοί του Keynes για την Συνθήκη των Βερσαλλιών. Όταν το 1929 ήρθε το Κραχ, και κατόπιν μετατράπηκε στην Μεγάλη Ύφεση (όπως περίπου το 2008 μετατρέπεται σήμερα, δύο χρόνια αργότερα, σε μια αντίστοιχη παγκόσμια ύφεση), οι νικητές του 1919, που για μια δεκαετία ζούσαν το όνειρο της υψηλής ανάπτυξης, του μηδενικού πληθωρισμού, και των χαμηλών επιτοκίων τα οποία εξασφάλιζε το κοινό νόμισμα της εποχής (ο Χρυσός Κανόνας), ξάφνου βρέθηκαν στην δύνη ενός απρόβλεπτου κυκλώνα. O Keynes τον περιέγραψε ως εξής:
"Οι άμεσες αιτίες... βρίσκονται στην καταστροφική πτώση των αξιών όχι μόνο των αγαθών αλλά όλων των περιουσιακών στοιχείων... Λογιών-λογιών οφειλέτες ανακαλύπτουν ότι τα χρέη τους ξεπερνούν την αξία της περιουσίας τους... Ελάχιστες κυβερνήσεις έχουν αρκετά αποθεματικά για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους, οι οποίες παραμένουν σταθερές. Και το χειρότερο, αυτού του είδους η κατάρρευση είναι αυτο-τροφοδοτούμενη." (3)
Σας θυμίζει κάτι αυτή η περιγραφή;
Τότε και τώρα
Η Γερμανία δεν ευθύνεται για το Κραχ του 1929, όπως και η Ελλάδα δεν ευθύνεται για το 2008. Όμως, όταν προκύπτει ένα Κραχ, Συνθήκες όπως εκείνη των Βερσαλλιών του 1919 και της νέας έκδοσής της (του 2010) επιταχύνουν και βαθαίνουν την Κρίση, αντί να την αναχαιτίζουν.
Ας θυμηθούμε την δυναμική της Κρίσης του Μεσοπολέμου. Όσο η Κρίση βάθαινε, τόσο τα κράτη αναγκάζονταν να μειώνουν τις δαπάνες τους για να συμπιέσουν τα διογκούμενα χρέη. Κι όσο μείωναν τις δαπάνες, τα χρέη αύξαναν καθώς αυξανόταν η ανεργία, μειώνονταν οι επενδύσεις και έπεφταν τα φορολογικά έσοδα. Κάποια στιγμή, το ένα κράτος μετά το άλλο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το κοινό νόμισμα της εποχής, τον Χρυσό Κανόνα, προσπαθώντας η κάθε χώρα να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της με υποτιμήσεις και αποπληθωρισμό. Επειδή όμως αυτό δεν γίνεται όταν όλοι κάνουν το ίδιο, βρέθηκαν να επιδίδονται σε μια κούρσα προς τον πάτο. Μήπως κι αυτό σας θυμίζει κάτι;
Σήμερα τι συμβαίνει; Τίποτα διαφορετικό! Είχαμε μια κρίση που ξεκίνησε, όπως και το 1929, στην Wall Street. Η μεταβίβαση των ζημιών από τις τράπεζες στα κράτη οδήγησε στην υπερχρέωση των τελευταίων. Το πρώτο κράτος που γονάτισε κάτω από αυτό το χρέος ήταν το δικό μας. Και τότε οι ισχυροί της δικής μας εποχής αποφάσισαν να μας εκδικηθούν. Το μόνο που δεν έκαναν ήταν να επιβάλουν στον Πρωθυπουργό μας να υπογράψει την συμφωνία με την τρόικα ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ σε ένα βαγόνι των Γερμανικών Σιδηροδρόμων σε κάποιο δάσος της Βαυαρίας...(4)
Ποια είναι η πεμπτουσία της Συμφωνίας αυτής; Η επιβολή σε ελλειμματικές χώρες (όπως η δική μας, η Ισπανία, η Πορτογαλία και αλλού) να πνίξουν την εγχώρια ζήτηση. Ποιο το αποτέλεσμα τότε και τώρα; Το ίδιο και το αυτό: Η επέκταση της ασθένειας και στις πλεονασματικές χώρες! Αυτά έχουν οι Συνθήκες τύπου Βερσαλλιών: Σπαταλούν την ισχύ των ισχυρών με αποτέλεσμα (τόσο το 1919 όσο και το 2010) την ένδεια όλων μας - ισχυρών και αδύναμων. Και για να μη λέτε ότι αυτά τα βγάζω από το μυαλό μου, να τα λόγια του Keynes:
"Ορμώμενοι από παρανοϊκές ψευδαισθήσεις "μεγαλείου" και μια ριψοκίνδυνη απώλεια της αίσθησης του ίδιου του του συμφέροντος, ο ελληνικός λαός ανέτρεψε τα θεμέλια στα οποία όλοι μας ζούσαμε και χτίζαμε. Όμως οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης πήραν το ρίσκο να ολοκληρώσουν την καταστροφή την οποία ξεκίνησε η Ελλάδα με μια συμφωνία χρηματοδότησης η οποία, αν εφαρμοστεί, σίγουρα θα χειροτερέψει περισσότερο (αντί να αναζωογονήσει) το ευαίσθητο, περίπλοκο οργανικό σύνολο το οποίο τόσο έχει ταραχθεί και θρυμματιστεί από την Κρίση του 2008, και το οποίο είναι το μοναδικό πλαίσιο στο οποίο οι λαοί της Ευρώπης δύνανται να εργασθούν και να ζήσουν." (5)
Προφανώς δεν είναι αυτές οι ακριβείς φράσεις του Keynes. Δεν απέχουν όμως παρά ελάχιστα! (6)
Η απλή ερώτηση που θα ήθελα, αν μπορούσα, να απευθύνω στον μέσο γερμανό, είναι η εξής: Δέχεσαι να επαναληφθεί, στο όνομά σου, ένα 1919; Να επιβληθεί, αυτή τη φορά από την χώρα σου, σε μία άλλη ηττημένη χώρα (την Ελλάδα), Συμφωνία τύπου Βερσαλλιών; Θα συμπλήρωνα τα ερωτήματα αυτά λέγοντάς του ότι η Συμφωνία που μας επέβαλε η τρόικα ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ, ελέω Γερμανίας, είναι ακριβώς το ίδιο ανορθολογική με την Συνθήκη των Βερσαλλιών καθώς:
(α) επιβάλει στην ηττημένη χώρα μία βασανιστική και ασυνήθιστη τιμωρία και
(β) με μαθηματική ακρίβεια θα πλήξει τους τιμωρούς ίσως πιο βάναυσα απ' ότι θα πλήξει τους τιμωρούμενους (σε σχέση, π.χ., με το τι θα ίσχυε αν επέτρεπαν στην Ελλάδα να αναδιαρθρώσει το χρέος της και, αντί να δανείσουν το ελληνικό δημόσιο με τόσα δις, να υποστηρίξουν τον τραπεζικό μας τομέα).
Ο μέσος γερμανός αξίζει κάτι καλύτερο
Ο μέσος γερμανός θα παραξενευόταν που αναφέρομαι στην συμφωνία στήριξης της Ελλάδας ως "βασανιστική και ασυνήθιστη τιμωρία". Θα αναρωτιόταν: "Μα τι λέει αυτός; Εμείς τους σώζουμε από την πτώχευση!"
Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι δεν μας σώζουν από τίποτα. Τα επιτόκια που συμφώνησε να καταβάλει η κυβέρνησή μας θυμίζουν την αποδοχή των Επανορθώσεων εκ μέρους της γερμανικής ηγεσίας το 1919: Όροι που εγγυώνται πως, μετά από μια μακρά περίοδο ένδειας, θα αδυνατούμε να αποπληρώσουμε τα δάνεια - όπως ακριβώς και η Γερμανία στον μεσοπόλεμο δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις Επανορθώσεις. (7)
Για να μην πολυλογώ κι άλλο, η συμφωνία μας με την τρόικα, η Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών (ή μήπως των Αθηνών;), θυμίζει την θεραπεία ενός κακούργου γιατρού που δίνει αρκετό φάρμακο στον βαριά ασθενή για να τον κρατήσει στην ζωή (με στόχο την μεγιστοποίηση του πόνου), αλλά του αρνείται εκείνο το φάρμακο το οποίο διαθέτει, και το οποίο θα απέτρεπε τον θάνατο. Έτσι και η συμφωνία διάσωσής μας: Αναβάλει τον προαναγγελθέντα θάνατο τόσο όσο να μεγιστοποιηθεί η ζημιά στην ελληνική οικονομία.
Μας αξίζει μια τέτοια τιμωρία; Μπορεί. Τουλάχιστον ο μέσος γερμανός έτσι νομίζει. Δεν είναι όμως αυτό το ζήτημα. Το ερώτημα τίθεται αλλιώς: Αξίζει στον μέσο γερμανό το αποτέλεσμα μιας τέτοιας εκδικητικής τιμωρίας; Νομίζω πως όχι. Έχει εργασθεί πολύ σκληρά ο μέσος γερμανός για να του πρέπει μια Κρίση σαν αυτή που θα έρθει αν η κυβέρνησή του επιμείνει να μας επιβάλει τις Νέες Βερσαλλίες.
Για να το κατανοήσει όμως αυτό ο μέσος γερμανός, πρέπει να είναι διατεθειμένος να αναλογιστεί τι συνέβη στην χώρα του και βρίσκεται και αυτή σήμερα στην ίδια δύνη με εμάς. Πρέπει να καταλάβει ότι η Γερμανία μπήκε σε περιπέτειες, όχι λόγω του σπάταλου ελληνικού δημοσίου, αλλά λόγω της Κατάρρευσης του 2008. Ότι για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, τα πλεονάσματα της χώρας του έπαψε να τα ρουφά το Αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα. Ότι μέχρι το 2008, το Γερμανικό θαύμα οφειλόταν:
(α) στους σκληρά εργαζόμενους γερμανούς αλλά και
(β) στην μαζική δημοσιονομική "ανευθυνότητα" των Αμερικανών, οι οποίοι αύξαναν τα ελλείμματά τους κι έτσι απορροφούσαν μαζικά τα πλεονάσματα της Ευρώπης και της Ασίας.
Σήμερα χρειαζόμαστε νέες πηγές μαζικής δημοσιονομικής "ανευθυνότητας", ώστε τα προϊόντα της Siemens και της BMW (αλλά και της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Ταιβάν, της Ολλανδίας κλπ) να βρίσκουν αγοραστές. Υπό αυτό το πρίσμα, η μετατροπή ελλειμματικών χωρών όπως η Ελλάδα (αλλά και ο Νότος όλος, η Βρετανία, η Ιρλανδία κλπ) σε καμένη γη, και η παράδοση τους στην σκοτοδίνη της ύφεσης, αποτελεί το αποτελεσματικότερο μέσο υπονόμευσης της Γερμανικής οικονομίας. Ας αναλάβει επί τέλους η Γερμανία ηγεμονικό ρόλο, κάτι που απαιτεί την χρήση των πλεονασμάτων της για την δημιουργία ζήτησης για τα γερμανικά αγαθά εντός και εκτός των γερμανικών συνόρων.
Αυτό θα έλεγα στον μέσο γερμανό, αν με άκουγε. Θα του έλεγα ξανά και ξανά ότι εμείς οι έλληνες μπορεί και να αξίζουμε, έτσι που τα κάναμε, την μετατροπή της χώρας μας σε καμένη γη. Θα τον ρωτούσα όμως: Αξίζει σε εσάς, στους γερμανούς εργαζόμενους, μια πολιτική ελίτ που σας οδηγεί ολοταχώς στις αγκάλες ενός οικονομικού ολοκαυτώματος; Νομίζω πως θα συμφωνούσε πως η απάντηση είναι αρνητική.
Από την άλλη, μια τέτοια εξέλιξη δεν θέλει πολύ για να προκύψει. Πολλοί λαοί, με πρώτον τον γερμανικό, έχουν σφάλει ως προς τις απαιτήσεις του συμφέροντός τους και με ενθουσιασμό πορεύτηκαν στην καταστροφή που τους οδήγησαν οι κυβερνήτες τους. Όπως έγραφε ο Keynes το 1920 για την original Συνθήκη των Βερσαλλιών: Ίσως αποτελεί ιστορική αλήθεια ότι κανενός είδους κοινωνίας δεν αφανίζεται παρά μόνο εξ αιτίας δικών της επιλογών. (8)
(1) Το οποίο μεταφράζεται χαλαρά ως «Η εξωφρενική τρέλα των Τευτόνων», βλ. E. F. Heckscher, Mercantilism, δεύτερη έκδοση, Λονδίνο: Allen & Unwin, 1962, Τόμος 1, σελ.56. Ευχαριστώ τον Νίκο Θεοχαράκη για την επισήμανση καθώς και για άλλα σχόλια.
(2) “Dr. Melchior: A Defeated Enemy” στα Two Memoirs του John Maynard Keynes (1949), όπως αυτά ανατυπώθηκαν στο Collected Writings, Vol. X: Essays in Biography, σελ. 428.
(3) John Maynard Keynes (1932). "The World's Economic Outlook", The Atlantic Monthly
(4) Για την ιστορία θυμίζω ότι οι Σύμμαχοι επέβαλαν στους Γερμανούς την υπογραφή της παράδοσής τους στο βαγόνι του Γάλλου στρατηγού Foch, στο δάσος της Compiegne, κάπου 65 χλμ από το Παρίσι. Όταν είκοσι χρόνια αργότερα συνθηκολόγησαν οι Γάλλοι, μετά την επέλαση του Χίτλερ, ο τελευταίος απαίτησε η συνθηκολόγηση της Γαλλίας να υπογραφτεί στο ίδιο βαγόνι.
(5) Βλ. την εισαγωγή του βιβλίου του John Maynard Keynes'. The Economic Consequences of the Peace, Harcourt Brace, Νέα Υόρκη, 1920.
(6) Για να δείτε τα πραγματικά λόγια του Keynes, να προβείτε στις εξής απλές αντικαταστάσεις των μαυρισμένων λέξεων: "Γερμανικό" αντί για ελληνικό, "Γαλλίας και Βρετανίας" αντί για Ευρωπαϊκής Ένωσης, "Ελλάδα" αντί για Γερμανία, "Ειρήνη" αντί για συμφωνία χρηματοδότησης, "τον πόλεμο" αντί για την Κρίση του 2008.
(7) Αξίζει να σημειώσουμε ότι στον Μεσοπόλεμο οι Επανορθώσεις στοίχιζαν στην Γερμανία 2,5% του ΑΕΠ ετησίως. Οι δικές μας Βερσαλλίες απαιτούν 6%!
(8) Κεφάλαιο 6, σελ.238, The Economic Consequences of the Peace, Harcourt Brace New York, 1920
20/05/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
...ή, λατινιστί, Furiosa Teutonicorum Ιnsania (1)
Ο κατανοητός θυμός της Γερμανίας
Στο πρόσωπο του μέσου έλληνα ο μέσος γερμανός βλέπει έναν ανυπόφορο, σπάταλο τύπο ο οποίος προσποιείται τον πλούσιο με ξένο παρά. Έχοντας εργαστεί σκληρά, έχοντας ζήσει μετρημένα, με την περηφάνια που του δίνει η τεχνολογική πρόοδος της βιομηχανίας του, αλλά και το γεγονός ότι όταν το χρειάστηκε η Γερμανική οικονομία εκείνος έσφιξε το ζωνάρι με σκοπό την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων της, ο μέσος Γερμανός είναι έξαλλος με την μικρή μας χώρα που, όπως του λένε, με τα αλόγιστα δάνειά της έβαλε σε κίνδυνο αυτό που εκείνος παλεύει εδώ και 70 χρόνια να εξασφαλίσει για αυτόν και τα παιδιά του: την σταθερότητα του νομίσματός του.
Ο θυμός του είναι ακόμα πιο κατανοητός αν τον θέσουμε στο ιστορικό του πλαίσιο. Όταν παραδόθηκε η Γερμανία μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, στην Συνθήκη των Βερσαλλιών που ακολούθησε το 1919, οι νικητές επέβαλαν στον ηττημένο λαό μια σειρά από δυσβάστακτους οικονομικούς όρους – τις λεγόμενες Επανορθώσεις που, ουσιαστικά, σήμαιναν ότι γύρω στο 2,5% του ήδη συρρικνούμενου γερμανικού ΑΕΠ θα πήγαινε ετησίως στους νικητές.
Από το 1920 και έπειτα ο υπόλοιπος κόσμος μπήκε σε τροχιά ανάπτυξης και σταθερότητας (που βεβαίως διαλύθηκε εν μία νυκτί εννέα χρόνια αργότερα). Η Γερμανία, αποκλεισμένη και από το κοινό νόμισμα της εποχής, τον Χρυσό Κανόνα, μπήκε στην δύνη του υπερπληθωρισμού, της ύφεσης και, έτσι, έγινε ευάλωτη στις σειρήνες του Ναζισμού. Μια ολόκληρη γενιά έχασε τις οικονομίες της και με τον πόλεμο που ακολούθησε απώλεσε σχεδόν τα πάντα. Μετά τον πόλεμο, έκπληκτοι που υπάρχουν ακόμα, υποσχέθηκαν ένα πράγμα στον εαυτό τους: Ποτέ ξανά δεν θα άφηναν το νόμισμά τους να απαξιωθεί.
Τον περασμένο Σεπτέμβρη, οι Γερμανοί τσιμπιόντουσαν. Δεν μπορούσαν να πιστέψουν την ανακοίνωση της νέας ελληνικής κυβέρνησης, ότι δηλαδή, το έλλειμμά μας δεν ήταν 6% (που ήταν ήδη 3% πάνω από το συμφωνημένο όριο) αλλά… 12%! Αδυνατούσαν να πιστέψουν ότι ακόμα και μια χώρα του 'νότου' μπορούσε να έχει τραβήξει τόσο το σχοινί. Όταν μερικούς μήνες μετά, οι χρηματαγορές στράφηκαν εναντίον των ελληνικών ομολόγων, ο μέσος Γερμανός το είδε κάπως ως Θεία Δίκη. Οι έλληνες, επί τέλους, θα κατέβαλαν το κόστος της αμαρτίας τους.
Το ζητούμενο για τους Γερμανούς δεν ήταν το κόστος μιας βοήθειας προς την Ελλάδα. Αυτό δεν τους πείραζε να το καταβάλουν. Το ζητούμενο ήταν η αποκατάσταση της ηθικής τάξης, η σημασία του να τιμωρηθεί η Ελλάδα για τις αμαρτίες της - για το γεγονός ότι με την αμετροέπειά της έθεσε σε κίνδυνο το club που τόσο γενναιόδωρα την αποδέχθηκε ως μέλος. Και όταν αυτό το club είναι το στήριγμα του νομίσματος για την σταθερότητα του οποίου έχουν πασχίσει χρόνια και χρόνια, τότε σύσσωμοι οι γερμανοί απαιτούν εκδίκηση. Αν μη τι άλλο, ζητούν την παραδειγματική τιμωρία των Ελλήνων - ακόμα κι αν η τιμωρία μας στοιχίσει στους ίδιους.
Η Συνθήκη των Βερσαλλιών
Το 1919, οι νικητές του Α' παγκοσμίου πολέμου, υποκινούμενοι από την οργή των λαών τους για την απώλεια τόσων νέων στα χαρακώματα, επέβαλαν στον γερμανικό λαό αδυσώπητους οικονομικούς όρους με σκοπό όχι το χρήμα αλλά... την εκδίκηση. Ένιωθαν ηθική ανάγκη να τιμωρήσουν τους ηττημένους που είχαν ξεκινήσει τον δολοφονικότερο, έως τότε, πόλεμο στην ιστορία. Ήταν σοφή μια τέτοια τιμωρία; Η ίδια η ιστορία απαντά αρνητικά.
Εκείνες τις ημέρες που οι νικητές επεξεργάζονταν την Συνθήκη, βρέθηκε στις Βερσαλλίες ως παρατηρητής ο John Maynard Keynes, ο γνωστός μας οικονομολόγος που αργότερα θα διαφώτιζε τις αιτίες της Μεγάλης Ύφεσης της δεκαετίας του 1930. Από την πρώτη στιγμή, ο Keynes κατέληξε στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια καταστροφική Συνθήκη, τόσο για τους ηττημένους όσο και για τους νικητές. Κι είχε τόσο δίκιο!
Από την μία, οι Επανορθώσεις ποτέ δεν βοήθησαν τους νικητές αρκετά ενώ, από την άλλη, είχαν εφιαλτικά αποτελέσματα στην Γερμανία, την οικονομική ζωή της οποίας αφαίμαξαν τόσο που ο Χίτλερ βρήκε εύφορο έδαφος πάνω στο οποίο να σπείρει τα δηλητηριασμένα κηρύγματά του. Και δεν ήταν μόνο αυτό. Το γεγονός ότι μια μεγάλη βιομηχανική χώρα αναγκάστηκε να εισάγει όλο και λιγότερα αγαθά από την Γαλλία και την Βρετανία αποσταθεροποίησε την βιομηχανία των δύο Ευρωπαίων νικητών. Την αποσταθεροποίησε τόσο που όταν "χτύπησε" το 1929 το χτύπημα ήταν ακόμα πιο επώδυνο.
Η Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών
Αναφερόμενος ο Keynes στους όρους της Συνθήκης των Βερσαλλιών, έγραψε:
"... η ανειλικρινής αποδοχή... όρων που ήταν αδύνατον να τηρηθούν..., και τους οποίους δεν είχε σκοπό να τηρήσει, καθιστά την Γερμανία το ίδιο ένοχη με τους Συμμάχους οι οποίοι επέβαλαν όρους που δεν είχαν το δικαίωμα να επιβάλουν." (2)
Αν η Συνθήκη εκείνη μας δίδαξε κάτι, αυτό είναι το εξής απλό: Παρασυρμένοι από την ισχύ τους, οι ισχυροί μπορεί κάλλιστα να επιβάλουν στους ανίσχυρους συνθήκες και όρους που αποδυναμώνουν όλους. Αυτός ακριβώς είναι ο φόβος μου για την συμφωνία που επέβαλε η τρόικα ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ στην ηττημένη χώρα μας. Τα παραπάνω λόγια του Keynes σαν να είναι γραμμένα για την κοινή ενοχή τόσο εκείνων που μας επέβαλαν μια σύγχρονη έκδοση της Συνθήκης των Βερσαλλιών όσο και την δική μας που την αποδεχθήκαμε.
Σκληρά λόγια, τραβηγμένα; Όσο τραβηγμένα και οι χαρακτηρισμοί του Keynes για την Συνθήκη των Βερσαλλιών. Όταν το 1929 ήρθε το Κραχ, και κατόπιν μετατράπηκε στην Μεγάλη Ύφεση (όπως περίπου το 2008 μετατρέπεται σήμερα, δύο χρόνια αργότερα, σε μια αντίστοιχη παγκόσμια ύφεση), οι νικητές του 1919, που για μια δεκαετία ζούσαν το όνειρο της υψηλής ανάπτυξης, του μηδενικού πληθωρισμού, και των χαμηλών επιτοκίων τα οποία εξασφάλιζε το κοινό νόμισμα της εποχής (ο Χρυσός Κανόνας), ξάφνου βρέθηκαν στην δύνη ενός απρόβλεπτου κυκλώνα. O Keynes τον περιέγραψε ως εξής:
"Οι άμεσες αιτίες... βρίσκονται στην καταστροφική πτώση των αξιών όχι μόνο των αγαθών αλλά όλων των περιουσιακών στοιχείων... Λογιών-λογιών οφειλέτες ανακαλύπτουν ότι τα χρέη τους ξεπερνούν την αξία της περιουσίας τους... Ελάχιστες κυβερνήσεις έχουν αρκετά αποθεματικά για να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους, οι οποίες παραμένουν σταθερές. Και το χειρότερο, αυτού του είδους η κατάρρευση είναι αυτο-τροφοδοτούμενη." (3)
Σας θυμίζει κάτι αυτή η περιγραφή;
Τότε και τώρα
Η Γερμανία δεν ευθύνεται για το Κραχ του 1929, όπως και η Ελλάδα δεν ευθύνεται για το 2008. Όμως, όταν προκύπτει ένα Κραχ, Συνθήκες όπως εκείνη των Βερσαλλιών του 1919 και της νέας έκδοσής της (του 2010) επιταχύνουν και βαθαίνουν την Κρίση, αντί να την αναχαιτίζουν.
Ας θυμηθούμε την δυναμική της Κρίσης του Μεσοπολέμου. Όσο η Κρίση βάθαινε, τόσο τα κράτη αναγκάζονταν να μειώνουν τις δαπάνες τους για να συμπιέσουν τα διογκούμενα χρέη. Κι όσο μείωναν τις δαπάνες, τα χρέη αύξαναν καθώς αυξανόταν η ανεργία, μειώνονταν οι επενδύσεις και έπεφταν τα φορολογικά έσοδα. Κάποια στιγμή, το ένα κράτος μετά το άλλο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το κοινό νόμισμα της εποχής, τον Χρυσό Κανόνα, προσπαθώντας η κάθε χώρα να αυξήσει την ανταγωνιστικότητά της με υποτιμήσεις και αποπληθωρισμό. Επειδή όμως αυτό δεν γίνεται όταν όλοι κάνουν το ίδιο, βρέθηκαν να επιδίδονται σε μια κούρσα προς τον πάτο. Μήπως κι αυτό σας θυμίζει κάτι;
Σήμερα τι συμβαίνει; Τίποτα διαφορετικό! Είχαμε μια κρίση που ξεκίνησε, όπως και το 1929, στην Wall Street. Η μεταβίβαση των ζημιών από τις τράπεζες στα κράτη οδήγησε στην υπερχρέωση των τελευταίων. Το πρώτο κράτος που γονάτισε κάτω από αυτό το χρέος ήταν το δικό μας. Και τότε οι ισχυροί της δικής μας εποχής αποφάσισαν να μας εκδικηθούν. Το μόνο που δεν έκαναν ήταν να επιβάλουν στον Πρωθυπουργό μας να υπογράψει την συμφωνία με την τρόικα ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ σε ένα βαγόνι των Γερμανικών Σιδηροδρόμων σε κάποιο δάσος της Βαυαρίας...(4)
Ποια είναι η πεμπτουσία της Συμφωνίας αυτής; Η επιβολή σε ελλειμματικές χώρες (όπως η δική μας, η Ισπανία, η Πορτογαλία και αλλού) να πνίξουν την εγχώρια ζήτηση. Ποιο το αποτέλεσμα τότε και τώρα; Το ίδιο και το αυτό: Η επέκταση της ασθένειας και στις πλεονασματικές χώρες! Αυτά έχουν οι Συνθήκες τύπου Βερσαλλιών: Σπαταλούν την ισχύ των ισχυρών με αποτέλεσμα (τόσο το 1919 όσο και το 2010) την ένδεια όλων μας - ισχυρών και αδύναμων. Και για να μη λέτε ότι αυτά τα βγάζω από το μυαλό μου, να τα λόγια του Keynes:
"Ορμώμενοι από παρανοϊκές ψευδαισθήσεις "μεγαλείου" και μια ριψοκίνδυνη απώλεια της αίσθησης του ίδιου του του συμφέροντος, ο ελληνικός λαός ανέτρεψε τα θεμέλια στα οποία όλοι μας ζούσαμε και χτίζαμε. Όμως οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Ένωσης πήραν το ρίσκο να ολοκληρώσουν την καταστροφή την οποία ξεκίνησε η Ελλάδα με μια συμφωνία χρηματοδότησης η οποία, αν εφαρμοστεί, σίγουρα θα χειροτερέψει περισσότερο (αντί να αναζωογονήσει) το ευαίσθητο, περίπλοκο οργανικό σύνολο το οποίο τόσο έχει ταραχθεί και θρυμματιστεί από την Κρίση του 2008, και το οποίο είναι το μοναδικό πλαίσιο στο οποίο οι λαοί της Ευρώπης δύνανται να εργασθούν και να ζήσουν." (5)
Προφανώς δεν είναι αυτές οι ακριβείς φράσεις του Keynes. Δεν απέχουν όμως παρά ελάχιστα! (6)
Η απλή ερώτηση που θα ήθελα, αν μπορούσα, να απευθύνω στον μέσο γερμανό, είναι η εξής: Δέχεσαι να επαναληφθεί, στο όνομά σου, ένα 1919; Να επιβληθεί, αυτή τη φορά από την χώρα σου, σε μία άλλη ηττημένη χώρα (την Ελλάδα), Συμφωνία τύπου Βερσαλλιών; Θα συμπλήρωνα τα ερωτήματα αυτά λέγοντάς του ότι η Συμφωνία που μας επέβαλε η τρόικα ΔΝΤ-ΕΕ-ΕΚΤ, ελέω Γερμανίας, είναι ακριβώς το ίδιο ανορθολογική με την Συνθήκη των Βερσαλλιών καθώς:
(α) επιβάλει στην ηττημένη χώρα μία βασανιστική και ασυνήθιστη τιμωρία και
(β) με μαθηματική ακρίβεια θα πλήξει τους τιμωρούς ίσως πιο βάναυσα απ' ότι θα πλήξει τους τιμωρούμενους (σε σχέση, π.χ., με το τι θα ίσχυε αν επέτρεπαν στην Ελλάδα να αναδιαρθρώσει το χρέος της και, αντί να δανείσουν το ελληνικό δημόσιο με τόσα δις, να υποστηρίξουν τον τραπεζικό μας τομέα).
Ο μέσος γερμανός αξίζει κάτι καλύτερο
Ο μέσος γερμανός θα παραξενευόταν που αναφέρομαι στην συμφωνία στήριξης της Ελλάδας ως "βασανιστική και ασυνήθιστη τιμωρία". Θα αναρωτιόταν: "Μα τι λέει αυτός; Εμείς τους σώζουμε από την πτώχευση!"
Το πρόβλημα βέβαια είναι ότι δεν μας σώζουν από τίποτα. Τα επιτόκια που συμφώνησε να καταβάλει η κυβέρνησή μας θυμίζουν την αποδοχή των Επανορθώσεων εκ μέρους της γερμανικής ηγεσίας το 1919: Όροι που εγγυώνται πως, μετά από μια μακρά περίοδο ένδειας, θα αδυνατούμε να αποπληρώσουμε τα δάνεια - όπως ακριβώς και η Γερμανία στον μεσοπόλεμο δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις Επανορθώσεις. (7)
Για να μην πολυλογώ κι άλλο, η συμφωνία μας με την τρόικα, η Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών (ή μήπως των Αθηνών;), θυμίζει την θεραπεία ενός κακούργου γιατρού που δίνει αρκετό φάρμακο στον βαριά ασθενή για να τον κρατήσει στην ζωή (με στόχο την μεγιστοποίηση του πόνου), αλλά του αρνείται εκείνο το φάρμακο το οποίο διαθέτει, και το οποίο θα απέτρεπε τον θάνατο. Έτσι και η συμφωνία διάσωσής μας: Αναβάλει τον προαναγγελθέντα θάνατο τόσο όσο να μεγιστοποιηθεί η ζημιά στην ελληνική οικονομία.
Μας αξίζει μια τέτοια τιμωρία; Μπορεί. Τουλάχιστον ο μέσος γερμανός έτσι νομίζει. Δεν είναι όμως αυτό το ζήτημα. Το ερώτημα τίθεται αλλιώς: Αξίζει στον μέσο γερμανό το αποτέλεσμα μιας τέτοιας εκδικητικής τιμωρίας; Νομίζω πως όχι. Έχει εργασθεί πολύ σκληρά ο μέσος γερμανός για να του πρέπει μια Κρίση σαν αυτή που θα έρθει αν η κυβέρνησή του επιμείνει να μας επιβάλει τις Νέες Βερσαλλίες.
Για να το κατανοήσει όμως αυτό ο μέσος γερμανός, πρέπει να είναι διατεθειμένος να αναλογιστεί τι συνέβη στην χώρα του και βρίσκεται και αυτή σήμερα στην ίδια δύνη με εμάς. Πρέπει να καταλάβει ότι η Γερμανία μπήκε σε περιπέτειες, όχι λόγω του σπάταλου ελληνικού δημοσίου, αλλά λόγω της Κατάρρευσης του 2008. Ότι για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, τα πλεονάσματα της χώρας του έπαψε να τα ρουφά το Αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα. Ότι μέχρι το 2008, το Γερμανικό θαύμα οφειλόταν:
(α) στους σκληρά εργαζόμενους γερμανούς αλλά και
(β) στην μαζική δημοσιονομική "ανευθυνότητα" των Αμερικανών, οι οποίοι αύξαναν τα ελλείμματά τους κι έτσι απορροφούσαν μαζικά τα πλεονάσματα της Ευρώπης και της Ασίας.
Σήμερα χρειαζόμαστε νέες πηγές μαζικής δημοσιονομικής "ανευθυνότητας", ώστε τα προϊόντα της Siemens και της BMW (αλλά και της Κίνας, της Ιαπωνίας, της Ταιβάν, της Ολλανδίας κλπ) να βρίσκουν αγοραστές. Υπό αυτό το πρίσμα, η μετατροπή ελλειμματικών χωρών όπως η Ελλάδα (αλλά και ο Νότος όλος, η Βρετανία, η Ιρλανδία κλπ) σε καμένη γη, και η παράδοση τους στην σκοτοδίνη της ύφεσης, αποτελεί το αποτελεσματικότερο μέσο υπονόμευσης της Γερμανικής οικονομίας. Ας αναλάβει επί τέλους η Γερμανία ηγεμονικό ρόλο, κάτι που απαιτεί την χρήση των πλεονασμάτων της για την δημιουργία ζήτησης για τα γερμανικά αγαθά εντός και εκτός των γερμανικών συνόρων.
Αυτό θα έλεγα στον μέσο γερμανό, αν με άκουγε. Θα του έλεγα ξανά και ξανά ότι εμείς οι έλληνες μπορεί και να αξίζουμε, έτσι που τα κάναμε, την μετατροπή της χώρας μας σε καμένη γη. Θα τον ρωτούσα όμως: Αξίζει σε εσάς, στους γερμανούς εργαζόμενους, μια πολιτική ελίτ που σας οδηγεί ολοταχώς στις αγκάλες ενός οικονομικού ολοκαυτώματος; Νομίζω πως θα συμφωνούσε πως η απάντηση είναι αρνητική.
Από την άλλη, μια τέτοια εξέλιξη δεν θέλει πολύ για να προκύψει. Πολλοί λαοί, με πρώτον τον γερμανικό, έχουν σφάλει ως προς τις απαιτήσεις του συμφέροντός τους και με ενθουσιασμό πορεύτηκαν στην καταστροφή που τους οδήγησαν οι κυβερνήτες τους. Όπως έγραφε ο Keynes το 1920 για την original Συνθήκη των Βερσαλλιών: Ίσως αποτελεί ιστορική αλήθεια ότι κανενός είδους κοινωνίας δεν αφανίζεται παρά μόνο εξ αιτίας δικών της επιλογών. (8)
(1) Το οποίο μεταφράζεται χαλαρά ως «Η εξωφρενική τρέλα των Τευτόνων», βλ. E. F. Heckscher, Mercantilism, δεύτερη έκδοση, Λονδίνο: Allen & Unwin, 1962, Τόμος 1, σελ.56. Ευχαριστώ τον Νίκο Θεοχαράκη για την επισήμανση καθώς και για άλλα σχόλια.
(2) “Dr. Melchior: A Defeated Enemy” στα Two Memoirs του John Maynard Keynes (1949), όπως αυτά ανατυπώθηκαν στο Collected Writings, Vol. X: Essays in Biography, σελ. 428.
(3) John Maynard Keynes (1932). "The World's Economic Outlook", The Atlantic Monthly
(4) Για την ιστορία θυμίζω ότι οι Σύμμαχοι επέβαλαν στους Γερμανούς την υπογραφή της παράδοσής τους στο βαγόνι του Γάλλου στρατηγού Foch, στο δάσος της Compiegne, κάπου 65 χλμ από το Παρίσι. Όταν είκοσι χρόνια αργότερα συνθηκολόγησαν οι Γάλλοι, μετά την επέλαση του Χίτλερ, ο τελευταίος απαίτησε η συνθηκολόγηση της Γαλλίας να υπογραφτεί στο ίδιο βαγόνι.
(5) Βλ. την εισαγωγή του βιβλίου του John Maynard Keynes'. The Economic Consequences of the Peace, Harcourt Brace, Νέα Υόρκη, 1920.
(6) Για να δείτε τα πραγματικά λόγια του Keynes, να προβείτε στις εξής απλές αντικαταστάσεις των μαυρισμένων λέξεων: "Γερμανικό" αντί για ελληνικό, "Γαλλίας και Βρετανίας" αντί για Ευρωπαϊκής Ένωσης, "Ελλάδα" αντί για Γερμανία, "Ειρήνη" αντί για συμφωνία χρηματοδότησης, "τον πόλεμο" αντί για την Κρίση του 2008.
(7) Αξίζει να σημειώσουμε ότι στον Μεσοπόλεμο οι Επανορθώσεις στοίχιζαν στην Γερμανία 2,5% του ΑΕΠ ετησίως. Οι δικές μας Βερσαλλίες απαιτούν 6%!
(8) Κεφάλαιο 6, σελ.238, The Economic Consequences of the Peace, Harcourt Brace New York, 1920
Παρασκευή 14 Μαΐου 2010
Η ψυχολογία της οικονομικής κρίσης
Η ψυχολογία της οικονομικής κρίσης
Χρήστου Ρεβελιώτη
Με την ανακοίνωση της για την άρση κάθε περιορισμού στην χρήση των ελληνικών ομολόγων ως εχέγγυο για άντληση κεφαλαίων, συμπληρώνεται το πάζλ του οικοδομήματος στήριξης της Ελληνικής οικονομίας όσον αφορά στο μακροοικονομικό και χρηματικό μέρος του. Το πράγμα πια έχει πάρει το δρόμο του και θα εκτελεσθεί. Η Ελλάδα έχει ξαναμαζέψει τα μακροοικονομικά της και στο παρελθόν όταν χρειάστηκε, τότε που μπήκαμε στην ΟΝΕ. Θα το ξανακάνει και τώρα.
Αυτό όμως που δεν έχει κάνει ποτέ η Ελλάδα είναι να συμμαζέψει και να ξαναζωντανέψει την οικονομία της πάνω σε μια άλλη βάση πιο βιώσιμη. Και όχι μόνο δεν το έχει κάνει (δηλ. δεν έχει φερεγγυότητα σε αυτό, αυτό που λένε οι Άγγλοι track record), αλλά έχει αντίθετα αποδείξει ότι έχει τη δυναμική να σκοτώσει ότι προσπαθήσει να το επιφέρει (αναφέρομαι στο παράδειγμα της κυβέρνησης Σημίτη).
Και εδώ είναι η ουσία της συζήτησης από εδώ και πέρα, γιατί χωρίς αυτή την παράλληλη αλλαγή, το σκληρό πρόγραμμα που συμφωνήθηκε είναι δώρον άδωρο. Το μοντέλο του προγράμματος αυτού στηρίζεται σε τρία πράγματα:
. Διασφάλιση της δυνατότητας διαχείρισης του χρέους μεσοπρόθεσμα χωρίς να χρειαστούν σενάρια πτώχευσης
. Μείωση του ελλείμματος κάτω από 3% σε πρώτη φάση, με στόχο πλεονασματικού ισοζυγίου σε δεύτερη και έτσι σταδιακή αποπληρωμή του χρέους
. Ραγδαία έξοδο από την ύφεση και επίτευξη δυνατών ρυθμών ανάπτυξης, ώστε ποσοστιαία επί του ΑΕΠ το χρέος να μειώνεται
Από αυτά τα τρία, μαθηματικά αποδεδειγμένο είναι ότι τα παρόντα μέτρα εξασφαλίζουν το πρώτο, αλλά με κόστος ότι ανεβάζουν το χρέος αρχικά σε ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό επί του ΑΕΠ (εκτιμάται στο 140% το 2012). Αντίθετα, το δεύτερο και τρίτο σκέλος που στην ουσία δίνουν και τη λύση στο πρόβλημα δεν είναι εξασφαλισμένα και εξαρτώνται καθαρά από την ικανότητά μας να επαναπροσδιορίσουμε το οικονομικό μας μοντέλο στα επόμενα τρία χρόνια.
Αυτό είναι μια μεγάλη και πολύπλοκη υπόθεση και σίγουρα κάτι το οποίο δεν γίνεται σε μια μέρα. Ούτε μπορεί να λυθεί και να σχεδιαστεί με μια συζήτηση (υπάρχει μια Αγγλική ρήση για ανάλογες καταστάσεις: ΕΡΩΤΗΣΗ: «Πώς τρως έναν ελέφαντα;» ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Τον κόβεις κομματάκια».) Το άμεσα ζητούμενο σήμερα είναι κατά πόσο υπάρχουν οι ενδείξεις ότι η Κυβέρνηση και η Κοινωνία είναι έτοιμες να ξεκινήσουν και να παίξουν το ρόλο τους σε ένα τέτοιο εγχείρημα, γιατί δεν υπάρχει πλέον πίστωση χρόνου.
Με διασφαλισμένη πλέον την μακροοικονομική μας επιβίωση τους επόμενους μήνες και 2 – 3 χρόνια, η κυβέρνηση πρέπει άμεσα να στρέψει την προσοχή της στην διαχείριση της κοινωνικής διάστασης της κρίσης, πάντα με στόχο τον επαναπροσδιορισμό του οικονομικού μας μοντέλου. Και εδώ ελλοχεύει άμεσα ένας τεράστιος κίνδυνος.
Θα προσπαθήσω να το εξηγήσω μέσα από ένα μοντέλο της ψυχολογίας. Όταν ένας άνθρωπος βιώσει μια ιδιαίτερα αρνητική εμπειρία, π.χ. μιας μεγάλης απώλειας, περνάει τα εξής μεταβατικά στάδια: Άρνηση – Θυμός – Διαπραγμάτευση/Παζάρεμα – Κατάθλιψη – Αποδοχή – Κλείσιμο (ελεύθερη απόδοση του όρου Closure).
Η Ελληνική κοινωνία μέχρι σήμερα (και η Κυβέρνηση μέχρι πρότινος) βρίσκεται στο στάδιο της Άρνησης. Σύμφωνα με τον ορισμό της κατά τον Σ. Φρόυντ (ο οποίος και επινόησε τον όρο), η Άρνηση είναι ένας συναισθηματικός μηχανισμός άμυνας που πυροδοτείται όταν το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με μια πραγματικότητα τόσο άβολη και οδυνηρή, ώστε αρνείται να την αποδεχθεί, παρά την συντριπτική παράθεση αποδεικτικών στοιχείων. Η κλασική της ένδειξη είναι ότι το άτομο εξακολουθεί και συμπεριφέρεται σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα.
Ο άμεσος κίνδυνος είναι ότι καθώς τα μέτρα τώρα θα θίξουν πραγματικά την τσέπη και τη ζωή των πολιτών, η κοινωνία ή μια μεγάλη μερίδα της θα περάσει στο στάδιο του Θυμού. Τα πρώτα δείγματα φάνηκαν, τόσο στο περιστατικό του κ. Κακλαμάνη όσο και στο τι αναγράφεται σε εκατοντάδες blog στο internet. Η διαχείριση λοιπόν της κοινωνικής κρίσης είναι ακόμη μπροστά μας και “Ουαί” όταν η Ελληνική κοινωνία περάσει στο Θυμό. Στο σημείο εκείνο δεν θα διακυβεύεται τίποτα λιγότερο από την ίδια την τύχη της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Και αυτός ο κίνδυνος είναι ίσως χειρότερος από τη χρεοκοπία.
Η πράξη ηγεσίας που απαιτείται άμεσα από την Κυβέρνηση (αλλά και από τον ευρύτερο πολιτικό κόσμο) είναι να δώσει όραμα και ένα νέο σύστημα που θα μετριάσει τις κοινωνικές εντάσεις και θα εστιάσει την ενέργεια της κοινωνίας στην σύσταση μιας νέας πραγματικότητας αντί για την ολοσχερή καταστροφή της υπάρχουσας. Αυτό απαιτεί η κυβερνητική ηγεσία να αρχίσει να περνάει το νέο μήνυμα πρώτα στην ευρύτερη κυβέρνηση και στην κοινοβουλευτική ομάδα και μετά εκ παραλλήλου στην ευρύτερη πολιτική σκηνή και την κοινωνία, ώστε να αρχίσει να διαμορφώνεται μια κοινή κατεύθυνση και να αρχίσει μια συσπείρωση μιας κρίσιμης μάζας γύρω από αυτό το νέο όραμα. Ωστόσο για να το κάνει αυτό, πρέπει η ίδια να έχει περάσει όλα αυτά τα ψυχολογικά στάδια και να έχει φτάσει στην Αποδοχή και στο Κλείσιμο (ο όρος Κλείσιμο (closure) περιγράφει την δυναμική όταν πια το έχουμε ισορροπήσει μέσα μας το τι έγινε, έχουμε κυριαρχήσει στα όποια αρνητικά συναισθήματα επέφερε η κρίση (Θυμός, Κατάθλιψη κλπ) και είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε τη ζωή μας με νέο όραμα και βάσεις). Ειδάλλως αν δεν το έχει κτίσει μέσα της πρώτα, αν δεν το έχει ισορροπήσει ηθικά, μοιραία δεν μπορεί και να το αρθρώσει.
Δυστυχώς η πλειοψηφία της Κυβέρνησης δεν μοιάζει να είναι σε αυτό το στάδιο, πολύ δε περισσότερο ο υπόλοιπος πολιτικός κόσμος. Η μικρή κυβερνητική ηγετική ομάδα που μόλις πριν από δυο εβδομάδες φαίνεται επιτέλους να βγήκε από την Άρνηση και να κατάφερε να δράσει, έστω και στο παρά πέντε, δεν φαίνεται να έχει κατακτήσει καν το στάδιο της Αποδοχής (υποπτεύομαι ότι βγαίνουν από τη Διαπραγμάτευση και πάνε κατευθείαν για την Κατάθλιψη!). Τα μηνύματά τους εξακολουθούν να είναι γενικόλογα και με άρωμα δεκαετίας 80 αντί να είναι η γλώσσα της επόμενης μέρας. Ουσιώδη μηνύματα που πρέπει να αρχίσει η κυβέρνηση να περνάει σαν μέρος του επανασχεδιασμού της ελληνικής οικονομίας (π.χ. ότι το Δημόσιο πρέπει να μειωθεί και θα μειωθεί, ότι θα αποσυρθούν οι κυβερνητικές οικονομικές παρεμβάσεις και στρεβλώσεις ώστε οι διάφοροι οικονομικοί κλάδοι να περάσουν σε φάση συγχώνευσης για να φτιαχτούν βιώσιμες οικονομικές μονάδες, ότι όλες οι ΔΕΚΟ θα ιδιωτικοποιηθούν πλήρως κλπ.) όχι μόνο δεν αναφέρονται αλλά όταν λέγεται κάτι είναι το αντίθετο (π.χ. ο Υπ. Οικονομίας σε χθεσινοβραδινή συνέντευξη σε τηλεοπτικό κανάλι ερωτηθής για το αν θα απολυθούν οι Δημόσιοι Υπάλληλοι των οποίων οι θέσεις συγχωνεύονται είπε ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση).
Η αδυναμία της ηγεσίας να πει και να υποστηρίξει μια σύγχρονη οικονομική αλήθεια ώστε να προχωρήσουμε σε ένα νέο βιώσιμο οικονομικό μοντέλο, συγκαλύπτεται με μια υποκριτική και παρωχημένη ηθικολογία περί προστασίας των ασθενέστερων και πολιτικής κοινωνικής ευαισθησίας. Παρωχημένη όχι γιατί αυτά τα θέματα δεν υφίστανται, αλλά γιατί η προσπάθεια αντιμετώπισής τους χωρίς υγιείς οικονομικές βάσεις είναι κενό γράμμα – έτσι φτάσαμε μέχρι εδώ. Και υποκριτική γιατί όταν το ψάρι έχει βρωμήσει μέχρι το κόκαλο, δεν είναι να λύση να κόψεις μόνο το κεφάλι. Έτσι, σήμερα δεν είναι μόνο το θέμα του να τιμωρήσεις αυτούς που διασπάθισαν το δημόσιο χρήμα. Είναι εξίσου ανήθικο να ζητάς από τον τίμιο δημόσιο υπάλληλο να υποστεί θυσίες και μείωση μισθών, όταν την ίδια στιγμή η πολιτική σου είναι να μην απολυθεί κανείς στο Δημόσιο – προστατεύοντας έτσι και τον υπεράριθμο που κάθεται και τον διεφθαρμένο – και να αφήνεις στους υπαλλήλους της Βουλής 14 μισθούς.
Για να αποκατασταθεί το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» πρέπει να δώσεις λύση και στα δύο προβλήματα (δηλ. να καθαρίσεις το κεφάλι αλλά και το σώμα). Η λύση πρέπει να είναι συνολική και να εμπεριέχει ένα σύστημα αξιών που να είναι συμβατό με τις σημερινές (οικονομικές και όχι μόνο) παγκόσμιες πραγματικότητες μέσα στις οποίες ζούμε, όχι ουτοπικό και ιδεατό ή περασμένων εποχών. Εν έτη 2010, οι γενικόλογες ηθικολογίες και οι πατριωτικές κορόνες περί εθνικής συσπείρωσης δεν αποτελούν πράξη ηγεσίας, απλά αναδεικνύουν το ηγετικό κενό που υπάρχει. Ούτε είναι το πρόβλημά μας η ΕΘΝΙΚΗ συσπείρωση – δεν ζούμε στο 1821 και από μέσα κινδυνεύουμε, όχι απέξω. Η απαιτούμενη συσπείρωσή μας συνεπώς είναι ΠΟΛΙΤΙΚΗ, γύρω από τη Δημοκρατία που μόνοι μας πρέπει να εξυγιάνουμε και να περισώσουμε (και όχι γύρω από ένα κόμμα που πρέπει να στηρίξουμε). Και θα το κάνουμε, είτε με ή είτε χωρίς την εκάστοτε κυβερνητική συναίνεση.
Περιθώρια πάντως χρονικά δεν υπάρχουν, αν και πάλι δεν σταθούμε άξιοι των περιστάσεων τώρα, δεν έχουμε να περιμένουμε παρά τον επόμενο όλεθρο – πολιτικό ή οικονομικό. Γιατί δεν μετράει μόνο ο κυβερνητικός λόγος στο ΔΝΤ και στις αγορές αλλά κυρίως ο Κοινωνικός, όπως αυτός διαφαίνεται στην πράξη.
Αυτόν τον κοινωνικό λόγο ή θα τον διαμορφώσει η κυβέρνηση εκπληρώνοντας την ηγετική της αποστολή και στρέφοντάς τον προς ένα νέο δημιουργικό όραμα ή η Ιστορία, έχοντας για μοχλό μια κοινωνία υπό το καθεστώς Θυμού που προανέφερα. Αυτή είναι η επόμενη άμεση, τεράστια και σημαντικότατη πρόκληση. Για όλους μας.
Χρήστου Ρεβελιώτη
Με την ανακοίνωση της για την άρση κάθε περιορισμού στην χρήση των ελληνικών ομολόγων ως εχέγγυο για άντληση κεφαλαίων, συμπληρώνεται το πάζλ του οικοδομήματος στήριξης της Ελληνικής οικονομίας όσον αφορά στο μακροοικονομικό και χρηματικό μέρος του. Το πράγμα πια έχει πάρει το δρόμο του και θα εκτελεσθεί. Η Ελλάδα έχει ξαναμαζέψει τα μακροοικονομικά της και στο παρελθόν όταν χρειάστηκε, τότε που μπήκαμε στην ΟΝΕ. Θα το ξανακάνει και τώρα.
Αυτό όμως που δεν έχει κάνει ποτέ η Ελλάδα είναι να συμμαζέψει και να ξαναζωντανέψει την οικονομία της πάνω σε μια άλλη βάση πιο βιώσιμη. Και όχι μόνο δεν το έχει κάνει (δηλ. δεν έχει φερεγγυότητα σε αυτό, αυτό που λένε οι Άγγλοι track record), αλλά έχει αντίθετα αποδείξει ότι έχει τη δυναμική να σκοτώσει ότι προσπαθήσει να το επιφέρει (αναφέρομαι στο παράδειγμα της κυβέρνησης Σημίτη).
Και εδώ είναι η ουσία της συζήτησης από εδώ και πέρα, γιατί χωρίς αυτή την παράλληλη αλλαγή, το σκληρό πρόγραμμα που συμφωνήθηκε είναι δώρον άδωρο. Το μοντέλο του προγράμματος αυτού στηρίζεται σε τρία πράγματα:
. Διασφάλιση της δυνατότητας διαχείρισης του χρέους μεσοπρόθεσμα χωρίς να χρειαστούν σενάρια πτώχευσης
. Μείωση του ελλείμματος κάτω από 3% σε πρώτη φάση, με στόχο πλεονασματικού ισοζυγίου σε δεύτερη και έτσι σταδιακή αποπληρωμή του χρέους
. Ραγδαία έξοδο από την ύφεση και επίτευξη δυνατών ρυθμών ανάπτυξης, ώστε ποσοστιαία επί του ΑΕΠ το χρέος να μειώνεται
Από αυτά τα τρία, μαθηματικά αποδεδειγμένο είναι ότι τα παρόντα μέτρα εξασφαλίζουν το πρώτο, αλλά με κόστος ότι ανεβάζουν το χρέος αρχικά σε ακόμα μεγαλύτερο ποσοστό επί του ΑΕΠ (εκτιμάται στο 140% το 2012). Αντίθετα, το δεύτερο και τρίτο σκέλος που στην ουσία δίνουν και τη λύση στο πρόβλημα δεν είναι εξασφαλισμένα και εξαρτώνται καθαρά από την ικανότητά μας να επαναπροσδιορίσουμε το οικονομικό μας μοντέλο στα επόμενα τρία χρόνια.
Αυτό είναι μια μεγάλη και πολύπλοκη υπόθεση και σίγουρα κάτι το οποίο δεν γίνεται σε μια μέρα. Ούτε μπορεί να λυθεί και να σχεδιαστεί με μια συζήτηση (υπάρχει μια Αγγλική ρήση για ανάλογες καταστάσεις: ΕΡΩΤΗΣΗ: «Πώς τρως έναν ελέφαντα;» ΑΠΑΝΤΗΣΗ: «Τον κόβεις κομματάκια».) Το άμεσα ζητούμενο σήμερα είναι κατά πόσο υπάρχουν οι ενδείξεις ότι η Κυβέρνηση και η Κοινωνία είναι έτοιμες να ξεκινήσουν και να παίξουν το ρόλο τους σε ένα τέτοιο εγχείρημα, γιατί δεν υπάρχει πλέον πίστωση χρόνου.
Με διασφαλισμένη πλέον την μακροοικονομική μας επιβίωση τους επόμενους μήνες και 2 – 3 χρόνια, η κυβέρνηση πρέπει άμεσα να στρέψει την προσοχή της στην διαχείριση της κοινωνικής διάστασης της κρίσης, πάντα με στόχο τον επαναπροσδιορισμό του οικονομικού μας μοντέλου. Και εδώ ελλοχεύει άμεσα ένας τεράστιος κίνδυνος.
Θα προσπαθήσω να το εξηγήσω μέσα από ένα μοντέλο της ψυχολογίας. Όταν ένας άνθρωπος βιώσει μια ιδιαίτερα αρνητική εμπειρία, π.χ. μιας μεγάλης απώλειας, περνάει τα εξής μεταβατικά στάδια: Άρνηση – Θυμός – Διαπραγμάτευση/Παζάρεμα – Κατάθλιψη – Αποδοχή – Κλείσιμο (ελεύθερη απόδοση του όρου Closure).
Η Ελληνική κοινωνία μέχρι σήμερα (και η Κυβέρνηση μέχρι πρότινος) βρίσκεται στο στάδιο της Άρνησης. Σύμφωνα με τον ορισμό της κατά τον Σ. Φρόυντ (ο οποίος και επινόησε τον όρο), η Άρνηση είναι ένας συναισθηματικός μηχανισμός άμυνας που πυροδοτείται όταν το υποκείμενο έρχεται αντιμέτωπο με μια πραγματικότητα τόσο άβολη και οδυνηρή, ώστε αρνείται να την αποδεχθεί, παρά την συντριπτική παράθεση αποδεικτικών στοιχείων. Η κλασική της ένδειξη είναι ότι το άτομο εξακολουθεί και συμπεριφέρεται σαν να μην έχει αλλάξει τίποτα.
Ο άμεσος κίνδυνος είναι ότι καθώς τα μέτρα τώρα θα θίξουν πραγματικά την τσέπη και τη ζωή των πολιτών, η κοινωνία ή μια μεγάλη μερίδα της θα περάσει στο στάδιο του Θυμού. Τα πρώτα δείγματα φάνηκαν, τόσο στο περιστατικό του κ. Κακλαμάνη όσο και στο τι αναγράφεται σε εκατοντάδες blog στο internet. Η διαχείριση λοιπόν της κοινωνικής κρίσης είναι ακόμη μπροστά μας και “Ουαί” όταν η Ελληνική κοινωνία περάσει στο Θυμό. Στο σημείο εκείνο δεν θα διακυβεύεται τίποτα λιγότερο από την ίδια την τύχη της Δημοκρατίας στη χώρα μας. Και αυτός ο κίνδυνος είναι ίσως χειρότερος από τη χρεοκοπία.
Η πράξη ηγεσίας που απαιτείται άμεσα από την Κυβέρνηση (αλλά και από τον ευρύτερο πολιτικό κόσμο) είναι να δώσει όραμα και ένα νέο σύστημα που θα μετριάσει τις κοινωνικές εντάσεις και θα εστιάσει την ενέργεια της κοινωνίας στην σύσταση μιας νέας πραγματικότητας αντί για την ολοσχερή καταστροφή της υπάρχουσας. Αυτό απαιτεί η κυβερνητική ηγεσία να αρχίσει να περνάει το νέο μήνυμα πρώτα στην ευρύτερη κυβέρνηση και στην κοινοβουλευτική ομάδα και μετά εκ παραλλήλου στην ευρύτερη πολιτική σκηνή και την κοινωνία, ώστε να αρχίσει να διαμορφώνεται μια κοινή κατεύθυνση και να αρχίσει μια συσπείρωση μιας κρίσιμης μάζας γύρω από αυτό το νέο όραμα. Ωστόσο για να το κάνει αυτό, πρέπει η ίδια να έχει περάσει όλα αυτά τα ψυχολογικά στάδια και να έχει φτάσει στην Αποδοχή και στο Κλείσιμο (ο όρος Κλείσιμο (closure) περιγράφει την δυναμική όταν πια το έχουμε ισορροπήσει μέσα μας το τι έγινε, έχουμε κυριαρχήσει στα όποια αρνητικά συναισθήματα επέφερε η κρίση (Θυμός, Κατάθλιψη κλπ) και είμαστε έτοιμοι να συνεχίσουμε τη ζωή μας με νέο όραμα και βάσεις). Ειδάλλως αν δεν το έχει κτίσει μέσα της πρώτα, αν δεν το έχει ισορροπήσει ηθικά, μοιραία δεν μπορεί και να το αρθρώσει.
Δυστυχώς η πλειοψηφία της Κυβέρνησης δεν μοιάζει να είναι σε αυτό το στάδιο, πολύ δε περισσότερο ο υπόλοιπος πολιτικός κόσμος. Η μικρή κυβερνητική ηγετική ομάδα που μόλις πριν από δυο εβδομάδες φαίνεται επιτέλους να βγήκε από την Άρνηση και να κατάφερε να δράσει, έστω και στο παρά πέντε, δεν φαίνεται να έχει κατακτήσει καν το στάδιο της Αποδοχής (υποπτεύομαι ότι βγαίνουν από τη Διαπραγμάτευση και πάνε κατευθείαν για την Κατάθλιψη!). Τα μηνύματά τους εξακολουθούν να είναι γενικόλογα και με άρωμα δεκαετίας 80 αντί να είναι η γλώσσα της επόμενης μέρας. Ουσιώδη μηνύματα που πρέπει να αρχίσει η κυβέρνηση να περνάει σαν μέρος του επανασχεδιασμού της ελληνικής οικονομίας (π.χ. ότι το Δημόσιο πρέπει να μειωθεί και θα μειωθεί, ότι θα αποσυρθούν οι κυβερνητικές οικονομικές παρεμβάσεις και στρεβλώσεις ώστε οι διάφοροι οικονομικοί κλάδοι να περάσουν σε φάση συγχώνευσης για να φτιαχτούν βιώσιμες οικονομικές μονάδες, ότι όλες οι ΔΕΚΟ θα ιδιωτικοποιηθούν πλήρως κλπ.) όχι μόνο δεν αναφέρονται αλλά όταν λέγεται κάτι είναι το αντίθετο (π.χ. ο Υπ. Οικονομίας σε χθεσινοβραδινή συνέντευξη σε τηλεοπτικό κανάλι ερωτηθής για το αν θα απολυθούν οι Δημόσιοι Υπάλληλοι των οποίων οι θέσεις συγχωνεύονται είπε ότι δεν υπάρχει τέτοια πρόθεση).
Η αδυναμία της ηγεσίας να πει και να υποστηρίξει μια σύγχρονη οικονομική αλήθεια ώστε να προχωρήσουμε σε ένα νέο βιώσιμο οικονομικό μοντέλο, συγκαλύπτεται με μια υποκριτική και παρωχημένη ηθικολογία περί προστασίας των ασθενέστερων και πολιτικής κοινωνικής ευαισθησίας. Παρωχημένη όχι γιατί αυτά τα θέματα δεν υφίστανται, αλλά γιατί η προσπάθεια αντιμετώπισής τους χωρίς υγιείς οικονομικές βάσεις είναι κενό γράμμα – έτσι φτάσαμε μέχρι εδώ. Και υποκριτική γιατί όταν το ψάρι έχει βρωμήσει μέχρι το κόκαλο, δεν είναι να λύση να κόψεις μόνο το κεφάλι. Έτσι, σήμερα δεν είναι μόνο το θέμα του να τιμωρήσεις αυτούς που διασπάθισαν το δημόσιο χρήμα. Είναι εξίσου ανήθικο να ζητάς από τον τίμιο δημόσιο υπάλληλο να υποστεί θυσίες και μείωση μισθών, όταν την ίδια στιγμή η πολιτική σου είναι να μην απολυθεί κανείς στο Δημόσιο – προστατεύοντας έτσι και τον υπεράριθμο που κάθεται και τον διεφθαρμένο – και να αφήνεις στους υπαλλήλους της Βουλής 14 μισθούς.
Για να αποκατασταθεί το «κοινό περί δικαίου αίσθημα» πρέπει να δώσεις λύση και στα δύο προβλήματα (δηλ. να καθαρίσεις το κεφάλι αλλά και το σώμα). Η λύση πρέπει να είναι συνολική και να εμπεριέχει ένα σύστημα αξιών που να είναι συμβατό με τις σημερινές (οικονομικές και όχι μόνο) παγκόσμιες πραγματικότητες μέσα στις οποίες ζούμε, όχι ουτοπικό και ιδεατό ή περασμένων εποχών. Εν έτη 2010, οι γενικόλογες ηθικολογίες και οι πατριωτικές κορόνες περί εθνικής συσπείρωσης δεν αποτελούν πράξη ηγεσίας, απλά αναδεικνύουν το ηγετικό κενό που υπάρχει. Ούτε είναι το πρόβλημά μας η ΕΘΝΙΚΗ συσπείρωση – δεν ζούμε στο 1821 και από μέσα κινδυνεύουμε, όχι απέξω. Η απαιτούμενη συσπείρωσή μας συνεπώς είναι ΠΟΛΙΤΙΚΗ, γύρω από τη Δημοκρατία που μόνοι μας πρέπει να εξυγιάνουμε και να περισώσουμε (και όχι γύρω από ένα κόμμα που πρέπει να στηρίξουμε). Και θα το κάνουμε, είτε με ή είτε χωρίς την εκάστοτε κυβερνητική συναίνεση.
Περιθώρια πάντως χρονικά δεν υπάρχουν, αν και πάλι δεν σταθούμε άξιοι των περιστάσεων τώρα, δεν έχουμε να περιμένουμε παρά τον επόμενο όλεθρο – πολιτικό ή οικονομικό. Γιατί δεν μετράει μόνο ο κυβερνητικός λόγος στο ΔΝΤ και στις αγορές αλλά κυρίως ο Κοινωνικός, όπως αυτός διαφαίνεται στην πράξη.
Αυτόν τον κοινωνικό λόγο ή θα τον διαμορφώσει η κυβέρνηση εκπληρώνοντας την ηγετική της αποστολή και στρέφοντάς τον προς ένα νέο δημιουργικό όραμα ή η Ιστορία, έχοντας για μοχλό μια κοινωνία υπό το καθεστώς Θυμού που προανέφερα. Αυτή είναι η επόμενη άμεση, τεράστια και σημαντικότατη πρόκληση. Για όλους μας.
Δευτέρα 10 Μαΐου 2010
Μονόδρομος ή διαπραγμάτευση;...
Τι δεν κατάλαβε η κυβέρνηση
Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΤΖΙΑ
Οι υποστηρικτές του ΔΝΤ, της μονόπλευρης λιτότητας, του περιορισμού της δημοκρατίας, υποστηρίζουν ότι οι πρόσφατες επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης είναι μονόδρομος. Υποστηρικτικά γίνεται επίκληση του επιχειρήματος, ότι η Ελλάδα είναι «από κάτω» και δεν μπορεί να θέτει όρους στους δανειστές της. Με άλλα λόγια ότι όποιος χρωστά και ζητά δεν μπορεί να διεκδικεί. Αυτός είναι ο σκληρός πυρήνας του επιχειρήματος. Η σημασία του είναι μεγάλη. Όχι μόνο για αυτό που ήδη έγινε, αλλά πολύ περισσότερο για τα μελλούμενα. Αν η κυβέρνηση δεν μάθε με επάρκεια από τα λάθη που έκανε το τελευταίο εξάμηνο, τότε ο κίνδυνος επανάληψης των ίδιων λαθών σε καταστάσεις πιο δύσκολες, είναι μεγάλος. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να...
φωτιστεί το πρόβλημα της διαπραγμάτευσης στις σημερινές συνθήκες. Διαπραγμάτευση χωρίς εναλλακτικές;
Η κυβέρνηση, εκτιμώ, ότι,
Α) δεν αναζήτησε έγκαιρα λύσεις, όταν μπορούσε να αγοράσει ακόμα φτηνά δάνεια. Απόφυγε να δανειστεί από τις αναδυόμενες αγορές, εκεί από όπου δανείζονται ακόμα και οι Αμερικανοί. Η κυβέρνηση διέθετε εναλλακτικές, ιδιαίτερα στην αγορά ταμείων της Κίνας, ορισμένων αραβικών κρατών και ρωσικών κεφαλαίων. Όχι μόνο δεν το έκανε, αλλά επέτρεψε να καούν αυτές οι εναλλακτικές. Τις διάψευσε δημόσια και δήλωσε ότι δεν είχε καν τέτοια πρόθεση. Με αυτό τον τρόπο, έστω και άθελά της, έστειλε μήνυμα σε ΕΕ και ΔΝΤ ότι δεν διαθέτει άλλες εναλλακτικές.
Β) Καθυστέρησε. Ξέχασε παντελώς ότι ο χρόνος και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες διαπραγματεύεται κανείς είναι στοιχείο εναλλακτικότητας. Άλλο πάω στις αγορές να αγοράσω όταν τα επιτόκια είναι 3-4%, και άλλο όταν αυτά έχουν πάρει την ανηφόρα.
Γ) Πήγε στις διαπραγματεύσεις έχοντας παραδοθεί ψυχολογικά. Και το χειρότερο, αυτό το ήξεραν και οι δανειστές της. Όταν οι υπουργοί της κυβέρνησης πριν πάνε καν στη διαπραγμάτευση κυρρήτουν δημόσια ότι δεν δικαιούνται και δεν μπορούν να ζητάνε διαπραγμάτευση, τότε έχουν βάλει μόνοι τους τη θηλιά γύρο από το λαιμό τους.
Δ) Από τις πρώτες διαπραγματεύσεις – ανιχνεύσεις με την ΕΕ, στα τέλη του 2009, έλειπαν έμπειροι διαπραγματευτές. Πήγαιναν μεν άνθρωποι με γνώσεις στην οικονομία, χωρίς, όμως, παραστάσεις για το πώς γίνονται οι διαπραγματεύσεις. Ποιες είναι οι τεχνικές και οι δυνατότητες του διαπραγματευτή.
Ε) Οι αρμόδιοι δεν κατανόησαν τον γενικότερο χαρακτήρα του ελληνικού προβλήματος. Τόσο ως προς την έκτασή του, όσο και ως προς τη διασύνδεσή του με τις μελλοντικές εξελίξεις στην ίδια την ΕΕ. Για αυτό δεν αντελήφθηκαν ότι θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν έχοντας ως γραμμή άμυνας τη θέση, ότι τυχόν «πτώση» της Ελλάδας θα συμπαρασύρει και άλλους. Και δεν το λέω αυτό για τις τελευταίες ημέρες, όπου πράγματι όλα είχαν μπει σε ένα αυλάκι συγκεκριμένης πορείας, αλλά για όλους αυτούς τους μήνες που οδήγησαν την Ελλάδα σε αυτό το αυλάκι. Η κυβέρνηση δεν εξήγησε στους πιεστές της, ότι υπάρχουν όρια. Ότι αυτά τα όρια είναι υπαρκτά και ότι αν την πιέσουν να κινηθεί πίσω από αυτά, τότε θα αναγκαστεί να «πηδήξει στο κενό» συμπαρασύροντας και όσους κράταγαν το σκοινί για να κρεμάσουν την Ελλάδα. Ότι, δηλαδή, από ένα σημείο και πέρα το παιχνίδι δεν θα ήταν πια, όπως λέμε στη θεωρία των παιγνίων, «χάνω – κερδίζω» αλλά «χάνω – χάνεις». Μια τέτοια προοπτική και σαφήνεια απαιτεί ασφαλώς θάρρος, τόλμη, διαπραγματευτική στρατηγική, συγκέντρωση δυνάμεων, πολιτική και όχι λογιστική αντίληψη του όλου θέματος.Στην ΕΕ, χώρες όπως η Γερμανία και τμήματα της Επιτροπής έπρεπε να κατανοήσουν έγκαιρα ότι πέραν ενός ορίου θα υπήρχαν αρνητικές συνέπειες και για εκείνους. Ότι η διάλυση της Ελλάδας δεν θα ήταν μια απλή άσκηση για τις νέες γερμανικές επιλογές στην Ευρώπη, όπως δυστυχώς και έγινε.
Στ) Η κυβέρνηση δεν πήρε μέτρα να εξηγήσει στην άλλη πλευρά τη σημασία του χρόνου των διαπραγματεύσεων. Ότι όσο αυτή επιμηκύνεται, όχι μόνο γίνεται πιο δύσκολη η λύση του προβλήματος, αλλά αυξάνει το κόστος για όλες τις πλευρές. Φαίνεται ότι κάποιες στιγμές δεν κατανοήσει με ακρίβεια το τι έπαιρνε και το τι έδινε στις διαπραγματεύσεις που έκανε και νόμιζε ότι είχε κερδίσει και χρόνο και συμφωνία.
Ζ) Η κυβέρνηση «πούλησε» πολύ εύκολα ένα κεντρικό ζήτημα διαπραγμάτευσης. Τον χρόνο που απαιτείται για τη μείωση των ελλειμμάτων. Δεν μπορεί οι Γερμανοί να δηλώνουν ότι θα μειώσουν το έλλειμμά τους κατά 2% εντός μιας πενταετίας και η Ελλάδα με ύφεση και δυσλειτουργική δημόσια διοίκηση να δεσμεύεται σε περιορισμό του ελλείμματος εντός τριών ετών κατά 10% και άνω.
Η) Η κυβέρνηση συμπεριφέρθηκε ως ο μηχανισμός διάσωσης για την Ελληνική οικονομία να ήταν κάτι το πρωτοφανές. Η αλήθεια είναι ότι ανάλογοι μηχανισμοί είχαν ήδη δημιουργηθεί από την ΕΕ προκειμένου να στηριχθούν η Ουκρανία και στη συνέχεια δύο κράτη μέλη της, η Ρουμανία και η Λετονία. Όλα δείχνουν ότι δεν υπήρξε επεξεργασία στην Ελλάδα των συσσωρευμένων εμπειριών ως προς αυτούς τους μηχανισμούς. Επεξεργασία που σίγουρα θα βοηθούσε, ώστε η Ελλάδα να μην δανείζεται, αν και μέλος της ευρωζώνης, πιο ακριβά από χώρες που δεν ανήκουν σε αυτήν (η Λετονία δανείστηκε με 2,14% από το ΔΝΤ, 3,1% από τα άλλα κράτη της ΕΕ και την Επιτροπή). Σε κάθε περίπτωση είναι λάθος να πηγαίνει κάποιος σε διαπραγματεύσεις χωρίς σαφήνεια του τι δείχνει η υπάρχουσα πείρα και πώς αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί.
Θ) Ο λόγος που η Λετονία δανείστηκε κατά πολύ πιο φτηνά από ότι η Ελλάδα, δεν είναι τα διαφορετικά μεγέθη, αλλά όπως έγραψαν έγκυρες γερμανικές εφημερίδες, και αυτές κάτι γνωρίζουν, ζήτημα πολιτικής επιλογής της ίδιας της Γερμανίας! Δυστυχώς, η ελληνική διαπραγμάτευση δεν έλαβε συγκεκριμένα μέτρα επίδρασης επί της γερμανικής διαπραγματευτικής στρατηγικής, καθώς και επί της ίδιας της γερμανικής κοινής γνώμης.
Ι) Οποιοσδήποτε παρακολουθεί μάθημα διεθνών διαπραγματεύσεων γνωρίζει ότι εάν μια χώρα βρεθεί σε αδυναμία κατά τη διάρκεια διαπραγμάτευσης σε ένα πολυμερές όργανο, τότε θα πρέπει να επιλέξει τη διαδικασία της «διαπραγμάτευσης πακέτο». Ακόμα και αν δεν τις δίνεται μια τέτοια δυνατότητα, οφείλει να τη διεκδικήσει σθανερά.Διαπραγμάτευση πακέτο είναι μια διαπραγμάτευση στην οποία προκειμένου κάποιος να πάρει αυτό που θέλει σε ένα σημείο-ζήτημα που είναι αδύναμη η θέση του, προσθέτει και άλλες θεματικές. Αυτό σημαίνει ότι είτε επιδιώκει να κάνει παραχωρήσεις σε θέματα που δεν έχουν για τον ίδιο σημασία, αλλά κατέχουν σημαντική θέση στη διαπραγματευτική επιλογή άλλων πλευρών, είτε να ανεβάσει το κόστος για αυτές.
Ια) Διαπραγμάτευση δεν υπάρχει όταν δεν εντοπίζουν οι άλλες πλευρές κόστος για τις ίδιες. Πέραν από όσα ήδη είπα στο σημείο [ε], θέλω να υπογραμμίσω, ότι χρειάζεται να αναδείξει κανείς σε μια διαπραγμάτευση το κόστος που θα έχει για την άλλη μεριά η μη αποδοχή τουλάχιστον των κόκκινων γραμμών της Ελλάδας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να δηλώσει ότι στην περίπτωση που θα την άφηναν να πέσει, ή δεν επιταχύνονταν οι διαδικασίες, ή δεν μειωνόταν ο προσφερόμενος τόκος, τότε θα ασκούσε πολιτική αλά Γαλλία στη δεκαετία του εξήντα. Δηλαδή, πολιτική της άδειας καρέκλας σε όλα τα ζητήματα που εμπίπτουν στη διαδικασία του βέτο. Ότι, δηλαδή, θα μπλόκαρε όλες τις διαδικασίες προκειμένου να μην καταστραφεί η ίδια. Η πρόταση αυτή δεν ήταν απαραίτητο να εφαρμοστεί έτσι και σε αυτή την έκταση. Αλλά θα μπορούσε να υπάρξει υιοθέτηση της λογική της.
Ιβ) Δεν χρειάζεται να συμφωνήσει κανείς με όλες τις παραπάνω προτάσεις μου για εναλλακτική διαπραγμάτευση. Εξάλλου υπάρχουν και πολλές άλλες δυνατότητες. Αλλά φαίνεται ότι οι αρμόδιοι στην εξωτερική πολιτική καθώς και στο οικονομικό επιτελείο ή αγνοούσαν την τέχνη της σύνθετης διαπραγμάτευσης ή δεν άντεχαν σκληρές διαπραγματεύσεις. Σε κάθε περίπτωση θα μπορούσαν να είχαν λάβει υπόψη τους κάποια από τα πιο πάνω προτάσεις. Ακόμα σημαντικότερο, οφείλουν να το κάνουν στις πολλαπλές διαπραγματεύσεις που βρίσκονται ενώπιόν μας. Τόσο σε ζητήματα Οικονομικής Πολιτικής, όσο και σε εκείνα της Εξωτερικής Πολιτικής.
Η οργή που οδηγεί σε φόνους μετατρέπεται γρήγορα σε φόβο και αδράνεια. Η τυφλή εξέγερση γίνεται κατάθλιψη. Μια μεγαλειώδη πορεία αμαυρώθηκε από ένα έγκλημα. Η λύση βρίσκεται στην άμεση λήψη μέτρων στήριξης των αδυνάτων. Τιμωρίας των παρανόμως κατέχοντων. Αναπτυξιακή πολιτική και έλεγχος στις τιμές. Αν δεν υπάρξει αυτό το οικονομικό, πολιτικό, ηθικό συμβόλαιο για τη χώρα το μέλλον της θα είναι σκοτεινό.
Του ΝΙΚΟΥ ΚΟΤΖΙΑ
Οι υποστηρικτές του ΔΝΤ, της μονόπλευρης λιτότητας, του περιορισμού της δημοκρατίας, υποστηρίζουν ότι οι πρόσφατες επιλογές της ελληνικής κυβέρνησης είναι μονόδρομος. Υποστηρικτικά γίνεται επίκληση του επιχειρήματος, ότι η Ελλάδα είναι «από κάτω» και δεν μπορεί να θέτει όρους στους δανειστές της. Με άλλα λόγια ότι όποιος χρωστά και ζητά δεν μπορεί να διεκδικεί. Αυτός είναι ο σκληρός πυρήνας του επιχειρήματος. Η σημασία του είναι μεγάλη. Όχι μόνο για αυτό που ήδη έγινε, αλλά πολύ περισσότερο για τα μελλούμενα. Αν η κυβέρνηση δεν μάθε με επάρκεια από τα λάθη που έκανε το τελευταίο εξάμηνο, τότε ο κίνδυνος επανάληψης των ίδιων λαθών σε καταστάσεις πιο δύσκολες, είναι μεγάλος. Είναι σημαντικό, λοιπόν, να...
φωτιστεί το πρόβλημα της διαπραγμάτευσης στις σημερινές συνθήκες. Διαπραγμάτευση χωρίς εναλλακτικές;
Η κυβέρνηση, εκτιμώ, ότι,
Α) δεν αναζήτησε έγκαιρα λύσεις, όταν μπορούσε να αγοράσει ακόμα φτηνά δάνεια. Απόφυγε να δανειστεί από τις αναδυόμενες αγορές, εκεί από όπου δανείζονται ακόμα και οι Αμερικανοί. Η κυβέρνηση διέθετε εναλλακτικές, ιδιαίτερα στην αγορά ταμείων της Κίνας, ορισμένων αραβικών κρατών και ρωσικών κεφαλαίων. Όχι μόνο δεν το έκανε, αλλά επέτρεψε να καούν αυτές οι εναλλακτικές. Τις διάψευσε δημόσια και δήλωσε ότι δεν είχε καν τέτοια πρόθεση. Με αυτό τον τρόπο, έστω και άθελά της, έστειλε μήνυμα σε ΕΕ και ΔΝΤ ότι δεν διαθέτει άλλες εναλλακτικές.
Β) Καθυστέρησε. Ξέχασε παντελώς ότι ο χρόνος και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες διαπραγματεύεται κανείς είναι στοιχείο εναλλακτικότητας. Άλλο πάω στις αγορές να αγοράσω όταν τα επιτόκια είναι 3-4%, και άλλο όταν αυτά έχουν πάρει την ανηφόρα.
Γ) Πήγε στις διαπραγματεύσεις έχοντας παραδοθεί ψυχολογικά. Και το χειρότερο, αυτό το ήξεραν και οι δανειστές της. Όταν οι υπουργοί της κυβέρνησης πριν πάνε καν στη διαπραγμάτευση κυρρήτουν δημόσια ότι δεν δικαιούνται και δεν μπορούν να ζητάνε διαπραγμάτευση, τότε έχουν βάλει μόνοι τους τη θηλιά γύρο από το λαιμό τους.
Δ) Από τις πρώτες διαπραγματεύσεις – ανιχνεύσεις με την ΕΕ, στα τέλη του 2009, έλειπαν έμπειροι διαπραγματευτές. Πήγαιναν μεν άνθρωποι με γνώσεις στην οικονομία, χωρίς, όμως, παραστάσεις για το πώς γίνονται οι διαπραγματεύσεις. Ποιες είναι οι τεχνικές και οι δυνατότητες του διαπραγματευτή.
Ε) Οι αρμόδιοι δεν κατανόησαν τον γενικότερο χαρακτήρα του ελληνικού προβλήματος. Τόσο ως προς την έκτασή του, όσο και ως προς τη διασύνδεσή του με τις μελλοντικές εξελίξεις στην ίδια την ΕΕ. Για αυτό δεν αντελήφθηκαν ότι θα μπορούσαν να διαπραγματευτούν έχοντας ως γραμμή άμυνας τη θέση, ότι τυχόν «πτώση» της Ελλάδας θα συμπαρασύρει και άλλους. Και δεν το λέω αυτό για τις τελευταίες ημέρες, όπου πράγματι όλα είχαν μπει σε ένα αυλάκι συγκεκριμένης πορείας, αλλά για όλους αυτούς τους μήνες που οδήγησαν την Ελλάδα σε αυτό το αυλάκι. Η κυβέρνηση δεν εξήγησε στους πιεστές της, ότι υπάρχουν όρια. Ότι αυτά τα όρια είναι υπαρκτά και ότι αν την πιέσουν να κινηθεί πίσω από αυτά, τότε θα αναγκαστεί να «πηδήξει στο κενό» συμπαρασύροντας και όσους κράταγαν το σκοινί για να κρεμάσουν την Ελλάδα. Ότι, δηλαδή, από ένα σημείο και πέρα το παιχνίδι δεν θα ήταν πια, όπως λέμε στη θεωρία των παιγνίων, «χάνω – κερδίζω» αλλά «χάνω – χάνεις». Μια τέτοια προοπτική και σαφήνεια απαιτεί ασφαλώς θάρρος, τόλμη, διαπραγματευτική στρατηγική, συγκέντρωση δυνάμεων, πολιτική και όχι λογιστική αντίληψη του όλου θέματος.Στην ΕΕ, χώρες όπως η Γερμανία και τμήματα της Επιτροπής έπρεπε να κατανοήσουν έγκαιρα ότι πέραν ενός ορίου θα υπήρχαν αρνητικές συνέπειες και για εκείνους. Ότι η διάλυση της Ελλάδας δεν θα ήταν μια απλή άσκηση για τις νέες γερμανικές επιλογές στην Ευρώπη, όπως δυστυχώς και έγινε.
Στ) Η κυβέρνηση δεν πήρε μέτρα να εξηγήσει στην άλλη πλευρά τη σημασία του χρόνου των διαπραγματεύσεων. Ότι όσο αυτή επιμηκύνεται, όχι μόνο γίνεται πιο δύσκολη η λύση του προβλήματος, αλλά αυξάνει το κόστος για όλες τις πλευρές. Φαίνεται ότι κάποιες στιγμές δεν κατανοήσει με ακρίβεια το τι έπαιρνε και το τι έδινε στις διαπραγματεύσεις που έκανε και νόμιζε ότι είχε κερδίσει και χρόνο και συμφωνία.
Ζ) Η κυβέρνηση «πούλησε» πολύ εύκολα ένα κεντρικό ζήτημα διαπραγμάτευσης. Τον χρόνο που απαιτείται για τη μείωση των ελλειμμάτων. Δεν μπορεί οι Γερμανοί να δηλώνουν ότι θα μειώσουν το έλλειμμά τους κατά 2% εντός μιας πενταετίας και η Ελλάδα με ύφεση και δυσλειτουργική δημόσια διοίκηση να δεσμεύεται σε περιορισμό του ελλείμματος εντός τριών ετών κατά 10% και άνω.
Η) Η κυβέρνηση συμπεριφέρθηκε ως ο μηχανισμός διάσωσης για την Ελληνική οικονομία να ήταν κάτι το πρωτοφανές. Η αλήθεια είναι ότι ανάλογοι μηχανισμοί είχαν ήδη δημιουργηθεί από την ΕΕ προκειμένου να στηριχθούν η Ουκρανία και στη συνέχεια δύο κράτη μέλη της, η Ρουμανία και η Λετονία. Όλα δείχνουν ότι δεν υπήρξε επεξεργασία στην Ελλάδα των συσσωρευμένων εμπειριών ως προς αυτούς τους μηχανισμούς. Επεξεργασία που σίγουρα θα βοηθούσε, ώστε η Ελλάδα να μην δανείζεται, αν και μέλος της ευρωζώνης, πιο ακριβά από χώρες που δεν ανήκουν σε αυτήν (η Λετονία δανείστηκε με 2,14% από το ΔΝΤ, 3,1% από τα άλλα κράτη της ΕΕ και την Επιτροπή). Σε κάθε περίπτωση είναι λάθος να πηγαίνει κάποιος σε διαπραγματεύσεις χωρίς σαφήνεια του τι δείχνει η υπάρχουσα πείρα και πώς αυτή μπορεί να αξιοποιηθεί.
Θ) Ο λόγος που η Λετονία δανείστηκε κατά πολύ πιο φτηνά από ότι η Ελλάδα, δεν είναι τα διαφορετικά μεγέθη, αλλά όπως έγραψαν έγκυρες γερμανικές εφημερίδες, και αυτές κάτι γνωρίζουν, ζήτημα πολιτικής επιλογής της ίδιας της Γερμανίας! Δυστυχώς, η ελληνική διαπραγμάτευση δεν έλαβε συγκεκριμένα μέτρα επίδρασης επί της γερμανικής διαπραγματευτικής στρατηγικής, καθώς και επί της ίδιας της γερμανικής κοινής γνώμης.
Ι) Οποιοσδήποτε παρακολουθεί μάθημα διεθνών διαπραγματεύσεων γνωρίζει ότι εάν μια χώρα βρεθεί σε αδυναμία κατά τη διάρκεια διαπραγμάτευσης σε ένα πολυμερές όργανο, τότε θα πρέπει να επιλέξει τη διαδικασία της «διαπραγμάτευσης πακέτο». Ακόμα και αν δεν τις δίνεται μια τέτοια δυνατότητα, οφείλει να τη διεκδικήσει σθανερά.Διαπραγμάτευση πακέτο είναι μια διαπραγμάτευση στην οποία προκειμένου κάποιος να πάρει αυτό που θέλει σε ένα σημείο-ζήτημα που είναι αδύναμη η θέση του, προσθέτει και άλλες θεματικές. Αυτό σημαίνει ότι είτε επιδιώκει να κάνει παραχωρήσεις σε θέματα που δεν έχουν για τον ίδιο σημασία, αλλά κατέχουν σημαντική θέση στη διαπραγματευτική επιλογή άλλων πλευρών, είτε να ανεβάσει το κόστος για αυτές.
Ια) Διαπραγμάτευση δεν υπάρχει όταν δεν εντοπίζουν οι άλλες πλευρές κόστος για τις ίδιες. Πέραν από όσα ήδη είπα στο σημείο [ε], θέλω να υπογραμμίσω, ότι χρειάζεται να αναδείξει κανείς σε μια διαπραγμάτευση το κόστος που θα έχει για την άλλη μεριά η μη αποδοχή τουλάχιστον των κόκκινων γραμμών της Ελλάδας. Η Ελλάδα θα μπορούσε να δηλώσει ότι στην περίπτωση που θα την άφηναν να πέσει, ή δεν επιταχύνονταν οι διαδικασίες, ή δεν μειωνόταν ο προσφερόμενος τόκος, τότε θα ασκούσε πολιτική αλά Γαλλία στη δεκαετία του εξήντα. Δηλαδή, πολιτική της άδειας καρέκλας σε όλα τα ζητήματα που εμπίπτουν στη διαδικασία του βέτο. Ότι, δηλαδή, θα μπλόκαρε όλες τις διαδικασίες προκειμένου να μην καταστραφεί η ίδια. Η πρόταση αυτή δεν ήταν απαραίτητο να εφαρμοστεί έτσι και σε αυτή την έκταση. Αλλά θα μπορούσε να υπάρξει υιοθέτηση της λογική της.
Ιβ) Δεν χρειάζεται να συμφωνήσει κανείς με όλες τις παραπάνω προτάσεις μου για εναλλακτική διαπραγμάτευση. Εξάλλου υπάρχουν και πολλές άλλες δυνατότητες. Αλλά φαίνεται ότι οι αρμόδιοι στην εξωτερική πολιτική καθώς και στο οικονομικό επιτελείο ή αγνοούσαν την τέχνη της σύνθετης διαπραγμάτευσης ή δεν άντεχαν σκληρές διαπραγματεύσεις. Σε κάθε περίπτωση θα μπορούσαν να είχαν λάβει υπόψη τους κάποια από τα πιο πάνω προτάσεις. Ακόμα σημαντικότερο, οφείλουν να το κάνουν στις πολλαπλές διαπραγματεύσεις που βρίσκονται ενώπιόν μας. Τόσο σε ζητήματα Οικονομικής Πολιτικής, όσο και σε εκείνα της Εξωτερικής Πολιτικής.
Η οργή που οδηγεί σε φόνους μετατρέπεται γρήγορα σε φόβο και αδράνεια. Η τυφλή εξέγερση γίνεται κατάθλιψη. Μια μεγαλειώδη πορεία αμαυρώθηκε από ένα έγκλημα. Η λύση βρίσκεται στην άμεση λήψη μέτρων στήριξης των αδυνάτων. Τιμωρίας των παρανόμως κατέχοντων. Αναπτυξιακή πολιτική και έλεγχος στις τιμές. Αν δεν υπάρξει αυτό το οικονομικό, πολιτικό, ηθικό συμβόλαιο για τη χώρα το μέλλον της θα είναι σκοτεινό.
Τετάρτη 5 Μαΐου 2010
Το δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη.
του Γιάνη Βαρουφάκη
Ο παλιός καλός μας φίλος Βαλερύ Ζισκάρ Ντ' Εστέν, στον οποίο μεταξύ άλλων χρωστάμε την ολοκλήρωση της Λεωφόρου Συγγρού (που θύμιζε το γιοφύρι της Άρτας μέχρι που μας επισκέφτηκε το 1980 ως Πρόεδρος της Γαλλίας για να μας ανακοινώσει την είσοδό μας στην τότε ΕΟΚ), προσπάθησε να αντιστρέψει το ανθελληνικό κλίμα των ημερών θυμίζοντας στους νεογοτθικής αντίληψης εταίρους μας τα «δώρα» του πάλαι ποτέ ελληνισμού στην σημερινή Ευρώπη.
Τον ευχαριστούμε. Καλή η πρόθεση αλλά μάλλον αναποτελεσματική η παρέμβαση όταν οι συνομιλητές του μας θεωρούν απόγονους της Σαπφούς και του Αριστοτέλη στον ίδιο βαθμό που εμείς θεωρούμε τον Γκρουέφσκι απόγονο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αποτελεσματικότερη τακτική θα ήταν να ξεχάσουμε τα δώρα της ελληνικής αρχαιότητας και να επικεντρωθούμε στο Μέγα Δώρο το οποίο προσφέρουμε (άθελά μας βέβαια) στην Ευρώπη ως λαός και ως έθνος σήμερα: την προοπτική της επιβίωσής της ως σημαντική οικονομική και πολιτική οντότητα!
Πριν μερικές μέρες, αποδεχθήκαμε ένα γιγάντιο δάνειο, μεγαλύτερο (σε πραγματικές τιμές) και του μεταπολεμικού Σχεδίου Μάρσαλ. Δεσμευτήκαμε να φορτώσουμε στις πλάτες του καχεκτικού μας κράτους ένα βουνό νέων χρεών, μεγέθους Ιμαλαΐων, με σκοπό να συνεχιστεί η απρόσκοπτη αποπληρωμή προηγούμενων χρεών. Παράλληλα πήραμε και μέτρα, εν καιρώ άγριας ύφεσης, που θα πετσοκόψουν την πίτα από την οποία θα πρέπει να βγουν τα χρωστικά (νέα και παλαιά) της επόμενης δεκαετίας. Κι όλα αυτά χωρίς καν να έχουν ανακοινωθεί τα επιτόκια του νέου δανεισμού, ο χρονισμός της αποπληρωμής των νέων χρεών, και γενικότερα οι λεπτομέρειες της συμφωνίας στις οποίες πάντοτε λουφάζει ο διάβολος.
Αν και η μη ανακοίνωση αυτών των «λεπτομερειών» κανονικά αποτελεί έγκλημα του κοινού ποινικού (φαντάζεστε ένα Διοικητικό Συμβούλιο να δανειστεί άπειρα χρήματα και να προσπαθήσει να εξασφαλίσει την έγκριση των μετόχων της εταιρείας κρύβοντάς τους το επιτόκιο κλπ.;), τελικά στην περίπτωση αυτή δεν έχει σημασία. Γιατί; Γιατί αργά ή γρήγορα το χρέος μας δεν θα μπορεί να εξυπηρετηθεί και έτσι θα αρχίσει μια νέα σειρά διαπραγματεύσεων, αυτή την φορά με την συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα. Πρόκειται για κοινό μυστικό: ο μηχανισμός στήριξης απλώς αγοράζει χρόνο έτσι ώστε οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί να είναι έτοιμοι, σε ένα ή δύο χρόνια, για την αναδιάρθρωση του χρέους ενός μέλους της Ευρωζώνης.
Ιδού λοιπόν το νέο Μέγα Δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη: ρίχνοντας το καράβι στην ξέρα, εντός των χωρικών υδάτων της Ευρωζώνης (ΕΖ), αναγκάσαμε την Ευρωπαϊκή Ένωση να υπερβεί την παιδική ασθένειά της (την επονομαζόμενη και Συνθήκη της Λισαβόνας) και να μπει στη διαδικασία ίδρυσης θεσμών αναδιανομής πλεονασμάτων. Η αρχή γίνεται τώρα με μια αναδιανομή που περιορίζεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα: οι υπόλοιποι 15 της ΕΖ, θα δανειστούν χρήματα από τις αγορές, με χαμηλά επιτόκια στα οποία εμείς δεν έχουμε πρόσβαση, για να τα μεταφέρουν στους δικούς μας πιστωτές (που είναι, βασικά, και δικοί τους).
Πρόκειται για μια απλή αρχή που είναι καταδικασμένη στην αποτυχία, καθώς δεν θα καταφέρει τον δεδηλωμένο στόχο της: την «διάσωση» του ελληνικού δημοσίου από την αναδιάρθρωση του χρέους του. Όμως, πρόκειται για μια ηρωική αποτυχία που, αν όλα πάνε καλά, θα χαλυβδώσει την πολιτική βούληση της ΕΖ για κάτι καλύτερο: Για την δημιουργία ενός μηχανισμού ανακύκλωσης των πλεονασμάτων όχι μέσω της σπατάλης τους σε ανόητα προγράμματα στήριξης των τραπεζών αλλά μέσω παραγωγικών επενδύσεων σε ελλειμματικές χώρες. Έχοντας ξεπεράσει τον ψυχολογικό σκόπελο της μεταβίβασης 110 δις σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, οι νεογότθοι θα αρχίσουν να σκέφτονται την προοπτική επένδυσης ανάλογων ποσών σε παραγωγικές διαδικασίες, όπως π.χ. στις ΗΠΑ όπου μεταφέρονται μονάδες παραγωγής (π.χ. της Boeing) σε ελλειμματικές πολιτείες (αντί για δάνεια τα οποία θα τις οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερα ελλείμματα).
Έτσι, κάποια στιγμή μπορεί να ξυπνήσουμε σε μια πραγματική Ευρωπαϊκή Ένωση που το κοινό νόμισμα θα προστατεύεται όχι με περιοριστικές πολιτικές σε περίοδο, άκουσον-άκουσον, ύφεσης (πολιτικές που αναδιανέμουν την υπο-ανάπτυξη σε όλη την Ευρώπη) αλλά με επιθετικές παραγωγικές επενδύσεις που εξισορροπούν τη ροή εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Αυτή η ορθολογική Ευρώπη θα είναι γίγαντας με δύο πόδια και πολύ μυαλό - αντί για το σημερινό ένα πόδι και το κουκούτσι που προσποιείται τον κοινό μας νου. Το ένα πόδι θα είναι το υπάρχον: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ο φρουρός της αξίας του ευρώ). Το άλλο μια αναζωογονημένη Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που ρόλος της θα είναι η επένδυση των πλεονασμάτων στις ελλειμματικές περιφέρειες (με το χαμηλότερο κόστος και τις μεγαλύτερες δυνατότητες δημιουργίας ζήτησης).
Στις αισιόδοξες στιγμές μας, λοιπόν, μπορούμε να δούμε τον μηχανισμό ΔΝΤ-ΕΖ ως τον προάγγελο μιας νέας Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έναν μηχανισμό που ναι μεν θα αποτύχει σε αυτό για το οποίο συστήθηκε (την αποφυγή της αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους) αλλά του οποίου η σύσταση θα αποδειχθεί το πρώτο βήμα προς μια πιο ορθολογική, και εν τέλει, ισχυρότερη Ευρώπη. Διαφορετικά, με δεδομένες τις τάσεις που προδιαγράφουν μια μεγάλη έλλειψη ενεργούς ζήτησης για τα βιομηχανικά προϊόντα παγκοσμίως, η Ευρώπη θα μπει σε μια μακρά πορεία αποδυνάμωσης και παρακμής.
Το Μέγα Δώρο μας στους Ευρωπαίους εταίρους δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι η Ελλάδα, ό,τι και να συμβεί στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα έχει θυσιάσει τουλάχιστον μια γενιά στον βωμό του μηχανισμού ΔΝΤ-ΕΖ (που απλώς αναβάλει την αναπόφευκτη αναδιάρθρωση του χρέους μας). Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η κατάρρευσή μας ενδυνάμωσε την Ευρώπη. Το ίδιο συνέβη τότε που η Ρώμη εκπολιτίστηκε από την καταρρέουσα Αθήνα ή που η Άλωση της Πόλης ενδυνάμωσε την Αναγέννηση.
Το μόνο που μένει πλέον να ελπίζουμε είναι η αποτυχία του μηχανισμού ΔΝΤ-ΕΖ να μην αργήσει να φανεί ώστε η Ευρώπη να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Τουλάχιστον η θυσία μας να πιάσει τόπο. Κι αν μάλιστα ζει ακόμα τότε ο Ζισκάρ Ντ' Εστέν, να του δοθεί του ανθρώπου η ευκαιρία να υπεραμυνθεί του ρόλου του στην είσοδό μας στην ΕΟΚ χωρίς να χρειάζεται να ανατρέχει στην αρχαιότητα.
Ο παλιός καλός μας φίλος Βαλερύ Ζισκάρ Ντ' Εστέν, στον οποίο μεταξύ άλλων χρωστάμε την ολοκλήρωση της Λεωφόρου Συγγρού (που θύμιζε το γιοφύρι της Άρτας μέχρι που μας επισκέφτηκε το 1980 ως Πρόεδρος της Γαλλίας για να μας ανακοινώσει την είσοδό μας στην τότε ΕΟΚ), προσπάθησε να αντιστρέψει το ανθελληνικό κλίμα των ημερών θυμίζοντας στους νεογοτθικής αντίληψης εταίρους μας τα «δώρα» του πάλαι ποτέ ελληνισμού στην σημερινή Ευρώπη.
Τον ευχαριστούμε. Καλή η πρόθεση αλλά μάλλον αναποτελεσματική η παρέμβαση όταν οι συνομιλητές του μας θεωρούν απόγονους της Σαπφούς και του Αριστοτέλη στον ίδιο βαθμό που εμείς θεωρούμε τον Γκρουέφσκι απόγονο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αποτελεσματικότερη τακτική θα ήταν να ξεχάσουμε τα δώρα της ελληνικής αρχαιότητας και να επικεντρωθούμε στο Μέγα Δώρο το οποίο προσφέρουμε (άθελά μας βέβαια) στην Ευρώπη ως λαός και ως έθνος σήμερα: την προοπτική της επιβίωσής της ως σημαντική οικονομική και πολιτική οντότητα!
Πριν μερικές μέρες, αποδεχθήκαμε ένα γιγάντιο δάνειο, μεγαλύτερο (σε πραγματικές τιμές) και του μεταπολεμικού Σχεδίου Μάρσαλ. Δεσμευτήκαμε να φορτώσουμε στις πλάτες του καχεκτικού μας κράτους ένα βουνό νέων χρεών, μεγέθους Ιμαλαΐων, με σκοπό να συνεχιστεί η απρόσκοπτη αποπληρωμή προηγούμενων χρεών. Παράλληλα πήραμε και μέτρα, εν καιρώ άγριας ύφεσης, που θα πετσοκόψουν την πίτα από την οποία θα πρέπει να βγουν τα χρωστικά (νέα και παλαιά) της επόμενης δεκαετίας. Κι όλα αυτά χωρίς καν να έχουν ανακοινωθεί τα επιτόκια του νέου δανεισμού, ο χρονισμός της αποπληρωμής των νέων χρεών, και γενικότερα οι λεπτομέρειες της συμφωνίας στις οποίες πάντοτε λουφάζει ο διάβολος.
Αν και η μη ανακοίνωση αυτών των «λεπτομερειών» κανονικά αποτελεί έγκλημα του κοινού ποινικού (φαντάζεστε ένα Διοικητικό Συμβούλιο να δανειστεί άπειρα χρήματα και να προσπαθήσει να εξασφαλίσει την έγκριση των μετόχων της εταιρείας κρύβοντάς τους το επιτόκιο κλπ.;), τελικά στην περίπτωση αυτή δεν έχει σημασία. Γιατί; Γιατί αργά ή γρήγορα το χρέος μας δεν θα μπορεί να εξυπηρετηθεί και έτσι θα αρχίσει μια νέα σειρά διαπραγματεύσεων, αυτή την φορά με την συμμετοχή και του ιδιωτικού τομέα. Πρόκειται για κοινό μυστικό: ο μηχανισμός στήριξης απλώς αγοράζει χρόνο έτσι ώστε οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί να είναι έτοιμοι, σε ένα ή δύο χρόνια, για την αναδιάρθρωση του χρέους ενός μέλους της Ευρωζώνης.
Ιδού λοιπόν το νέο Μέγα Δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη: ρίχνοντας το καράβι στην ξέρα, εντός των χωρικών υδάτων της Ευρωζώνης (ΕΖ), αναγκάσαμε την Ευρωπαϊκή Ένωση να υπερβεί την παιδική ασθένειά της (την επονομαζόμενη και Συνθήκη της Λισαβόνας) και να μπει στη διαδικασία ίδρυσης θεσμών αναδιανομής πλεονασμάτων. Η αρχή γίνεται τώρα με μια αναδιανομή που περιορίζεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα: οι υπόλοιποι 15 της ΕΖ, θα δανειστούν χρήματα από τις αγορές, με χαμηλά επιτόκια στα οποία εμείς δεν έχουμε πρόσβαση, για να τα μεταφέρουν στους δικούς μας πιστωτές (που είναι, βασικά, και δικοί τους).
Πρόκειται για μια απλή αρχή που είναι καταδικασμένη στην αποτυχία, καθώς δεν θα καταφέρει τον δεδηλωμένο στόχο της: την «διάσωση» του ελληνικού δημοσίου από την αναδιάρθρωση του χρέους του. Όμως, πρόκειται για μια ηρωική αποτυχία που, αν όλα πάνε καλά, θα χαλυβδώσει την πολιτική βούληση της ΕΖ για κάτι καλύτερο: Για την δημιουργία ενός μηχανισμού ανακύκλωσης των πλεονασμάτων όχι μέσω της σπατάλης τους σε ανόητα προγράμματα στήριξης των τραπεζών αλλά μέσω παραγωγικών επενδύσεων σε ελλειμματικές χώρες. Έχοντας ξεπεράσει τον ψυχολογικό σκόπελο της μεταβίβασης 110 δις σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, οι νεογότθοι θα αρχίσουν να σκέφτονται την προοπτική επένδυσης ανάλογων ποσών σε παραγωγικές διαδικασίες, όπως π.χ. στις ΗΠΑ όπου μεταφέρονται μονάδες παραγωγής (π.χ. της Boeing) σε ελλειμματικές πολιτείες (αντί για δάνεια τα οποία θα τις οδηγήσουν σε ακόμα μεγαλύτερα ελλείμματα).
Έτσι, κάποια στιγμή μπορεί να ξυπνήσουμε σε μια πραγματική Ευρωπαϊκή Ένωση που το κοινό νόμισμα θα προστατεύεται όχι με περιοριστικές πολιτικές σε περίοδο, άκουσον-άκουσον, ύφεσης (πολιτικές που αναδιανέμουν την υπο-ανάπτυξη σε όλη την Ευρώπη) αλλά με επιθετικές παραγωγικές επενδύσεις που εξισορροπούν τη ροή εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Αυτή η ορθολογική Ευρώπη θα είναι γίγαντας με δύο πόδια και πολύ μυαλό - αντί για το σημερινό ένα πόδι και το κουκούτσι που προσποιείται τον κοινό μας νου. Το ένα πόδι θα είναι το υπάρχον: η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ο φρουρός της αξίας του ευρώ). Το άλλο μια αναζωογονημένη Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων που ρόλος της θα είναι η επένδυση των πλεονασμάτων στις ελλειμματικές περιφέρειες (με το χαμηλότερο κόστος και τις μεγαλύτερες δυνατότητες δημιουργίας ζήτησης).
Στις αισιόδοξες στιγμές μας, λοιπόν, μπορούμε να δούμε τον μηχανισμό ΔΝΤ-ΕΖ ως τον προάγγελο μιας νέας Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έναν μηχανισμό που ναι μεν θα αποτύχει σε αυτό για το οποίο συστήθηκε (την αποφυγή της αναδιάρθρωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους) αλλά του οποίου η σύσταση θα αποδειχθεί το πρώτο βήμα προς μια πιο ορθολογική, και εν τέλει, ισχυρότερη Ευρώπη. Διαφορετικά, με δεδομένες τις τάσεις που προδιαγράφουν μια μεγάλη έλλειψη ενεργούς ζήτησης για τα βιομηχανικά προϊόντα παγκοσμίως, η Ευρώπη θα μπει σε μια μακρά πορεία αποδυνάμωσης και παρακμής.
Το Μέγα Δώρο μας στους Ευρωπαίους εταίρους δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι η Ελλάδα, ό,τι και να συμβεί στο Ευρωπαϊκό επίπεδο, θα έχει θυσιάσει τουλάχιστον μια γενιά στον βωμό του μηχανισμού ΔΝΤ-ΕΖ (που απλώς αναβάλει την αναπόφευκτη αναδιάρθρωση του χρέους μας). Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η κατάρρευσή μας ενδυνάμωσε την Ευρώπη. Το ίδιο συνέβη τότε που η Ρώμη εκπολιτίστηκε από την καταρρέουσα Αθήνα ή που η Άλωση της Πόλης ενδυνάμωσε την Αναγέννηση.
Το μόνο που μένει πλέον να ελπίζουμε είναι η αποτυχία του μηχανισμού ΔΝΤ-ΕΖ να μην αργήσει να φανεί ώστε η Ευρώπη να προχωρήσει στο επόμενο βήμα της όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Τουλάχιστον η θυσία μας να πιάσει τόπο. Κι αν μάλιστα ζει ακόμα τότε ο Ζισκάρ Ντ' Εστέν, να του δοθεί του ανθρώπου η ευκαιρία να υπεραμυνθεί του ρόλου του στην είσοδό μας στην ΕΟΚ χωρίς να χρειάζεται να ανατρέχει στην αρχαιότητα.
Το χρονοδιάγραμμα του τρόμου.
Το χρονοδιάγραμμα του τρόμου
Ακριβές και αυστηρό χρονοδιάγραμμα για όλα τα μέτρα και τις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι το 2011 παρέχεται σε ειδικό παράρτημα του μνημονίου που αποστέλλεται από την κυβέρνηση στις Βρυξέλλες. Το παράρτημα περιλαμβάνει 23 δράσεις, αρχής γενομένης αυτής που αφορά στην διαφάνεια των δημοσίων δαπανών μέσω της δημοσιοποίηση κάθε απόφαση στο διαδίκτυο, η οποία θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί τον προσεχή Ιούνιο. Από εκεί και πέρα το χρονοδιάγραμμα έχει ως εξής:
- Ιδρυση μιας Ενιαίας Αρχής Πληρωμών, πλήρως λειτουργική, με στόχο να συγκεντρωθούν σε μία αρχή οι πληρωμές των μισθών προς τους Δημοσίους υπαλλήλους σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης: Δεκέμβριος 2010
- Ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του συστήματος κρατικών προμηθειών για όλους τους κλάδους και για όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης εισάγοντας την χρήση συστημάτων ηλεκτρονικών δημοπρασιών (e-auctioning systems): Δεκέμβριος 2010
- Διασφάλιση της πλήρους εφαρμογής των μέτρων για την μείωση 20% του διοικητικού βάρους με βάση τα δεδομένα του 2008 και υποβολή σχετικής έκθεσης εφαρμογής στην Ε. Επιτροπή: Σεπτέμβριος 2011
- Αναθεώρηση της Νομοθεσίας για την Προστασία της Απασχόλησης
- παράταση της περιόδου μαθητείας για νέες θέσεις εργασίας στο ένα έτος, μείωση του συνολικού επιπέδου αποζημιώσεων το οποίο θα πρέπει να εφαρμόζεται εξίσου για όλους τους εργαζόμενους, αύξηση του ελάχιστου κατωφλίου για την ενεργοποίηση όρων ομαδικών απολύσεων, ειδικά για τις μεγάλες επιχειρήσεις, εφαρμογή μέτρων για τη διασφάλιση ότι οι κατώτατοι μισθοί της τρέχουσας περιόδου θα παραμείνουν αμετάβλητοι σε ονομαστική αξία για 3 χρόνια, διευκόλυνση της χρήσης συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης και μερικής απασχόλησης: Δεκέμβριος 2010
- Αναθεώρηση του κατώτατου μισθολογίου εισάγοντας ειδική σχετική πρόβλεψη για ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες που βρίσκονται σε κίνδυνο όπως οι νέοι και οι μακροχρόνια άνεργοι και διασφάλιση ότι οι κατώτατοι μισθοί της τρέχουσας περιόδου θα παραμείνουν αμετάβλητοι σε ονομαστική αξία για 3 χρόνια: Δεκέμβριος 2010
- Αναθεώρηση του συστήματος διαπραγματεύσεων των μισθών στον ιδιωτικό τομέα για τη συγκράτηση των μισθών - υιοθέτηση νομοθεσίας για την αναθεώρηση του συστήματος διαπραγματεύσεων των μισθών στον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανόμενων των τοπικών συμφώνων απασχόλησης, με στόχο την αύξηση μισθών σε κατώτερο των κλαδικών συμβάσεων επίπεδο: Δεκέμβριος 2010
- Αύξηση της ευελιξίας στο ωράριο εργασίας: Δεκέμβριος 2010
- Αναθεώρηση του Συνταξιοδοτικού Συστήματος: Ιούνιος 2010
- Μεταρρύθμιση του συστήματος Υγείας: Δεκέμβριος 2010
- Επιχειρηματικές δράσεις. Διευκόλυνση στην ίδρυση εταιριών, απλοποίηση στην ίδρυση νέων εταιριών: Σεπτέμβριος 2010
- Απλοποίηση της αδειοδότησης βιομηχανικών μονάδων και μείωση του κόστους έναρξης εργασιών, επιτάχυνση των διαδικασίων για την αδειοδότηση επιχειρήσεων, για βιομηχανικές δραστηριότητες και επαγγέλματα μέσω της νομοθεσίας και μέσω της λειτουργικότητας των σχετικών σχεδίων, αλλαγή νομοθεσίας γιαάμβλυνση τωνφορολογικών εμποδίων για συγχωνεύσεις και εξαγορές: Δεκέμβριος 2010
- Απελευθέρωση των Κλειστών επαγγελμάτων: Δεκέμβριος 2010
- Απελευθέρωση των οδικών εμπορευματικών μεταφορών με την κατάργηση όλων των περιττών περιορισμών στην πρόσβαση στο επάγγελμα των οδικών μεταφορέων εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των ελαχίστων καθορισμένων τιμών: Σεπτέμβριος 2010
- Σιδηρόδρομοι. Προετοιμασία ενός σχεδίου εξυγίανσης του κλάδου των σιδηροδρόμων με γνώμονα την αποκατάσταση της κερδοφορίας του επιχειρησιακού τους σκέλους: Ιούνιος 2010
- Ενέργεια. Απελευθέρωση της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και έναρξη του εξορθολογισμού των τιμολογίων για τους καταναλωτές: Σεπτέμβριος 2010
- Προώθηση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων και επενδύσεων σε στρατηγικούς κλάδους (πράσινες βιομηχανίες, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών κλπ.) μέσω της αναθεώρησης του Επενδυτικού Νόμου, της υιοθέτησης μέτρων για τη διευκόλυνση των ΣΔΙΤ, δράσεων για την επιτάχυνση μεγάλων σχεδίων ΑΞΕ καθώς και μέτρων για την ενίσχυση της πολιτικής προώθησης εξαγωγών: Σεπτέμβριος 2010
Ακριβές και αυστηρό χρονοδιάγραμμα για όλα τα μέτρα και τις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί το αργότερο μέχρι το 2011 παρέχεται σε ειδικό παράρτημα του μνημονίου που αποστέλλεται από την κυβέρνηση στις Βρυξέλλες. Το παράρτημα περιλαμβάνει 23 δράσεις, αρχής γενομένης αυτής που αφορά στην διαφάνεια των δημοσίων δαπανών μέσω της δημοσιοποίηση κάθε απόφαση στο διαδίκτυο, η οποία θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί τον προσεχή Ιούνιο. Από εκεί και πέρα το χρονοδιάγραμμα έχει ως εξής:
- Ιδρυση μιας Ενιαίας Αρχής Πληρωμών, πλήρως λειτουργική, με στόχο να συγκεντρωθούν σε μία αρχή οι πληρωμές των μισθών προς τους Δημοσίους υπαλλήλους σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης: Δεκέμβριος 2010
- Ολοκλήρωση της πρώτης φάσης του συστήματος κρατικών προμηθειών για όλους τους κλάδους και για όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης εισάγοντας την χρήση συστημάτων ηλεκτρονικών δημοπρασιών (e-auctioning systems): Δεκέμβριος 2010
- Διασφάλιση της πλήρους εφαρμογής των μέτρων για την μείωση 20% του διοικητικού βάρους με βάση τα δεδομένα του 2008 και υποβολή σχετικής έκθεσης εφαρμογής στην Ε. Επιτροπή: Σεπτέμβριος 2011
- Αναθεώρηση της Νομοθεσίας για την Προστασία της Απασχόλησης
- παράταση της περιόδου μαθητείας για νέες θέσεις εργασίας στο ένα έτος, μείωση του συνολικού επιπέδου αποζημιώσεων το οποίο θα πρέπει να εφαρμόζεται εξίσου για όλους τους εργαζόμενους, αύξηση του ελάχιστου κατωφλίου για την ενεργοποίηση όρων ομαδικών απολύσεων, ειδικά για τις μεγάλες επιχειρήσεις, εφαρμογή μέτρων για τη διασφάλιση ότι οι κατώτατοι μισθοί της τρέχουσας περιόδου θα παραμείνουν αμετάβλητοι σε ονομαστική αξία για 3 χρόνια, διευκόλυνση της χρήσης συμβάσεων προσωρινής απασχόλησης και μερικής απασχόλησης: Δεκέμβριος 2010
- Αναθεώρηση του κατώτατου μισθολογίου εισάγοντας ειδική σχετική πρόβλεψη για ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες που βρίσκονται σε κίνδυνο όπως οι νέοι και οι μακροχρόνια άνεργοι και διασφάλιση ότι οι κατώτατοι μισθοί της τρέχουσας περιόδου θα παραμείνουν αμετάβλητοι σε ονομαστική αξία για 3 χρόνια: Δεκέμβριος 2010
- Αναθεώρηση του συστήματος διαπραγματεύσεων των μισθών στον ιδιωτικό τομέα για τη συγκράτηση των μισθών - υιοθέτηση νομοθεσίας για την αναθεώρηση του συστήματος διαπραγματεύσεων των μισθών στον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανόμενων των τοπικών συμφώνων απασχόλησης, με στόχο την αύξηση μισθών σε κατώτερο των κλαδικών συμβάσεων επίπεδο: Δεκέμβριος 2010
- Αύξηση της ευελιξίας στο ωράριο εργασίας: Δεκέμβριος 2010
- Αναθεώρηση του Συνταξιοδοτικού Συστήματος: Ιούνιος 2010
- Μεταρρύθμιση του συστήματος Υγείας: Δεκέμβριος 2010
- Επιχειρηματικές δράσεις. Διευκόλυνση στην ίδρυση εταιριών, απλοποίηση στην ίδρυση νέων εταιριών: Σεπτέμβριος 2010
- Απλοποίηση της αδειοδότησης βιομηχανικών μονάδων και μείωση του κόστους έναρξης εργασιών, επιτάχυνση των διαδικασίων για την αδειοδότηση επιχειρήσεων, για βιομηχανικές δραστηριότητες και επαγγέλματα μέσω της νομοθεσίας και μέσω της λειτουργικότητας των σχετικών σχεδίων, αλλαγή νομοθεσίας γιαάμβλυνση τωνφορολογικών εμποδίων για συγχωνεύσεις και εξαγορές: Δεκέμβριος 2010
- Απελευθέρωση των Κλειστών επαγγελμάτων: Δεκέμβριος 2010
- Απελευθέρωση των οδικών εμπορευματικών μεταφορών με την κατάργηση όλων των περιττών περιορισμών στην πρόσβαση στο επάγγελμα των οδικών μεταφορέων εμπορευμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των ελαχίστων καθορισμένων τιμών: Σεπτέμβριος 2010
- Σιδηρόδρομοι. Προετοιμασία ενός σχεδίου εξυγίανσης του κλάδου των σιδηροδρόμων με γνώμονα την αποκατάσταση της κερδοφορίας του επιχειρησιακού τους σκέλους: Ιούνιος 2010
- Ενέργεια. Απελευθέρωση της χονδρικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και έναρξη του εξορθολογισμού των τιμολογίων για τους καταναλωτές: Σεπτέμβριος 2010
- Προώθηση Άμεσων Ξένων Επενδύσεων και επενδύσεων σε στρατηγικούς κλάδους (πράσινες βιομηχανίες, τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών κλπ.) μέσω της αναθεώρησης του Επενδυτικού Νόμου, της υιοθέτησης μέτρων για τη διευκόλυνση των ΣΔΙΤ, δράσεων για την επιτάχυνση μεγάλων σχεδίων ΑΞΕ καθώς και μέτρων για την ενίσχυση της πολιτικής προώθησης εξαγωγών: Σεπτέμβριος 2010
Στασιμοπληθωρισμός και πιθανές οι πολιτικές εξελίξεις
Σίγουρος ο στασιμοπληθωρισμός, πιθανές οι πολιτικές εξελίξεις
Άγγελος Στάγκος
Η εικόνα που αποκαλύφθηκε χθες με την κατάθεση στη Βουλή του νομοσχεδίου για τη συμφωνία στήριξης από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ είναι πιο εφιαλτική από εκείνη που σχηματίσαμε την Κυριακή, όταν ο υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε κάποια σημεία. Σημεία που αφορούσαν το τώρα και το 2010 κυρίως, αλλά δεν μας διευκόλυναν να δούμε τι πραγματικά μας περιμένει ως χώρα και ως έλληνες το 2011 και το 2012, ενώ μένει σκοτεινό και το μετά.
Το φανερό και αναμφισβήτητο όμως είναι ότι η χώρα θα βαλτώσει στον στασιμοπληθωρισμό, καθώς η βαθιά ύφεση πρέπει να θεωρείται δεδομένη και ταυτόχρονα θα ανεβαίνουν οι τιμές, όχι μόνο γιατί αυξάνονται οι κλίμακες του ΦΠΑ, αλλά και γιατί πολλά αγαθά και υπηρεσίες προβλέπεται να μεταφερθούν από την χαμηλότερη κλίμακα στην υψηλότερη.
Εκείνο που γίνεται επίσης σαφές σε όποιον έχει την υπομονή να διαβάσει το πλήρες κείμενο του νομοσχεδίου και των παραρτημάτων του (η συζήτηση στη Βουλή αρχίζει σήμερα) είναι ότι από τώρα και στο εξής η κυβέρνηση και εμείς μαζί της δεν έχει (έχουμε) κανένα περιθώριο αντίδρασης ή απόκλισης, ο έλεγχος είναι ασφυκτικός και λεπτομερής και δεν πρόκειται να μας αφήσουν να πάρουμε ανάσα, χωρίς όμως και να είναι εξασφαλισμένο ότι κάποια στιγμή θα βγούμε από το πηγάδι, αφού οι προοπτικές ανάπτυξης φαντάζουν αδύναμες. Από την άλλη πλευρά επιβάλλονται πολιτικές που εμείς οι ίδιοι έπρεπε να είχαμε ακολουθήσει από χρόνια, αλλά δεν κάναμε τίποτα για λόγους πολιτικού κόστους ή τις θυσιάζαμε στο βωμό κάποιων συμφερόντων.
Ακόμη και σήμερα νοιώθει κανείς από τις δηλώσεις και τις εμφανίσεις ότι πολλοί υπουργοί και μεγαλοστελέχη του κυβερνώντος κόμματος δεν βάζουν την ψυχή τους στη σωστή τουλάχιστον εφαρμογή των μέτρων, ούτε καν αναφέρουν το μεγάλο πρόβλημα της φοροδιαφυγής που αν αντιμετωπισθεί θα αποτελεί θεμέλιο ανάκαμψης και ανακούφισης. Αυτό, δηλαδή η μισοαπροθυμία των υπουργών, μαζί με τις αντιδράσεις που σημειώνονται και κάποιες ψιλοκινήσεις για αναθεώρηση κάποιων μέτρων έχουν ήδη θορυβήσει τον Σόϊμπλε (και τον αυστριακό συνάδελφό του) ο οποίος έστειλε μήνυμα ότι μας περιμένει η πτώχευση. Η πτώχευση την οποία δεν ξέρουμε και αν θα την αποφύγουμε στο τέλος, ενώ και το ευρώ μπαίνει πάλι σε φουρτούνες, με την Ισπανία και την Πορτογαλία να δέχονται τώρα τις επιθέσεις των κερδοσκόπων.
Στο μεταξύ πάντως, η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στο εσωτερικό γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, όλο και πιο ρευστή, λες και κανείς από εκείνους που θα έπρεπε δεν αντιλαμβάνεται που βρισκόμαστε. Η κυβέρνηση δείχνει να τα έχει χαμένα, δεν υπάρχει συντονισμός, τα αντανακλαστικά της είναι αργά. Προχθές ο Λοβέρδος έκανε το κομμάτι τους από την τηλεόραση εξαγγέλλοντας την επιβολή έκτακτης εισφοράς στους ελεύθερους επαγγελματίες. Χθες διαψεύστηκε από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, ο οποίος με τη σειρά του αντέδρασε με χαρακτηριστική καθυστέρηση στα καμώματα του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ με στόχο να υπονομευθεί ο τουρισμός (η κατάληψη της Ακρόπολης εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο). Ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ., πιστός στις παραδόσεις του, πρόσφερε πολιτική κάλυψη (την γραμμή την έδωσε ο Π. Λαφαζάνης από προχθές) στην επιδρομή μερικών δεκάδων αδιόριστων (;) εκπαιδευτικών στην ΕΡΤ για να κηρύξουν «γενικό ξεσηκωμό». Τα συνδικάτα και οι συντεχνίες ορκίζονται να μην αφήσουν να περάσουν τα μέτρα, λες και θα βρεθούν αλλιώς τα λεφτά για τους μισθούς και τις συντάξεις.
Απομένει ο Αντώνης Σαμαράς και η Νέα Δημοκρατία που ως χθες αργά το βράδυ σκέπτονταν αν πρέπει ή δεν πρέπει σήμερα στη Βουλή να ψηφίσουν επί της αρχής το νομοσχέδιο της οικονομικής στήριξης. Θα αποφασίσουν με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον των ελλήνων είπαν. Μπούρδες. Ο αρχηγός της Ν.Δ αποφάσισε αρνητικά αργά χθες τη νύχτα με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον το δικό του και της παράταξης, παρ΄ όλο που προσπάθησε να ρίξει την ευθύνη στην κυβέρνηση και φροντίζοντας να διαβεβαιώσει τους ευρωπαίους εταίρους ότι θα σεβαστεί τη συμφωνία αν έλθει στην κυβέρνηση. Ο Α. Σαμαράς δήλωσε ότι δεν θα το ψηφίσει, ίσως για να βρει ευκαιρία να διώξει την Ντόρα Μπακογιάννη αν εκείνη πάει αντίθετα. Δεν αποκλείεται η τελευταία να το κάνει, ακριβώς για να εκδιωχθεί και δημιουργήσει δικό της κόμμα μέσα στην ρευστότητα που επικρατεί. Όπως και δεν αποκλείεται πάλι να μην το ψηφίσει ο Α. Σαμαράς διαβλέποντας ότι αν η κυβέρνηση αναλάβει μόνη της τις ευθύνες, θα υποστεί κλυδωνισμούς από τις αντιδράσεις και τότε ίσως έλθει και η δική του η σειρά.
Με λίγα λόγια, η σημερινή ημέρα ίσως είναι η αφετηρία πολιτικών εξελίξεων, που τις τρέμουν οι εταίροι για να μην απειληθεί το ευρώ. Αλλά και αν δεν είναι, πιθανώς να μην αργήσουν. Σε βάρος πάντως των πιθανοτήτων ανάκαμψης της χώρας. Για να εξηγούμαστε.
Άγγελος Στάγκος
Η εικόνα που αποκαλύφθηκε χθες με την κατάθεση στη Βουλή του νομοσχεδίου για τη συμφωνία στήριξης από την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ είναι πιο εφιαλτική από εκείνη που σχηματίσαμε την Κυριακή, όταν ο υπουργός Οικονομικών ανακοίνωσε κάποια σημεία. Σημεία που αφορούσαν το τώρα και το 2010 κυρίως, αλλά δεν μας διευκόλυναν να δούμε τι πραγματικά μας περιμένει ως χώρα και ως έλληνες το 2011 και το 2012, ενώ μένει σκοτεινό και το μετά.
Το φανερό και αναμφισβήτητο όμως είναι ότι η χώρα θα βαλτώσει στον στασιμοπληθωρισμό, καθώς η βαθιά ύφεση πρέπει να θεωρείται δεδομένη και ταυτόχρονα θα ανεβαίνουν οι τιμές, όχι μόνο γιατί αυξάνονται οι κλίμακες του ΦΠΑ, αλλά και γιατί πολλά αγαθά και υπηρεσίες προβλέπεται να μεταφερθούν από την χαμηλότερη κλίμακα στην υψηλότερη.
Εκείνο που γίνεται επίσης σαφές σε όποιον έχει την υπομονή να διαβάσει το πλήρες κείμενο του νομοσχεδίου και των παραρτημάτων του (η συζήτηση στη Βουλή αρχίζει σήμερα) είναι ότι από τώρα και στο εξής η κυβέρνηση και εμείς μαζί της δεν έχει (έχουμε) κανένα περιθώριο αντίδρασης ή απόκλισης, ο έλεγχος είναι ασφυκτικός και λεπτομερής και δεν πρόκειται να μας αφήσουν να πάρουμε ανάσα, χωρίς όμως και να είναι εξασφαλισμένο ότι κάποια στιγμή θα βγούμε από το πηγάδι, αφού οι προοπτικές ανάπτυξης φαντάζουν αδύναμες. Από την άλλη πλευρά επιβάλλονται πολιτικές που εμείς οι ίδιοι έπρεπε να είχαμε ακολουθήσει από χρόνια, αλλά δεν κάναμε τίποτα για λόγους πολιτικού κόστους ή τις θυσιάζαμε στο βωμό κάποιων συμφερόντων.
Ακόμη και σήμερα νοιώθει κανείς από τις δηλώσεις και τις εμφανίσεις ότι πολλοί υπουργοί και μεγαλοστελέχη του κυβερνώντος κόμματος δεν βάζουν την ψυχή τους στη σωστή τουλάχιστον εφαρμογή των μέτρων, ούτε καν αναφέρουν το μεγάλο πρόβλημα της φοροδιαφυγής που αν αντιμετωπισθεί θα αποτελεί θεμέλιο ανάκαμψης και ανακούφισης. Αυτό, δηλαδή η μισοαπροθυμία των υπουργών, μαζί με τις αντιδράσεις που σημειώνονται και κάποιες ψιλοκινήσεις για αναθεώρηση κάποιων μέτρων έχουν ήδη θορυβήσει τον Σόϊμπλε (και τον αυστριακό συνάδελφό του) ο οποίος έστειλε μήνυμα ότι μας περιμένει η πτώχευση. Η πτώχευση την οποία δεν ξέρουμε και αν θα την αποφύγουμε στο τέλος, ενώ και το ευρώ μπαίνει πάλι σε φουρτούνες, με την Ισπανία και την Πορτογαλία να δέχονται τώρα τις επιθέσεις των κερδοσκόπων.
Στο μεταξύ πάντως, η πολιτική και κοινωνική κατάσταση στο εσωτερικό γίνεται όλο και πιο εύθραυστη, όλο και πιο ρευστή, λες και κανείς από εκείνους που θα έπρεπε δεν αντιλαμβάνεται που βρισκόμαστε. Η κυβέρνηση δείχνει να τα έχει χαμένα, δεν υπάρχει συντονισμός, τα αντανακλαστικά της είναι αργά. Προχθές ο Λοβέρδος έκανε το κομμάτι τους από την τηλεόραση εξαγγέλλοντας την επιβολή έκτακτης εισφοράς στους ελεύθερους επαγγελματίες. Χθες διαψεύστηκε από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο, ο οποίος με τη σειρά του αντέδρασε με χαρακτηριστική καθυστέρηση στα καμώματα του ΚΚΕ και του ΠΑΜΕ με στόχο να υπονομευθεί ο τουρισμός (η κατάληψη της Ακρόπολης εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο). Ο ΣΥ.ΡΙ.ΖΑ., πιστός στις παραδόσεις του, πρόσφερε πολιτική κάλυψη (την γραμμή την έδωσε ο Π. Λαφαζάνης από προχθές) στην επιδρομή μερικών δεκάδων αδιόριστων (;) εκπαιδευτικών στην ΕΡΤ για να κηρύξουν «γενικό ξεσηκωμό». Τα συνδικάτα και οι συντεχνίες ορκίζονται να μην αφήσουν να περάσουν τα μέτρα, λες και θα βρεθούν αλλιώς τα λεφτά για τους μισθούς και τις συντάξεις.
Απομένει ο Αντώνης Σαμαράς και η Νέα Δημοκρατία που ως χθες αργά το βράδυ σκέπτονταν αν πρέπει ή δεν πρέπει σήμερα στη Βουλή να ψηφίσουν επί της αρχής το νομοσχέδιο της οικονομικής στήριξης. Θα αποφασίσουν με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον των ελλήνων είπαν. Μπούρδες. Ο αρχηγός της Ν.Δ αποφάσισε αρνητικά αργά χθες τη νύχτα με μοναδικό γνώμονα το συμφέρον το δικό του και της παράταξης, παρ΄ όλο που προσπάθησε να ρίξει την ευθύνη στην κυβέρνηση και φροντίζοντας να διαβεβαιώσει τους ευρωπαίους εταίρους ότι θα σεβαστεί τη συμφωνία αν έλθει στην κυβέρνηση. Ο Α. Σαμαράς δήλωσε ότι δεν θα το ψηφίσει, ίσως για να βρει ευκαιρία να διώξει την Ντόρα Μπακογιάννη αν εκείνη πάει αντίθετα. Δεν αποκλείεται η τελευταία να το κάνει, ακριβώς για να εκδιωχθεί και δημιουργήσει δικό της κόμμα μέσα στην ρευστότητα που επικρατεί. Όπως και δεν αποκλείεται πάλι να μην το ψηφίσει ο Α. Σαμαράς διαβλέποντας ότι αν η κυβέρνηση αναλάβει μόνη της τις ευθύνες, θα υποστεί κλυδωνισμούς από τις αντιδράσεις και τότε ίσως έλθει και η δική του η σειρά.
Με λίγα λόγια, η σημερινή ημέρα ίσως είναι η αφετηρία πολιτικών εξελίξεων, που τις τρέμουν οι εταίροι για να μην απειληθεί το ευρώ. Αλλά και αν δεν είναι, πιθανώς να μην αργήσουν. Σε βάρος πάντως των πιθανοτήτων ανάκαμψης της χώρας. Για να εξηγούμαστε.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)