Η γεωργική παραγωγή στον προηγμένο καπιταλισμό
21 Ιουλ 10
"Την άνοιξη του 2008, σχεδόν ταυτόχρονα, σε 33 χώρες σε όλο τον κόσμο, ξέσπασαν πρωτόγνωρες διαδηλώσεις, με ένα κοινό αίτημα. Άνθρωποι στα όρια της απόγνωσης κατέλαβαν τους δρόμους, σε κάποιες περιπτώσεις και τα όπλα, προκειμένου να διεκδικήσουν το όπως φαίνεται όχι αυτονόητο δικαίωμά τους, να έχουν πρόσβαση στο φαγητό".
Έτσι περιγράφει σχετικό αφιέρωμα[1] του τηλεοπτικού "Εξάντα" τις "εξεγέρσεις τροφίμων" (food riots) που ξέσπασαν πριν μερικά χρόνια σε διάφορα μέρη του κόσμου, όταν οι διαρκείς αυξήσεις στην τιμή των τροφίμων οδήγησαν πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού στο να μην μπορεί να τα αγοράσει.
Αν και κάπως παλιό, το θέμα το επαναφέρουμε μετά από ένα πάρα πολύ καλό άρθρο[2] που δημοσίευσε πρόσφατα η "Huffington Post" σχετικά με το θέμα.
Όπως λοιπόν διαβάζουμε εκεί "Στο τέλος του 2006, οι τιμές των τροφίμων σε ολόκληρο τον κόσμο άρχισαν να αυξάνονται, ξαφνικά και απότομα. Μέσα σε ένα χρόνο, η τιμή του σίτου είχε αυξηθεί κατά 80 τοις εκατό, το καλαμπόκι κατά 90 τοις εκατό, και το ρύζι 320 τοις εκατό. Σε μια παγκόσμια καταστροφή από την πείνα, 200 εκατομμύρια άνθρωποι - κυρίως παιδιά - δεν μπορούσε να πάρει τα τρόφιμα πια, και βυθίστηκε σε υποσιτισμό ή ασιτία. Υπήρχαν ταραχές σε περισσότερες από 30 χώρες και τουλάχιστον μία κυβέρνηση ανατράπηκε βίαια. Στη συνέχεια, την άνοιξη του 2008, οι τιμές μυστηριωδώς επανήλθαν στο προηγούμενο επίπεδό τους. Ο Ζαν Ζιγκλέρ, ο ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για το δικαίωμα στην τροφή, την αποκάλεσε "μια σιωπηλή μαζική δολοφονία», και οφείλεται εξ ολοκλήρου σε "ανθρώπινες ενέργειες"."
Στη συνέχεια, το άρθρο εξηγεί πως για την άνοδο αυτή των τιμών δε φταίει ούτε η [ανύπαρκτη] αύξηση της ζήτησης, ούτε κάτι άλλο. Αντίθετα, αυτό που όντως έφερε τα πράγματα εκεί που τα έφερε ήταν το εξής:
"Για πάνω από έναν αιώνα, οι αγρότες στις πλούσιες χώρες έχουν τη δυνατότητα να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία που τους διασφαλίζει από τον κίνδυνο [καλά, αυτό λέει ο συντάκτης, αλλά η αλήθεια είναι πως ο αγρότης, και ειδικά ο μικρός αγρότης, ουδέποτε ήταν διασφαλισμένος από τον κίνδυνο. Τέλος πάντων] .Ο αγρότης μπορούσε να συμφωνήσει τον Ιανουάριο για να πουλήσει την καλλιέργεια του σε έναν επιχειρηματία, τον Αύγουστο, σε καθορισμένη τιμή. Αν έχει ένα "καλό" καλοκαίρι (σαιζόν) και η παγκόσμια τιμή του είναι υψηλή, αυτός θα χάσει κάποια μετρητά, αλλά αν υπάρχει ένα "άθλιο" καλοκαίρι (σαιζόν) ή η τιμή καταρρέει, αυτός θα τα πάει καλά με τη συμφωνία. Όταν αυτή η διαδικασία ήταν καλά οργανωμένη και μόνο οι επιχειρήσεις που έχουν άμεσο ενδιαφέρον για τον τομέα μπορούσαν να συμμετέχουν, και λειτούργησε καλά [λέμε τώρα - τέλος πάντων].
Στη συνέχεια, μέσα από τη δεκαετία του 1990, η Goldman Sachs και άλλοι πίεσαν σκληρά και κατάργησαν τους κανονισμούς. Ξαφνικά, οι συμβάσεις μετατράπηκαν σε «παράγωγα» (derivatives - χρηματοπιστωτικά "προιόντα" σπέκουλας-κερδοσκοπίας), που θα μπορούσαν να αγοραστούν ή να πωληθούν στους εμπόρους οι οποίοι δεν είχαν καμία σχέση με τη γεωργία (στο χρηματοπιστωτικό τομέα εννοεί, στο "χρηματιστήριο αγροτικών προιόντων συγκεκριμένα). Μια αγορά σε «σπέκουλα τροφίμων" γεννήθηκε.
Έτσι ο αγρότης ακόμη συμφωνεί να πωλήσει καλλιέργεια του εκ των προτέρων σε έμπορο για £ 10.000. Αλλά τώρα, η σύμβαση μπορεί να πωληθεί σε επενδυτές, οι οποίοι αντιμετωπίζουν την ίδια τη σύμβαση ως αντικείμενο δυνητικών πλούτου. Πχ η Goldman Sachs το αγοράζει και το πωλεί στην τιμή των £ 20.000 στη Deutschebank, που το πουλά στην τιμή των £ 30.000 στη Merryl Lynch - και επάνω, και επάνω, εφόσον θεωρούν ότι η τιμή μπορεί να ανέβει κι άλλο, μέχρι σχεδόν να μη φέρει καμία σχέση με την παραγωγή του αγρότη."
Το άρθρο συνεχίζει και εξηγεί το πως από το κέρδος επί της παραγωγής, περάσαμε στο επόμενο στάδιο, στο κέρδος επί της σπέκουλας πάνω στην παραγωγή, στην επένδυση δηλαδή ότι η παραγωγή φέτος θα πάει καλά, ή κακά, ή μέτρια, κτλ:
"Έως την απορρύθμιση αυτή, η τιμή για τα τρόφιμα καθοριζόταν από τις δυνάμεις της προσφοράς και της ζήτησης για τρόφιμα. (Αυτή η ίδια ήταν βαθιά ατελής: άφηνε ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους να πεινούν.) [έτσι τουλάχιστον λέι ο συντάκτης του άρθρου, στην πραγματικότητα ουδέποτε η παραγωγή καθορίστηκε από τη ζήτηση, με την έννοια της κάλυψης των αναγκών του λαού - εξ ου και το ότι δις άνθρωποι πεινούν. Η παραγωγή και πριν καθοριζόταν με βάση το κέρδος των λίγων] Αλλά μετά από την απορρύθμιση, δεν ήταν πλέον απλώς μια αγορά τροφίμων. Έγινε, την ίδια στιγμή, μια αγορά που έκανε σπέκουλα (speculation -εικασία) σχετικά με τη τιμή των τροφίμων που θα αναπτυχθεί στο μέλλον - και οι επενδυτές οδήγησαν την τιμή στα ύψη [παρεμπιπτόντως, παρόμοια είναι και η κατάσταση στην αγορά σπιτιών, κτλ, όπου επίσης δε χτίζονται σπίτια με βάση το πόσα σπίτια χρειάζονται και που για να ζήσει ο κόσμος, αλλά με βάση τη σπέκουλα που θα ανέβουν οι τιμές περισσότερο, και εκεί χτίζονται σπίτια πριν καν βρεθούν οι άνθρωποι που θα τα αγοράσουν, κτλ]"
Και το άρθρο συνεχίζει:
"Να τι συνέβη. Το 2006, οι κερδοσκόποι, όπως η Goldman άρχισαν να αποχωρούν από την αγορά ακινήτων στις ΗΠΑ που κατάρρεε, και έψαχναν κάπου αλλού για να επενδύσουν το κεφάλαιο τους. Άρχισαν να αγοράζουν μαζικές ποσότητες των παραγώγων που βασίζονται στο φαγητό: υπολόγιζαν ότι οι τιμές των τροφίμων θα παραμείνουν σταθερές ή θα αυξηθούν, ενώ η υπόλοιπη οικονομία θα κατέρρεε. Ξαφνικά, οι τρομαγμένοι επενδυτές του κόσμου το είδαν αυτό και αποφάσισαν να αγοράζουν, να αγοράζουν, να αγοράζουν [χρηματιστικά παράγωγα τροφών].
Έτσι, ενώ η προσφορά και η ζήτηση των τροφίμων παρέμεινε λίγο πολύ η ίδια, η προσφορά και η ζήτηση για τις συμβάσεις που βασίζονται σε τρόφιμα αυξήθηκε μαζικά - πράγμα που σήμαινε η τιμή για τα τρόφιμα στα πιάτα των ανθρώπων αυξήθηκε μαζικά. Η λιμοκτονία ξεκίνησε.
Η τιμή των τροφίμων ρυθμιζόταν τώρα με την κερδοσκοπία και όχι με βάση τα πραγματικά τρόφιμα. Ο μάνατζερ ενός hedge fund Michael Masters εκτιμά ότι ακόμη και στα ρυθμιζόμενα χρηματιστήρια στις ΗΠΑ - που καταλαμβάνουν ένα μικρό μέρος των συναλλαγών - το 64 τοις εκατό του συνόλου των συμβάσεων σίτου πραγματοποιήθηκαν από τους κερδοσκόπους που προφανώς δεν ενδιαφέρονται καθόλου για το πραγματικό σιτάρι. Ενδιαφέρονται αποκλειστικά και μόνο στο να φουσκώνουν τις τιμές και μετά να πουλάνε με κέρδος. Ακόμη και ο George Soros είπε ότι αυτό ήταν "ακριβώς το ίδιο όπως κρυφά όταν επιχειρηματίες και μαυραγορίτες φυλάνε κρυφά τα τρόφιμα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πείνας, προκειμένου να αποκομίσει κέρδη από την αύξηση των τιμών." [αυτό πχ γινόταν και επί κατοχής στη Ελλάδα]. Η φούσκα θα σκάσει το Μάρτιο του 2008, όταν η κατάσταση ήταν τόσο άσχημη στις ΗΠΑ, ώστε οι κερδοσκόποι έπρεπε να μειώσει δραστικά τις δαπάνες τους για την κάλυψη των ζημιών τους πίσω στην έδρα τους.
Όταν τους ζητήθηκε να σχολιάσει σχετικά με την πείνα που προκαλούν στις μάζες, ο εκπρόσωπος της Merrill Lynch δήλωσε: "Εεε. Δεν ήξερα γι 'αυτό." Αργότερα μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είπε: "Ουδέν σχόλιο." Η Deutsche Bank αρνήθηκε να σχολιάσει. Η Goldman Sachs ήταν λίγο πιο λεπτομερής στην απάντησή της: είπαν «σοβαρές αναλύσεις ... έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα κεφάλαια δεικτών δεν προκαλέσαμε φούσκα στις προθεσμιακές τιμές των βασικών εμπορευμάτων", προσφέροντας ως αποδεικτικό στοιχείο σε μεμονωμένη δήλωση από τον ΟΟΣΑ."
Και εδώ μερικά αποσπάσματα από σχετικό ρεπορτάζ του "Εξάντα":
"Μια χούφτα πολυεθνικές εταιρείες έχουν καταφέρει να ελέγξουν την «καρδιά» του φαγητού που βάζουμε στο καθημερινό μας τραπέζι: Τον ίδιο τον σπόρο και ως εκ τούτου την παγκόσμια γεωργική παραγωγή.
Οι χρηματιστές στον ανεπτυγμένο κόσμο τζογάρουν με τα τρόφιμα, ανεβοκατεβάζοντας τις τιμές, παίζοντας με το θεμελιώδες δικαίωμα των ανθρώπων να έχουν πρόσβαση στο φαγητό.
Την ίδια στιγμή σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι σε όλο τον κόσμο υποσιτίζονται και 25.000 πεθαίνουν κάθε μέρα από πείνα.
Μήπως η Γη αδυνατεί πλέον να θρέψει τους κατοίκους της; Τα στοιχεία δείχνουν το αντίθετο! Η κρίση των τροφίμων, όπως θα περάσει στην ιστορία, συμβαίνει την στιγμή που ο πλανήτης παράγει περισσότερο φαγητό από ποτέ.
...
«Κάποιοι άνθρωποι και κάποια ταλαιπωρημένα από τη φτώχεια έθνη βρέθηκαν σε μια πολύ άβολη κατάσταση; Ναι, όντως βρέθηκαν! Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα της αγοράς», παραδέχεται ο Ντένις Γκάρτμαν, ένας διεθνούς φήμης γκουρού της χρηματοπιστωτικής οικονομίας, που με τις προβλέψεις του συχνά κατευθύνει τις τάσεις της αγοράς.
Το μεγαλύτερο χρηματιστήριο τροφίμων στον κόσμο βρίσκεται στο Σικάγο. Εκεί καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό η τιμή του φαγητού που βάζουμε κάθε μέρα στο τραπέζι μας. Το χρηματιστήριο του Σικάγο γνώρισε πρόσφατα πρωτόγνωρη εισροή κεφαλαίων, καθώς μεγάλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στράφηκαν σε αυτό προκειμένου να αντισταθμίσουν τις απώλειές τους μετά την «κρίση των στεγαστικών δανείων» και να αυξήσουν και πάλι τα κέρδη τους. Αυτή τη φορά κερδοσκόπησαν πάνω στη δυνατότητα των ανθρώπων να εξασφαλίσουν με αξιοπρέπεια την καθημερινή τους τροφή .
Ως αποτέλεσμα της ραγδαίας αύξησης της τιμής των τροφίμων που ακολούθησε, 75 εκατομμύρια άνθρωποι προστέθηκαν μέσα στο 2007 σε όσους βρίσκονταν ήδη αντιμέτωποι με το φάσμα της πείνας παγκοσμίως. Έτσι, ο μαστιζόμενος από την πείνα πληθυσμός της γης προσέγγισε πια σε σύνολο το ένα δισεκατομμύριο. Αναλογιστείτε, ένα παιδί πεθαίνει σήμερα από την πείνα κάθε 30 δευτερόλεπτα.
Η Ινδία, με περίπου 700 εκατ. ανθρώπους να ασχολούνται με τη γεωργία, είναι η πατρίδα του μεγαλύτερου σώματος μικροκαλλιεργητών στον κόσμο. Δεύτερη μετά την Κίνα σε παραγωγή ρυζιού και σιταριού, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους παραγωγούς τροφής. Κι όμως, είναι ταυτόχρονα η πατρίδα και των περισσότερων υποσιτισμένων ανθρώπων, ξεπερνώντας πια στην κατάταξη τις χώρες της Αφρικής. Παράλογο; Πάντως επιβεβαιώνει το ποσοστό που θέλει το 80% των μαστιζόμενων από την πείνα ανθρώπων παγκοσμίως να είναι αγρότες ή εργάτες της γεωργίας.
Στο μικρό χωριό Παρόντα της Ινδίας, η γιαγιά Σαρασβάτι έχει να θρέψει τα 4 εγγόνια της. Δεν γνωρίζει από χρηματιστήρια και κανόνες της αγοράς, ξέρει μόνο πως τα τρόφιμα στο μαγαζάκι του χωριού έχουν ακριβύνει τα τελευταία χρόνια πάρα πολύ.
«Οι φτωχοί έχουν μεγάλο πρόβλημα, έχουμε πολύ άγχος. Η κατάσταση είναι δραματική. Ο φτωχός τι μπορεί να κάνει, να κοιτάξει το στομάχι του, να ξοδέψει τα λεφτά για τις αρρώστιες ή να ταΐσει τα παιδιά του; Είναι μέρες που δεν μπορούμε να χορτάσουμε, πάμε στο κρεβάτι νηστικοί», μας λέει. Πίσω στο Σικάγο, ο χρηματιστής Βίκτορ Λισπανέσε μας εξηγεί τους κανόνες του παιχνιδιού: «Αυτό δεν είναι κάτι που μπαίνει στο σκεπτικό μου. Αν είναι λογικό ή όχι, δεν είναι το ζήτημα. Εγώ κοιτάω πώς αυτό το γεγονός επηρεάζει την αγορά»."
Παρασκευή 30 Ιουλίου 2010
Τρίτη 20 Ιουλίου 2010
ελληνική μπίρα.
Η ελληνική μπίρα βγαίνει στον... αφρό
Μικροί ζυθοποιοί μπαίνουν στην αγορά με δικές τους ετικέτες
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Πέτρος Στεφανής pstefanis@dolnet.gr
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Δευτέρα 19 Ιουλίου 2010
«Μόλις βγάλαμε και μικρό μπουκάλι, των 330 ml. Σύντομα θα παράγουμε και μπίρα σε κουτάκι», λέει ο 40χρονος μικροζυθοποιός Διονύσης Χατζόπουλος. Μαζί με τη σύζυγό του Μαρία λανσάρουν εδώ και έναν χρόνο στην αγορά της Μεσσηνίας τη δική τους μπίρα, με την ονομασία Νέδα
«Επί δεκαεπτά χρόνια διοργανωτής συναυλιών σε Βοστώνη και Λος Αντζελες, διαπίστωνα συνεχώς ότι το 70% των πωλήσεων κατά τη διάρκειά τους αφορούσε τις μπίρες. Εκεί λοιπόν μου μπήκε η ιδέα, να γυρίσω στην Ελλάδα και να φτιάξω τη δική μου μπίρα».
Ρισκάρισε, αλλά την καλή αρχή, όπως λέει, την έκανε. Μένει τώρα να επεκτείνει κι άλλο το εγχείρημά του, να εδραιωθεί στην αγορά. Από πέρυσι στα βαθιά της βύνης και του λυκίσκου, ο 40χρονος Διονύσης Χατζόπουλος σερβίρει από κοινού με τη σύζυγό του Μαρία την μπίρα Νέδα. Συνιδιοκτήτες της Μεσσηνιακής Μικροζυθοποιίας ΕΠΕ, στη μικρή μονάδα τους, στον δρόμο μεταξύ Μεσσήνης και Βελίκας, παράγουν από τον Απρίλιο του 2009 τα δικά τους μπουκάλια, των 330 και 500 ml.
«Στην Ελλάδα ουσιαστικά ισχύει μονοπώλιο, από τη στιγμή που μία και μόνο εταιρεία καλύπτει το 85% της αγοράς. Εκτιμήσαμε δηλαδή πως υπήρχε χώρος, προσοδοφόρο έδαφος και για μας για ένα τέτοιο βήμα. Είχαμε και άλλα εμπόδια να προσπεράσουμε: παιδευτήκαμε, για παράδειγμα, επί τρία χρόνια ωσότου εξασφαλίσουμε τις απαραίτητες άδειες, από τον Δήμο, την Πολεοδομία, τις Διευθύνσεις Περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και Εμπορίου, μέχρι και από την Αρχαιολογική Υπηρεσία! Η γυναίκα μου υποχρεώθηκε να αφήσει στην άκρη τη δουλειά της, ως διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων στην Αθήνα, για να με ακολουθήσει. Με πίστεψε όμως και με στήριξε εξαρχής σ΄ αυτό που τώρα μαζί κάνουμε! Ακόμη βέβαια είμαστε σε εμβρυακό στάδιο, οι πωλήσεις μας δεν μας επιτρέπουν να μιλήσουμε προς το παρόν για δικαίωση. Ωστόσο ήδη είμαστε σε θέση να παράγουμε ώς και 70.000 φιάλες μηνιαίως», λέει στα «ΝΕΑ» ο μεσσήνιος ζυθοποιός.
Στην οικογενειακή επιχείρησή του απασχολούνται σήμερα άλλοι πέντε εργαζόμενοι, μετρημένοι άλλοι ως εξωτερικοί συνεργάτες. «Ξεκινήσαμε ως μπίρα ΄Μessina΄, αλλά αντιληφθήκαμε πως ιταλική ζυθοποιία είχε προλάβει να κατοχυρώσει την ονομασία αυτή, στη Μεσσίνα της Σικελίας. Επιλέξαμε, έτσι, το όνομα της Νέδας-του μοναδικού ποταμού με θηλυκή ονομασία- για να αντιπροσωπεύει την περιοχή, αλλά και για να θυμίζει κάτι από μυθολογίατην ομώνυμη νύμφη, Νέδα, τροφό του Δία. Μιλάμε για καθαρή ελληνική μπίρα, χωρίς χημικά, με βάση τον γερμανικό νόμο του 1516, περί καθαρότητας του ζύθου. Είναι προϊόν παστεριωμένο και φιλτραρισμένο...», λέει.
Με... όπα και Μέγα Αλέξανδρο!
ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ η μπίρα είναι ελληνική υπόθεση, έστω με καναδική συνδρομή. «Δύο είμαστε οι παραγωγοί της Ζέος, αυτοί που κάνουμε και όλες τις εργασίες: εγώ και ο Ντέιβιντ Γουντ- ο καναδός διευθύνων σύμβουλος της επιχείρησης Ζέος Ζυθοποιία Α.Ε., που άρχισε να λειτουργεί το 2000, αρχικά με έλληνα ιδιοκτήτη. Στο εργοστάσιό μας, στο 1ο χλμ. Ινάχου- Αργους, παράγουμε σήμερα τέσσερις διαφορετικές μπίρες με βύνη σιταριού, παστεριωμένες και απαστερίωτες, σε πλαστικές και γυάλινες φιάλες, αλλά και βαρέλια. Ετησίως, σε φουλ ρυθμούς, μπορούμε να παράγουμε ώς και έξι εκατομμύρια τόνους, 1.600 μπουκάλια ανά ώρα», εξηγεί ο Βαγγέλης Μπούρας, αρμόδιος για την παραγωγή και διακίνηση των εμπορευμάτων.
«Η μπίρα μας είναι ελληνικότατη, καθώς παράγεται με νερό από τις πηγές του Αναβάλου. Και το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ρήμα ζέω, που σημαίνει βράζω, το διαλέξαμε επειδή ακριβώς το προϊόν μας βράζεται. Εδώ και πέντε χρόνια μάλιστα αναγράφουμε και το επιφώνημα “όπα” στην ετικέτα μας, στα μπουκάλια μας έχουμε ακόμη και την ελληνική σημαία και τον Μέγα Αλέξανδρο! Μέχρι τώρα, ευτυχώς, τα πάμε καλά, έστω με πωλήσεις μόνο σε καφετέριες, ξενοδοχεία και εστιατόρια του νομού, μικρότερες ποσότητες και σε επιλεγμένα μίνι μάρκετ και κάβες της Αττικής. Καταλαβαίνουμε ότι όλο αυτό θέλει και τον χρόνο του, δεν βιαζόμαστε. Το σημαντικό είναι πως ετοιμαζόμαστε και για τις πρώτες εξαγωγές μας σε ΗΠΑ και Καναδά!», λέει.
Gourmet απόλαυση
ΦΡΕΣΚΙΑ γεύση Κέρκυρας υπόσχεται από το 2009 και η Κερκυραϊκή Μικροζυθοποιία ΕΠΕ. Με έδρα τους στον Αρίλλα, οι ζυθοποιοί Σπύρος και Θανάσης Καλούδης, πατέρας και γιος, βγάζουν στο εμπόριο τρεις διαφορετικές μπίρες. «Πρόκειται για ζωντανά προϊόντα, με φυσικό άρωμα και γεύση, δίχως χρωστικές ή αρωματικές ύλες. Επιπλέον παράγονται, ζυμώνονται και ωριμάζουν με τον παραδοσιακό τρόπο, σ΄ ένα υπερσύγχρονο εργοστάσιο, που μπορεί να διασφαλίσει την ποιότητα που επιτάσσει και η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Είναι μπίρες που καταλήγουν ώριμες στην αγορά, δεν υπόκεινται σε καμία διαδικασία κονσερβοποίησης για έξτρα διάρκεια. Αντιθέτως είναι φρέσκες, διατηρούνται μόλις για δύο μήνες, μόνο για λίγες μέρες εκτός ψυγείου. Ούτε και φιλτράρονται, ώστε να μην αφαιρείται η μαγιά τους, αλλά να διατηρούνται όλες οι βιταμίνες Β. Παράλληλα, δεν έχουν υποστεί σταθεροποίηση, προκειμένου να μη χάνουν τις ωφέλιμες για τον οργανισμό πρωτεΐνες και πολυφαινόλες - γι΄ αυτό και στο ποτήρι είναι θολές.
Είναι... Χάρμα και γίνεται ανάρπαστη
Ο 41ΧΡΟΝΟΣ γερμανός μαθηματικός Μπερντ Μπρινκ και ο 40χρονος μηχανολόγος μηχανικός Γιάννης Λιονάκης είναι οι δύο μερακλήδες μπιροπαραγωγοί της Κρήτης. Ο πρώτος στους Αρμένους Ρέθυμνου (Ρεθυμνιακή Ζυθοποιία ΑΒΕΕ), όπου εμφιαλώνει από το 2001 την πρώτη ελληνική βιολογική μπίρα, την Βrink΄s Rethymnian, που είναι ήδη αναγνωρίσιμη και πέρα από το νησί. Εκπρόσωπος των Χανίων, ο κ. Λιονάκης έστησε επίσης μόνος του την ομόρρυθμη εταιρεία του, την Κρητική Ζυθοποιία «Χάρμα», στο Ζουνάκι, 25 χιλιόμετρα από την πόλη. Η ομώνυμη μπίρα του ήδη γίνεται ανάρπαστη. «Κατά γενική ομολογία οι μπίρες μας, ξανθιά και μαύρη, είναι καλές. Γι΄ αυτό και όλη η παραγωγή μας, 70.000 λίτρα ετησίως, εξαντλείται εντός νομού. Είναι που ο κόσμος έχει αναγνωρίσει πως πρόκειται για ένα εξαιρετικό προϊόν, απαστερίωτο και αφιλτράριστο, χωρίς άλλη επεξεργασία στα συστατικά του. Σαν να πίνεις φυσικό χυμό πορτοκαλιού, αντί για μια πορτοκαλάδα με ανθρακικό», λέει.
«Μπήκαμε στον Αναπτυξιακό Νόμο, βάλαμε και λεφτά από την τσέπη μας, συνολικά το κόστος λειτουργίας μας ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο ευρώ. Οσο για τα περιθώρια κέρδους μας, θα έλεγα πως πρόκειται τελικά για ένα πολύ ακριβό χόμπι, απόσβεση δεν θα κάνουμε ποτέ, εάν δεν επεκταθούμε».
«Το καλύτερο φάρμακο!»
ΠΡΩΗΝ φαρμακοποιός στο επάγγελμα, ο 47χρονοςΑλέξανδρος Κουμάντος έκανε την μπίρα... φάρμακό του! Από τον Σεπτέμβριο του 2005 έστησε στη Δραπετσώνα την Πειραϊκή Μικροζυθοποιία, σήμερα Α.Ε., έγινε ένας από τους τρεις παραγωγούς στην Ελλάδα που εμφιαλώνουν βιολογική μπίρα, τη στέλνει πλέον και σε ελβετική αλυσίδα ντελικατέσεν. «Βγαίναμε στο εξωτερικό και ευχαριστιόμασταν να πίνουμε μπίρα, εδώ τέτοιες γεύσεις δεν υπήρχαν. Αυτές λοιπόν είπαμε να προσφέρουμε, όχι να μιμηθούμε βιομηχανικές μπίρες που υπήρχαν ήδη στα ράφια. Σήμερα πια λέμε πως αξίζει τον κόπο όλη αυτή η προσπάθεια και σκληρή δουλειά! Αλλά για να είσαι συνεχώς στην αγορά, χρειάζεσαι και διαρκείς επενδύσεις, πράγμα δύσκολο στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε υποστήριξη από πουθενά, ό,τι κάνουμε είναι από ίδια κεφάλαια. Φέτος σκοπεύουμε και να μεταστεγαστούμε στη Βιομηχανική Περιοχή Λαμίας, για να φύγουμε από κατοικημένη περιοχή. Η μονάδα μας μεγαλώνει, γιατί ακριβώς έχει αυξηθεί και η ζήτηση των προϊόντων μας: με δύο τύπους μπίρας, φέτος θα ξεπεράσουμε τα 1.500 εκατόλιτρα, υπερδιπλάσια δηλαδή από τα 700 περσινά», λέει, δίνοντας τη δική του εξήγηση για τις ανοδικές τάσεις που εν μέσω κρίσης καταγράφει η Πειραϊκή, πωλούμενη σε κάβες και μεγάλα σούπερ μάρκετ σ΄ όλη την Ελλάδα.
Μικροί ζυθοποιοί μπαίνουν στην αγορά με δικές τους ετικέτες
ΡΕΠΟΡΤΑΖ: Πέτρος Στεφανής pstefanis@dolnet.gr
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: Δευτέρα 19 Ιουλίου 2010
«Μόλις βγάλαμε και μικρό μπουκάλι, των 330 ml. Σύντομα θα παράγουμε και μπίρα σε κουτάκι», λέει ο 40χρονος μικροζυθοποιός Διονύσης Χατζόπουλος. Μαζί με τη σύζυγό του Μαρία λανσάρουν εδώ και έναν χρόνο στην αγορά της Μεσσηνίας τη δική τους μπίρα, με την ονομασία Νέδα
«Επί δεκαεπτά χρόνια διοργανωτής συναυλιών σε Βοστώνη και Λος Αντζελες, διαπίστωνα συνεχώς ότι το 70% των πωλήσεων κατά τη διάρκειά τους αφορούσε τις μπίρες. Εκεί λοιπόν μου μπήκε η ιδέα, να γυρίσω στην Ελλάδα και να φτιάξω τη δική μου μπίρα».
Ρισκάρισε, αλλά την καλή αρχή, όπως λέει, την έκανε. Μένει τώρα να επεκτείνει κι άλλο το εγχείρημά του, να εδραιωθεί στην αγορά. Από πέρυσι στα βαθιά της βύνης και του λυκίσκου, ο 40χρονος Διονύσης Χατζόπουλος σερβίρει από κοινού με τη σύζυγό του Μαρία την μπίρα Νέδα. Συνιδιοκτήτες της Μεσσηνιακής Μικροζυθοποιίας ΕΠΕ, στη μικρή μονάδα τους, στον δρόμο μεταξύ Μεσσήνης και Βελίκας, παράγουν από τον Απρίλιο του 2009 τα δικά τους μπουκάλια, των 330 και 500 ml.
«Στην Ελλάδα ουσιαστικά ισχύει μονοπώλιο, από τη στιγμή που μία και μόνο εταιρεία καλύπτει το 85% της αγοράς. Εκτιμήσαμε δηλαδή πως υπήρχε χώρος, προσοδοφόρο έδαφος και για μας για ένα τέτοιο βήμα. Είχαμε και άλλα εμπόδια να προσπεράσουμε: παιδευτήκαμε, για παράδειγμα, επί τρία χρόνια ωσότου εξασφαλίσουμε τις απαραίτητες άδειες, από τον Δήμο, την Πολεοδομία, τις Διευθύνσεις Περιβάλλοντος, Ανάπτυξης και Εμπορίου, μέχρι και από την Αρχαιολογική Υπηρεσία! Η γυναίκα μου υποχρεώθηκε να αφήσει στην άκρη τη δουλειά της, ως διακοσμήτρια εσωτερικών χώρων στην Αθήνα, για να με ακολουθήσει. Με πίστεψε όμως και με στήριξε εξαρχής σ΄ αυτό που τώρα μαζί κάνουμε! Ακόμη βέβαια είμαστε σε εμβρυακό στάδιο, οι πωλήσεις μας δεν μας επιτρέπουν να μιλήσουμε προς το παρόν για δικαίωση. Ωστόσο ήδη είμαστε σε θέση να παράγουμε ώς και 70.000 φιάλες μηνιαίως», λέει στα «ΝΕΑ» ο μεσσήνιος ζυθοποιός.
Στην οικογενειακή επιχείρησή του απασχολούνται σήμερα άλλοι πέντε εργαζόμενοι, μετρημένοι άλλοι ως εξωτερικοί συνεργάτες. «Ξεκινήσαμε ως μπίρα ΄Μessina΄, αλλά αντιληφθήκαμε πως ιταλική ζυθοποιία είχε προλάβει να κατοχυρώσει την ονομασία αυτή, στη Μεσσίνα της Σικελίας. Επιλέξαμε, έτσι, το όνομα της Νέδας-του μοναδικού ποταμού με θηλυκή ονομασία- για να αντιπροσωπεύει την περιοχή, αλλά και για να θυμίζει κάτι από μυθολογίατην ομώνυμη νύμφη, Νέδα, τροφό του Δία. Μιλάμε για καθαρή ελληνική μπίρα, χωρίς χημικά, με βάση τον γερμανικό νόμο του 1516, περί καθαρότητας του ζύθου. Είναι προϊόν παστεριωμένο και φιλτραρισμένο...», λέει.
Με... όπα και Μέγα Αλέξανδρο!
ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΓΟΛΙΔΑ η μπίρα είναι ελληνική υπόθεση, έστω με καναδική συνδρομή. «Δύο είμαστε οι παραγωγοί της Ζέος, αυτοί που κάνουμε και όλες τις εργασίες: εγώ και ο Ντέιβιντ Γουντ- ο καναδός διευθύνων σύμβουλος της επιχείρησης Ζέος Ζυθοποιία Α.Ε., που άρχισε να λειτουργεί το 2000, αρχικά με έλληνα ιδιοκτήτη. Στο εργοστάσιό μας, στο 1ο χλμ. Ινάχου- Αργους, παράγουμε σήμερα τέσσερις διαφορετικές μπίρες με βύνη σιταριού, παστεριωμένες και απαστερίωτες, σε πλαστικές και γυάλινες φιάλες, αλλά και βαρέλια. Ετησίως, σε φουλ ρυθμούς, μπορούμε να παράγουμε ώς και έξι εκατομμύρια τόνους, 1.600 μπουκάλια ανά ώρα», εξηγεί ο Βαγγέλης Μπούρας, αρμόδιος για την παραγωγή και διακίνηση των εμπορευμάτων.
«Η μπίρα μας είναι ελληνικότατη, καθώς παράγεται με νερό από τις πηγές του Αναβάλου. Και το όνομά της προέρχεται από το αρχαίο ρήμα ζέω, που σημαίνει βράζω, το διαλέξαμε επειδή ακριβώς το προϊόν μας βράζεται. Εδώ και πέντε χρόνια μάλιστα αναγράφουμε και το επιφώνημα “όπα” στην ετικέτα μας, στα μπουκάλια μας έχουμε ακόμη και την ελληνική σημαία και τον Μέγα Αλέξανδρο! Μέχρι τώρα, ευτυχώς, τα πάμε καλά, έστω με πωλήσεις μόνο σε καφετέριες, ξενοδοχεία και εστιατόρια του νομού, μικρότερες ποσότητες και σε επιλεγμένα μίνι μάρκετ και κάβες της Αττικής. Καταλαβαίνουμε ότι όλο αυτό θέλει και τον χρόνο του, δεν βιαζόμαστε. Το σημαντικό είναι πως ετοιμαζόμαστε και για τις πρώτες εξαγωγές μας σε ΗΠΑ και Καναδά!», λέει.
Gourmet απόλαυση
ΦΡΕΣΚΙΑ γεύση Κέρκυρας υπόσχεται από το 2009 και η Κερκυραϊκή Μικροζυθοποιία ΕΠΕ. Με έδρα τους στον Αρίλλα, οι ζυθοποιοί Σπύρος και Θανάσης Καλούδης, πατέρας και γιος, βγάζουν στο εμπόριο τρεις διαφορετικές μπίρες. «Πρόκειται για ζωντανά προϊόντα, με φυσικό άρωμα και γεύση, δίχως χρωστικές ή αρωματικές ύλες. Επιπλέον παράγονται, ζυμώνονται και ωριμάζουν με τον παραδοσιακό τρόπο, σ΄ ένα υπερσύγχρονο εργοστάσιο, που μπορεί να διασφαλίσει την ποιότητα που επιτάσσει και η ευρωπαϊκή νομοθεσία. Είναι μπίρες που καταλήγουν ώριμες στην αγορά, δεν υπόκεινται σε καμία διαδικασία κονσερβοποίησης για έξτρα διάρκεια. Αντιθέτως είναι φρέσκες, διατηρούνται μόλις για δύο μήνες, μόνο για λίγες μέρες εκτός ψυγείου. Ούτε και φιλτράρονται, ώστε να μην αφαιρείται η μαγιά τους, αλλά να διατηρούνται όλες οι βιταμίνες Β. Παράλληλα, δεν έχουν υποστεί σταθεροποίηση, προκειμένου να μη χάνουν τις ωφέλιμες για τον οργανισμό πρωτεΐνες και πολυφαινόλες - γι΄ αυτό και στο ποτήρι είναι θολές.
Είναι... Χάρμα και γίνεται ανάρπαστη
Ο 41ΧΡΟΝΟΣ γερμανός μαθηματικός Μπερντ Μπρινκ και ο 40χρονος μηχανολόγος μηχανικός Γιάννης Λιονάκης είναι οι δύο μερακλήδες μπιροπαραγωγοί της Κρήτης. Ο πρώτος στους Αρμένους Ρέθυμνου (Ρεθυμνιακή Ζυθοποιία ΑΒΕΕ), όπου εμφιαλώνει από το 2001 την πρώτη ελληνική βιολογική μπίρα, την Βrink΄s Rethymnian, που είναι ήδη αναγνωρίσιμη και πέρα από το νησί. Εκπρόσωπος των Χανίων, ο κ. Λιονάκης έστησε επίσης μόνος του την ομόρρυθμη εταιρεία του, την Κρητική Ζυθοποιία «Χάρμα», στο Ζουνάκι, 25 χιλιόμετρα από την πόλη. Η ομώνυμη μπίρα του ήδη γίνεται ανάρπαστη. «Κατά γενική ομολογία οι μπίρες μας, ξανθιά και μαύρη, είναι καλές. Γι΄ αυτό και όλη η παραγωγή μας, 70.000 λίτρα ετησίως, εξαντλείται εντός νομού. Είναι που ο κόσμος έχει αναγνωρίσει πως πρόκειται για ένα εξαιρετικό προϊόν, απαστερίωτο και αφιλτράριστο, χωρίς άλλη επεξεργασία στα συστατικά του. Σαν να πίνεις φυσικό χυμό πορτοκαλιού, αντί για μια πορτοκαλάδα με ανθρακικό», λέει.
«Μπήκαμε στον Αναπτυξιακό Νόμο, βάλαμε και λεφτά από την τσέπη μας, συνολικά το κόστος λειτουργίας μας ξεπέρασε το ένα εκατομμύριο ευρώ. Οσο για τα περιθώρια κέρδους μας, θα έλεγα πως πρόκειται τελικά για ένα πολύ ακριβό χόμπι, απόσβεση δεν θα κάνουμε ποτέ, εάν δεν επεκταθούμε».
«Το καλύτερο φάρμακο!»
ΠΡΩΗΝ φαρμακοποιός στο επάγγελμα, ο 47χρονοςΑλέξανδρος Κουμάντος έκανε την μπίρα... φάρμακό του! Από τον Σεπτέμβριο του 2005 έστησε στη Δραπετσώνα την Πειραϊκή Μικροζυθοποιία, σήμερα Α.Ε., έγινε ένας από τους τρεις παραγωγούς στην Ελλάδα που εμφιαλώνουν βιολογική μπίρα, τη στέλνει πλέον και σε ελβετική αλυσίδα ντελικατέσεν. «Βγαίναμε στο εξωτερικό και ευχαριστιόμασταν να πίνουμε μπίρα, εδώ τέτοιες γεύσεις δεν υπήρχαν. Αυτές λοιπόν είπαμε να προσφέρουμε, όχι να μιμηθούμε βιομηχανικές μπίρες που υπήρχαν ήδη στα ράφια. Σήμερα πια λέμε πως αξίζει τον κόπο όλη αυτή η προσπάθεια και σκληρή δουλειά! Αλλά για να είσαι συνεχώς στην αγορά, χρειάζεσαι και διαρκείς επενδύσεις, πράγμα δύσκολο στην τρέχουσα οικονομική συγκυρία. Στην πραγματικότητα δεν έχουμε υποστήριξη από πουθενά, ό,τι κάνουμε είναι από ίδια κεφάλαια. Φέτος σκοπεύουμε και να μεταστεγαστούμε στη Βιομηχανική Περιοχή Λαμίας, για να φύγουμε από κατοικημένη περιοχή. Η μονάδα μας μεγαλώνει, γιατί ακριβώς έχει αυξηθεί και η ζήτηση των προϊόντων μας: με δύο τύπους μπίρας, φέτος θα ξεπεράσουμε τα 1.500 εκατόλιτρα, υπερδιπλάσια δηλαδή από τα 700 περσινά», λέει, δίνοντας τη δική του εξήγηση για τις ανοδικές τάσεις που εν μέσω κρίσης καταγράφει η Πειραϊκή, πωλούμενη σε κάβες και μεγάλα σούπερ μάρκετ σ΄ όλη την Ελλάδα.
Δευτέρα 19 Ιουλίου 2010
Στην Ελλάδα αδιαφορούν για το κοινό συμφέρον
Στην Ελλάδα αδιαφορούν για το κοινό συμφέρον
Δηλώνει σίγουρος ότι η κυβέρνηση δεν θα αποπληρώσει
στο σύνολό τους τα ομόλογα
Της Κατερινας Σωκου
Συνάντησα τον Μάικλ Λιούις, γνωστό Αμερικανό δημοσιογράφο, συνεργάτη του Vanity Fair και ακόμη διασημότερο συγγραφέα, για πρωινό στη Μεγάλη Βρετανία κατά το πρόσφατο ταξίδι του στην Ελλάδα. Η συζήτησή μας έγινε στον τελευταίο όροφο του ξενοδοχείου, με θέα την Αθήνα. «Αυτό το στάδιο χρησιμοποιήθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες;», ρωτάει δείχνοντας το Καλλιμάρμαρο. Για τον τερματισμό του Μαραθωνίου, του λέω. Αναρωτιέται αν υπήρχε και στην αρχαιότητα. Οχι, μοιάζει με αρχαίο, αλλά χτίστηκε για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, το 1896. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, έχω την αίσθηση ότι πρόκειται για μία «αμφίδρομη» συνέντευξη, καθώς συχνά κάνει και εκείνος ερωτήσεις, κρατάει μάλιστα και σημειώσεις. Συνάδελφος, γαρ...
«Εχω ασυνήθιστη ζήτηση αυτές τις ημέρες» μου εξομολογείται, καθώς τρώει ένα αυγό ποσέ και δύο ξεροψημένες φέτες μπέικον. Είναι αλήθεια: Το τελευταίο βιβλίο του «The Big Short», όπου περιγράφει την ιστορία των λίγων επενδυτών που κατάλαβαν τη φούσκα των στεγαστικών δανείων χαμηλής φερεγγυότητας, στοιχημάτισαν στην πτώση της αγοράς και έβγαλαν εκατομμύρια από την κρίση, είναι Νο 1 σε πωλήσεις στις ΗΠΑ. Ο ίδιος το παρουσιάζει στις δημοφιλέστερες εκπομπές της αμερικανικής τηλεόρασης.
Το ερώτημα είναι μάλλον αφελές, αλλά το κάνω παρ' όλα αυτά: Και τι σας φέρνει στην Αθήνα; «Αυτή η εμπειρία (του βιβλίου) μου προκάλεσε το ενδιαφέρον να ακολουθήσω την ιστορία: Η κρίση ξεκίνησε από τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας, αλλά προκλήθηκε από την προσφορά φθηνών δανείων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν συνέβη μόνο στην Αμερική, ήταν παγκόσμιο αυτό, αλλά εκδηλώθηκε με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικές κουλτούρες. Η ιδέα λοιπόν ήταν να έρθω εδώ, να περιπλανηθώ και να γράψω για την Ελλάδα ώς την επόμενη εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης για το Vanity Fair». Ως έναν κρίκο στην αλυσίδα; «Ναι, αλλά είναι και πολύ διαφορετική από κάθε άλλη ιστορία! Διότι όταν πλημμυρίζεις την κοινωνία με φθηνό χρήμα, αποκαλύπτεις τις αδυναμίες της. Στην Αμερική η αδυναμία είναι μία μεσαία τάξη που βρίσκεται σε παρατεταμένη παρακμή, καθώς οι δουλειές στη βιομηχανία χάνονται, όπως και εκείνες που πληρώνουν καλά, και οι άνθρωποι παλεύουν να διατηρήσουν το επίπεδο ζωής τους. Βασικά, λοιπόν, χρησιμοποίησαν τα σπίτια τους για να αντλήσουν μετρητά, να δανειστούν. Αυτό, σε συνδυασμό με ένα πολύπλοκο και αδίστακτο οικονομικό σύστημα που οργάνωσε αυτά τα δάνεια, οδήγησε στην κρίση τις ΗΠΑ. Εδώ, μου φαίνεται ξεκάθαρο ότι το πρόβλημα ήταν μία κυβέρνηση που ήταν οργανωμένη βασικά για να δαπανά, να κλέβει και να πληρώνει ακόμη περισσότερους ανθρώπους για πράγματα που θα δεν χρειάζεται να κάνουν. ΄Η να οργανώνει off market συναλλαγές για την αγορά υποβρυχίων ή swaps με την Goldman Sachs... Προσπαθώ να καταλάβω τι αποκαλύπτει η ροή του χρήματος για τη δομή και τη λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας. Πέρασα λοιπόν τις προηγούμενες οκτώ ημέρες μιλώντας με ανθρώπους, περιδιαβαίνοντας τη χώρα και μαζεύοντας υλικό... Το οποίο είναι τόσο πλούσιο, που πλέον αυτό που με ανησυχεί είναι ότι έχω πάρα πολύ! Αν είχα τον χρόνο, θα μπορούσε να γίνει βιβλίο. Δεν έχω τον χρόνο, ίσως λοιπόν αφήσω το βιβλίο και κάνω κατευθείαν την ταινία!».
Κοινωνία «μπάχαλο»
Τι του φάνηκε πιο ενδιαφέρον; Κάνει παύση. «Δεν θέλω να προδώσω το άρθρο μου, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα που με ξάφνιασαν. Πρώτον, η αποσύνδεση του μέσου Ελληνα από την αρχαία Ελλάδα, από αυτό», λέει, δείχνοντας την Ακρόπολη απέναντι. «Τα αρχαία, η τουριστική πλευρά της Αθήνας, δεν φαίνεται να αφορούν τους ανθρώπους που κινούνται γύρω τους. Είδα επίσης μια πολύ παράξενη αποσύνδεση μεταξύ του πόσο ευχάριστοι είναι οι Ελληνες, έξυπνοι, ταλαντούχοι, και πόσο μπάχαλο είναι η κοινωνία, είναι γκροτέσκο, στον δημόσιο χώρο δεν υπάρχει τιμή. Είναι σοκαριστικό ότι αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι τόσο κακοί στην οργάνωση της κοινωνίας τους. Το γεγονός ότι υπάρχουν περισσότεροι εργαζόμενοι στη σιδηροδρομική εταιρεία από επιβάτες. Επίσης, με ξάφνιασε ότι αυτό το μέρος δεν φαίνεται να έχει πιστέψει ποτέ ότι ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να κάνει κάτι καλύτερα από τον δημόσιο».
Οπως εκτιμά, το πρόβλημα δεν είναι οι αριθμοί, αλλά ότι το σύστημα δεν έχει την ικανότητα να επιδιορθωθεί. «Αν ήθελα να επενδύσω στην Ελλάδα, θα κοιτούσα το έλλειμμα και το χρέος, αλλά δεν θα με απασχολούσαν πολύ, αν πίστευα ότι το σύστημα μπορεί να αντιδράσει: να μαζέψει έσοδα από εδώ, δαπάνες από εκεί, αν το σύστημα δούλευε. Αυτήν τη στιγμή, όμως, αποκαλύπτεται ένα κράτος κομφούζιο. Να θεωρείς ότι είναι φυσιολογική η δωροδοκία; ΄Η ότι μπορείς να μην πληρώνεις τους φόρους σου; Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που η Ελλάδα έχει αυτά τα προβλήματα, οι επενδυτές την κοιτούν και λένε, «ω θεέ μου, ποιος ήξερε ότι ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα;»».
Κράτος μεγάλο, αλλά και άχρηστο
«Ακόμη και οι πραγματικές μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό δεν είναι παρά μία γρατζουνιά στην επιφάνεια», προειδοποιεί ο κ. Λιούις για το εύρος των αλλαγών που χρειάζονται. «Θα είναι επώδυνο, αλλά και υγιές, στο τέλος. Δεν είναι μόνο θέμα υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου, αλλά και ένα βαθύτερο ζήτημα του τι κάνει κανείς στη ζωή του», αναφέρει. Θεωρεί ότι θα είναι δύσκολα για τους εργαζόμενους στο Δημόσιο, τους προμηθευτές και εργολάβους του. Του φαίνεται αδιανόητο ότι δεν είναι γνωστός ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, ότι τώρα τους μετράμε, αλλά δεν σταματά σε αυτό: «Δεν έχεις μόνο ένα μεγάλο κράτος, έχεις ένα κράτος που δεν προσφέρει αξία, καθώς καταφεύγεις σε ιδιωτικά μαθήματα, δίνεις φακελάκι στους γιατρούς... Δεν είναι λοιπόν μόνο μεγάλο, είναι και άχρηστο. Δεν έχω υπολογίσει τους αριθμούς, αλλά βλέπεις τους πάντες να προστατεύουν τα νώτα τους χωρίς κανένα ενδιαφέρον για το κοινό συμφέρον. Φαίνεται έξυπνο για κάθε μονάδα, αλλά προκαλεί «το πρόβλημα των κοινών», όπως ονομάζεται στα οικονομικά: Πιστεύω ότι θα είναι καλύτερη η εμπειρία της βόλτας μου στο πάρκο αν δεν μαζέψω τα περιττώματα του σκύλου μου. Αλλά αν όλοι κάνουν το ίδιο, τελικά δεν θα υπάρχει πάρκο! Αυτή η επιχείρηση της διαφθοράς στο κράτος, που όλοι παίρνουν μία μικρή δωροδοκία, ανακατανέμει τα χρήματα εντός της Ελλάδας, αλλά στην πραγματικότητα αφήνει την κοινωνία ανυπεράσπιστη εναντίον των ξένων, διότι δεν υπάρχει κοινό μέτωπο. Οταν λοιπόν έρχεται η Siemens ή η Goldman Sachs, όχι μόνο παίρνουν ό,τι θέλουν δωροδοκώντας, αλλά και πολύ περισσότερα. Τόσα χρήματα χαμένα για τον ελληνικό λαό! Δωροδοκίες συμβαίνουν παντού, αλλά αυτό που έγινε με τα swaps της Goldman Sachs, είναι ότι ενώ έκανε το ίδιο και σε άλλες χώρες, έβγαλε πολύ περισσότερα από τις συναλλαγές στην Ελλάδα. Εκατοντάδες εκατομμύρια για μία συναλλαγή που δεν θα έπρεπε να κάνουν, αλλά τουλάχιστον ας την έκαναν σε καλύτερη τιμή!». Οπως εκτιμά, θα χρειασθεί μια γενιά για να δημιουργηθεί η αίσθηση του κοινού συμφέροντος: «Πρώτα θα πρέπει να αλλάξεις τα κίνητρα των ανθρώπων, ώστε να έχουν κίνητρο να μαζέψουν τα περιττώματα του σκύλου τους -αν φοβούνται ότι θα τους πιάσουν, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος να το καταφέρεις- και μετά θα πρέπει να αρχίσουν να προσέχουν για να βεβαιωθούν ότι και οι άλλοι τα μαζεύουν. Πρέπει να αλλάξεις τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους».
Οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης ήταν ηλίθιοι ή διεφθαρμένοι
- Συνέβαλε το σορτάρισμα σε ελληνικά ομολόγα και ασφάλιστρα κινδύνου στο να καταλήξει η Ελλάδα στο ΔΝΤ;
- Οχι και τόσο, διότι η αγορά για τα ελληνικά ομόλογα είναι μεγάλη, με υψηλή ρευστότητα. Αυτό που έγινε ξεκάθαρο ήταν ότι ο κίνδυνος δανεισμού στην Ελλάδα ήταν υποεκτιμημένος. Δεν νομίζω ότι ήταν μία επιθετική κίνηση της αγοράς, όσο μία επανεκτίμηση της αξιολόγησης του κινδύνου. Αν εξετάσει κανείς ποιος αγοράζει αυτά τα ασφάλιστρα, θα δει ότι αυτοί που οδηγούν τις τιμές είναι οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων, όπως μεγάλες γερμανικές τράπεζες που ασφαλίζονται έναντι του κινδύνου που έχουν αναλάβει. Δεν πιστεύω ότι ήταν κερδοσκόποι Αγγλοσάξονες που εκτίνασσαν τις τιμές. Αυτό μπορεί να συμβεί, αλλά σε πολύ μικρότερες αγορές. Επίσης, αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι συντονισμένοι, όπως μπορεί να φαντάζεται κανείς, αλλά αρκετά ανταγωνιστικοί μεταξύ τους.
Αυτό που πιστεύω για την αγορά ασφαλίστρων είναι ότι πρέπει να υπάρχει, εφόσον υποστηρίζεται από κεφάλαιο... δηλαδή να έχεις στην κατοχή σου τους αντίστοιχους τίτλους έναντι των οποίων ασφαλίζεσαι. Είναι παρανοϊκό ότι η εν λόγω αγορά δεν υπόκειται σε ρυθμίσεις, δεν εντάσσεται σε ένα χρηματιστήριο ώστε να μπορείς να δεις ποιος αγοράζει και ποιος πουλά. Δεν με ενοχλεί, όμως, αν κάποιος θέλει να στοιχηματίσει εναντίον της Ελλάδας, διότι πρέπει να δίνεις κίνητρα ώστε να δοκιμάζουν οι άνθρωποι τη λειτουργία του συστήματος. Η απαγόρευσή τους θα ήταν σαν να πυροβολείς τον αγγελιοφόρο, διότι δεν θέλεις να ακούσεις τα άσχημα νέα... μέχρι, βέβαια, να συμβεί η καταστροφή!
- Και τώρα, που έχουμε προστασία από τις αγορές; Πώς δικαιολογείται η επιμονή των υψηλών spread;
- Το γεγονός ότι είναι εδώ το ΔΝΤ δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει χρεοκοπία, ή αναδιάρθρωση του χρέους. Μπορεί να γίνει ως μέρος της διαδικασίας. Είμαι 100% σίγουρος ότι η κυβέρνηση δεν θα αποπληρώσει στο σύνολό τους αυτά τα ομόλογα, αυτό έχει ήδη αρχίσει να αναγνωρίζεται, βλέπει κανείς τα ευρωπαϊκά τεστ κοπώσεως να περιλαμβάνουν πρόβλεψη για haircut 17%. Αυτό είναι τεράστιο, αλλά και πάλι ίσως να μην είναι όσο υψηλό θα έπρεπε. Αυτό που νομίζω ότι συμβαίνει σε χρηματοοικονομικό επίπεδο, είναι ότι οι ευρωπαϊκές αρχές προσπαθούν να καθυστερήσουν τις εξελίξεις, ώστε αυτό που θα συνέβαινε σε 48 ώρες, να συμβεί σε 48 μήνες. Στο μεταξύ, τα ομόλογα περνούν από αδύναμα χέρια σε πιο ισχυρά, όπως εκείνα της ΕΚΤ. Και ένας από τους λόγους που το κάνουν, είναι διότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα είναι αδύναμο. Αν αφήσεις τις δυνάμεις της αγοράς να εκδηλωθούν χωρίς κανέναν έλεγχο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα χρεοκοπήσει, καθώς κατέχει ομόλογα αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων, οι απώλειες των οποίων θα ήταν καταστροφικές. Και αν προσπαθείς να βγάλεις τη χώρα από την κρίση, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεσαι είναι να χρεοκοπήσει το τραπεζικό σύστημα!
- Πώς κρίνετε τον ρόλο των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης;
- Αυτοί και αν είναι καταστροφή... Τι ρεζίλεμα! Μέχρι σήμερα, δεν έχουμε καταλήξει στην Αμερική αν ήταν ηλίθιοι ή διεφθαρμένοι. Ισως και τα δύο! Σίγουρα είναι ανίκανοι, και σίγουρα λειτουργούν σε ένα διεφθαρμένο σύστημα, διότι πληρώνονται με λάθος τρόπο. Δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται να πληρώνονται από τους εκδότες των ομολόγων που αξιολογούν. Μετά την αποτυχία τους στην αξιολόγηση των τιτλοποιημένων subprime στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, απορώ πώς μπορεί κανείς να δίνει σημασία στο τι λέει η Moody's, και μάλιστα για ολόκληρες χώρες! Eχουμε αυτό το αρχαϊκό σύστημα, όπου η αξιολόγηση των ομολόγων καθορίζει τις επενδυτικές επιλογές των αμοιβαίων κεφαλαίων. Είναι τρελό! Πρέπει οι διαχειριστές κεφαλαίων να κάνουν τη δική τους, ανεξάρτητη εκτίμηση και όχι να εξαρτώνται από τη Moody's. Οταν είδα ότι υποβάθμισε σε σκουπίδια τα ελληνικά ομόλογα και συνειδητοποίησα πόσα κεφάλαια θα αφαιρέσουν από το χαρτοφυλάκιό τους, σκέφτηκα ότι αυτό που λέει η Moody's δεν θα έπρεπε να έχει καμία συνέπεια! Αλλά αυτά είναι παράπλευρα προβλήματα. Το ζήτημα είναι ότι αυτή η χώρα είναι αφερέγγυα, και όχι μόνο αυτό, αλλά λειτουργεί με ένα σύστημα που δεν μπορεί να επιδιορθώσει το πρόβλημα. Και το ερώτημα είναι, είναι οι άνθρωποι διατεθειμένοι να αλλάξουν τον τρόπο που ζουν τη ζωή τους; Τείνω να πιστέψω πως ναι, αλλά θα έχει αναταράξεις... Τι νομίζεις εσύ; Πρέπει να αλλάξουν, διότι η εναλλακτική είναι καταστροφική.
Δηλώνει σίγουρος ότι η κυβέρνηση δεν θα αποπληρώσει
στο σύνολό τους τα ομόλογα
Της Κατερινας Σωκου
Συνάντησα τον Μάικλ Λιούις, γνωστό Αμερικανό δημοσιογράφο, συνεργάτη του Vanity Fair και ακόμη διασημότερο συγγραφέα, για πρωινό στη Μεγάλη Βρετανία κατά το πρόσφατο ταξίδι του στην Ελλάδα. Η συζήτησή μας έγινε στον τελευταίο όροφο του ξενοδοχείου, με θέα την Αθήνα. «Αυτό το στάδιο χρησιμοποιήθηκε στους Ολυμπιακούς Αγώνες;», ρωτάει δείχνοντας το Καλλιμάρμαρο. Για τον τερματισμό του Μαραθωνίου, του λέω. Αναρωτιέται αν υπήρχε και στην αρχαιότητα. Οχι, μοιάζει με αρχαίο, αλλά χτίστηκε για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, το 1896. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης, έχω την αίσθηση ότι πρόκειται για μία «αμφίδρομη» συνέντευξη, καθώς συχνά κάνει και εκείνος ερωτήσεις, κρατάει μάλιστα και σημειώσεις. Συνάδελφος, γαρ...
«Εχω ασυνήθιστη ζήτηση αυτές τις ημέρες» μου εξομολογείται, καθώς τρώει ένα αυγό ποσέ και δύο ξεροψημένες φέτες μπέικον. Είναι αλήθεια: Το τελευταίο βιβλίο του «The Big Short», όπου περιγράφει την ιστορία των λίγων επενδυτών που κατάλαβαν τη φούσκα των στεγαστικών δανείων χαμηλής φερεγγυότητας, στοιχημάτισαν στην πτώση της αγοράς και έβγαλαν εκατομμύρια από την κρίση, είναι Νο 1 σε πωλήσεις στις ΗΠΑ. Ο ίδιος το παρουσιάζει στις δημοφιλέστερες εκπομπές της αμερικανικής τηλεόρασης.
Το ερώτημα είναι μάλλον αφελές, αλλά το κάνω παρ' όλα αυτά: Και τι σας φέρνει στην Αθήνα; «Αυτή η εμπειρία (του βιβλίου) μου προκάλεσε το ενδιαφέρον να ακολουθήσω την ιστορία: Η κρίση ξεκίνησε από τα στεγαστικά δάνεια χαμηλής φερεγγυότητας, αλλά προκλήθηκε από την προσφορά φθηνών δανείων για μεγάλο χρονικό διάστημα. Δεν συνέβη μόνο στην Αμερική, ήταν παγκόσμιο αυτό, αλλά εκδηλώθηκε με διαφορετικό τρόπο σε διαφορετικές κουλτούρες. Η ιδέα λοιπόν ήταν να έρθω εδώ, να περιπλανηθώ και να γράψω για την Ελλάδα ώς την επόμενη εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης για το Vanity Fair». Ως έναν κρίκο στην αλυσίδα; «Ναι, αλλά είναι και πολύ διαφορετική από κάθε άλλη ιστορία! Διότι όταν πλημμυρίζεις την κοινωνία με φθηνό χρήμα, αποκαλύπτεις τις αδυναμίες της. Στην Αμερική η αδυναμία είναι μία μεσαία τάξη που βρίσκεται σε παρατεταμένη παρακμή, καθώς οι δουλειές στη βιομηχανία χάνονται, όπως και εκείνες που πληρώνουν καλά, και οι άνθρωποι παλεύουν να διατηρήσουν το επίπεδο ζωής τους. Βασικά, λοιπόν, χρησιμοποίησαν τα σπίτια τους για να αντλήσουν μετρητά, να δανειστούν. Αυτό, σε συνδυασμό με ένα πολύπλοκο και αδίστακτο οικονομικό σύστημα που οργάνωσε αυτά τα δάνεια, οδήγησε στην κρίση τις ΗΠΑ. Εδώ, μου φαίνεται ξεκάθαρο ότι το πρόβλημα ήταν μία κυβέρνηση που ήταν οργανωμένη βασικά για να δαπανά, να κλέβει και να πληρώνει ακόμη περισσότερους ανθρώπους για πράγματα που θα δεν χρειάζεται να κάνουν. ΄Η να οργανώνει off market συναλλαγές για την αγορά υποβρυχίων ή swaps με την Goldman Sachs... Προσπαθώ να καταλάβω τι αποκαλύπτει η ροή του χρήματος για τη δομή και τη λειτουργία της ελληνικής κοινωνίας. Πέρασα λοιπόν τις προηγούμενες οκτώ ημέρες μιλώντας με ανθρώπους, περιδιαβαίνοντας τη χώρα και μαζεύοντας υλικό... Το οποίο είναι τόσο πλούσιο, που πλέον αυτό που με ανησυχεί είναι ότι έχω πάρα πολύ! Αν είχα τον χρόνο, θα μπορούσε να γίνει βιβλίο. Δεν έχω τον χρόνο, ίσως λοιπόν αφήσω το βιβλίο και κάνω κατευθείαν την ταινία!».
Κοινωνία «μπάχαλο»
Τι του φάνηκε πιο ενδιαφέρον; Κάνει παύση. «Δεν θέλω να προδώσω το άρθρο μου, αλλά υπάρχουν πολλά πράγματα που με ξάφνιασαν. Πρώτον, η αποσύνδεση του μέσου Ελληνα από την αρχαία Ελλάδα, από αυτό», λέει, δείχνοντας την Ακρόπολη απέναντι. «Τα αρχαία, η τουριστική πλευρά της Αθήνας, δεν φαίνεται να αφορούν τους ανθρώπους που κινούνται γύρω τους. Είδα επίσης μια πολύ παράξενη αποσύνδεση μεταξύ του πόσο ευχάριστοι είναι οι Ελληνες, έξυπνοι, ταλαντούχοι, και πόσο μπάχαλο είναι η κοινωνία, είναι γκροτέσκο, στον δημόσιο χώρο δεν υπάρχει τιμή. Είναι σοκαριστικό ότι αυτοί οι υπέροχοι άνθρωποι θα μπορούσαν να είναι τόσο κακοί στην οργάνωση της κοινωνίας τους. Το γεγονός ότι υπάρχουν περισσότεροι εργαζόμενοι στη σιδηροδρομική εταιρεία από επιβάτες. Επίσης, με ξάφνιασε ότι αυτό το μέρος δεν φαίνεται να έχει πιστέψει ποτέ ότι ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να κάνει κάτι καλύτερα από τον δημόσιο».
Οπως εκτιμά, το πρόβλημα δεν είναι οι αριθμοί, αλλά ότι το σύστημα δεν έχει την ικανότητα να επιδιορθωθεί. «Αν ήθελα να επενδύσω στην Ελλάδα, θα κοιτούσα το έλλειμμα και το χρέος, αλλά δεν θα με απασχολούσαν πολύ, αν πίστευα ότι το σύστημα μπορεί να αντιδράσει: να μαζέψει έσοδα από εδώ, δαπάνες από εκεί, αν το σύστημα δούλευε. Αυτήν τη στιγμή, όμως, αποκαλύπτεται ένα κράτος κομφούζιο. Να θεωρείς ότι είναι φυσιολογική η δωροδοκία; ΄Η ότι μπορείς να μην πληρώνεις τους φόρους σου; Νομίζω ότι αυτός είναι ο λόγος που η Ελλάδα έχει αυτά τα προβλήματα, οι επενδυτές την κοιτούν και λένε, «ω θεέ μου, ποιος ήξερε ότι ήταν τόσο άσχημα τα πράγματα;»».
Κράτος μεγάλο, αλλά και άχρηστο
«Ακόμη και οι πραγματικές μεταρρυθμίσεις στο ασφαλιστικό δεν είναι παρά μία γρατζουνιά στην επιφάνεια», προειδοποιεί ο κ. Λιούις για το εύρος των αλλαγών που χρειάζονται. «Θα είναι επώδυνο, αλλά και υγιές, στο τέλος. Δεν είναι μόνο θέμα υποβάθμισης του βιοτικού επιπέδου, αλλά και ένα βαθύτερο ζήτημα του τι κάνει κανείς στη ζωή του», αναφέρει. Θεωρεί ότι θα είναι δύσκολα για τους εργαζόμενους στο Δημόσιο, τους προμηθευτές και εργολάβους του. Του φαίνεται αδιανόητο ότι δεν είναι γνωστός ο αριθμός των δημοσίων υπαλλήλων, ότι τώρα τους μετράμε, αλλά δεν σταματά σε αυτό: «Δεν έχεις μόνο ένα μεγάλο κράτος, έχεις ένα κράτος που δεν προσφέρει αξία, καθώς καταφεύγεις σε ιδιωτικά μαθήματα, δίνεις φακελάκι στους γιατρούς... Δεν είναι λοιπόν μόνο μεγάλο, είναι και άχρηστο. Δεν έχω υπολογίσει τους αριθμούς, αλλά βλέπεις τους πάντες να προστατεύουν τα νώτα τους χωρίς κανένα ενδιαφέρον για το κοινό συμφέρον. Φαίνεται έξυπνο για κάθε μονάδα, αλλά προκαλεί «το πρόβλημα των κοινών», όπως ονομάζεται στα οικονομικά: Πιστεύω ότι θα είναι καλύτερη η εμπειρία της βόλτας μου στο πάρκο αν δεν μαζέψω τα περιττώματα του σκύλου μου. Αλλά αν όλοι κάνουν το ίδιο, τελικά δεν θα υπάρχει πάρκο! Αυτή η επιχείρηση της διαφθοράς στο κράτος, που όλοι παίρνουν μία μικρή δωροδοκία, ανακατανέμει τα χρήματα εντός της Ελλάδας, αλλά στην πραγματικότητα αφήνει την κοινωνία ανυπεράσπιστη εναντίον των ξένων, διότι δεν υπάρχει κοινό μέτωπο. Οταν λοιπόν έρχεται η Siemens ή η Goldman Sachs, όχι μόνο παίρνουν ό,τι θέλουν δωροδοκώντας, αλλά και πολύ περισσότερα. Τόσα χρήματα χαμένα για τον ελληνικό λαό! Δωροδοκίες συμβαίνουν παντού, αλλά αυτό που έγινε με τα swaps της Goldman Sachs, είναι ότι ενώ έκανε το ίδιο και σε άλλες χώρες, έβγαλε πολύ περισσότερα από τις συναλλαγές στην Ελλάδα. Εκατοντάδες εκατομμύρια για μία συναλλαγή που δεν θα έπρεπε να κάνουν, αλλά τουλάχιστον ας την έκαναν σε καλύτερη τιμή!». Οπως εκτιμά, θα χρειασθεί μια γενιά για να δημιουργηθεί η αίσθηση του κοινού συμφέροντος: «Πρώτα θα πρέπει να αλλάξεις τα κίνητρα των ανθρώπων, ώστε να έχουν κίνητρο να μαζέψουν τα περιττώματα του σκύλου τους -αν φοβούνται ότι θα τους πιάσουν, γιατί αυτός είναι ο μόνος τρόπος να το καταφέρεις- και μετά θα πρέπει να αρχίσουν να προσέχουν για να βεβαιωθούν ότι και οι άλλοι τα μαζεύουν. Πρέπει να αλλάξεις τον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον κόσμο γύρω τους».
Οι οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης ήταν ηλίθιοι ή διεφθαρμένοι
- Συνέβαλε το σορτάρισμα σε ελληνικά ομολόγα και ασφάλιστρα κινδύνου στο να καταλήξει η Ελλάδα στο ΔΝΤ;
- Οχι και τόσο, διότι η αγορά για τα ελληνικά ομόλογα είναι μεγάλη, με υψηλή ρευστότητα. Αυτό που έγινε ξεκάθαρο ήταν ότι ο κίνδυνος δανεισμού στην Ελλάδα ήταν υποεκτιμημένος. Δεν νομίζω ότι ήταν μία επιθετική κίνηση της αγοράς, όσο μία επανεκτίμηση της αξιολόγησης του κινδύνου. Αν εξετάσει κανείς ποιος αγοράζει αυτά τα ασφάλιστρα, θα δει ότι αυτοί που οδηγούν τις τιμές είναι οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων, όπως μεγάλες γερμανικές τράπεζες που ασφαλίζονται έναντι του κινδύνου που έχουν αναλάβει. Δεν πιστεύω ότι ήταν κερδοσκόποι Αγγλοσάξονες που εκτίνασσαν τις τιμές. Αυτό μπορεί να συμβεί, αλλά σε πολύ μικρότερες αγορές. Επίσης, αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι συντονισμένοι, όπως μπορεί να φαντάζεται κανείς, αλλά αρκετά ανταγωνιστικοί μεταξύ τους.
Αυτό που πιστεύω για την αγορά ασφαλίστρων είναι ότι πρέπει να υπάρχει, εφόσον υποστηρίζεται από κεφάλαιο... δηλαδή να έχεις στην κατοχή σου τους αντίστοιχους τίτλους έναντι των οποίων ασφαλίζεσαι. Είναι παρανοϊκό ότι η εν λόγω αγορά δεν υπόκειται σε ρυθμίσεις, δεν εντάσσεται σε ένα χρηματιστήριο ώστε να μπορείς να δεις ποιος αγοράζει και ποιος πουλά. Δεν με ενοχλεί, όμως, αν κάποιος θέλει να στοιχηματίσει εναντίον της Ελλάδας, διότι πρέπει να δίνεις κίνητρα ώστε να δοκιμάζουν οι άνθρωποι τη λειτουργία του συστήματος. Η απαγόρευσή τους θα ήταν σαν να πυροβολείς τον αγγελιοφόρο, διότι δεν θέλεις να ακούσεις τα άσχημα νέα... μέχρι, βέβαια, να συμβεί η καταστροφή!
- Και τώρα, που έχουμε προστασία από τις αγορές; Πώς δικαιολογείται η επιμονή των υψηλών spread;
- Το γεγονός ότι είναι εδώ το ΔΝΤ δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξει χρεοκοπία, ή αναδιάρθρωση του χρέους. Μπορεί να γίνει ως μέρος της διαδικασίας. Είμαι 100% σίγουρος ότι η κυβέρνηση δεν θα αποπληρώσει στο σύνολό τους αυτά τα ομόλογα, αυτό έχει ήδη αρχίσει να αναγνωρίζεται, βλέπει κανείς τα ευρωπαϊκά τεστ κοπώσεως να περιλαμβάνουν πρόβλεψη για haircut 17%. Αυτό είναι τεράστιο, αλλά και πάλι ίσως να μην είναι όσο υψηλό θα έπρεπε. Αυτό που νομίζω ότι συμβαίνει σε χρηματοοικονομικό επίπεδο, είναι ότι οι ευρωπαϊκές αρχές προσπαθούν να καθυστερήσουν τις εξελίξεις, ώστε αυτό που θα συνέβαινε σε 48 ώρες, να συμβεί σε 48 μήνες. Στο μεταξύ, τα ομόλογα περνούν από αδύναμα χέρια σε πιο ισχυρά, όπως εκείνα της ΕΚΤ. Και ένας από τους λόγους που το κάνουν, είναι διότι το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα είναι αδύναμο. Αν αφήσεις τις δυνάμεις της αγοράς να εκδηλωθούν χωρίς κανέναν έλεγχο, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα χρεοκοπήσει, καθώς κατέχει ομόλογα αξίας δεκάδων δισεκατομμυρίων, οι απώλειες των οποίων θα ήταν καταστροφικές. Και αν προσπαθείς να βγάλεις τη χώρα από την κρίση, το τελευταίο πράγμα που χρειάζεσαι είναι να χρεοκοπήσει το τραπεζικό σύστημα!
- Πώς κρίνετε τον ρόλο των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης;
- Αυτοί και αν είναι καταστροφή... Τι ρεζίλεμα! Μέχρι σήμερα, δεν έχουμε καταλήξει στην Αμερική αν ήταν ηλίθιοι ή διεφθαρμένοι. Ισως και τα δύο! Σίγουρα είναι ανίκανοι, και σίγουρα λειτουργούν σε ένα διεφθαρμένο σύστημα, διότι πληρώνονται με λάθος τρόπο. Δεν θα έπρεπε να επιτρέπεται να πληρώνονται από τους εκδότες των ομολόγων που αξιολογούν. Μετά την αποτυχία τους στην αξιολόγηση των τιτλοποιημένων subprime στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ, απορώ πώς μπορεί κανείς να δίνει σημασία στο τι λέει η Moody's, και μάλιστα για ολόκληρες χώρες! Eχουμε αυτό το αρχαϊκό σύστημα, όπου η αξιολόγηση των ομολόγων καθορίζει τις επενδυτικές επιλογές των αμοιβαίων κεφαλαίων. Είναι τρελό! Πρέπει οι διαχειριστές κεφαλαίων να κάνουν τη δική τους, ανεξάρτητη εκτίμηση και όχι να εξαρτώνται από τη Moody's. Οταν είδα ότι υποβάθμισε σε σκουπίδια τα ελληνικά ομόλογα και συνειδητοποίησα πόσα κεφάλαια θα αφαιρέσουν από το χαρτοφυλάκιό τους, σκέφτηκα ότι αυτό που λέει η Moody's δεν θα έπρεπε να έχει καμία συνέπεια! Αλλά αυτά είναι παράπλευρα προβλήματα. Το ζήτημα είναι ότι αυτή η χώρα είναι αφερέγγυα, και όχι μόνο αυτό, αλλά λειτουργεί με ένα σύστημα που δεν μπορεί να επιδιορθώσει το πρόβλημα. Και το ερώτημα είναι, είναι οι άνθρωποι διατεθειμένοι να αλλάξουν τον τρόπο που ζουν τη ζωή τους; Τείνω να πιστέψω πως ναι, αλλά θα έχει αναταράξεις... Τι νομίζεις εσύ; Πρέπει να αλλάξουν, διότι η εναλλακτική είναι καταστροφική.
Οι Ευρωπαίοι να γίνουμε οι Ελληνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
«Οι Ευρωπαίοι να γίνουμε οι Ελληνες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας»
NAFTEMPORIKI.GR Κυριακή, 18 Ιουλίου 2010 12:33
Ενθερμος ευρωπαϊστής και βαθύς γνώστης της γερμανικής κουλτούρας, ο ρουμανικής καταγωγής αλλά Γάλλος σήμερα καθηγητής Πιερ Χάσνερ θεωρείται στους πολιτικο-διπλωματικούς κύκλους ως μια εξόχως δημοκρατική προσωπικότητα με πλατειά γνώση των διεθνών θεμάτων σε συνάρτηση κυρίως με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Συνεπώς, μια διεξοδική συζήτηση με το σημερινό διευθυντή του Γαλλικού Κέντρου Μελετών και Ερευνών και επιστημονικού συνεργάτη του γαλλικού Ιδρύματος Πολιτικών Επιστημών δεν θα πρέπει να αφήνει αδιάφορο κανέναν ανήσυχο άνθρωπο.
Κύριε καθηγητά, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βρίσκεται σε σοβαρή και πολύπλευρη κρίση. Οι πολιτικοί ηγέτες της έχουν το ανάστημα να την ξεπεράσουν;
Είμαι προβληματισμένος. Μοιρασμένος, θα έλεγα, πάνω στο θέμα αυτό. Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 ο ευρωπαϊκός κινητήρας είναι προβληματικός. Το τρίο Κολ - Μιτεράν - Ντελόρ δεν αντικαταστάθηκε και το ευρωπαϊκό πνεύμα εξαφανίστηκε.
Τα είκοσι τελευταία χρόνια διαχειριζόμαστε υλικές σκοπιμότητες και εθνικούς εγωισμούς. Το περίφημο πνεύμα του Ζαν Μονέ, που επέτρεπε στην Ευρώπη να επωφελείται από τις κρίσεις της, έχει πάει περίπατο. Η νομισματική ένωση της Ευρώπης, που σκοπό είχε να προωθήσει στην ουσία την πολιτικο-οικονομική Ευρώπη, έχει ξεμείνει από καύσιμα. Η πολιτική Ευρώπη βρίσκεται στο νεκρό σημείο και τα συνταγματικά κείμενα δεν γοητεύουν τους λαούς. Παρ' όλα αυτά, κάποια τελευταία γεγονότα επιτρέπουν μερική αισιοδοξία. Βρισκόμαστε σε φάση μονά - ζυγά.
Μήπως όλη αυτή η κατάσταση οφείλεται και στα μπρος - πίσω της Γερμανίας; Κάποτε η χώρα αυτή, την οποία έχετε μελετήσει, ήταν η κινητήρια δύναμη της Ευρώπης. Γιατί σήμερα διατηρεί αρκετές επιφυλάξεις;
Το ερώτημά σας πάει στην καρδιά του προβλήματος. Για μια μακρά περίοδο το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης επέτρεπε το ξεπέρασμα της ιστορίας. Η Ευρώπη χρησίμευε για να διατηρείται ενωμένο το Βέλγιο, να προοδεύει η Ιταλία, να διαχειρίζεται η Γαλλία τα όνειρα μεγαλοσύνης της και να ξεχνά η Γερμανία ότι ήταν διαιρεμένη στα δύο. Ο Αντενάουερ έλεγε στους εταίρους του: «Κάνω την Ευρώπη γιατί φοβούμαι τους Γερμανούς μου». Σήμερα τα πάντα έχουν αλλάξει. Η Γερμανία ενώθηκε και έγινε μια κανονική χώρα. Το μεταναζιστικό πένθος πήρε τέλος. Οι Γερμανοί πιστεύουν πλέον ότι κανείς δεν μπορεί να τους εμποδίσει να υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους. Ετσι, μπορεί σήμερα οι Γερμανοί να μην είναι υπερήφανοι για την πρόσφατη ιστορία τους, τη σημαία τους, το στρατό τους, όμως υπερηφανεύονται -και δικαίως- για την οικονομία τους και το νόμισμά τους. Αισθάνονται ότι με πολλούς κόπους και θυσίες οικοδόμησαν μια ισχυρή και παγκοσμίως αναγνωρισμένη κοινωνική οικονομία και βλέπουν με μεγάλη καχυποψία όσους την υπονομεύουν. Πολλοί Γερμανοί πολιτικοί διατηρούν σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσον η μεσογειακή Ευρώπη, το «Κλαμπ Μεντιτερανέ», όπως λένε, μοιράζεται το ευρωπαϊκό όνειρο μαζί τους. Οι εταίροι τους έπεισαν την τότε γερμανική κυβέρνηση να μπει με το ζόρι στο ευρώ [EUR=X] Σχετικά άρθρα και να το μοιραστεί με τις περισσότερες δυνατές χώρες.
Στην παρούσα φάση οι Γερμανοί θεωρούν ότι κάποιοι τους κορόιδεψαν, αλλά ταυτοχρόνως τους έπιασαν και κορόιδα. Ο μέσος Γερμανός πιστεύει ότι πληρώνει για να γλεντούν κάποιοι άλλοι. Στο μέτρο, λοιπόν, που τα τελευταία χρόνια έχουν όλο και λιγότερο ανάγκη την Ευρώπη, αυτή η κατάσταση θεωρείται απαράδεκτη. Ετσι, το Παρίσι και η συνεργασία μαζί του δεν αποτελεί προτεραιότητα για τους Γερμανούς. Οικονομικά τους ενδιαφέρει περισσότερο η Κεντρική Ευρώπη. Επίσης, η Μόσχα έχει πλέον διαρκή και μόνιμο διάλογο με τη Γερμανία, γιατί καταλαβαίνει ότι είναι ο φυσικός εταίρος της -τόσο από οικονομικής πλευράς όσο και από γεωπολιτικής. Οσο περισσότερο η Ρωσία φοβάται την Κίνα τόσο θα πλησιάζει το δυτικό μέρος της Ευρώπης. Αυτή η εξέλιξη είναι ευνοϊκή για τη Γερμανία.
Με βάση αυτές τις σκέψεις σας έχουμε δύο πιθανά σενάρια ως προς τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Το ένα είναι η οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής Γερμανίας και το άλλο η γερμανική Ευρώπη. Συμφωνείτε;
Ολες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σήμερα ορκίζονται ότι θα βάλουν τάξη στη δημοσιονομική τους διαχείριση. Βλέπουν ξεκάθαρα ότι, αν δεν το κάνουν, η Ευρωζώνη θα διαλυθεί και το οικοδόμημα των εξήντα τελευταίων ετών θα καταρρεύσει. Αν αυτοί οι όρκοι των εταίρων της μετουσιωθούν σε πράξη, η Γερμανία θα βάλει πλάτη και αυτό το απέδειξε προσφάτως. Επόμενον είναι να ενισχυθεί έτσι ο ρόλος του Βερολίνου δεδομένου ότι μετά τον Τρισέ ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα είναι Γερμανός. Εξάλλου, έχετε υπόψη σας ότι η Γερμανία μπορεί σήμερα αν το θελήσει να βγει η ίδια από την Ευρωζώνη, αποκομίζοντας πλεονεκτήματα. Αυτό όμως δεν θα το κάνει, γιατί ναι μεν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στηρίζεται από οικονομικής πλευράς στη Γερμανία, ωστόσο η τελευταία δεν έχει διεθνή πολιτική φωνή από μόνη της. Οταν το Βερολίνο συζητά με τον Πούτιν, ποτέ δεν τολμά να βάλει στο τραπέζι τα ανθρώπινα δικαιώματα ή την κατάσταση στην Ουκρανία. Ωστόσο, δεν πρέπει να απεμπολούμε τις αξίες μας επειδή μοιραζόμαστε έναν κοινό χώρο με τη Ρωσία. Συνεπώς, η Ευρώπη πρέπει να υπερασπιστεί των πολιτικών αξιών της και στο επίπεδο αυτό να γίνεται ακουστή η φωνή της. Πώς θα πάρουν στα σοβαρά την Ευρώπη οι ΗΠΑ, αν εμείς δεν έχουμε το ανάλογο πολιτικό βάρος της γνώμης μας; Αυτή είναι μια μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη και η Γερμανία δεν την αγνοεί.
Γι' αυτό προσφάτως ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα τηλεφώνησε τρεις φορές στην καγκελάριο Α. Μέρκελ με αντικείμενο την κρίση της Ευρωζώνης;
Οι Αμερικανοί υπεύθυνοι περίμεναν από την Ευρώπη να τους πει κάτι. Οσο αυτό δεν γινόταν και η κρίση στην Ευρωζώνη έπαιρνε καταστροφικές διαστάσεις, ο πρόεδρος Ομπάμα σήκωσε το τηλέφωνο για να τονίσει ότι στηρίζει την ευρωπαϊκή προσπάθεια. Αυτός ενθάρρυνε την Ευρώπη να αντιδράσει στην κρίση.
Τελικά, η Ευρώπη έχει φωνή; Την υπολογίζει κανείς πολιτικά;
Οσο οι Ευρωπαίοι ηγετικοί παράγοντες θα ασχολούνται με την τροφή της τσιπούρας και το χαρτί συσκευασίας των τυριών, κάποιοι θα γελάνε. Δυστυχώς, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί απομάκρυναν από μόνοι τους την κοινή γνώμη από τα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Ακόμα χειρότερα, αρκετοί απ' αυτούς χρησιμοποιούν την Ευρώπη ως αποδιοπομπαίο τράγο. Οι ευρωπαϊκοί λαοί έβαλαν στην άκρη το αρχικό όραμα και καταστρέφουν οι ίδιοι την μοίρα τους. Ομως, παρά τις γελοιότητες που λέγονται και γράφονται, εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να είμαστε περήφανοι για το κοινωνικό μας μοντέλο.
Πόσο όμως κόστισε αυτό το μοντέλο και σε ποιο βαθμό μπορεί ακόμα να διατηρηθεί;
Σίγουρα το μοντέλο αυτό πρέπει να μεταρρυθμιστεί σε βάθος και να χρηματοδοτείται με υγιέστερο τρόπο. Ομως, η κρίση δίνει πλέον πρόσθετη αξία στο κράτος πρόνοιας και αποδεικνύει ότι η ευρωπαϊκή κοινωνική οικονομία της αγοράς είναι πιο φερέγγυα από την αντίστοιχη του αγγλο-σαξωνικού καπιταλισμού. Η Ευρώπη είναι χώρος δικαίου, δημοκρατίας, κοινωνικής αλληλεγγύης, προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Απέναντι στον καπιταλισμό καζίνο, η Ευρώπη επέλεξε το ρηνανικό καπιταλισμό. Για μια εικοσαετία οι φιλελεύθεροι μας έλεγαν ότι είχαμε πάρει λάθος δρόμο. Σήμερα, όμως, η Μεγάλη Βρετανία είναι εξαντλημένη και δεν λέει όχι στο μοντέλο μας. Θα έπρεπε να είμαστε υπερήφανοι για όλα αυτά. Αλλά δεν μάς αφήνει ο λαϊκισμός και ο πολιτικο-κομματικός κοντοθωρισμός κάποιων καιροσκόπων πολιτικών.
Υπ' αυτές τις συνθήκες ελλείμματος ηγεσίας και λαϊκισμού, οδεύουμε προς την παρακμή;
Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο κόσμος μας άλλαξε. Η Ευρώπη δεν είναι πια ο ομφαλός της γης. Πρέπει επειγόντως να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Αμερική και Κίνα ανταγωνίζονται για την παγκόσμια ηγεσία. Δεν αντέχουμε σε ένα μαραθώνιο με αντίπαλους τους Κινέζους. Οπως θα έλεγε και ο Πολ Βαλερί, «η Ευρώπη ξαναγίνεται ένα μικρό ακρωτήρι της ασιατικής ηπείρου». Αυτό που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε είναι να «πουλήσουμε» στον υπόλοιπο κόσμο το μοντέλο μας. Πρέπει να γίνουμε ό,τι ήσαν οι Ελληνες για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και να επιδιώξουμε ο υπόλοιπος κόσμος να ονειρεύεται ό,τι καλύτερο έχουμε.
Μία κοινωνική Ευρώπη με πολιτιστική λάμψη εννοείτε;
Σαφώς. Κάποτε κυριαρχούσε το υλικό αμερικανικό όνειρο. Είναι καιρός να δουλέψουμε για το ευρωπαϊκό κοινωνικό και πολιτιστικό όνειρο.
Μια τέτοια εξέλιξη δεν απαιτεί και οραματιστές ηγέτες; Δεν προϋποθέτει μια Ευρώπη λιγότερο τεχνοκρατική, φλύαρη και ψυχρή απέναντι στο παγκόσμιο γίγνεσθαι; Δεν είναι απαραίτητο να μπουν στην άκρη γελοίοι εθνικισμοί και αστείες θεωρίες συνωμοσίας;
Θέλω να πιστεύω ότι η κρίση θα δράσει αφυπνιστικά και κάτι καινούργιο θα προκύψει στην Ευρώπη. Δεν μας λείπουν ούτε τα μυαλά, ούτε τα ταλέντα. Για την ώρα λείπει η κινητοποίηση. Χρειαζόμαστε μια νέα πνευματική επανάσταση.
NAFTEMPORIKI.GR Κυριακή, 18 Ιουλίου 2010 12:33
Ενθερμος ευρωπαϊστής και βαθύς γνώστης της γερμανικής κουλτούρας, ο ρουμανικής καταγωγής αλλά Γάλλος σήμερα καθηγητής Πιερ Χάσνερ θεωρείται στους πολιτικο-διπλωματικούς κύκλους ως μια εξόχως δημοκρατική προσωπικότητα με πλατειά γνώση των διεθνών θεμάτων σε συνάρτηση κυρίως με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι.
Συνεπώς, μια διεξοδική συζήτηση με το σημερινό διευθυντή του Γαλλικού Κέντρου Μελετών και Ερευνών και επιστημονικού συνεργάτη του γαλλικού Ιδρύματος Πολιτικών Επιστημών δεν θα πρέπει να αφήνει αδιάφορο κανέναν ανήσυχο άνθρωπο.
Κύριε καθηγητά, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση βρίσκεται σε σοβαρή και πολύπλευρη κρίση. Οι πολιτικοί ηγέτες της έχουν το ανάστημα να την ξεπεράσουν;
Είμαι προβληματισμένος. Μοιρασμένος, θα έλεγα, πάνω στο θέμα αυτό. Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 ο ευρωπαϊκός κινητήρας είναι προβληματικός. Το τρίο Κολ - Μιτεράν - Ντελόρ δεν αντικαταστάθηκε και το ευρωπαϊκό πνεύμα εξαφανίστηκε.
Τα είκοσι τελευταία χρόνια διαχειριζόμαστε υλικές σκοπιμότητες και εθνικούς εγωισμούς. Το περίφημο πνεύμα του Ζαν Μονέ, που επέτρεπε στην Ευρώπη να επωφελείται από τις κρίσεις της, έχει πάει περίπατο. Η νομισματική ένωση της Ευρώπης, που σκοπό είχε να προωθήσει στην ουσία την πολιτικο-οικονομική Ευρώπη, έχει ξεμείνει από καύσιμα. Η πολιτική Ευρώπη βρίσκεται στο νεκρό σημείο και τα συνταγματικά κείμενα δεν γοητεύουν τους λαούς. Παρ' όλα αυτά, κάποια τελευταία γεγονότα επιτρέπουν μερική αισιοδοξία. Βρισκόμαστε σε φάση μονά - ζυγά.
Μήπως όλη αυτή η κατάσταση οφείλεται και στα μπρος - πίσω της Γερμανίας; Κάποτε η χώρα αυτή, την οποία έχετε μελετήσει, ήταν η κινητήρια δύναμη της Ευρώπης. Γιατί σήμερα διατηρεί αρκετές επιφυλάξεις;
Το ερώτημά σας πάει στην καρδιά του προβλήματος. Για μια μακρά περίοδο το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης επέτρεπε το ξεπέρασμα της ιστορίας. Η Ευρώπη χρησίμευε για να διατηρείται ενωμένο το Βέλγιο, να προοδεύει η Ιταλία, να διαχειρίζεται η Γαλλία τα όνειρα μεγαλοσύνης της και να ξεχνά η Γερμανία ότι ήταν διαιρεμένη στα δύο. Ο Αντενάουερ έλεγε στους εταίρους του: «Κάνω την Ευρώπη γιατί φοβούμαι τους Γερμανούς μου». Σήμερα τα πάντα έχουν αλλάξει. Η Γερμανία ενώθηκε και έγινε μια κανονική χώρα. Το μεταναζιστικό πένθος πήρε τέλος. Οι Γερμανοί πιστεύουν πλέον ότι κανείς δεν μπορεί να τους εμποδίσει να υπερασπίζονται τα συμφέροντά τους. Ετσι, μπορεί σήμερα οι Γερμανοί να μην είναι υπερήφανοι για την πρόσφατη ιστορία τους, τη σημαία τους, το στρατό τους, όμως υπερηφανεύονται -και δικαίως- για την οικονομία τους και το νόμισμά τους. Αισθάνονται ότι με πολλούς κόπους και θυσίες οικοδόμησαν μια ισχυρή και παγκοσμίως αναγνωρισμένη κοινωνική οικονομία και βλέπουν με μεγάλη καχυποψία όσους την υπονομεύουν. Πολλοί Γερμανοί πολιτικοί διατηρούν σοβαρές αμφιβολίες για το κατά πόσον η μεσογειακή Ευρώπη, το «Κλαμπ Μεντιτερανέ», όπως λένε, μοιράζεται το ευρωπαϊκό όνειρο μαζί τους. Οι εταίροι τους έπεισαν την τότε γερμανική κυβέρνηση να μπει με το ζόρι στο ευρώ [EUR=X] Σχετικά άρθρα και να το μοιραστεί με τις περισσότερες δυνατές χώρες.
Στην παρούσα φάση οι Γερμανοί θεωρούν ότι κάποιοι τους κορόιδεψαν, αλλά ταυτοχρόνως τους έπιασαν και κορόιδα. Ο μέσος Γερμανός πιστεύει ότι πληρώνει για να γλεντούν κάποιοι άλλοι. Στο μέτρο, λοιπόν, που τα τελευταία χρόνια έχουν όλο και λιγότερο ανάγκη την Ευρώπη, αυτή η κατάσταση θεωρείται απαράδεκτη. Ετσι, το Παρίσι και η συνεργασία μαζί του δεν αποτελεί προτεραιότητα για τους Γερμανούς. Οικονομικά τους ενδιαφέρει περισσότερο η Κεντρική Ευρώπη. Επίσης, η Μόσχα έχει πλέον διαρκή και μόνιμο διάλογο με τη Γερμανία, γιατί καταλαβαίνει ότι είναι ο φυσικός εταίρος της -τόσο από οικονομικής πλευράς όσο και από γεωπολιτικής. Οσο περισσότερο η Ρωσία φοβάται την Κίνα τόσο θα πλησιάζει το δυτικό μέρος της Ευρώπης. Αυτή η εξέλιξη είναι ευνοϊκή για τη Γερμανία.
Με βάση αυτές τις σκέψεις σας έχουμε δύο πιθανά σενάρια ως προς τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Το ένα είναι η οικοδόμηση μιας ευρωπαϊκής Γερμανίας και το άλλο η γερμανική Ευρώπη. Συμφωνείτε;
Ολες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις σήμερα ορκίζονται ότι θα βάλουν τάξη στη δημοσιονομική τους διαχείριση. Βλέπουν ξεκάθαρα ότι, αν δεν το κάνουν, η Ευρωζώνη θα διαλυθεί και το οικοδόμημα των εξήντα τελευταίων ετών θα καταρρεύσει. Αν αυτοί οι όρκοι των εταίρων της μετουσιωθούν σε πράξη, η Γερμανία θα βάλει πλάτη και αυτό το απέδειξε προσφάτως. Επόμενον είναι να ενισχυθεί έτσι ο ρόλος του Βερολίνου δεδομένου ότι μετά τον Τρισέ ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας θα είναι Γερμανός. Εξάλλου, έχετε υπόψη σας ότι η Γερμανία μπορεί σήμερα αν το θελήσει να βγει η ίδια από την Ευρωζώνη, αποκομίζοντας πλεονεκτήματα. Αυτό όμως δεν θα το κάνει, γιατί ναι μεν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα στηρίζεται από οικονομικής πλευράς στη Γερμανία, ωστόσο η τελευταία δεν έχει διεθνή πολιτική φωνή από μόνη της. Οταν το Βερολίνο συζητά με τον Πούτιν, ποτέ δεν τολμά να βάλει στο τραπέζι τα ανθρώπινα δικαιώματα ή την κατάσταση στην Ουκρανία. Ωστόσο, δεν πρέπει να απεμπολούμε τις αξίες μας επειδή μοιραζόμαστε έναν κοινό χώρο με τη Ρωσία. Συνεπώς, η Ευρώπη πρέπει να υπερασπιστεί των πολιτικών αξιών της και στο επίπεδο αυτό να γίνεται ακουστή η φωνή της. Πώς θα πάρουν στα σοβαρά την Ευρώπη οι ΗΠΑ, αν εμείς δεν έχουμε το ανάλογο πολιτικό βάρος της γνώμης μας; Αυτή είναι μια μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη και η Γερμανία δεν την αγνοεί.
Γι' αυτό προσφάτως ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα τηλεφώνησε τρεις φορές στην καγκελάριο Α. Μέρκελ με αντικείμενο την κρίση της Ευρωζώνης;
Οι Αμερικανοί υπεύθυνοι περίμεναν από την Ευρώπη να τους πει κάτι. Οσο αυτό δεν γινόταν και η κρίση στην Ευρωζώνη έπαιρνε καταστροφικές διαστάσεις, ο πρόεδρος Ομπάμα σήκωσε το τηλέφωνο για να τονίσει ότι στηρίζει την ευρωπαϊκή προσπάθεια. Αυτός ενθάρρυνε την Ευρώπη να αντιδράσει στην κρίση.
Τελικά, η Ευρώπη έχει φωνή; Την υπολογίζει κανείς πολιτικά;
Οσο οι Ευρωπαίοι ηγετικοί παράγοντες θα ασχολούνται με την τροφή της τσιπούρας και το χαρτί συσκευασίας των τυριών, κάποιοι θα γελάνε. Δυστυχώς, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί απομάκρυναν από μόνοι τους την κοινή γνώμη από τα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα. Ακόμα χειρότερα, αρκετοί απ' αυτούς χρησιμοποιούν την Ευρώπη ως αποδιοπομπαίο τράγο. Οι ευρωπαϊκοί λαοί έβαλαν στην άκρη το αρχικό όραμα και καταστρέφουν οι ίδιοι την μοίρα τους. Ομως, παρά τις γελοιότητες που λέγονται και γράφονται, εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να είμαστε περήφανοι για το κοινωνικό μας μοντέλο.
Πόσο όμως κόστισε αυτό το μοντέλο και σε ποιο βαθμό μπορεί ακόμα να διατηρηθεί;
Σίγουρα το μοντέλο αυτό πρέπει να μεταρρυθμιστεί σε βάθος και να χρηματοδοτείται με υγιέστερο τρόπο. Ομως, η κρίση δίνει πλέον πρόσθετη αξία στο κράτος πρόνοιας και αποδεικνύει ότι η ευρωπαϊκή κοινωνική οικονομία της αγοράς είναι πιο φερέγγυα από την αντίστοιχη του αγγλο-σαξωνικού καπιταλισμού. Η Ευρώπη είναι χώρος δικαίου, δημοκρατίας, κοινωνικής αλληλεγγύης, προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Απέναντι στον καπιταλισμό καζίνο, η Ευρώπη επέλεξε το ρηνανικό καπιταλισμό. Για μια εικοσαετία οι φιλελεύθεροι μας έλεγαν ότι είχαμε πάρει λάθος δρόμο. Σήμερα, όμως, η Μεγάλη Βρετανία είναι εξαντλημένη και δεν λέει όχι στο μοντέλο μας. Θα έπρεπε να είμαστε υπερήφανοι για όλα αυτά. Αλλά δεν μάς αφήνει ο λαϊκισμός και ο πολιτικο-κομματικός κοντοθωρισμός κάποιων καιροσκόπων πολιτικών.
Υπ' αυτές τις συνθήκες ελλείμματος ηγεσίας και λαϊκισμού, οδεύουμε προς την παρακμή;
Πρέπει να καταλάβουμε ότι ο κόσμος μας άλλαξε. Η Ευρώπη δεν είναι πια ο ομφαλός της γης. Πρέπει επειγόντως να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει γύρω μας. Αμερική και Κίνα ανταγωνίζονται για την παγκόσμια ηγεσία. Δεν αντέχουμε σε ένα μαραθώνιο με αντίπαλους τους Κινέζους. Οπως θα έλεγε και ο Πολ Βαλερί, «η Ευρώπη ξαναγίνεται ένα μικρό ακρωτήρι της ασιατικής ηπείρου». Αυτό που μπορούμε και πρέπει να κάνουμε είναι να «πουλήσουμε» στον υπόλοιπο κόσμο το μοντέλο μας. Πρέπει να γίνουμε ό,τι ήσαν οι Ελληνες για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και να επιδιώξουμε ο υπόλοιπος κόσμος να ονειρεύεται ό,τι καλύτερο έχουμε.
Μία κοινωνική Ευρώπη με πολιτιστική λάμψη εννοείτε;
Σαφώς. Κάποτε κυριαρχούσε το υλικό αμερικανικό όνειρο. Είναι καιρός να δουλέψουμε για το ευρωπαϊκό κοινωνικό και πολιτιστικό όνειρο.
Μια τέτοια εξέλιξη δεν απαιτεί και οραματιστές ηγέτες; Δεν προϋποθέτει μια Ευρώπη λιγότερο τεχνοκρατική, φλύαρη και ψυχρή απέναντι στο παγκόσμιο γίγνεσθαι; Δεν είναι απαραίτητο να μπουν στην άκρη γελοίοι εθνικισμοί και αστείες θεωρίες συνωμοσίας;
Θέλω να πιστεύω ότι η κρίση θα δράσει αφυπνιστικά και κάτι καινούργιο θα προκύψει στην Ευρώπη. Δεν μας λείπουν ούτε τα μυαλά, ούτε τα ταλέντα. Για την ώρα λείπει η κινητοποίηση. Χρειαζόμαστε μια νέα πνευματική επανάσταση.
Παρασκευή 16 Ιουλίου 2010
Η φτώχεια και η κρίση.
Η φτώχεια και η κρίση
16/07/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
Η σημερινή Κρίση άρχισε να ξεδιπλώνεται στην ποδιά των φτωχών.
• Των φτωχών αμερικανών που αγόρασαν σπίτια πριν το 2008 με στεγαστικά δάνεια που τους φόρτωσαν επιτήδειοι τραπεζίτες υποσχόμενοι επιτόκια που δεν μπορούσαν να διατηρηθούν.
• Των φτωχών τω πνεύματι του χρηματοπιστωτικού τομέα που νόμισαν ότι μπορούν ως νέοι Harry Potters να δημιουργούν ιδιωτικό χρήμα με τα μαγικά τους ραβδιά (μετατρέποντας ες αεί την φτώχεια των άλλων σε δικά τους κέρδη).
• Των φτωχών κρατών της Ευρώπης που, ελέω ευρώ, κατάφεραν να δανειστούν υπέρογκα ποσά με επιτόκια που κάποια στιγμή όμως ήταν γραφτό να τιναχτούν στον αέρα την στιγμή που το μαγικό ραβδί των πτωχών τω πνεύματι έπαυε να δουλεύει (τα γνωστά μας spreads).
Τώρα που η Κρίση γιγαντώνεται, το κόστος το καταβάλλουν (φυσικά) οι φτωχοί. Όσο για εκείνους που έως πρότινος κατάφερναν να κρατούν το κεφάλι τους μια σπιθαμή πάνω από την επιφάνεια της φτώχειας, τα μέτρα "σταθερότητας" εγγυημένα θα τους σπρώξουν κάτω από αυτήν (αν δεν το έχουν ήδη κάνει).
Όλοι μας (δεξιοί και αριστεροί, κυβερνητικοί και αντιπολιτευόμενοι, πολιτικοποιημένοι και απογοητευμένοι) γνωρίζουμε πολύ καλά ότι στην εποχή της Κρίσης όπου φτωχός κι η μοίρα του. Όλοι οι νοικοκυραίοι (λέμε ότι) ανησυχούμε για τον αντίκτυπο της Κρίσης στους μη έχοντες. Οι περισσότεροι μάλιστα ανησυχούν ειλικρινά. Όμως, με το που εισερχόμαστε σε μια σοβαρή συζήτηση για την Κρίση, κάτι ενδιαφέρον και παράξενο συμβαίνει: η λέξη φτώχεια, ως για μαγείας, εξαφανίζεται από την συζήτηση.
Εκεί που στο ταξί, στο δρόμο, σε συζητήσεις του ποδαριού αναλογιζόμαστε και συζητάμε την φτώχεια που φέρνει η Κρίση στους αδύναμους, όταν είμαστε σε πιο καθωσπρέπει χώρους, όπου οι αναλύσεις μας γίνονται πιο "εμβριθείς", κάπου εκεί μεταξύ τύρου και αχλαδίου, ξάφνου πιάνουμε τον εαυτό μας να μιλάμε ως τεχνοκράτες των οποίων ο ανώτερος και ακονισμένος νους καταπιάνεται με όρους όπως 'ανάπτυξη', 'δημόσιο χρέος', 'δημοσιονομική σταθερότητα', 'δομική ανεργία', 'πράσινη οικονομία'. Σε αυτές τις 'σοβαρές' συζητήσεις της καλής κοινωνίας, η λέξη φτώχεια ακούγεται σαν βρισιά: βάναυση, ανάγωγη, παλαιομοδίτικη, ξεπερασμένη. (Δεν είναι τυχαίο που η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιμά μεταμοντέρνους όρους όπως 'κοινωνικός αποκλεισμός', αποφεύγοντας όρους όπως φτώχεια, ανέχεια, δυστυχία.)
Κι όμως. Το μόνο που έχει σημασία είναι η φτώχεια και η καταστροφή του πλανήτη! Σημασία δεν έχει τι θα γίνει με το ΑΕΠ, το χρέος, το έλλειμμα, την παραγωγικότητα. Σημασία έχει πόσο περισσότερο θα υποφέρουν λόγω της Κρίσης όσοι βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού. Σε τι βαθμό η αποτυχημένη συνεύρεση της Κοπεγχάγης θα σημάνει μη αναστρέψιμες βλάβες στον πλανήτη - με πρώτο αποδέκτη του πλανητικού κόστους τους απανταχού φτωχούς που δεν έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν ιδιωτικές 'αποδράσεις' από την πλανητική μας καταστροφή. Σημασία έχει για πόσο καιρό ακόμα θα μεγεθύνεται ο κύκλος των παιδιών που στερούνται το σχολείο, το παιχνίδι, την ξεγνοιασιά. Πόσοι ηλικιωμένοι μετρούν τα ψιλά τους αντιμέτωποι με την φρικτή επιλογή του να αγοράσουν τρόφιμα ή φάρμακα. Πόσοι πιάνονται από τα πλοκάμια του τέρατος το οποίο τρέφεται από την Κρίση και τους καθιστά όλο και πιο ανήμπορους να αποδράσουν.
Μα, θα μου πείτε, η ανάπτυξη, η παραγωγικότητα, η μείωση των ελλειμμάτων, η αύξηση του ΑΕΠ δεν είναι το καλύτερο αντίδοτο για την φτώχεια; Όχι, όχι, όχι! Δεν υπάρχει κάποια απλή σχέση μεταξύ των μακροοικονομικών μεγεθών και της φτώχειας. Συχνά στον καπιταλισμό παρατηρείται παραγωγή εκπληκτικού νέου πλούτου, και παράλληλα, πρωτόγνωρης φτώχειας. Από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα τα παράδοξα αυτά είναι μέρος της ζωής μας: Δίπλα-δίπλα η πρόοδος και το πισωγύρισμα, τα παραγωγικότατα μηχανήματα και τα απούλητα προϊόντα, η ευημερία και η ανέχεια, η δημιουργία (όμορφης γνώσης, εντυπωσιακών αγαθών, εξαίσιων έργων τέχνης) και η καταστροφή (ανθρώπων, βιοτόπων, ονείρων). Τις τελευταίες μάλιστα δεκαετίες, η 'ανάπτυξη' αποτελεί όλο και περισσότερο ιδιωτικό αγαθό των εχόντων. Ακόμα και σε περιόδους που τα χρηματιστήρια ανεβαίνουν, η κερδοφορία ανέρχεται και οι πωλήσεις αυξάνονται, η πραγματική απασχόληση δεν βελτιώνεται ουσιαστικά. Αυτό που οι αγγλοκέλτες ονομάζουν jobless growth (ανάπτυξη χωρίς δουλειές) απλά ανακυκλώνει την φτώχεια μεταξύ των ανέργων και εκείνων που εργάζονται για μισθούς πείνας.
"Η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας" είπε κάποτε ο Μαχάτμα Γκάντι. "Όποιος πάλεψε με την φτώχεια ξέρει πόσο κοστίζει το να είναι κανείς φτωχός" συμπλήρωσε ο αμερικανός μαύρος συγγραφέας James Baldwin. Μπορούμε να προσθέσουμε σε αυτές τις αλήθειες δύο φρέσκες: "Η σημερινή Κρίση, τα Μνημόνια, τα Σύμφωνα Σταθερότητας κλπ αποτελούν νέες μορφές μιας αρχέγονης βίας." Και: "Όσοι από εμάς δεν παλεύουμε να τα βγάλουμε πέρα με τις μειωμένες συντάξεις στα όρια της σημερινής ελληνικής φτώχειας δεν μπορούμε να υπολογίσουμε, ούτε κατά προσέγγιση, το κόστος της Κρίσης της ελληνικής οικονομίας".
Αντίθετα με την μείωση του ΑΕΠ, που μπορεί να είναι αρνητική εξέλιξη αλλά δεν είναι δα και καμία τραγωδία, η διογκούμενη φτώχεια αποτελεί μοναδική κοινωνική απειλή. Καταργεί την ελευθερία του φτωχού, σπέρνει τον τρόμο στον έχοντα, καταστρέφει την δημιουργικότητα, σκοτώνει την ζωή. Σε μια ορθολογική κοινωνία η φτώχεια έπρεπε να είναι ο υπ' αριθμό ένας δημόσιος κίνδυνος. Αντί για αυτό, όμως, η καλή κ' αγαθή μας κοινωνία την αγνοεί επιδεικτικά, υποβιβάζοντάς την στο ρόλο ενός αρνητικού υποπροϊόντος της 'ανάπτυξης', της κερδοφορίας, της ανεργίας - καθιστώντας την πεδίο δράσης της 'φιλανθρωπίας' της οποίας πραγματικός στόχος δεν είναι η καταπολέμηση της φτώχειας αλλά η ανακούφιση μερικών φτωχών ώστε να ανακουφιστούν πολύ περισσότερο οι συνειδήσεις όσων συντηρούν (άθελά τους) το φαινόμενο της φτώχειας με τις δράσεις και πολιτικές τους.
Μια κοινωνία (όπως και μια οικογένεια, μια παρέα, ένα χωριό) θα έπρεπε να κρίνεται όχι από το μέσο εισόδημά της αλλά από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται στα ασθενέστερα μέλη της. Η αξιοπρέπεια των αδύναμων και οι δυνατότητες των φτωχών να αποδράσουν από την μέγγενη της φτώχειας έπρεπε να είναι ο βασικός δείκτης ευημερίας μιας χώρας. Είναι αξιοσημείωτο λοιπόν ότι ως κοινωνία δεν προσπαθούμε καν να μετρήσουμε την φτώχεια - το ποσοστό των συνανθρώπων μας που είναι πιασμένοι στα δίχτυα της φτώχειας.
Επίσημο ποσοστό φτώχειας βέβαια υπάρχει - το αναφέρει η Στατιστική Υπηρεσία και η Eurostat. Όμως είναι τόσο απλοϊκός και αμφισβητήσιμος ο τρόπος μέτρησης που είναι σαν να μην υφίσταται. Μπορεί να αναφέρει, π.χ., ότι η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό φτώχειας στην Ευρωζώνη (και το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρώπη των 27, μετά την Λεττονία), όμως υπουργοί και βουλευτάδες καταφεύγουν στις (πραγματικές) αδυναμίες αυτού του μέτρου ώστε να υπεκφεύγουν τεχνηέντως κάθε σοβαρή συζήτηση για την 'συνεισφορά' τους στην φτώχεια (*). Έτσι ενισχύεται η μισανθρωπική ιδεολογία που πασχίζει να καταστήσει την φτώχεια διάφανη, αόρατη, απαρατήρητη - που μας καθιστά ανήμπορους να γνωρίζουμε πόσοι συμπολίτες μας είναι φτωχοί - που καλλιεργεί την απάθεια προς την φτώχεια στη βάση ότι η φτώχεια είναι υποκειμενική και άρα μη μετρίσιμη.Από μια άποψη η φτώχεια, πράγματι, δεν μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά, όπως π.χ. η θερμοκρασία στην επιφάνεια του ήλιου (κάτι που ναι μεν δεν είναι εύκολο αλλά που αποτελεί τεχνικό πρόβλημα το οποίο λύνεται αντικειμενικά και στην βάση κάποιας τεχνολογικής λύσης). Η φτώχεια θυμίζει πιο πολύ τον έρωτα: όσο αφόρητα πραγματική κι αν είναι η εμπειρία της για τον «παθόντα», τόσο αδύνατος είναι ο επιστημονικός ορισμός του τι σημαίνει να είσαι ερωτευμένος ή... φτωχός˙ και τόσο προβληματική η μέτρηση του αριθμού (ή του ποσοστού) του πληθυσμού μιας χώρας που βρίσκονται σε αυτή την «κατάσταση». Όμως, αντίθετα με τον έρωτα που δεν έχουμε κανέναν λόγο να τον μετρήσουμε, την φτώχεια έχουμε ιερή υποχρέωση να την μετράμε, να την παρακολουθούμε, να την καταστήσουμε τον βασικό δείκτη (αρνητικής) κοινωνικής ευημερίας.
Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε πρόσφατα μια παρέα ερευνητών: Να ξεκινήσουμε μια συστηματική, μόνιμη, ανεξάρτητη, πολυσυλλεκτική προσπάθεια μέτρησης της φτώχειας στην Ελλάδα. Εδώ και δύο χρόνια τρεις ομάδες ερευνητών (νέων και παλαιότερων), με μεγάλες μεταξύ τους διαφωνίες (πολιτικές, μεθοδολογικές, επιστημονικές), ενώθηκαν στο πλαίσιο ενός μόνιμου Παρατηρητηρίου Φτώχειας. Τα πρώτα πορίσματα είναι έτοιμα (από τα οποία ένα απάνθισμα παρουσιάζεται παρακάτω - για περισσότερα βλ. www.poverty.gr).
Αυτό που όμως έχει σημασία είναι το μέλλον: το τι θα δείξουν τα επόμενα δύο, τρία, πέντε χρόνια για τον αντίκτυπο της Κρίσης, του Μνημονίου, της κατάστασης στην Ευρώπη και τον Κόσμο στο εν Ελλάδι μέτωπο κατά της φτώχειας. Όπως συμβαίνει με τα πραγματικά, επιστημονικά ερευνητικά προγράμματα, τα αποτελέσματα του Παρατηρητηρίου θα αργήσουν να φανούν. Δεν πειράζει. Ας αργήσουν. Η προσπάθεια και μόνο να μετρηθεί η φτώχεια στην χώρα μας αποτελεί ριζοσπαστική παρέμβαση.
16/07/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
Η σημερινή Κρίση άρχισε να ξεδιπλώνεται στην ποδιά των φτωχών.
• Των φτωχών αμερικανών που αγόρασαν σπίτια πριν το 2008 με στεγαστικά δάνεια που τους φόρτωσαν επιτήδειοι τραπεζίτες υποσχόμενοι επιτόκια που δεν μπορούσαν να διατηρηθούν.
• Των φτωχών τω πνεύματι του χρηματοπιστωτικού τομέα που νόμισαν ότι μπορούν ως νέοι Harry Potters να δημιουργούν ιδιωτικό χρήμα με τα μαγικά τους ραβδιά (μετατρέποντας ες αεί την φτώχεια των άλλων σε δικά τους κέρδη).
• Των φτωχών κρατών της Ευρώπης που, ελέω ευρώ, κατάφεραν να δανειστούν υπέρογκα ποσά με επιτόκια που κάποια στιγμή όμως ήταν γραφτό να τιναχτούν στον αέρα την στιγμή που το μαγικό ραβδί των πτωχών τω πνεύματι έπαυε να δουλεύει (τα γνωστά μας spreads).
Τώρα που η Κρίση γιγαντώνεται, το κόστος το καταβάλλουν (φυσικά) οι φτωχοί. Όσο για εκείνους που έως πρότινος κατάφερναν να κρατούν το κεφάλι τους μια σπιθαμή πάνω από την επιφάνεια της φτώχειας, τα μέτρα "σταθερότητας" εγγυημένα θα τους σπρώξουν κάτω από αυτήν (αν δεν το έχουν ήδη κάνει).
Όλοι μας (δεξιοί και αριστεροί, κυβερνητικοί και αντιπολιτευόμενοι, πολιτικοποιημένοι και απογοητευμένοι) γνωρίζουμε πολύ καλά ότι στην εποχή της Κρίσης όπου φτωχός κι η μοίρα του. Όλοι οι νοικοκυραίοι (λέμε ότι) ανησυχούμε για τον αντίκτυπο της Κρίσης στους μη έχοντες. Οι περισσότεροι μάλιστα ανησυχούν ειλικρινά. Όμως, με το που εισερχόμαστε σε μια σοβαρή συζήτηση για την Κρίση, κάτι ενδιαφέρον και παράξενο συμβαίνει: η λέξη φτώχεια, ως για μαγείας, εξαφανίζεται από την συζήτηση.
Εκεί που στο ταξί, στο δρόμο, σε συζητήσεις του ποδαριού αναλογιζόμαστε και συζητάμε την φτώχεια που φέρνει η Κρίση στους αδύναμους, όταν είμαστε σε πιο καθωσπρέπει χώρους, όπου οι αναλύσεις μας γίνονται πιο "εμβριθείς", κάπου εκεί μεταξύ τύρου και αχλαδίου, ξάφνου πιάνουμε τον εαυτό μας να μιλάμε ως τεχνοκράτες των οποίων ο ανώτερος και ακονισμένος νους καταπιάνεται με όρους όπως 'ανάπτυξη', 'δημόσιο χρέος', 'δημοσιονομική σταθερότητα', 'δομική ανεργία', 'πράσινη οικονομία'. Σε αυτές τις 'σοβαρές' συζητήσεις της καλής κοινωνίας, η λέξη φτώχεια ακούγεται σαν βρισιά: βάναυση, ανάγωγη, παλαιομοδίτικη, ξεπερασμένη. (Δεν είναι τυχαίο που η Ευρωπαϊκή Ένωση προτιμά μεταμοντέρνους όρους όπως 'κοινωνικός αποκλεισμός', αποφεύγοντας όρους όπως φτώχεια, ανέχεια, δυστυχία.)
Κι όμως. Το μόνο που έχει σημασία είναι η φτώχεια και η καταστροφή του πλανήτη! Σημασία δεν έχει τι θα γίνει με το ΑΕΠ, το χρέος, το έλλειμμα, την παραγωγικότητα. Σημασία έχει πόσο περισσότερο θα υποφέρουν λόγω της Κρίσης όσοι βρίσκονται στην κόψη του ξυραφιού. Σε τι βαθμό η αποτυχημένη συνεύρεση της Κοπεγχάγης θα σημάνει μη αναστρέψιμες βλάβες στον πλανήτη - με πρώτο αποδέκτη του πλανητικού κόστους τους απανταχού φτωχούς που δεν έχουν την δυνατότητα να αγοράσουν ιδιωτικές 'αποδράσεις' από την πλανητική μας καταστροφή. Σημασία έχει για πόσο καιρό ακόμα θα μεγεθύνεται ο κύκλος των παιδιών που στερούνται το σχολείο, το παιχνίδι, την ξεγνοιασιά. Πόσοι ηλικιωμένοι μετρούν τα ψιλά τους αντιμέτωποι με την φρικτή επιλογή του να αγοράσουν τρόφιμα ή φάρμακα. Πόσοι πιάνονται από τα πλοκάμια του τέρατος το οποίο τρέφεται από την Κρίση και τους καθιστά όλο και πιο ανήμπορους να αποδράσουν.
Μα, θα μου πείτε, η ανάπτυξη, η παραγωγικότητα, η μείωση των ελλειμμάτων, η αύξηση του ΑΕΠ δεν είναι το καλύτερο αντίδοτο για την φτώχεια; Όχι, όχι, όχι! Δεν υπάρχει κάποια απλή σχέση μεταξύ των μακροοικονομικών μεγεθών και της φτώχειας. Συχνά στον καπιταλισμό παρατηρείται παραγωγή εκπληκτικού νέου πλούτου, και παράλληλα, πρωτόγνωρης φτώχειας. Από τον 18ο αιώνα μέχρι σήμερα τα παράδοξα αυτά είναι μέρος της ζωής μας: Δίπλα-δίπλα η πρόοδος και το πισωγύρισμα, τα παραγωγικότατα μηχανήματα και τα απούλητα προϊόντα, η ευημερία και η ανέχεια, η δημιουργία (όμορφης γνώσης, εντυπωσιακών αγαθών, εξαίσιων έργων τέχνης) και η καταστροφή (ανθρώπων, βιοτόπων, ονείρων). Τις τελευταίες μάλιστα δεκαετίες, η 'ανάπτυξη' αποτελεί όλο και περισσότερο ιδιωτικό αγαθό των εχόντων. Ακόμα και σε περιόδους που τα χρηματιστήρια ανεβαίνουν, η κερδοφορία ανέρχεται και οι πωλήσεις αυξάνονται, η πραγματική απασχόληση δεν βελτιώνεται ουσιαστικά. Αυτό που οι αγγλοκέλτες ονομάζουν jobless growth (ανάπτυξη χωρίς δουλειές) απλά ανακυκλώνει την φτώχεια μεταξύ των ανέργων και εκείνων που εργάζονται για μισθούς πείνας.
"Η φτώχεια είναι η χειρότερη μορφή βίας" είπε κάποτε ο Μαχάτμα Γκάντι. "Όποιος πάλεψε με την φτώχεια ξέρει πόσο κοστίζει το να είναι κανείς φτωχός" συμπλήρωσε ο αμερικανός μαύρος συγγραφέας James Baldwin. Μπορούμε να προσθέσουμε σε αυτές τις αλήθειες δύο φρέσκες: "Η σημερινή Κρίση, τα Μνημόνια, τα Σύμφωνα Σταθερότητας κλπ αποτελούν νέες μορφές μιας αρχέγονης βίας." Και: "Όσοι από εμάς δεν παλεύουμε να τα βγάλουμε πέρα με τις μειωμένες συντάξεις στα όρια της σημερινής ελληνικής φτώχειας δεν μπορούμε να υπολογίσουμε, ούτε κατά προσέγγιση, το κόστος της Κρίσης της ελληνικής οικονομίας".
Αντίθετα με την μείωση του ΑΕΠ, που μπορεί να είναι αρνητική εξέλιξη αλλά δεν είναι δα και καμία τραγωδία, η διογκούμενη φτώχεια αποτελεί μοναδική κοινωνική απειλή. Καταργεί την ελευθερία του φτωχού, σπέρνει τον τρόμο στον έχοντα, καταστρέφει την δημιουργικότητα, σκοτώνει την ζωή. Σε μια ορθολογική κοινωνία η φτώχεια έπρεπε να είναι ο υπ' αριθμό ένας δημόσιος κίνδυνος. Αντί για αυτό, όμως, η καλή κ' αγαθή μας κοινωνία την αγνοεί επιδεικτικά, υποβιβάζοντάς την στο ρόλο ενός αρνητικού υποπροϊόντος της 'ανάπτυξης', της κερδοφορίας, της ανεργίας - καθιστώντας την πεδίο δράσης της 'φιλανθρωπίας' της οποίας πραγματικός στόχος δεν είναι η καταπολέμηση της φτώχειας αλλά η ανακούφιση μερικών φτωχών ώστε να ανακουφιστούν πολύ περισσότερο οι συνειδήσεις όσων συντηρούν (άθελά τους) το φαινόμενο της φτώχειας με τις δράσεις και πολιτικές τους.
Μια κοινωνία (όπως και μια οικογένεια, μια παρέα, ένα χωριό) θα έπρεπε να κρίνεται όχι από το μέσο εισόδημά της αλλά από τον τρόπο με τον οποίο συμπεριφέρεται στα ασθενέστερα μέλη της. Η αξιοπρέπεια των αδύναμων και οι δυνατότητες των φτωχών να αποδράσουν από την μέγγενη της φτώχειας έπρεπε να είναι ο βασικός δείκτης ευημερίας μιας χώρας. Είναι αξιοσημείωτο λοιπόν ότι ως κοινωνία δεν προσπαθούμε καν να μετρήσουμε την φτώχεια - το ποσοστό των συνανθρώπων μας που είναι πιασμένοι στα δίχτυα της φτώχειας.
Επίσημο ποσοστό φτώχειας βέβαια υπάρχει - το αναφέρει η Στατιστική Υπηρεσία και η Eurostat. Όμως είναι τόσο απλοϊκός και αμφισβητήσιμος ο τρόπος μέτρησης που είναι σαν να μην υφίσταται. Μπορεί να αναφέρει, π.χ., ότι η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό φτώχειας στην Ευρωζώνη (και το δεύτερο μεγαλύτερο στην Ευρώπη των 27, μετά την Λεττονία), όμως υπουργοί και βουλευτάδες καταφεύγουν στις (πραγματικές) αδυναμίες αυτού του μέτρου ώστε να υπεκφεύγουν τεχνηέντως κάθε σοβαρή συζήτηση για την 'συνεισφορά' τους στην φτώχεια (*). Έτσι ενισχύεται η μισανθρωπική ιδεολογία που πασχίζει να καταστήσει την φτώχεια διάφανη, αόρατη, απαρατήρητη - που μας καθιστά ανήμπορους να γνωρίζουμε πόσοι συμπολίτες μας είναι φτωχοί - που καλλιεργεί την απάθεια προς την φτώχεια στη βάση ότι η φτώχεια είναι υποκειμενική και άρα μη μετρίσιμη.Από μια άποψη η φτώχεια, πράγματι, δεν μπορεί να μετρηθεί αντικειμενικά, όπως π.χ. η θερμοκρασία στην επιφάνεια του ήλιου (κάτι που ναι μεν δεν είναι εύκολο αλλά που αποτελεί τεχνικό πρόβλημα το οποίο λύνεται αντικειμενικά και στην βάση κάποιας τεχνολογικής λύσης). Η φτώχεια θυμίζει πιο πολύ τον έρωτα: όσο αφόρητα πραγματική κι αν είναι η εμπειρία της για τον «παθόντα», τόσο αδύνατος είναι ο επιστημονικός ορισμός του τι σημαίνει να είσαι ερωτευμένος ή... φτωχός˙ και τόσο προβληματική η μέτρηση του αριθμού (ή του ποσοστού) του πληθυσμού μιας χώρας που βρίσκονται σε αυτή την «κατάσταση». Όμως, αντίθετα με τον έρωτα που δεν έχουμε κανέναν λόγο να τον μετρήσουμε, την φτώχεια έχουμε ιερή υποχρέωση να την μετράμε, να την παρακολουθούμε, να την καταστήσουμε τον βασικό δείκτη (αρνητικής) κοινωνικής ευημερίας.
Αυτό προσπαθήσαμε να κάνουμε πρόσφατα μια παρέα ερευνητών: Να ξεκινήσουμε μια συστηματική, μόνιμη, ανεξάρτητη, πολυσυλλεκτική προσπάθεια μέτρησης της φτώχειας στην Ελλάδα. Εδώ και δύο χρόνια τρεις ομάδες ερευνητών (νέων και παλαιότερων), με μεγάλες μεταξύ τους διαφωνίες (πολιτικές, μεθοδολογικές, επιστημονικές), ενώθηκαν στο πλαίσιο ενός μόνιμου Παρατηρητηρίου Φτώχειας. Τα πρώτα πορίσματα είναι έτοιμα (από τα οποία ένα απάνθισμα παρουσιάζεται παρακάτω - για περισσότερα βλ. www.poverty.gr).
Αυτό που όμως έχει σημασία είναι το μέλλον: το τι θα δείξουν τα επόμενα δύο, τρία, πέντε χρόνια για τον αντίκτυπο της Κρίσης, του Μνημονίου, της κατάστασης στην Ευρώπη και τον Κόσμο στο εν Ελλάδι μέτωπο κατά της φτώχειας. Όπως συμβαίνει με τα πραγματικά, επιστημονικά ερευνητικά προγράμματα, τα αποτελέσματα του Παρατηρητηρίου θα αργήσουν να φανούν. Δεν πειράζει. Ας αργήσουν. Η προσπάθεια και μόνο να μετρηθεί η φτώχεια στην χώρα μας αποτελεί ριζοσπαστική παρέμβαση.
Πέμπτη 15 Ιουλίου 2010
Μετά τον εκσυγχρονισμό, ο αναχρονισμός.
Μετά τον εκσυγχρονισμό, ο αναχρονισμός
Του Λυκουργου Λιαροπουλου*
Η εκσυγχρονιστική περίοδος στην Υγεία άρχισε καθυστερημένα με την υπουργία Αλέκου Παπαδόπουλου και τον νόμο 2889/2001, όταν η αξιοκρατική επιλογή διοικήσεων και η περιφερειακή οργάνωση και ο έλεγχος του συστήματος έκαναν την πρώτη «δειλή» εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αντίδραση του κομματικού-συνδικαλιστικού «βαθέος ΠΑΣΟΚ» ήταν άμεση, καθώς κρίσιμοι τομείς εξουσίας έμοιαζε να φεύγουν από τη σφαίρα επιρροής του. Την ιδιοτελή αυτή αντίδραση συνέδραμαν και ευκαιριακές «ανίερες» συμμαχίες με ετερόκλητες ομάδες, όπως οι πανεπιστημιακοί των ιατρικών σχολών. Ο αναχρονισμός κέρδισε σχετικά εύκολα, καθώς το νέο σύστημα ήταν πολύ άγουρο και έχασε την πολιτική του στήριξη στα μέσα του 2002. Από τότε μέχρι σήμερα ζούμε διαφορετικές εκδοχές του ίδιου φαινομένου, δηλαδή την ιδιοποίηση δημόσιας εξουσίας από ομάδες συμφερόντων, με κύρια έκφραση την κομματικοκρατία και την παραοικονομία. Το αποτέλεσμα ήταν η καταβαράθρωση της εθνικής οικονομίας. Μόνη της η Υγεία είχε σωρεύσει το 2009 έλλειμμα 3% του ΑΕΠ σε σύνολο 13,7%. Σήμερα, είναι ο μόνος τομέας για τον οποίο η τρόικα επιμένει ότι απειλεί τη σωτηρία της οικονομίας. Η Υγεία αποτελεί εθνική απειλή, καθώς ήδη αρχίζουν να εμφανίζονται νέα χρέη, ενώ η όλη κατάσταση του δημόσιου τομέα υγείας είναι επιεικώς απελπιστική.
Το (κάθε) κόμμα είναι ένα αδηφάγο πολιτικό τέρας που τρέφεται με μικρά και μεγάλα «ρουσφέτια», μοιράζει θέσεις εξουσίας και διεκδικεί ρόλο κυρίως στις αποφάσεις που σχετίζονται με την καθημερινότητα και τη διανομή των κρατικών καταναλωτικών δαπανών. Το κόμμα πολύ λίγο ενδιαφέρεται για τα εθνικά θέματα, τις μεγάλες επενδύσεις και τη γενική κατάσταση της οικονομίας. Αντίθετα, εξεγείρεται κατά ρυθμίσεων στο ασφαλιστικό, αφού το 7,8% των συνταξιούχων, που καταναλώνει το 50% των συνολικών δαπανών για συντάξεις, είναι συνταξιούχοι του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ, προνομιακών χώρων της ΑΔΕΔΥ και της ΓΣΕΕ. Ομοίως, το ιατρικό συνδικαλιστικό κατεστημένο «πέτυχε» από τον «πρόθυμο» κ. Αβραμόπουλο τεράστιες αυξήσεις στις αποδοχές του με τη «διευθυντοποίηση» των αναπληρωτών διευθυντών και την περίφημη συλλογική σύμβαση. Οταν η εθνική οικονομία το 2009 «έγραφε» έλλειμμα άνω των 30 δισ. ευρώ και τα χρέη των νοσοκομείων «έκλειναν» στα 6,5 δισ. ευρώ, ορισμένοι γιατροί αμείβονταν με ώς και 6.150 ευρώ μηνιαίως.
Η Υγεία είναι ο μοναδικός χώρος που απέμεινε, μετά το 2000, για να «βολευτεί» το κομματικό-συνδικαλιστικό κατεστημένο με χιλιάδες θέσεις μικρής και μεγάλης εξουσίας, δηλαδή το «γράσο» που λιπαίνει τη λειτουργία του. Με τις ιδιωτικοποιήσεις των ΔΕΚΟ και των τραπεζών, το κόμμα «έχασε» ζωτικό χώρο, ενώ η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν αποτελεί εναλλακτική λύση καθώς λειτουργεί διακομματικά. Η Υγεία, όμως, διαθέτει περίπου 350 υψηλόβαθμες θέσεις διοίκησης σε νοσοκομεία και οργανισμούς και πάνω από 1.000 σε διοικητικά συμβούλια που ενσωματώνουν όχι ασήμαντη εξουσία, κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Σήμερα διοικείται από παλιά και νέα κομματικά στελέχη με μηδενική εξειδίκευση, σχετική επαγγελματική εμπειρία και τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. Εκτός από την εθνική οικονομία, η Υγεία καταβαράθρωσε ήδη και το «opengov».
Με δεδομένη την οικονομική κατάσταση που παρέλαβε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και την πέραν πάσης αμφιβολίας «ενοχοποίηση» της Υγείας για μεγάλο μέρος του ελλείμματος, θα περίμενε κανείς άμεσες παρεμβάσεις με κύριο στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τη μείωση των κρατικών δαπανών. Θα περίμενε αξιοκρατική τοποθέτηση νέων διοικήσεων με επαναφορά των διατάξεων του ν. 2889/01, με ποσοτικούς στόχους και προσωποποίηση ευθύνης. Θα περίμενε άμεσες ενέργειες οικονομικού εξορθολογισμού, αναμόρφωση του νοσοκομειακού χάρτη με συγχωνεύσεις μικρών νοσοκομείων, αλλαγές στις προμήθειες και προώθηση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης φαρμάκων και ιατρικών πράξεων. Ολα αυτά, όμως, θα σήμαιναν δραστικό περιορισμό του ζωτικού χώρου και της εξουσίας του κόμματος και των συνδικαλιστών, που περιγράψαμε πιο πάνω. Τίποτε, συνεπώς, από αυτά δεν έγινε. Τυχαίο; Δεν νομίζω, όπως λέει και η... διαφήμιση.
*Ο Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Του Λυκουργου Λιαροπουλου*
Η εκσυγχρονιστική περίοδος στην Υγεία άρχισε καθυστερημένα με την υπουργία Αλέκου Παπαδόπουλου και τον νόμο 2889/2001, όταν η αξιοκρατική επιλογή διοικήσεων και η περιφερειακή οργάνωση και ο έλεγχος του συστήματος έκαναν την πρώτη «δειλή» εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αντίδραση του κομματικού-συνδικαλιστικού «βαθέος ΠΑΣΟΚ» ήταν άμεση, καθώς κρίσιμοι τομείς εξουσίας έμοιαζε να φεύγουν από τη σφαίρα επιρροής του. Την ιδιοτελή αυτή αντίδραση συνέδραμαν και ευκαιριακές «ανίερες» συμμαχίες με ετερόκλητες ομάδες, όπως οι πανεπιστημιακοί των ιατρικών σχολών. Ο αναχρονισμός κέρδισε σχετικά εύκολα, καθώς το νέο σύστημα ήταν πολύ άγουρο και έχασε την πολιτική του στήριξη στα μέσα του 2002. Από τότε μέχρι σήμερα ζούμε διαφορετικές εκδοχές του ίδιου φαινομένου, δηλαδή την ιδιοποίηση δημόσιας εξουσίας από ομάδες συμφερόντων, με κύρια έκφραση την κομματικοκρατία και την παραοικονομία. Το αποτέλεσμα ήταν η καταβαράθρωση της εθνικής οικονομίας. Μόνη της η Υγεία είχε σωρεύσει το 2009 έλλειμμα 3% του ΑΕΠ σε σύνολο 13,7%. Σήμερα, είναι ο μόνος τομέας για τον οποίο η τρόικα επιμένει ότι απειλεί τη σωτηρία της οικονομίας. Η Υγεία αποτελεί εθνική απειλή, καθώς ήδη αρχίζουν να εμφανίζονται νέα χρέη, ενώ η όλη κατάσταση του δημόσιου τομέα υγείας είναι επιεικώς απελπιστική.
Το (κάθε) κόμμα είναι ένα αδηφάγο πολιτικό τέρας που τρέφεται με μικρά και μεγάλα «ρουσφέτια», μοιράζει θέσεις εξουσίας και διεκδικεί ρόλο κυρίως στις αποφάσεις που σχετίζονται με την καθημερινότητα και τη διανομή των κρατικών καταναλωτικών δαπανών. Το κόμμα πολύ λίγο ενδιαφέρεται για τα εθνικά θέματα, τις μεγάλες επενδύσεις και τη γενική κατάσταση της οικονομίας. Αντίθετα, εξεγείρεται κατά ρυθμίσεων στο ασφαλιστικό, αφού το 7,8% των συνταξιούχων, που καταναλώνει το 50% των συνολικών δαπανών για συντάξεις, είναι συνταξιούχοι του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ, προνομιακών χώρων της ΑΔΕΔΥ και της ΓΣΕΕ. Ομοίως, το ιατρικό συνδικαλιστικό κατεστημένο «πέτυχε» από τον «πρόθυμο» κ. Αβραμόπουλο τεράστιες αυξήσεις στις αποδοχές του με τη «διευθυντοποίηση» των αναπληρωτών διευθυντών και την περίφημη συλλογική σύμβαση. Οταν η εθνική οικονομία το 2009 «έγραφε» έλλειμμα άνω των 30 δισ. ευρώ και τα χρέη των νοσοκομείων «έκλειναν» στα 6,5 δισ. ευρώ, ορισμένοι γιατροί αμείβονταν με ώς και 6.150 ευρώ μηνιαίως.
Η Υγεία είναι ο μοναδικός χώρος που απέμεινε, μετά το 2000, για να «βολευτεί» το κομματικό-συνδικαλιστικό κατεστημένο με χιλιάδες θέσεις μικρής και μεγάλης εξουσίας, δηλαδή το «γράσο» που λιπαίνει τη λειτουργία του. Με τις ιδιωτικοποιήσεις των ΔΕΚΟ και των τραπεζών, το κόμμα «έχασε» ζωτικό χώρο, ενώ η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν αποτελεί εναλλακτική λύση καθώς λειτουργεί διακομματικά. Η Υγεία, όμως, διαθέτει περίπου 350 υψηλόβαθμες θέσεις διοίκησης σε νοσοκομεία και οργανισμούς και πάνω από 1.000 σε διοικητικά συμβούλια που ενσωματώνουν όχι ασήμαντη εξουσία, κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Σήμερα διοικείται από παλιά και νέα κομματικά στελέχη με μηδενική εξειδίκευση, σχετική επαγγελματική εμπειρία και τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. Εκτός από την εθνική οικονομία, η Υγεία καταβαράθρωσε ήδη και το «opengov».
Με δεδομένη την οικονομική κατάσταση που παρέλαβε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και την πέραν πάσης αμφιβολίας «ενοχοποίηση» της Υγείας για μεγάλο μέρος του ελλείμματος, θα περίμενε κανείς άμεσες παρεμβάσεις με κύριο στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τη μείωση των κρατικών δαπανών. Θα περίμενε αξιοκρατική τοποθέτηση νέων διοικήσεων με επαναφορά των διατάξεων του ν. 2889/01, με ποσοτικούς στόχους και προσωποποίηση ευθύνης. Θα περίμενε άμεσες ενέργειες οικονομικού εξορθολογισμού, αναμόρφωση του νοσοκομειακού χάρτη με συγχωνεύσεις μικρών νοσοκομείων, αλλαγές στις προμήθειες και προώθηση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης φαρμάκων και ιατρικών πράξεων. Ολα αυτά, όμως, θα σήμαιναν δραστικό περιορισμό του ζωτικού χώρου και της εξουσίας του κόμματος και των συνδικαλιστών, που περιγράψαμε πιο πάνω. Τίποτε, συνεπώς, από αυτά δεν έγινε. Τυχαίο; Δεν νομίζω, όπως λέει και η... διαφήμιση.
*Ο Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Τρίτη 6 Ιουλίου 2010
Τα πραγματικά γεγονότα και το ΠΑΣΟΚ
Τα πραγματικά γεγονότα και το ΠΑΣΟΚ
από τον Ν.Κοτζιά
1. Ο Βοναπαρτισμός και το ΠΑΣΟΚ
Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έχει πείσει τον εαυτό της ότι βρίσκεται σε αποστολή να γλιτώσει τη χώρα από την καταστροφή. Θυμίζει τον ήρωα του έργου του Κ. Μαρξ για την 18η Μπρουμαίρ, τον Λ. Βοναπάρτη. Ο Βοναπαρτισμός έχει μείνει γνωστός στη διεθνή βιβλιογραφία για έναν λόγο: Ως η έννοια με την οποία περιγράφεται η αποκοπή της κυβερνητικής εξουσίας από τους πραγματικούς κοινωνικούς συσχετισμούς της κοινωνίας και ως ένα είδος ακραίας γραφειοκρατίας, η οποία αυτονομείται από τον περίγυρό της. Στην Ελλάδα το φαινόμενο αυτό το έχει αναλύσει στον Μεσοπόλεμο ένας σπουδαίος διανοητής, ο Σεραφείμ Μάξιμος, στο βιβλίο του "Κοινοβουλευτισμός ή Δικτατορία".
Ο Κ. Μαρξ δείχνει όχι μόνο πώς ο Βοναπάρτης αυτονομείται από τις κοινωνικές συγκρούσεις της εποχής του και τραβά τον δρόμο του, αλλά και ότι είναι γεμάτος αυταπάτες. Πιστεύει ότι εξυπηρετεί τους μικρούς αγρότες που τον έχουν εκλέξει, ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα συμφέροντα της ανερχόμενης τότε δημοκρατικής αστικής τάξης. Οτι είχε εγκλωβιστεί στην αυταπάτη ότι εξυπηρετούσε τους μικρούς αγρότες χάρη στα αντιφεουδαρχικά μέτρα που λάμβανε, ενώ στην πραγματικότητα με αυτά τα μέτρα άνοιγε τον δρόμο κυριαρχίας του νέου κοινωνικού συστήματος, του καπιταλισμού. Ο Κ. Μαρξ δείχνει, επίσης, ότι, ενώ ο Βοναπάρτης ήταν βουτηγμένος σε αυταπάτες, αυτές δεν τις είχαν όλοι όσοι συμμετείχαν στην ομάδα με την οποία κυβερνούσε. Αντίθετα, πολλοί από αυτούς είχαν συνείδηση ότι η πολιτική της διακυβέρνησης του Βοναπάρτη εξυπηρετούσε, σε τελευταία ανάλυση, άλλες δυνάμεις από εκείνες που νόμιζε ο ίδιος ότι εξυπηρετεί. Μάλιστα, τον είχαν πείσει ότι οι επιλογές που προωθούσαν και στήριζε και ο ίδιος ήταν μονόδρομος υπέρ των αγροτών, ενώ γνώριζαν καλά ότι σε τελευταία ανάλυση εξυπηρετούσαν το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Η ιστορική πείρα είναι πλούσια σε ανάλογες εμπειρίες, αλλά η ανάλυση του Κ. Μαρξ στο καλύτερο ιστορικό - πολιτικό του κείμενο έχει μείνει μοναδική. Πολλοί δε θεωρητικοί της λεγόμενης 2 ½ Διεθνούς, όπως ο Τάλχαϊμερ, προσπάθησαν να αξιοποιήσουν αυτό το σχήμα για την ανάλυση φαινόμενων αυταρχικών καθεστώτων, καθώς και του φασισμού. Ανάλογες μεθόδους χρησιμοποίησαν και οι ιστορικοί, προκειμένου να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν την πολιτική συγκεκριμένων περιόδων της ρωμαϊκής ιστορίας. Ετσι, εξάλλου, προέκυψε αργότερα ο παραλληλισμός ανάμεσα στην έννοια του Βοναπαρτισμού και σε εκείνη του Καισαρισμού.
Η ουσία του θέματος, θέλω να υπογραμμίσω, έγκειται στα εξής: στην ιστορία υπάρχουν διακυβερνήσεις στο πλαίσιο των οποίων οι επικεφαλής νόμιζαν ότι πραγματοποιούσαν μια αποστολή, ότι υπηρετούσαν μια συγκεκριμένη υπόθεση. Στην πραγματικότητα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις που είχαν, αλλά και τις αυταπάτες, εξυπηρετούσαν, τελικά, μια εντελώς διαφορετική υπόθεση από την επιδιωκόμενη. Ταυτόχρονα δε, ενώ οι ευρισκόμενοι σε ιστορική αποστολή ηγέτες άλλα νόμιζαν ότι έπρατταν και άλλα έπρατταν, τμήματα του μηχανισμού της διακυβέρνησής τους γνώριζαν επακριβώς πού πήγαινε το πράγμα και υπηρετούσαν στοχοπροσηλωμένα συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, συνειδητά και με μεγάλη προσήλωση.
2. Μια πρώτη εικόνα της κυβέρνησης
Εχοντας, πλέον, σαφήνεια και μια σχετικά πλήρη εικόνα των μέτρων που έλαβε η κυβέρνηση του Γ.Α. Παπανδρέου, από τότε που εκλέχτηκε, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση μπορούμε να πούμε τα εξής:
Πρώτον, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έδειξε πολλαπλά μεγαλύτερη κινητικότητα από ό,τι προηγούμενες.
Δεύτερον, η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην έχει σχέδιο, όραμα και έναν ενιαίο "μπούσουλα" προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση. Δεν έχει σταθερότητα και συνοχή στον τρόπο σκέψης και δράσης.
Τρίτον, οι δυνάμεις που έχει συγκεντρώσει γύρω της δεν είναι πάντα ό,τι καλύτερο διαθέτει η χώρα. Μάλιστα, υποστηρίζω, ότι οι καλύτερες δυνάμεις της κυβέρνησης με τις μεγαλύτερες κοινωνικές ευαισθησίες έχουν κουραστεί ψυχολογικά και σωματικά και οι δυνάμεις τους εγκαταλείπουν. Αυτό σημαίνει ότι η κατάσταση ως προς τη διακυβέρνηση δεν δείχνει να καλυτερεύει και έχουν ήδη αρχίσει να δημιουργούνται συνθήκες αναχωρηστισμού.
Τέταρτον, όπως ήδη σημείωνα τον Οκτώβριο του 2009, η κυβέρνηση δεν είχε ερείσματα και δυνατότητες ουσιαστικής επαφής με την Αριστερά, τα κοινωνικά κινήματα και τον πιο ριζοσπαστικό κόσμο του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Η σημασία αυτών των ελλειμμάτων βαίνει αυξανόμενη αρνητικά.
Πέμπτον, και το κυριότερο, τα μέτρα που έχει λάβει η παρούσα κυβέρνηση, στο όνομα των αναγκών ενός ανύπαρκτου μονόδρομου, είναι μέτρα που ορισμένοι στο εσωτερικό της πιστεύουν ότι εξυπηρετούν την πατρίδα Ελλάδα, αλλά στην ουσία στρέφεται σε βάρος των εργαζομένων, γενικότερα των πιο αδύνατων και απροστάτευτων τμημάτων της κοινωνίας. Το χειρότερο δε είναι ότι αυτά τα λαϊκά στρώματα έχουν μια διπλή απώλεια. Απώλεια εξαιτίας της κυβερνητικής πολιτικής και απώλεια από την έλλειψη μαζικού στηρίγματος στη μάχη ενάντια σε μια τέτοια πολιτική. Το αποκούμπι που είχαν παλαιότερα στο ΠΑΣΟΚ, και για αυτό έδωσαν τη μάχη του 2007 υπέρ του Γ.Α. Παπανδρέου, χάθηκε για αυτά τα στρώματα.
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ έλαβε μέτρα που θίγουν απευθείας τις κατακτήσεις των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων. Χωρίς αιδώ και χωρίς φειδώ. Δεν υπάρχει κανένα τμήμα από αυτά που να εξαιρέθηκε. Δεν υπήρξε κανένα κριτήριο διαφοροποίησης, όπως, επί παραδείγματι, το δημογραφικό. Δεν υπήρξε πλευρά της υλικής πραγματικότητας αυτών των τμημάτων του πληθυσμού που να μην κατακρεουργήθηκε. Η κοινωνική πάλη από τα πάνω χτύπησε το εισόδημα, τις συντάξεις, την ασφάλεια και την περίθαλψη, τα εργασιακά δικαιώματα αυτών των στρωμάτων. Ολοι οι υλικοί όροι, χωρίς καμιά εξαίρεση, χειροτέρευσαν. Δεν υπήρξε έλεος για καμία πλευρά της ζωής τους.
3. Ποιες κοινωνικές ομάδες εξυπηρετούν τα κυβερνητικά μέτρα
Ο Λουίς Βοναπάρτης πίστευε ότι εξυπηρετούσε το γενικό καλό της γαλλικής κοινωνίας και τις πιο άμεσες ανάγκες των αγροτών της εποχής του. Ομως, το τι πιστεύει ένας πολιτικός για τον εαυτό του, ή τι αυταπάτες έχει για το κοινωνικό περιεχόμενο της ίδιας της πολιτικής του έχει ιστορικά -από τη σκοπιά της κοινωνίας και όχι των προσώπων- μικρή σημασία. Μεγαλύτερη σημασία έχει τίνος τα συμφέροντα πραγματώνονται μέσα από μια συγκεκριμένη πολιτική. Η ελληνική κυβέρνηση, πριν από όλα ο πρωθυπουργός της χώρας Γ.Α. Παπανδρέου, πιστεύει ότι εξυπηρετεί τις ανάγκες της χώρας συνολικά. Προσωπικά δεν έχω κανέναν λόγο να έχω οποιαδήποτε αμφιβολία ότι πράγματι πιστεύει αυτά που λέει. Το ίδιο ισχύει για μεγάλο τμήμα της κυβέρνησης, εκτός, βέβαια, τμημάτων του οικονομικού επιτελείου. Το κύριο, όμως, δεν είναι το τι πιστεύουν οι κυβερνώντες για τον εαυτό τους, αλλά το τι πράττουν, το ποιον εξυπηρετούν σε τελευταία ανάλυση με τις επιλογές και τα μέτρα που λαμβάνουν.
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ αποδείχτηκε πολύ σκληρή έναντι των ασθενών και πολύ μεγαλόψυχη και γεμάτο κατανόηση για τους έχοντες και κατέχοντες. Πριν απ' όλα με την πολιτική της εξυπηρέτησε τις ελληνικές, αλλά και τις ξένες τράπεζες. Η οικονομική στήριξη που έδωσε στους τραπεζίτες (χρήματα και εγγυήσεις), προκειμένου να μη βάλουν οι μέτοχοι των τραπεζών χρήματα στις ίδιες τις επιχειρήσεις τους, ξεπέρασε κατά δύο φορές την αξία τους. Αντί, όμως, να τις κρατικοποιήσει, ως έπραξε ακόμα και η αμερικανική κυβέρνηση, αντί να τις θέσει έστω υπό τον δημόσιο έλεγχο και υπό των κριτηρίων του δημόσιου συμφέροντος, είναι έτοιμη να τους παραδώσει ακόμα και δημόσια περιουσία, ακόμα και τις εναπομείνασες ισχυρές κρατικές τράπεζες.
Ανάλογα, ο τρόπος που διαπραγματεύτηκε τον δανεισμό, τη συγκρότηση των μηχανισμών, την έλευση της τρόικας ήταν ένας τρόπος που έδειχνε ότι το οικονομικό επιτελείο ένιωθε πιο κοντά "στα δίκαια" των δανειστών της χώρας παρά στην ίδια τη χώρα. Η κυβέρνηση, επίσης, δεν έδειξε καμιά διάθεση να κτυπήσει τα καρτέλ, να τα τιμωρήσει, αλλά και να τα αποσυνθέσει. Επέτρεψε το πρωτοφανές, να βρίσκεται η χώρα σε ύφεση, να μειώνονται τα εισοδήματα και να ανεβαίνουν, ταυτόχρονα, οι τιμές στα προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης. Αυτό το γεγονός κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη θέση των λαϊκών στρωμάτων που στήριξαν το ΠΑΣΟΚ και ήλπιζαν να το στηρίξουν. Τέλος, η κυβερνητική πολιτική του μονόδρομου έθαψε τις προσδοκίες και κάθε ελπίδα στη νέα γενιά που θα προσπαθήσει να εγκαταλείψει μαζικά τη χώρα.
Συμπερασματικά, ανεξάρτητα από την καλή γνώμη που δείχνουν να έχουν οι κυβερνητικοί για τον εαυτό τους, η πραγματικότητα είναι ότι χτύπησαν μονόπλευρα τα ασθενή και μεσαία στρώματα και άφησαν άθικτα τα μεγάλα και ταυτόχρονα σκοτεινά συμφέροντα. Τα γεγονότα και τα αποτελέσματα της πολιτικής τους αποτελούν την πλέον απτή απόδειξη. Δυστυχώς.
από τον Ν.Κοτζιά
1. Ο Βοναπαρτισμός και το ΠΑΣΟΚ
Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ έχει πείσει τον εαυτό της ότι βρίσκεται σε αποστολή να γλιτώσει τη χώρα από την καταστροφή. Θυμίζει τον ήρωα του έργου του Κ. Μαρξ για την 18η Μπρουμαίρ, τον Λ. Βοναπάρτη. Ο Βοναπαρτισμός έχει μείνει γνωστός στη διεθνή βιβλιογραφία για έναν λόγο: Ως η έννοια με την οποία περιγράφεται η αποκοπή της κυβερνητικής εξουσίας από τους πραγματικούς κοινωνικούς συσχετισμούς της κοινωνίας και ως ένα είδος ακραίας γραφειοκρατίας, η οποία αυτονομείται από τον περίγυρό της. Στην Ελλάδα το φαινόμενο αυτό το έχει αναλύσει στον Μεσοπόλεμο ένας σπουδαίος διανοητής, ο Σεραφείμ Μάξιμος, στο βιβλίο του "Κοινοβουλευτισμός ή Δικτατορία".
Ο Κ. Μαρξ δείχνει όχι μόνο πώς ο Βοναπάρτης αυτονομείται από τις κοινωνικές συγκρούσεις της εποχής του και τραβά τον δρόμο του, αλλά και ότι είναι γεμάτος αυταπάτες. Πιστεύει ότι εξυπηρετεί τους μικρούς αγρότες που τον έχουν εκλέξει, ενώ στην πραγματικότητα εξυπηρετεί τις ανάγκες και τα συμφέροντα της ανερχόμενης τότε δημοκρατικής αστικής τάξης. Οτι είχε εγκλωβιστεί στην αυταπάτη ότι εξυπηρετούσε τους μικρούς αγρότες χάρη στα αντιφεουδαρχικά μέτρα που λάμβανε, ενώ στην πραγματικότητα με αυτά τα μέτρα άνοιγε τον δρόμο κυριαρχίας του νέου κοινωνικού συστήματος, του καπιταλισμού. Ο Κ. Μαρξ δείχνει, επίσης, ότι, ενώ ο Βοναπάρτης ήταν βουτηγμένος σε αυταπάτες, αυτές δεν τις είχαν όλοι όσοι συμμετείχαν στην ομάδα με την οποία κυβερνούσε. Αντίθετα, πολλοί από αυτούς είχαν συνείδηση ότι η πολιτική της διακυβέρνησης του Βοναπάρτη εξυπηρετούσε, σε τελευταία ανάλυση, άλλες δυνάμεις από εκείνες που νόμιζε ο ίδιος ότι εξυπηρετεί. Μάλιστα, τον είχαν πείσει ότι οι επιλογές που προωθούσαν και στήριζε και ο ίδιος ήταν μονόδρομος υπέρ των αγροτών, ενώ γνώριζαν καλά ότι σε τελευταία ανάλυση εξυπηρετούσαν το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Η ιστορική πείρα είναι πλούσια σε ανάλογες εμπειρίες, αλλά η ανάλυση του Κ. Μαρξ στο καλύτερο ιστορικό - πολιτικό του κείμενο έχει μείνει μοναδική. Πολλοί δε θεωρητικοί της λεγόμενης 2 ½ Διεθνούς, όπως ο Τάλχαϊμερ, προσπάθησαν να αξιοποιήσουν αυτό το σχήμα για την ανάλυση φαινόμενων αυταρχικών καθεστώτων, καθώς και του φασισμού. Ανάλογες μεθόδους χρησιμοποίησαν και οι ιστορικοί, προκειμένου να προσεγγίσουν και να κατανοήσουν την πολιτική συγκεκριμένων περιόδων της ρωμαϊκής ιστορίας. Ετσι, εξάλλου, προέκυψε αργότερα ο παραλληλισμός ανάμεσα στην έννοια του Βοναπαρτισμού και σε εκείνη του Καισαρισμού.
Η ουσία του θέματος, θέλω να υπογραμμίσω, έγκειται στα εξής: στην ιστορία υπάρχουν διακυβερνήσεις στο πλαίσιο των οποίων οι επικεφαλής νόμιζαν ότι πραγματοποιούσαν μια αποστολή, ότι υπηρετούσαν μια συγκεκριμένη υπόθεση. Στην πραγματικότητα, ανεξάρτητα από τις προθέσεις που είχαν, αλλά και τις αυταπάτες, εξυπηρετούσαν, τελικά, μια εντελώς διαφορετική υπόθεση από την επιδιωκόμενη. Ταυτόχρονα δε, ενώ οι ευρισκόμενοι σε ιστορική αποστολή ηγέτες άλλα νόμιζαν ότι έπρατταν και άλλα έπρατταν, τμήματα του μηχανισμού της διακυβέρνησής τους γνώριζαν επακριβώς πού πήγαινε το πράγμα και υπηρετούσαν στοχοπροσηλωμένα συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, συνειδητά και με μεγάλη προσήλωση.
2. Μια πρώτη εικόνα της κυβέρνησης
Εχοντας, πλέον, σαφήνεια και μια σχετικά πλήρη εικόνα των μέτρων που έλαβε η κυβέρνηση του Γ.Α. Παπανδρέου, από τότε που εκλέχτηκε, προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση μπορούμε να πούμε τα εξής:
Πρώτον, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ έδειξε πολλαπλά μεγαλύτερη κινητικότητα από ό,τι προηγούμενες.
Δεύτερον, η κυβέρνηση εξακολουθεί να μην έχει σχέδιο, όραμα και έναν ενιαίο "μπούσουλα" προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση. Δεν έχει σταθερότητα και συνοχή στον τρόπο σκέψης και δράσης.
Τρίτον, οι δυνάμεις που έχει συγκεντρώσει γύρω της δεν είναι πάντα ό,τι καλύτερο διαθέτει η χώρα. Μάλιστα, υποστηρίζω, ότι οι καλύτερες δυνάμεις της κυβέρνησης με τις μεγαλύτερες κοινωνικές ευαισθησίες έχουν κουραστεί ψυχολογικά και σωματικά και οι δυνάμεις τους εγκαταλείπουν. Αυτό σημαίνει ότι η κατάσταση ως προς τη διακυβέρνηση δεν δείχνει να καλυτερεύει και έχουν ήδη αρχίσει να δημιουργούνται συνθήκες αναχωρηστισμού.
Τέταρτον, όπως ήδη σημείωνα τον Οκτώβριο του 2009, η κυβέρνηση δεν είχε ερείσματα και δυνατότητες ουσιαστικής επαφής με την Αριστερά, τα κοινωνικά κινήματα και τον πιο ριζοσπαστικό κόσμο του ίδιου του ΠΑΣΟΚ. Η σημασία αυτών των ελλειμμάτων βαίνει αυξανόμενη αρνητικά.
Πέμπτον, και το κυριότερο, τα μέτρα που έχει λάβει η παρούσα κυβέρνηση, στο όνομα των αναγκών ενός ανύπαρκτου μονόδρομου, είναι μέτρα που ορισμένοι στο εσωτερικό της πιστεύουν ότι εξυπηρετούν την πατρίδα Ελλάδα, αλλά στην ουσία στρέφεται σε βάρος των εργαζομένων, γενικότερα των πιο αδύνατων και απροστάτευτων τμημάτων της κοινωνίας. Το χειρότερο δε είναι ότι αυτά τα λαϊκά στρώματα έχουν μια διπλή απώλεια. Απώλεια εξαιτίας της κυβερνητικής πολιτικής και απώλεια από την έλλειψη μαζικού στηρίγματος στη μάχη ενάντια σε μια τέτοια πολιτική. Το αποκούμπι που είχαν παλαιότερα στο ΠΑΣΟΚ, και για αυτό έδωσαν τη μάχη του 2007 υπέρ του Γ.Α. Παπανδρέου, χάθηκε για αυτά τα στρώματα.
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ έλαβε μέτρα που θίγουν απευθείας τις κατακτήσεις των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων. Χωρίς αιδώ και χωρίς φειδώ. Δεν υπάρχει κανένα τμήμα από αυτά που να εξαιρέθηκε. Δεν υπήρξε κανένα κριτήριο διαφοροποίησης, όπως, επί παραδείγματι, το δημογραφικό. Δεν υπήρξε πλευρά της υλικής πραγματικότητας αυτών των τμημάτων του πληθυσμού που να μην κατακρεουργήθηκε. Η κοινωνική πάλη από τα πάνω χτύπησε το εισόδημα, τις συντάξεις, την ασφάλεια και την περίθαλψη, τα εργασιακά δικαιώματα αυτών των στρωμάτων. Ολοι οι υλικοί όροι, χωρίς καμιά εξαίρεση, χειροτέρευσαν. Δεν υπήρξε έλεος για καμία πλευρά της ζωής τους.
3. Ποιες κοινωνικές ομάδες εξυπηρετούν τα κυβερνητικά μέτρα
Ο Λουίς Βοναπάρτης πίστευε ότι εξυπηρετούσε το γενικό καλό της γαλλικής κοινωνίας και τις πιο άμεσες ανάγκες των αγροτών της εποχής του. Ομως, το τι πιστεύει ένας πολιτικός για τον εαυτό του, ή τι αυταπάτες έχει για το κοινωνικό περιεχόμενο της ίδιας της πολιτικής του έχει ιστορικά -από τη σκοπιά της κοινωνίας και όχι των προσώπων- μικρή σημασία. Μεγαλύτερη σημασία έχει τίνος τα συμφέροντα πραγματώνονται μέσα από μια συγκεκριμένη πολιτική. Η ελληνική κυβέρνηση, πριν από όλα ο πρωθυπουργός της χώρας Γ.Α. Παπανδρέου, πιστεύει ότι εξυπηρετεί τις ανάγκες της χώρας συνολικά. Προσωπικά δεν έχω κανέναν λόγο να έχω οποιαδήποτε αμφιβολία ότι πράγματι πιστεύει αυτά που λέει. Το ίδιο ισχύει για μεγάλο τμήμα της κυβέρνησης, εκτός, βέβαια, τμημάτων του οικονομικού επιτελείου. Το κύριο, όμως, δεν είναι το τι πιστεύουν οι κυβερνώντες για τον εαυτό τους, αλλά το τι πράττουν, το ποιον εξυπηρετούν σε τελευταία ανάλυση με τις επιλογές και τα μέτρα που λαμβάνουν.
Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ αποδείχτηκε πολύ σκληρή έναντι των ασθενών και πολύ μεγαλόψυχη και γεμάτο κατανόηση για τους έχοντες και κατέχοντες. Πριν απ' όλα με την πολιτική της εξυπηρέτησε τις ελληνικές, αλλά και τις ξένες τράπεζες. Η οικονομική στήριξη που έδωσε στους τραπεζίτες (χρήματα και εγγυήσεις), προκειμένου να μη βάλουν οι μέτοχοι των τραπεζών χρήματα στις ίδιες τις επιχειρήσεις τους, ξεπέρασε κατά δύο φορές την αξία τους. Αντί, όμως, να τις κρατικοποιήσει, ως έπραξε ακόμα και η αμερικανική κυβέρνηση, αντί να τις θέσει έστω υπό τον δημόσιο έλεγχο και υπό των κριτηρίων του δημόσιου συμφέροντος, είναι έτοιμη να τους παραδώσει ακόμα και δημόσια περιουσία, ακόμα και τις εναπομείνασες ισχυρές κρατικές τράπεζες.
Ανάλογα, ο τρόπος που διαπραγματεύτηκε τον δανεισμό, τη συγκρότηση των μηχανισμών, την έλευση της τρόικας ήταν ένας τρόπος που έδειχνε ότι το οικονομικό επιτελείο ένιωθε πιο κοντά "στα δίκαια" των δανειστών της χώρας παρά στην ίδια τη χώρα. Η κυβέρνηση, επίσης, δεν έδειξε καμιά διάθεση να κτυπήσει τα καρτέλ, να τα τιμωρήσει, αλλά και να τα αποσυνθέσει. Επέτρεψε το πρωτοφανές, να βρίσκεται η χώρα σε ύφεση, να μειώνονται τα εισοδήματα και να ανεβαίνουν, ταυτόχρονα, οι τιμές στα προϊόντα λαϊκής κατανάλωσης. Αυτό το γεγονός κάνει ακόμα πιο δύσκολη τη θέση των λαϊκών στρωμάτων που στήριξαν το ΠΑΣΟΚ και ήλπιζαν να το στηρίξουν. Τέλος, η κυβερνητική πολιτική του μονόδρομου έθαψε τις προσδοκίες και κάθε ελπίδα στη νέα γενιά που θα προσπαθήσει να εγκαταλείψει μαζικά τη χώρα.
Συμπερασματικά, ανεξάρτητα από την καλή γνώμη που δείχνουν να έχουν οι κυβερνητικοί για τον εαυτό τους, η πραγματικότητα είναι ότι χτύπησαν μονόπλευρα τα ασθενή και μεσαία στρώματα και άφησαν άθικτα τα μεγάλα και ταυτόχρονα σκοτεινά συμφέροντα. Τα γεγονότα και τα αποτελέσματα της πολιτικής τους αποτελούν την πλέον απτή απόδειξη. Δυστυχώς.
Η μελωδία της Ευτυχίας.
Του Τάκη Μίχα
Ένα είναι σίγουρο: Τα επόμενα δυο-τρία χρόνια οι περισσότεροι από εμάς θα είμαστε φτωχότεροι. Σημαίνει όμως αυτό ότι θα είμαστε και πιο δυστυχείς; Όχι κατ' ανάγκη. Διότι όπως δείχνουν διάφορες επιστημονικές έρευνες η σχέση μεταξύ ευτυχίας και οικονομικής ανάπτυξης δεν είναι καθόλου μονοσήμαντη.
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πρόσφατες μελέτες σε αυτό τον τομέα είναι η μελέτη του τ.πρύτανη του Πανεπιστημιου του Χάρβαρντ Ντερκ Μποκ με τίτλο "The Politics of Happiness:What Governments can Learn from the New Research on Well-Being”(H Πολτικη της Ευτυχίας: Τι μπορούν να μάθουν οι κυβερνήσεις από τις έρευνες της ευμάρειας).
Όπως αναφέρει η μελέτη τα τελευταία 35 έτη το κατά κεφαλή ΑΕΠ στις ΗΠΑ αυξήθηκε από 17 χιλιάδες σε 27 χιλιάδες δολάρια. Την ιδια περίοδο οι διαστάσεις της κατοικίας ενός μέσου Αμερικανού αυξήθηκαν κατά 50%, ο αριθμός των αυτοκινήτων στην χώρα κατά 120 εκατομμύρια, ο αριθμός των οικογενειών που απέκτησαν υπολογιστή από 0 σε 70%κλπ. Όμως κατά την ίδια περίοδο ο αριθμός των Αμερικανών που δηλώνουν ευτυχείς παρέμεινε ο ίδιος. Μάλιστα το ποσοστό του πληθυσμού που θεωρεί τον εαυτό του ευτυχή παρέμεινε το ίδιο από την δεκαετία του 50 όταν το κατά κεφαλή ΑΕΠ ήταν το ήμισυ του σημερινού!
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν το γεγονός ότι η άνοδος του εισοδήματος δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη ευτυχία. Η μια είναι η θεωρία της "προσαρμοστικότητας": Μόλις αποκτήσεις το νέο αυτοκίνητο αποκτάς προσδοκίες για ένα ακόμα καλύτερο νέο αυτοκίνητο με αποτέλεσμα να είσαι εξ ίσου ανικανοποίητος όπως πριν. Μια άλλη είναι η θεωρία της "σχετικότητας": Το θέμα δεν είναι να αποκτήσεις αυτοκίνητο αλλά να είναι καλύτερο σε σχέση με του γείτονα...Αν λοιπόν έχουν αυξηθεί και των δυο σας τα εισοδήματα δεν θα το επιτύχεις με αποτέλεσμα ότι η απόκτηση αυτοκινήτου δεν πρόκειται να σε κάνει πιο ευτυχισμένο-στο βαθμό που και ο γείτονας έχει αποκτήσει και αυτός αυτοκίνητο...
Ούτε είναι σίγουρο ότι η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων τις οποίες καταδικάζουν όλες οι κυβερνήσεις σχετίζεται κατ ανάγκη με την υποκειμενική αίσθηση ευτυχίας. Είναι φυσικά γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι εκείνοι που βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας αισθάνονται πιο ευτυχείς σε σχέση με αυτούς που βρίσκονται στον πάτο. Από την άλλη πλευρά είναι επίσης γεγονός ότι στις ΗΠΑ τα εισοδήματα των ανώτερων οικονομικά ομάδων αυξήθηκαν με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τα εισοδήματα αυτών που βρίσκονται στον πάτο. Όμως όπως δείχνουν οι στατιστικές η υποκειμενική αίσθηση ευτυχίας αυτών που βρίσκονται στον πάτο δεν έχει μεταβληθεί.
Αν λοιπόν ισχύουν αυτές τα στοιχεία τότε η μείωση του ΑΕΠ και η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων που πιθανώς θα βιώσουμε τα επόμενα χρόνια δεν προκεται κατ ανάγκη να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη αίσθηση υποκειμενικής δυστυχίας. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι τα επόμενα έτη δεν θα είναι επώδυνα. Διότι υπάρχει ένας δείκτης που συνδέεται άμεσα με την ευτυχία και που αναμένεται ότι θα επιδεινωθεί τα επόμενα έτη. Η ανεργία.
Όπως δείχνουν όλες οι έρευνες η απώλεια της εργασίας είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που προκαλεί υποκειμενικά αισθήματα δυστυχίας. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες η απώλεια δουλειάς προκαλεί μεγαλύτερη δυστυχία και από τον χωρισμό η το διαζύγιο. Ακόμα και όταν ο εργαζόμενος βρει μια νέα θέση εργασίας με τις ίδιες αμοιβές πολλές φορές δεν επανέρχεται στα ίδια επίπεδα ευτυχίας.
Οι μελέτες αυτές έχουν φυσικά άμεσες επιπτώσεις στο θέμα της πολιτικής που θα πρέπει να ακολουθήσει η κυβέρνηση τα επόμενα χρόνια αν ελπίζει να επανεκλεγεί. Τα μέτρα τα οποία θα πρέπει να εφαρμόσει δεν θα πρέπει να στοχεύουν τόσο στην προστασία του εισοδήματος η την μείωση των οικονομικών ανισοτήτων όσο στην μείωση της ανεργίας. Αυτό κατά την άποψη μου σημαίνει ένα και μόνο πράγμα: Αύξηση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα-που σημαίνει υγιές θεσμικό πλαίσιο, μείωση της γραφειοκρατίας, σταθερό και προβλέψιμο φορολογικό σύστημα, μείωση του κόστους των επενδύσεων.
Ένα είναι σίγουρο: Τα επόμενα δυο-τρία χρόνια οι περισσότεροι από εμάς θα είμαστε φτωχότεροι. Σημαίνει όμως αυτό ότι θα είμαστε και πιο δυστυχείς; Όχι κατ' ανάγκη. Διότι όπως δείχνουν διάφορες επιστημονικές έρευνες η σχέση μεταξύ ευτυχίας και οικονομικής ανάπτυξης δεν είναι καθόλου μονοσήμαντη.
Μια από τις πιο ενδιαφέρουσες πρόσφατες μελέτες σε αυτό τον τομέα είναι η μελέτη του τ.πρύτανη του Πανεπιστημιου του Χάρβαρντ Ντερκ Μποκ με τίτλο "The Politics of Happiness:What Governments can Learn from the New Research on Well-Being”(H Πολτικη της Ευτυχίας: Τι μπορούν να μάθουν οι κυβερνήσεις από τις έρευνες της ευμάρειας).
Όπως αναφέρει η μελέτη τα τελευταία 35 έτη το κατά κεφαλή ΑΕΠ στις ΗΠΑ αυξήθηκε από 17 χιλιάδες σε 27 χιλιάδες δολάρια. Την ιδια περίοδο οι διαστάσεις της κατοικίας ενός μέσου Αμερικανού αυξήθηκαν κατά 50%, ο αριθμός των αυτοκινήτων στην χώρα κατά 120 εκατομμύρια, ο αριθμός των οικογενειών που απέκτησαν υπολογιστή από 0 σε 70%κλπ. Όμως κατά την ίδια περίοδο ο αριθμός των Αμερικανών που δηλώνουν ευτυχείς παρέμεινε ο ίδιος. Μάλιστα το ποσοστό του πληθυσμού που θεωρεί τον εαυτό του ευτυχή παρέμεινε το ίδιο από την δεκαετία του 50 όταν το κατά κεφαλή ΑΕΠ ήταν το ήμισυ του σημερινού!
Υπάρχουν διάφορες θεωρίες που προσπαθούν να ερμηνεύσουν το γεγονός ότι η άνοδος του εισοδήματος δεν οδηγεί σε μεγαλύτερη ευτυχία. Η μια είναι η θεωρία της "προσαρμοστικότητας": Μόλις αποκτήσεις το νέο αυτοκίνητο αποκτάς προσδοκίες για ένα ακόμα καλύτερο νέο αυτοκίνητο με αποτέλεσμα να είσαι εξ ίσου ανικανοποίητος όπως πριν. Μια άλλη είναι η θεωρία της "σχετικότητας": Το θέμα δεν είναι να αποκτήσεις αυτοκίνητο αλλά να είναι καλύτερο σε σχέση με του γείτονα...Αν λοιπόν έχουν αυξηθεί και των δυο σας τα εισοδήματα δεν θα το επιτύχεις με αποτέλεσμα ότι η απόκτηση αυτοκινήτου δεν πρόκειται να σε κάνει πιο ευτυχισμένο-στο βαθμό που και ο γείτονας έχει αποκτήσει και αυτός αυτοκίνητο...
Ούτε είναι σίγουρο ότι η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων τις οποίες καταδικάζουν όλες οι κυβερνήσεις σχετίζεται κατ ανάγκη με την υποκειμενική αίσθηση ευτυχίας. Είναι φυσικά γεγονός αδιαμφισβήτητο ότι εκείνοι που βρίσκονται στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας αισθάνονται πιο ευτυχείς σε σχέση με αυτούς που βρίσκονται στον πάτο. Από την άλλη πλευρά είναι επίσης γεγονός ότι στις ΗΠΑ τα εισοδήματα των ανώτερων οικονομικά ομάδων αυξήθηκαν με ταχύτερους ρυθμούς σε σχέση με τα εισοδήματα αυτών που βρίσκονται στον πάτο. Όμως όπως δείχνουν οι στατιστικές η υποκειμενική αίσθηση ευτυχίας αυτών που βρίσκονται στον πάτο δεν έχει μεταβληθεί.
Αν λοιπόν ισχύουν αυτές τα στοιχεία τότε η μείωση του ΑΕΠ και η διεύρυνση των οικονομικών ανισοτήτων που πιθανώς θα βιώσουμε τα επόμενα χρόνια δεν προκεται κατ ανάγκη να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη αίσθηση υποκειμενικής δυστυχίας. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι τα επόμενα έτη δεν θα είναι επώδυνα. Διότι υπάρχει ένας δείκτης που συνδέεται άμεσα με την ευτυχία και που αναμένεται ότι θα επιδεινωθεί τα επόμενα έτη. Η ανεργία.
Όπως δείχνουν όλες οι έρευνες η απώλεια της εργασίας είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που προκαλεί υποκειμενικά αισθήματα δυστυχίας. Σύμφωνα με διάφορες μελέτες η απώλεια δουλειάς προκαλεί μεγαλύτερη δυστυχία και από τον χωρισμό η το διαζύγιο. Ακόμα και όταν ο εργαζόμενος βρει μια νέα θέση εργασίας με τις ίδιες αμοιβές πολλές φορές δεν επανέρχεται στα ίδια επίπεδα ευτυχίας.
Οι μελέτες αυτές έχουν φυσικά άμεσες επιπτώσεις στο θέμα της πολιτικής που θα πρέπει να ακολουθήσει η κυβέρνηση τα επόμενα χρόνια αν ελπίζει να επανεκλεγεί. Τα μέτρα τα οποία θα πρέπει να εφαρμόσει δεν θα πρέπει να στοχεύουν τόσο στην προστασία του εισοδήματος η την μείωση των οικονομικών ανισοτήτων όσο στην μείωση της ανεργίας. Αυτό κατά την άποψη μου σημαίνει ένα και μόνο πράγμα: Αύξηση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα-που σημαίνει υγιές θεσμικό πλαίσιο, μείωση της γραφειοκρατίας, σταθερό και προβλέψιμο φορολογικό σύστημα, μείωση του κόστους των επενδύσεων.
Δευτέρα 5 Ιουλίου 2010
Βασικές αλήθειες
Βασικές αλήθειες
Tου Αλεξη Παπαχελα
Είναι χρήσιμο, στην κρίσιμη φάση που βρισκόμαστε, να ξαναθυμηθούμε μερικές βασικές αλήθειες πριν... χάσουμε εντελώς το μυαλό μας. Το ελληνικό κράτος έχει υπογράψει μια δανειακή σύμβαση βάσει της οποίας θα δανεισθεί 110 δισεκατομμύρια προκειμένου να μπορεί να πληρώνει μισθούς, συντάξεις, τα παλαιότερα αστρονομικά του χρέη και μερικές βασικές υπηρεσίες. Αν για κάποιον λόγο η σημερινή, ή και η επόμενη, κυβέρνηση τρελαθούν τελείως και θελήσουν να καταργήσουν ολικώς ή μερικώς το Μνημόνιο, ο μόνος άλλος δρόμος είναι αυτός της χρεοκοπίας και της επιστροφής στη δραχμή. Αλλος δρόμος σήμερα δεν υπάρχει, και ούτε αναμένεται να ανακαλυφθεί.
Το Μνημόνιο συμπεριλαμβάνει πολλά επώδυνα, ίσως και άδικα μέτρα. Υπάρχουν όμως δεκάδες διατάξεις του που θα έπρεπε να έχουν ψηφισθεί εδώ και χρόνια από τη Βουλή, ανεξαρτήτως ΔΝΤ ή Ε.Ε. Οι κυβερνήτες μας, όμως, δεν τόλμησαν να το κάνουν και στο τέλος, όταν βουλιάξαμε στο χρέος και την ανυποληψία, ήλθαν οι δανειστές μας και μας φόρεσαν ένα «ζουρλομανδύα» που είναι ταυτόχρονα και σωσίβιο και μας είπαν «έτσι θα το κάνετε και με αυτές τις προθεσμίες». Ποιος λογικός άνθρωπος μπορεί να έχει αντίρρηση στο ενιαίο μισθολόγιο ώστε να ξέρει το κράτος τι πληρώνει σε ποιον, στην αναδιάρθρωση των φορολογικών μηχανισμών, στην τομή στο ασφαλιστικό, κ.λπ.;
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί λογικοί άνθρωποι με εξουσία που βλέπουν μόνο το στενό πολιτικό και προσωπικό τους συμφέρον και γι’ αυτό αντιστέκονται με σθένος σε κάθε μεταρρύθμιση που απορρέει από το Μνημόνιο. Δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν τους πελάτες–ψηφοφόρους τους ούτε, βεβαίως, και να υποστούν την μήνιν ισχυρών και συχνά βίαιων συντεχνιών. Γι’ αυτό εκτός από τον πρωθυπουργό, τον αντιπρόεδρο και 2 - 3 υπουργούς (με βασικό τον κ. Παπακωνσταντίνου) η υπόλοιπη κυβέρνηση λειτουργεί σαν να βρισκόμαστε στο 1985. Πολλοί υπουργοί πιστεύουν ακόμη ότι «λεφτά υπάρχουν» για να ταΐζουν τις μαύρες τρύπες τύπου ΤΡΑΜ και ΟΣΕ, ενώ διορίζουν ό,τι πιο παλαιοκομματικό υλικό υπάρχει στις διοικήσεις νοσοκομείων και διαφόρων υπηρεσιών.
Εχουμε, λοιπόν, απέναντι στο Μνημόνιο όλο το βαθύ ΠΑΣΟΚ, τους συνδικαλιστές του και κάτι παραπάνω από τα 2/3 του υπουργικού συμβουλίου. Επίσης, απέναντι βρίσκεται ένα μεγάλο κομμάτι της δημόσιας διοίκησης, καθώς τα στελέχη της είναι θυμωμένα με τις περικοπές των αποδοχών τους και θέλουν να κρύψουν ό,τι μπορούν από την κακοδιαχείριση του τομέα τους. Και, βεβαίως, επίσης απέναντι στο Μνημόνιο βρίσκονται ένα σημαντικό τμήμα της Δικαιοσύνης, η μεγάλη πλειοψηφία των ηγεσιών συλλόγων και συνδικάτων και η Ν.Δ. μαζί με την Αριστερά.
Εχει, συνεπώς, ελπίδες να πετύχει αυτή η προσπάθεια; Αν η κυβέρνηση περάσει τον κάβο της ψήφισης του εργασιακού και του ασφαλιστικού, ο επόμενος δύσκολος κάβος θα έλθει το φθινόπωρο. Τότε είναι εξαιρετικά πιθανό, ο κ. Παπακωνσταντίνου και η τρόικα να ανακαλύψουν πως οι δαπάνες δεν μπορούν να μειωθούν άλλο παρά μόνο αν αρχίσουν οι απολύσεις και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ο ΟΣΕ, οι δήμοι, οι «αναπτυξιακές εταιρείες» τους κ.ά. δεν θα μπορούν να δανειστούν, ούτε να πάρουν εγγυήσεις του Δημοσίου. Ο ιδιωτικός τομέας θα βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σημείο όπου οι επιχειρηματίες θα αποφασίσουν αν κάτι έχει αλλάξει στο κλίμα ή αν πρέπει να αρχίσουν τις δραστικές απολύσεις και τις περικοπές.
Με τα σημερινά δεδομένα, η κυβέρνηση θα βρεθεί μπροστά σε πολύ δύσκολες αποφάσεις. Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ καλύτερα, αν το μεγαλύτερο κομμάτι της κυβέρνησης και του ΠΑΣΟΚ δεν θεωρούσαν πως «τι μας νοιάζει εμάς το Μνημόνιο, δουλειά του Παπανδρέου και του Παπακωνσταντίνου είναι να το εφαρμόσουν». Η άρνηση και ο ευτελής λαϊκισμός είναι πάντοτε οι εύκολες λύσεις για έναν πολιτικό. Μόνο που αυτή τη φορά δεν θα διασώσουν κανέναν γιατί το κοινωνικό και πολιτικό τσουνάμι που θα ακολουθήσει μια χρεοκοπία θα σαρώσει πρώτα αυτούς που δεν θέλουν να το βλέπουν να έρχεται. Και, προφανώς, θα αναδείξει εκείνους τους λίγους που με εργασιομανή αφοσίωση τύπου Χρυσοχοΐδη θέλουν να αφήσουν έργο πίσω τους.
Tου Αλεξη Παπαχελα
Είναι χρήσιμο, στην κρίσιμη φάση που βρισκόμαστε, να ξαναθυμηθούμε μερικές βασικές αλήθειες πριν... χάσουμε εντελώς το μυαλό μας. Το ελληνικό κράτος έχει υπογράψει μια δανειακή σύμβαση βάσει της οποίας θα δανεισθεί 110 δισεκατομμύρια προκειμένου να μπορεί να πληρώνει μισθούς, συντάξεις, τα παλαιότερα αστρονομικά του χρέη και μερικές βασικές υπηρεσίες. Αν για κάποιον λόγο η σημερινή, ή και η επόμενη, κυβέρνηση τρελαθούν τελείως και θελήσουν να καταργήσουν ολικώς ή μερικώς το Μνημόνιο, ο μόνος άλλος δρόμος είναι αυτός της χρεοκοπίας και της επιστροφής στη δραχμή. Αλλος δρόμος σήμερα δεν υπάρχει, και ούτε αναμένεται να ανακαλυφθεί.
Το Μνημόνιο συμπεριλαμβάνει πολλά επώδυνα, ίσως και άδικα μέτρα. Υπάρχουν όμως δεκάδες διατάξεις του που θα έπρεπε να έχουν ψηφισθεί εδώ και χρόνια από τη Βουλή, ανεξαρτήτως ΔΝΤ ή Ε.Ε. Οι κυβερνήτες μας, όμως, δεν τόλμησαν να το κάνουν και στο τέλος, όταν βουλιάξαμε στο χρέος και την ανυποληψία, ήλθαν οι δανειστές μας και μας φόρεσαν ένα «ζουρλομανδύα» που είναι ταυτόχρονα και σωσίβιο και μας είπαν «έτσι θα το κάνετε και με αυτές τις προθεσμίες». Ποιος λογικός άνθρωπος μπορεί να έχει αντίρρηση στο ενιαίο μισθολόγιο ώστε να ξέρει το κράτος τι πληρώνει σε ποιον, στην αναδιάρθρωση των φορολογικών μηχανισμών, στην τομή στο ασφαλιστικό, κ.λπ.;
Δυστυχώς, υπάρχουν πολλοί λογικοί άνθρωποι με εξουσία που βλέπουν μόνο το στενό πολιτικό και προσωπικό τους συμφέρον και γι’ αυτό αντιστέκονται με σθένος σε κάθε μεταρρύθμιση που απορρέει από το Μνημόνιο. Δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν τους πελάτες–ψηφοφόρους τους ούτε, βεβαίως, και να υποστούν την μήνιν ισχυρών και συχνά βίαιων συντεχνιών. Γι’ αυτό εκτός από τον πρωθυπουργό, τον αντιπρόεδρο και 2 - 3 υπουργούς (με βασικό τον κ. Παπακωνσταντίνου) η υπόλοιπη κυβέρνηση λειτουργεί σαν να βρισκόμαστε στο 1985. Πολλοί υπουργοί πιστεύουν ακόμη ότι «λεφτά υπάρχουν» για να ταΐζουν τις μαύρες τρύπες τύπου ΤΡΑΜ και ΟΣΕ, ενώ διορίζουν ό,τι πιο παλαιοκομματικό υλικό υπάρχει στις διοικήσεις νοσοκομείων και διαφόρων υπηρεσιών.
Εχουμε, λοιπόν, απέναντι στο Μνημόνιο όλο το βαθύ ΠΑΣΟΚ, τους συνδικαλιστές του και κάτι παραπάνω από τα 2/3 του υπουργικού συμβουλίου. Επίσης, απέναντι βρίσκεται ένα μεγάλο κομμάτι της δημόσιας διοίκησης, καθώς τα στελέχη της είναι θυμωμένα με τις περικοπές των αποδοχών τους και θέλουν να κρύψουν ό,τι μπορούν από την κακοδιαχείριση του τομέα τους. Και, βεβαίως, επίσης απέναντι στο Μνημόνιο βρίσκονται ένα σημαντικό τμήμα της Δικαιοσύνης, η μεγάλη πλειοψηφία των ηγεσιών συλλόγων και συνδικάτων και η Ν.Δ. μαζί με την Αριστερά.
Εχει, συνεπώς, ελπίδες να πετύχει αυτή η προσπάθεια; Αν η κυβέρνηση περάσει τον κάβο της ψήφισης του εργασιακού και του ασφαλιστικού, ο επόμενος δύσκολος κάβος θα έλθει το φθινόπωρο. Τότε είναι εξαιρετικά πιθανό, ο κ. Παπακωνσταντίνου και η τρόικα να ανακαλύψουν πως οι δαπάνες δεν μπορούν να μειωθούν άλλο παρά μόνο αν αρχίσουν οι απολύσεις και στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ο ΟΣΕ, οι δήμοι, οι «αναπτυξιακές εταιρείες» τους κ.ά. δεν θα μπορούν να δανειστούν, ούτε να πάρουν εγγυήσεις του Δημοσίου. Ο ιδιωτικός τομέας θα βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σημείο όπου οι επιχειρηματίες θα αποφασίσουν αν κάτι έχει αλλάξει στο κλίμα ή αν πρέπει να αρχίσουν τις δραστικές απολύσεις και τις περικοπές.
Με τα σημερινά δεδομένα, η κυβέρνηση θα βρεθεί μπροστά σε πολύ δύσκολες αποφάσεις. Τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι πολύ καλύτερα, αν το μεγαλύτερο κομμάτι της κυβέρνησης και του ΠΑΣΟΚ δεν θεωρούσαν πως «τι μας νοιάζει εμάς το Μνημόνιο, δουλειά του Παπανδρέου και του Παπακωνσταντίνου είναι να το εφαρμόσουν». Η άρνηση και ο ευτελής λαϊκισμός είναι πάντοτε οι εύκολες λύσεις για έναν πολιτικό. Μόνο που αυτή τη φορά δεν θα διασώσουν κανέναν γιατί το κοινωνικό και πολιτικό τσουνάμι που θα ακολουθήσει μια χρεοκοπία θα σαρώσει πρώτα αυτούς που δεν θέλουν να το βλέπουν να έρχεται. Και, προφανώς, θα αναδείξει εκείνους τους λίγους που με εργασιομανή αφοσίωση τύπου Χρυσοχοΐδη θέλουν να αφήσουν έργο πίσω τους.
Κυριακή 4 Ιουλίου 2010
ΚΑΛΑ ΝΕΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΒΕ
ΚΑΛΑ ΝΕΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΒΕ
Επιθετικό σχέδιο αποκρατικοποιήσεων για να αντληθούν έσοδα 11 δισ. ευρώ έως το 2013 (αντί για 1 δισ. ευρώ ετησίως που προβλέπει ο κυβερνητικός σχεδιασμός) με στόχο να μειωθεί εντυπωσιακά το χρέος και έτσι να αναστραφεί το κλίμα έναντι της Ελλάδος στις διεθνείς αγορές, αναμένεται να συστήσει το...
ΙΟΒΕ τη Δευτέρα, στο πλαίσιο σχετικών μελετών που παρουσιάζει για το μνημόνιο... Σύμφωνα με τα στοιχεία που θα παρουσιασθούν, ακόμη και αν δεν ληφθούν μέτρα, οι προβλέψεις της τρόικας για την εξέλιξη του χρέους θεωρούνται πολύ απαισιόδοξες, αφού η πραγματικότητα είναι κάπως καλύτερη.
Ο δείκτης-κλειδί
Υπολογίζεται ότι το χρέος, δηλαδή ο δείκτης κλειδί για να καταφέρει η Ελλάδα να βγει ξανά για δανεισμό στις αγορές, δεν πρόκειται να αυξηθεί μετά το 2011 (έως και το 2013 προβλέπει η τρόικα), αλλά θα αρχίσει να υποχωρεί σε επίπεδα κάτω του 130% του ΑΕΠ το 2013. Εκτιμάται μάλιστα ότι αν προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές, στηριχθεί η ανάπτυξη και γίνουν «επιθετικές» αποκρατικοποιήσεις και πωλήσεις περιουσίας του Δημοσίου, τότε το χρέος θα βρεθεί κάτω από το 120% του ΑΕΠ το 2013 και στο 87% του ΑΕΠ, το 2020.
Το ΙΟΒΕ, σύμφωνα με πληροφορίες, θα συστήσει επιθετική πολιτική στο πεδίο του χρέους για να αλλάξει το διεθνές κλίμα με όχημα τις αποκρατικοποιήσεις και την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου, περιλαμβανομένων κρατικών τραπεζών αλλά και μεγάλων εισηγμένων κρατικών εταιρειών. Εκτιμάται ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες προσέλκυσης επενδυτών στον τραπεζικό κλάδο, στην ενέργεια, στον τουρισμό, στην υγεία, στη διαχείριση των απορριμμάτων και των υδάτινων πόρων εφόσον ακολουθηθεί πολιτική εξωστρεφής και φιλική προς το ξένο κεφάλαιο.
Η ανάπτυξη
Οι μετρήσεις που έχουν γίνει από τον ερευνητή του ΙΟΒΕ Νίκο Καραβίτη, δείχνουν ότι αν η ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια είναι έστω 1% υψηλότερη από αυτή που επισήμως υπολογίζεται, τότε το χρέος μειώνεται το 2020 στο 100%, δηλαδή στο επίπεδο του 2001, όταν μπήκαμε στην ΟΝΕ. Εκτιμάται ότι αυτό είναι εφικτό αφού η τρόικα δεν έχει αποτιμήσει το όφελος από την υλοποίηση και επέκταση των διαρθρωτικών αλλαγών και των δημοσιονομικών μέτρων που ήδη έχουν προγραμματισθεί, αλλά δεν έχουν αποτιμηθεί (π.χ. για τη φοροδιαφυγή).
Επιπλέον σε άλλη μελέτη που θα παρουσιαστεί από τον ερευνητή Νίκο Ζόνζηλο, εκτιμάται ότι με την πλήρη απελευθέρωση των «κλειστών» αγορών προϊόντων και υπηρεσιών το ΑΕΠ μπορεί να αυξηθεί επιπλέον κατά 17%, οι μισθοί κατά 12,2% και οι εξαγωγές κατά 10,5%. Περιγράφεται ένα αναξιοποίητο «απόθεμα» που έχει η οικονομία της Ελλάδος, το οποίο θα μπορούσε να στηρίξει την έξοδο από την κρίση, αυξάνοντας κατά 1,3%, όπως υπολογίζεται, μακροχρόνια το μερίδιο της εργασίας στο σύνολο του παραγόμενου εισοδήματος.
Στην εκδήλωση «Το Μνημόνιο Οικονομικής Πολιτικής και οι Προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας», που οργανώνει αύριο το ΙΟΒΕ, θα μιλήσουν πέρα από τους ερευνητές και ο πρόεδρος Μιχαήλ Κορτέσης και ο γενικός διευθυντής Γιάννης Στουρνάρας.
Επιθετικό σχέδιο αποκρατικοποιήσεων για να αντληθούν έσοδα 11 δισ. ευρώ έως το 2013 (αντί για 1 δισ. ευρώ ετησίως που προβλέπει ο κυβερνητικός σχεδιασμός) με στόχο να μειωθεί εντυπωσιακά το χρέος και έτσι να αναστραφεί το κλίμα έναντι της Ελλάδος στις διεθνείς αγορές, αναμένεται να συστήσει το...
ΙΟΒΕ τη Δευτέρα, στο πλαίσιο σχετικών μελετών που παρουσιάζει για το μνημόνιο... Σύμφωνα με τα στοιχεία που θα παρουσιασθούν, ακόμη και αν δεν ληφθούν μέτρα, οι προβλέψεις της τρόικας για την εξέλιξη του χρέους θεωρούνται πολύ απαισιόδοξες, αφού η πραγματικότητα είναι κάπως καλύτερη.
Ο δείκτης-κλειδί
Υπολογίζεται ότι το χρέος, δηλαδή ο δείκτης κλειδί για να καταφέρει η Ελλάδα να βγει ξανά για δανεισμό στις αγορές, δεν πρόκειται να αυξηθεί μετά το 2011 (έως και το 2013 προβλέπει η τρόικα), αλλά θα αρχίσει να υποχωρεί σε επίπεδα κάτω του 130% του ΑΕΠ το 2013. Εκτιμάται μάλιστα ότι αν προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις στις αγορές, στηριχθεί η ανάπτυξη και γίνουν «επιθετικές» αποκρατικοποιήσεις και πωλήσεις περιουσίας του Δημοσίου, τότε το χρέος θα βρεθεί κάτω από το 120% του ΑΕΠ το 2013 και στο 87% του ΑΕΠ, το 2020.
Το ΙΟΒΕ, σύμφωνα με πληροφορίες, θα συστήσει επιθετική πολιτική στο πεδίο του χρέους για να αλλάξει το διεθνές κλίμα με όχημα τις αποκρατικοποιήσεις και την αξιοποίηση της περιουσίας του Δημοσίου, περιλαμβανομένων κρατικών τραπεζών αλλά και μεγάλων εισηγμένων κρατικών εταιρειών. Εκτιμάται ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες προσέλκυσης επενδυτών στον τραπεζικό κλάδο, στην ενέργεια, στον τουρισμό, στην υγεία, στη διαχείριση των απορριμμάτων και των υδάτινων πόρων εφόσον ακολουθηθεί πολιτική εξωστρεφής και φιλική προς το ξένο κεφάλαιο.
Η ανάπτυξη
Οι μετρήσεις που έχουν γίνει από τον ερευνητή του ΙΟΒΕ Νίκο Καραβίτη, δείχνουν ότι αν η ανάπτυξη τα επόμενα χρόνια είναι έστω 1% υψηλότερη από αυτή που επισήμως υπολογίζεται, τότε το χρέος μειώνεται το 2020 στο 100%, δηλαδή στο επίπεδο του 2001, όταν μπήκαμε στην ΟΝΕ. Εκτιμάται ότι αυτό είναι εφικτό αφού η τρόικα δεν έχει αποτιμήσει το όφελος από την υλοποίηση και επέκταση των διαρθρωτικών αλλαγών και των δημοσιονομικών μέτρων που ήδη έχουν προγραμματισθεί, αλλά δεν έχουν αποτιμηθεί (π.χ. για τη φοροδιαφυγή).
Επιπλέον σε άλλη μελέτη που θα παρουσιαστεί από τον ερευνητή Νίκο Ζόνζηλο, εκτιμάται ότι με την πλήρη απελευθέρωση των «κλειστών» αγορών προϊόντων και υπηρεσιών το ΑΕΠ μπορεί να αυξηθεί επιπλέον κατά 17%, οι μισθοί κατά 12,2% και οι εξαγωγές κατά 10,5%. Περιγράφεται ένα αναξιοποίητο «απόθεμα» που έχει η οικονομία της Ελλάδος, το οποίο θα μπορούσε να στηρίξει την έξοδο από την κρίση, αυξάνοντας κατά 1,3%, όπως υπολογίζεται, μακροχρόνια το μερίδιο της εργασίας στο σύνολο του παραγόμενου εισοδήματος.
Στην εκδήλωση «Το Μνημόνιο Οικονομικής Πολιτικής και οι Προοπτικές της Ελληνικής Οικονομίας», που οργανώνει αύριο το ΙΟΒΕ, θα μιλήσουν πέρα από τους ερευνητές και ο πρόεδρος Μιχαήλ Κορτέσης και ο γενικός διευθυντής Γιάννης Στουρνάρας.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)