Days of Future Passed
Τάκης Λαϊνάς
To 2011 θα είναι από τις ποιο δύσκολες χρονιές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Θα είναι ένα έτος σκληρό, απάνθρωπο. Θα αφήσει το αποτύπωμα του για πάντα. Πάνω μας και πάνω στην χώρα. Είναι το έτος του κατακερματισμού, καθώς θα μπεί μπροστά η διάλυση αυτού που γνωρίζαμε ως τώρα. Εδώ που είχαμε φθάσει ήταν η μόνη λύση.
Το ξήλωμα έχει αρχίσει το 2010 και θα συνεχιστεί αγριοτέρα το 2011 και ποιος ξέρει πότε θα ολοκληρωθεί.
Το ξήλωμα δεν είναι μόνο οικονομικό. Είναι κοινωνικό. Καθημερινά η μία ομάδα στρέφεται εναντίον μιας άλλης και όλες μαζί εναντίον όλων. Είναι ομάδες των οποίων τα συμφέροντα θίχθηκαν θίγονται και θα αναγκαστούν να προσαρμοστούν βιαία για να επιβιώσουν και διασωθούν. Συμφέροντα και «κεκτημένα» που στην συντριπτική πλειοψηφία τους δεν ήταν αγγελικά καμωμένα. Το αντίθετο μάλιστα, χτίστικαν πάνω σε πάσης φύσεως φανερή η υπόγεια συναλλαγή. Πάνω σε πάσης φύσεως φανερή η υπόγεια δύναμη.
Είναι όμως και ξήλωμα πολιτικό που έχει επιφέρει πλήρη σύγχυση στα κομματικά επιτελεία, ντιντήδες ή παλαίμαχους όπως θάλεγε και ο Φαϊλος . Επιτελεία που αποτελούνται είτε από ενεργούς πολιτικούς είτε από ντεμέκ αρθρογράφους που δήθεν παράγουν πολιτική όπως λένε οι πολιτικοί τους αντίπαλοι. Αυτός ο κοινωνικός κατακερματισμός που ντετερμινιστικά πλέον εξαπλώνεται σαν τα κεφάλια της Λερναίας Υδρας, -για να χρησιμοποιήσουμε και έναν προσφιλή στην αριστερά όρο- καθώς η χώρα περνάει από θεραπεία σοκ, όπως αυτή που πέρασαν τα μετακομμουνιστικά κράτη και κοινωνίες που με τη σειρά της επιφέρει σοβαρούς τριγμούς και αλλαγές στο πολιτικό σύστημα, αφού αλλοιώνει την φυσιογνωμία, τις αξίες , προσδοκίες και την συμπεριφορά του εκλογικού σώματος που αποτελεί τον βασικό τροφοδότη και ενισχυτή των ηγεμονικών συμπεριφορών των πολιτικών κομμάτων, όπως τις ξέραμε μέχρι σήμερα.
Τα κόμματα πλέον βαδίζουν σε μία αχαρτογράφητη περιοχή προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τις τάσεις που διαμορφώνονται. Μάταιος κόπος γιατί ο κοινωνικός κατακερματισμός μόλις έχει ξεκινήσει και δεν κανείς δεν γνωρίζει τον χρονικό ορίζοντα του. Ενδεχομένως πολύ αργότερα και από την επιστροφή σε αναπτυξιακή τροχιά. Όπως και στον εμφύλιο, που τέλειωσε μεν εδώ και εξηνταένα χρόνια, ωστόσο όσο ζούν γεννιές που πέρασαν δια πυρός και σιδήρου παραμένει ανοικτή πληγή. Σήμερα για παράδειγμα, οι σαραντάρηδες κατηγορούν τους εξηντάρηδες ( Η γεννιά του Πολυτεχνείου που ξεπουλήθηκε είναι η προσφιλής κατηγορία), και οι εικοσάρηδες κατηγορούν όλους τους υπόλοιπους.. Και εν τω μεταξύ νέες γεννιές θα προστίθενται.
Σε αυτήν την κινούμενη άμμο λοιπόν τα κόμματα προσπαθούν ματαίως να παράξουν πολιτική. Τόσο όμως το ΠΑΣΟΚ όσο και η ΝΔ αλλά και οι παραφυάδες τους ( Δημοκρατική Συμμαχία, Δημοκρατική Αριστερά) άλλου πατάνε πλέον και αλλού βρίσκονται. Με παλαιά ιδεολογικοπολιτικά εργαλεία προσπαθούν να αναλύσουν τις σαρωτικές αλλαγές που δεν έχουν κανένα προηγούμενο οπότε καθιστούν και τα πάσης φύσεως εργαλεία ανεπαρκή. Επιμένουν για παράδειγμα σε αυτό που αποκαλούν μεσαίο χώρο, όταν τόσο η κρίση όσο και οι συνέπειες της έχουν δια παντός διαρρήξει και ανεξίτηλα επηρεάσει κάθε κοινωνική τάξη και ομάδα κάθετα και οριζόντια.
Στο ΛΑΟΣ, ΣΥΝΑΣΠΙΣΜΟ και ΚΚΕ δεν θα αναφερθώ γιατί κατά την άποψη μου μπορεί να παράγουν σκέψεις, άλλοτε προς δημιουργική συζήτηση και άλλοτε προς άτακτη αποφυγή, αλλά δεν παύουν να είναι περιμετρικές συνιστώσες με περισσότερο παρεμβατικές παρά ηγεμονικές τάσεις.
ΠΑΣΟΚ λοιπόν και ΝΔ, εκτεθειμένοι και ευάλωτοι πλέον πολιτικοί σχηματισμοί, δεν μπορούν να αντιληφθούν, την ανάγκη ρήξης με το παρελθόν τους, γιαυτό και κάθε τρεις και λίγο βλέπουμε αγωνιώδεις επιθανάτιους σπασμούς είτε παλαιοσοσιαλιστικών είτε λαϊκοδεξιών δοξασιών, εκφρασμένες από πάσης φύσεως και φυσιογνωμίας πολιτικά στελέχη που γυρίζουν σαν τους ανεμοδείκτες μέχρι να κοπάσει η θύελλα που έχει ξεσπάσει. Αμ δε...
Σιγά σιγά και στη χώρα μας, όπως άλλωστε γινόταν πάντα, θα έρθει με μεγάλη καθυστέρηση και η συζήτηση της εκ βάρθρων επαναδιατύπωσης των ιδεολογιών. Είναι αναπόφευκτο γιατί δεν μπορείς να χαράξεις πολιτική χωρίς σαφή προσανατολισμό. Προσανατολισμό όμως που θα αφορά τις γεννιές που έρχονται και όπως είναι δαιμορφώνονται συνειδησιακά και συμπεριφορικά υπό τις τρέχουσες συνθήκες και όχι τις γεννιές που φεύγουν και παραμένουν αγκιλωμένες σε Days of a Future Passed (Mέρες Περασμένου Μέλλοντος) όπως λένε και οι Moody Blues.
Ας ετοιμαστούμε λοιπόν να δούμε και τον κατακερματισμό των πολιτικών κομμάτων, για έναν απλό λόγο. Γιατί δεν ξέρουν πια από που θα αντλήσουν την δύναμη που ως τώρα αντλούσαν. Οι πάλαι ποτέ συμπαγείς και κραταιές δεξαμενές τους μεταβάλλονται σε δεκάδες αλουμινένια τενεκεδάκια. Όλα ξεκίνησαν να αλλάζουν ραγδαία και το ποτάμι ξεχύνεται ορμητικά προς το 2011 και τα ακόμματα δεν μπορούν εκ των πραγμάτων να ξεφύγουν
Παρασκευή 31 Δεκεμβρίου 2010
Πέμπτη 30 Δεκεμβρίου 2010
και οι παράδεισοι πτωχεύουν....
Αυτές τις χρονιάρες μέρες που μαζί με τις ευχές και τη χαλάρωση συνοδεύονται από απολογισμούς και σχέδια για το μέλλον ας ανατρέξουμε σε μερικούς αριθμούς, ίσως αποκαλυπτικούς...
Η περασμένη χρονιά, το 2009, για την οποία πλέον έχει εδραιωθεί η πεποίθηση ότι ήταν η χρονιά της κατάρευσης, η μητέρα της κρίσης, 5,6 εκατομμύρια ελληνικά νοικοκυριά που αριθμούν 8,3 εκατομμύρια φορολογούμενους, δήλωσαν στην εφορία συνολικά εισοδήματα 98 δισ. ευρώ.
Την ίδια χρονιά 4,5 εκατομμύρια νοικοκυριά δήλωσαν ότι έχουν στην κυριότητα τους 15,4 εκατομμύρια ακίνητα (περίπου 4 τίτλους ιδιοκτησίας κατοικιών, εξοχικών, καταστημάτων, οικοπέδων, κατά μέσο όρο) συνολικής αντικειμενικής αξίας 323 δισ. ευρώ. Με τους πιό συντηρητικούς υπολογισμούς η εμπορική αξία της ακίνητης περιουσίας των Ελλήνων υπερβαίνει τα 400 δισ. ευρώ.
Προχωρώντας, ανακαλύπτουμε κι άλλα στοιχεία. 8.200 συμπολίτες μας είναι ιδιοκτήτες πολυτελών σκαφών αλλά εμφανίζονται στο όνομα off shore εταιριών και 3.500 ιδιοκτήτες ακινήτων μεγάλης αξίας που επίσης εμφανίζονται να ανήκουν σε off shore εταιρίες ενώ σε όλη την επικράτεια υπάρχουν 125.000 πισίνες, οι μισές από τις οποίες κοσμούν βίλες στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη κά και πολυτελή εξοχικά.
Την ίδια χρονιά οι καταθέσεις των Ελλήνων (νοικοκυριών και επιχειρήσεων) στις τράπεζες ξεπερνούσαν τα 230 δισ. ευρώ. Ομως το 2010 φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό πάνω από 20 δισ. ευρώ.
Κι όμως το 2009 από τα 8,3 εκατομμύρια φορολογουμένων, τα 5,3 εκατομμύρια ή ποσοστό 64% δεν πλήρωσε ούτε ένα ευρώ φόρο καθώς δήλωσαν ετήσιο εισόδημα κάτω από το αφορολόγητο όριο των 12.000 ευρώ. Ανάμεσα σ΄ αυτούς ξεχωρίζουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι έμποροι και εισοδηματίες όπου το ποσοστό "φορολογικής ασυλίας" ξεπερνούσε - πρό κρίσης - το 70%.Για να την ιστορία, το 2009, μόνο 33.788 Ελληνες δήλωσαν ετήσιο εισόδημα πάνω από 100.000 ευρώ. Κι από αυτούς οι περισσότεροι είναι μισθωτοί, στελέχη επιχειρήσεων.
Με αυτούς τους αριθμούς η Ελλάδα μοιάζει σαν το μεγαλύτερο φορολογικό παράδεισο στον κόσμο.
Καμμιά φορά όμως και οι παράδεισοι πτωχεύουν....
Καλή χρονιά..
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=6&artId=375539&dt=30/12/2010#ixzz19dBX1Z8T
Η περασμένη χρονιά, το 2009, για την οποία πλέον έχει εδραιωθεί η πεποίθηση ότι ήταν η χρονιά της κατάρευσης, η μητέρα της κρίσης, 5,6 εκατομμύρια ελληνικά νοικοκυριά που αριθμούν 8,3 εκατομμύρια φορολογούμενους, δήλωσαν στην εφορία συνολικά εισοδήματα 98 δισ. ευρώ.
Την ίδια χρονιά 4,5 εκατομμύρια νοικοκυριά δήλωσαν ότι έχουν στην κυριότητα τους 15,4 εκατομμύρια ακίνητα (περίπου 4 τίτλους ιδιοκτησίας κατοικιών, εξοχικών, καταστημάτων, οικοπέδων, κατά μέσο όρο) συνολικής αντικειμενικής αξίας 323 δισ. ευρώ. Με τους πιό συντηρητικούς υπολογισμούς η εμπορική αξία της ακίνητης περιουσίας των Ελλήνων υπερβαίνει τα 400 δισ. ευρώ.
Προχωρώντας, ανακαλύπτουμε κι άλλα στοιχεία. 8.200 συμπολίτες μας είναι ιδιοκτήτες πολυτελών σκαφών αλλά εμφανίζονται στο όνομα off shore εταιριών και 3.500 ιδιοκτήτες ακινήτων μεγάλης αξίας που επίσης εμφανίζονται να ανήκουν σε off shore εταιρίες ενώ σε όλη την επικράτεια υπάρχουν 125.000 πισίνες, οι μισές από τις οποίες κοσμούν βίλες στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη κά και πολυτελή εξοχικά.
Την ίδια χρονιά οι καταθέσεις των Ελλήνων (νοικοκυριών και επιχειρήσεων) στις τράπεζες ξεπερνούσαν τα 230 δισ. ευρώ. Ομως το 2010 φυγαδεύτηκαν στο εξωτερικό πάνω από 20 δισ. ευρώ.
Κι όμως το 2009 από τα 8,3 εκατομμύρια φορολογουμένων, τα 5,3 εκατομμύρια ή ποσοστό 64% δεν πλήρωσε ούτε ένα ευρώ φόρο καθώς δήλωσαν ετήσιο εισόδημα κάτω από το αφορολόγητο όριο των 12.000 ευρώ. Ανάμεσα σ΄ αυτούς ξεχωρίζουν οι ελεύθεροι επαγγελματίες, οι έμποροι και εισοδηματίες όπου το ποσοστό "φορολογικής ασυλίας" ξεπερνούσε - πρό κρίσης - το 70%.Για να την ιστορία, το 2009, μόνο 33.788 Ελληνες δήλωσαν ετήσιο εισόδημα πάνω από 100.000 ευρώ. Κι από αυτούς οι περισσότεροι είναι μισθωτοί, στελέχη επιχειρήσεων.
Με αυτούς τους αριθμούς η Ελλάδα μοιάζει σαν το μεγαλύτερο φορολογικό παράδεισο στον κόσμο.
Καμμιά φορά όμως και οι παράδεισοι πτωχεύουν....
Καλή χρονιά..
Διαβάστε περισσότερα: http://www.tovima.gr/default.asp?pid=2&ct=6&artId=375539&dt=30/12/2010#ixzz19dBX1Z8T
Τρίτη 28 Δεκεμβρίου 2010
Ο Κώστας Σημίτης που δεν «απαξιώνεται»
του Άρη Δαβαράκη 27/12/2010
Τον είδα πριν λίγα βράδια σε γνωστό κεντρικό «restaurant-bar» με την σύζυγό του Δάφνη και φιλικό τους ζευγάρι, να τρώνε ελαφρά, να πίνουν το κρασάκι τους, να κουβεντιάζουν μεταξύ τους σαν μια κανονική παρέα, χαμογελαστή και χαλαρή. Κοίταξα γύρω να δω που έχουν αράξει οι bodyguards αλλά δεν μπόρεσα να εντοπίσω κανέναν. Όταν χτύπησε το κινητό μου, λίγο αργότερα, και βγήκα έξω στο δρόμο για να μιλήσω, δεν υπήρχαν ούτε φρουροί, ούτε μαύρες λιμουζίνες, ούτε συνοδοί, ούτε ασφάλεια. Ξαναμπήκα σε πέντε λεπτάκια και η καλή ατμόσφαιρα στην παρέα του πρώην πρωθυπουργού, συνέχιζε να είναι φανερή. Μια καλή αύρα αναδυόταν από το τραπεζάκι όπου καθόντουσαν διακριτικά σε μια γωνία, τα δυο ζευγάρια των Αθηναίων αστών. Ένας κανονικός άνθρωπος είχε βγει με φίλους και τη γυναίκα του για λίγη κουβέντα και τη χαρά της παρέας. Μη με ρωτήσετε γιατί, δεν θα ξέρω να σας απαντήσω, αλλά μου άρεσε αυτή η εικόνα και το μυαλό μου την κατέγραψε χωρίς σχόλια και συνειρμούς.
Δεν τον έχω ψηφίσει ποτέ. Κακώς ίσως, αλλά ήταν ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και εγώ με το ΠΑΣΟΚ μέχρι πρόσφατα είχα ένα μεγάλο κόλλημα που μόνο με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή μου κατάφερα να το ξεπεράσω. Ας μην το αναλύσουμε καλύτερα, δεν είναι της παρούσης. Το ενδιαφέρον (ψυχαναλυτικά ίσως), είναι πως δεν έχω καταγράψει τον Σημίτη ως ΠΑΣΟΚ (όπως εξάλλου και τον Γιώργο Α. Παπανδρέου). Τους θεωρώ και τους δύο αστούς που ανήκουν σε αυτή την οικονομικό-πολιτική τάξη που έμαθα, από τα παιδικά μου χρόνια κιόλας, να συμπαθώ και να ταυτίζομαι μαζί της. Άνθρωποι κανονικοί, ευγενικοί, με ανοχή προς τους άλλους, σχετικά αυστηροί με τους εαυτούς τους, συμμέτοχοι στην κοινωνία, ενημερωμένοι, καλλιεργημένοι (όχι απαραιτήτως και βαθιά μορφωμένοι), αυτοί που διαβάζουν βιβλία και βλέπουν σινεμά και καλό θέατρο, ακούνε καλή μουσική, μιλάνε μία ή δυο ξένες γλώσσες τουλάχιστον και μπορούν να σταθούν σε οποιαδήποτε παρέα, ελληνική ή ανάμικτη, κουβεντιάζοντας για πολιτική, τέχνη, οικονομία, τεχνολογία, διεθνείς εξελίξεις ή μπίζνες, να γελάσουν, να διηγηθούν – και, ανάλογα με την ηλικία τους βέβαια – να φλερτάρουν ακατάπαυστα με κάποιον η με κάποιαν στο απέναντι τραπέζι, ή και με το γκαρσόνι ή τη γκαρσόνα.
Την επόμενη μέρα, μέσω Ναυτεμπορικής, έφτασα, δια της τεθλασμένης στο άρθρο του Κώστα Σημίτη που γράφτηκε για Το Βήμα της Κυριακής 26 Δεκεμβρίου. Το διάβασα προσεκτικά : Ένα σοβαρό καλογραμμένο κείμενο με θέσεις και απόψεις ενός Καθηγητή. Εάν Το Βήμα δεν σημείωνε στο τέλος του άρθρου του εμφατικά, με πλάγια μαύρα γράμματα, την φράση «Ο κ. Κώστας Σημίτης είναι πρώην πρωθυπουργός», ούτε που θα σου περνούσε από το μυαλό πως αυτός ο άνθρωπος κυβέρνησε την Ελλάδα για περισσότερα από 8 χρόνια (σπάζοντας το ρεκόρ της «συνεχούς πρωθυπουργίας» που κατείχε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής της ΕΡΕ, με την προ-χουντική και περιβόητη «οκταετία» του). Ο Σημίτης πήρε τη σκυτάλη από το χέρι του ίδιου του Ανδρέα Παπανδρέου όταν νοσηλευόταν στο Ωνάσειο, οδήγησε το ΠΑΣΟΚ σε δύο εκλογικές νίκες το 96 και το 2000, και στην διάρκεια της θητείας του η Ελλάδα, με την «δημιουργική λογιστική» της έστω, έμοιαζε παγκοσμίως «αναγεννημένη». Μπήκαμε στην ζώνη του Ευρώ στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, προετοιμάσαμε, με σκληρή δουλειά, Ολυμπιακούς Αγώνες «θριαμβευτικούς», βελτιώσαμε διεθνώς και ανατρεπτικά την εικόνα μας σαν τουριστικός προορισμός και ζήσαμε (με δανεικά βέβαια, πλαστικό χρήμα, λαμογιά και ανεξέλεγκτη παρανομία σε ό,τι αφορά τις μίζες, τα λαδώματα, το μαύρο χρήμα και το «ξέπλυμά» του) σε ένα βιοτικό επίπεδο που ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα ζήσει ο μέσος Έλληνας. Το 2004 το ΠΑΣΟΚ, ξέροντας ότι μετά από οκτώ χρόνια (και κάτι μήνες) πρωθυπουργίας ο Σημίτης δεν είχε πιθανότητες να επανεκλεγεί, κυριολεκτικά τον έδιωξε και πανηγυρικά τον αντικατέστησε με τον σημερινό πρωθυπουργό.
Στο πρόσφατο άρθρο του λοιπόν ο Κώστας Σημίτης που, δεν είναι τυχαίο, μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα χωρίς να τον φτύνει ή να τον πλακώνει στο ξύλο κανείς (ή να τον «διώχνει» ο κάθε διπλανός πελάτης, όπως συνέβη στο bar-restaurant “17”, με τον Κώστα Καραμανλή, που δεν πρόλαβε να φάει την αγαπημένη του τσιπούρα πριν φύγει άρον-άρον με την παρέα του, μετά από λεκτική επίθεση που υπέστη από την «κυρία του διπλανού τραπεζιού»), γράφει μεταξύ άλλων : «Η Ελλάδα… χρειάζεται να βελτιώσει την αξιοπιστία της και την εμπιστοσύνη των εταίρων της. Να στραφεί και σε άλλες κατευθύνσεις με συνεννοήσεις και προτάσεις, να συμβάλει σε σχέδια και πρωτοβουλίες για την αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης σε όλη την Ένωση, σε σχέδια γεφύρωσης της απόστασης μεταξύ Βορρά και Νότου». Ψύχραιμα και μειλίχια «τα χώνει» στην κυβέρνηση κανονικότητα (με συγχωρείτε για την έκφραση «τα χώνει», δεν βρίσκω όμως δυστυχώς καταλληλότερη) . Όπως σημειώνει, πιο ευγενικά και δημοσιογραφικά από μένα και η Ναυτεμπορική, ο πρώην πρωθυπουργός - που τον είδα και σε πολύ καλή φόρμα πρέπει να σας πω! - ασκεί ξεκάθαρα «κριτική στην πολιτική που έχει ακολουθηθεί από την κυβέρνηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο», τονίζοντας ότι «η Ελλάδα λόγω της οικονομικής κατάστασής της έχει εγκλωβιστεί στη συζήτηση για τη χρεοκοπία και τους μηχανισμούς σωτηρίας της».
Παρόλο που περνούσαμε και εμείς πολύ καλά, φύγαμε νωρίτερα από την παρέα Σημίτη, γύρω στις μιάμιση. Τα δυό ζευγάρια συνέχιζαν την κουβέντα τους που ήταν ζωηρή και (πάντα θετικά και «ευγενικά») φορτισμένη. Δεν ήταν παρέα, ο διακριτικός Κώστας Σημίτης, με κάποιον αυλοκόλακα, ήταν παρέα με ένα ζευγάρι που προφανώς διαφωνούσε σε πολλά μαζί του – δηλαδή με πραγματικούς φίλους του.
Θέλησα να σας μεταφέρω αυτήν την καθαρά υποκειμενική «εικόνα» και να σας διασυνδέσω και με το άρθρο του «Βήματος» γιατί αφού «σκεφτόμαστε διαφορετικά» εδώ στο protagon.gr ( και σας αρέσει αυτό απ’ ότι μαθαίνουμε!), γιατί να μην σκεφτεί κανείς και το ενδεχόμενο να μας φανεί πολύ χρήσιμος ο κ. Κώστας Σημίτης μέσα στο δύσκολο 2011; Είναι ένα πρόσωπο που δεν έχει φθαρεί, δεν έχει δημιουργήσει εχθρότητες, έχει τον σεβασμό της μεγαλύτερης πλειοψηφίας των Ελλήνων και, μαζί με διάφορα άλλα ονόματα που ακούγονται, δικαιωματικά και αξιοκρατικά συγκαταλέγεται στις αυτονόητες «εφεδρείες» που διαθέτουμε – αν η κυβέρνηση του Γ.Α.Π αποφασίσει κάποια στιγμή πώς δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα…
Τον είδα πριν λίγα βράδια σε γνωστό κεντρικό «restaurant-bar» με την σύζυγό του Δάφνη και φιλικό τους ζευγάρι, να τρώνε ελαφρά, να πίνουν το κρασάκι τους, να κουβεντιάζουν μεταξύ τους σαν μια κανονική παρέα, χαμογελαστή και χαλαρή. Κοίταξα γύρω να δω που έχουν αράξει οι bodyguards αλλά δεν μπόρεσα να εντοπίσω κανέναν. Όταν χτύπησε το κινητό μου, λίγο αργότερα, και βγήκα έξω στο δρόμο για να μιλήσω, δεν υπήρχαν ούτε φρουροί, ούτε μαύρες λιμουζίνες, ούτε συνοδοί, ούτε ασφάλεια. Ξαναμπήκα σε πέντε λεπτάκια και η καλή ατμόσφαιρα στην παρέα του πρώην πρωθυπουργού, συνέχιζε να είναι φανερή. Μια καλή αύρα αναδυόταν από το τραπεζάκι όπου καθόντουσαν διακριτικά σε μια γωνία, τα δυο ζευγάρια των Αθηναίων αστών. Ένας κανονικός άνθρωπος είχε βγει με φίλους και τη γυναίκα του για λίγη κουβέντα και τη χαρά της παρέας. Μη με ρωτήσετε γιατί, δεν θα ξέρω να σας απαντήσω, αλλά μου άρεσε αυτή η εικόνα και το μυαλό μου την κατέγραψε χωρίς σχόλια και συνειρμούς.
Δεν τον έχω ψηφίσει ποτέ. Κακώς ίσως, αλλά ήταν ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ και εγώ με το ΠΑΣΟΚ μέχρι πρόσφατα είχα ένα μεγάλο κόλλημα που μόνο με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή μου κατάφερα να το ξεπεράσω. Ας μην το αναλύσουμε καλύτερα, δεν είναι της παρούσης. Το ενδιαφέρον (ψυχαναλυτικά ίσως), είναι πως δεν έχω καταγράψει τον Σημίτη ως ΠΑΣΟΚ (όπως εξάλλου και τον Γιώργο Α. Παπανδρέου). Τους θεωρώ και τους δύο αστούς που ανήκουν σε αυτή την οικονομικό-πολιτική τάξη που έμαθα, από τα παιδικά μου χρόνια κιόλας, να συμπαθώ και να ταυτίζομαι μαζί της. Άνθρωποι κανονικοί, ευγενικοί, με ανοχή προς τους άλλους, σχετικά αυστηροί με τους εαυτούς τους, συμμέτοχοι στην κοινωνία, ενημερωμένοι, καλλιεργημένοι (όχι απαραιτήτως και βαθιά μορφωμένοι), αυτοί που διαβάζουν βιβλία και βλέπουν σινεμά και καλό θέατρο, ακούνε καλή μουσική, μιλάνε μία ή δυο ξένες γλώσσες τουλάχιστον και μπορούν να σταθούν σε οποιαδήποτε παρέα, ελληνική ή ανάμικτη, κουβεντιάζοντας για πολιτική, τέχνη, οικονομία, τεχνολογία, διεθνείς εξελίξεις ή μπίζνες, να γελάσουν, να διηγηθούν – και, ανάλογα με την ηλικία τους βέβαια – να φλερτάρουν ακατάπαυστα με κάποιον η με κάποιαν στο απέναντι τραπέζι, ή και με το γκαρσόνι ή τη γκαρσόνα.
Την επόμενη μέρα, μέσω Ναυτεμπορικής, έφτασα, δια της τεθλασμένης στο άρθρο του Κώστα Σημίτη που γράφτηκε για Το Βήμα της Κυριακής 26 Δεκεμβρίου. Το διάβασα προσεκτικά : Ένα σοβαρό καλογραμμένο κείμενο με θέσεις και απόψεις ενός Καθηγητή. Εάν Το Βήμα δεν σημείωνε στο τέλος του άρθρου του εμφατικά, με πλάγια μαύρα γράμματα, την φράση «Ο κ. Κώστας Σημίτης είναι πρώην πρωθυπουργός», ούτε που θα σου περνούσε από το μυαλό πως αυτός ο άνθρωπος κυβέρνησε την Ελλάδα για περισσότερα από 8 χρόνια (σπάζοντας το ρεκόρ της «συνεχούς πρωθυπουργίας» που κατείχε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής της ΕΡΕ, με την προ-χουντική και περιβόητη «οκταετία» του). Ο Σημίτης πήρε τη σκυτάλη από το χέρι του ίδιου του Ανδρέα Παπανδρέου όταν νοσηλευόταν στο Ωνάσειο, οδήγησε το ΠΑΣΟΚ σε δύο εκλογικές νίκες το 96 και το 2000, και στην διάρκεια της θητείας του η Ελλάδα, με την «δημιουργική λογιστική» της έστω, έμοιαζε παγκοσμίως «αναγεννημένη». Μπήκαμε στην ζώνη του Ευρώ στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του, προετοιμάσαμε, με σκληρή δουλειά, Ολυμπιακούς Αγώνες «θριαμβευτικούς», βελτιώσαμε διεθνώς και ανατρεπτικά την εικόνα μας σαν τουριστικός προορισμός και ζήσαμε (με δανεικά βέβαια, πλαστικό χρήμα, λαμογιά και ανεξέλεγκτη παρανομία σε ό,τι αφορά τις μίζες, τα λαδώματα, το μαύρο χρήμα και το «ξέπλυμά» του) σε ένα βιοτικό επίπεδο που ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα ζήσει ο μέσος Έλληνας. Το 2004 το ΠΑΣΟΚ, ξέροντας ότι μετά από οκτώ χρόνια (και κάτι μήνες) πρωθυπουργίας ο Σημίτης δεν είχε πιθανότητες να επανεκλεγεί, κυριολεκτικά τον έδιωξε και πανηγυρικά τον αντικατέστησε με τον σημερινό πρωθυπουργό.
Στο πρόσφατο άρθρο του λοιπόν ο Κώστας Σημίτης που, δεν είναι τυχαίο, μπορεί να κυκλοφορεί ελεύθερα χωρίς να τον φτύνει ή να τον πλακώνει στο ξύλο κανείς (ή να τον «διώχνει» ο κάθε διπλανός πελάτης, όπως συνέβη στο bar-restaurant “17”, με τον Κώστα Καραμανλή, που δεν πρόλαβε να φάει την αγαπημένη του τσιπούρα πριν φύγει άρον-άρον με την παρέα του, μετά από λεκτική επίθεση που υπέστη από την «κυρία του διπλανού τραπεζιού»), γράφει μεταξύ άλλων : «Η Ελλάδα… χρειάζεται να βελτιώσει την αξιοπιστία της και την εμπιστοσύνη των εταίρων της. Να στραφεί και σε άλλες κατευθύνσεις με συνεννοήσεις και προτάσεις, να συμβάλει σε σχέδια και πρωτοβουλίες για την αύξηση των ρυθμών ανάπτυξης σε όλη την Ένωση, σε σχέδια γεφύρωσης της απόστασης μεταξύ Βορρά και Νότου». Ψύχραιμα και μειλίχια «τα χώνει» στην κυβέρνηση κανονικότητα (με συγχωρείτε για την έκφραση «τα χώνει», δεν βρίσκω όμως δυστυχώς καταλληλότερη) . Όπως σημειώνει, πιο ευγενικά και δημοσιογραφικά από μένα και η Ναυτεμπορική, ο πρώην πρωθυπουργός - που τον είδα και σε πολύ καλή φόρμα πρέπει να σας πω! - ασκεί ξεκάθαρα «κριτική στην πολιτική που έχει ακολουθηθεί από την κυβέρνηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο», τονίζοντας ότι «η Ελλάδα λόγω της οικονομικής κατάστασής της έχει εγκλωβιστεί στη συζήτηση για τη χρεοκοπία και τους μηχανισμούς σωτηρίας της».
Παρόλο που περνούσαμε και εμείς πολύ καλά, φύγαμε νωρίτερα από την παρέα Σημίτη, γύρω στις μιάμιση. Τα δυό ζευγάρια συνέχιζαν την κουβέντα τους που ήταν ζωηρή και (πάντα θετικά και «ευγενικά») φορτισμένη. Δεν ήταν παρέα, ο διακριτικός Κώστας Σημίτης, με κάποιον αυλοκόλακα, ήταν παρέα με ένα ζευγάρι που προφανώς διαφωνούσε σε πολλά μαζί του – δηλαδή με πραγματικούς φίλους του.
Θέλησα να σας μεταφέρω αυτήν την καθαρά υποκειμενική «εικόνα» και να σας διασυνδέσω και με το άρθρο του «Βήματος» γιατί αφού «σκεφτόμαστε διαφορετικά» εδώ στο protagon.gr ( και σας αρέσει αυτό απ’ ότι μαθαίνουμε!), γιατί να μην σκεφτεί κανείς και το ενδεχόμενο να μας φανεί πολύ χρήσιμος ο κ. Κώστας Σημίτης μέσα στο δύσκολο 2011; Είναι ένα πρόσωπο που δεν έχει φθαρεί, δεν έχει δημιουργήσει εχθρότητες, έχει τον σεβασμό της μεγαλύτερης πλειοψηφίας των Ελλήνων και, μαζί με διάφορα άλλα ονόματα που ακούγονται, δικαιωματικά και αξιοκρατικά συγκαταλέγεται στις αυτονόητες «εφεδρείες» που διαθέτουμε – αν η κυβέρνηση του Γ.Α.Π αποφασίσει κάποια στιγμή πώς δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα…
Ξένοι πελάτες.
Γρηγόρης Νικολόπουλος
Για όλους όσους ασχολούνται συστηματικά με τα οικονομικά, για όλους όσους ξεκάθαρα πιστεύουν ότι η Ελλάδα πρέπει να ανήκει στη Δύση και συγκεκριμένα στην Ευρώπη, για όλους όσους πιστεύουν ότι τα πράγματα έπρεπε να αλλάξουν και να εκσυγχρονιστούμε, οι σημερινές εξελίξεις είναι ευκαιρία για ένα καλύτερο μέλλον. Ο περιορισμός του δημοσίου τομέα, οι αποκρατικοποιήσεις, το άνοιγμα των αγορών, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, η αύξηση του ανταγωνισμού, η αύξηση της παραγωγικότητας, η πάταξη της φοροδιαφυγής, ο περιορισμός της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας, είναι μερικά από αυτά, που αφορούν την οικονομία και που θεωρούσαμε ότι είναι πλέον καιρός να γίνουν.
Το ερώτημα είναι : Μπορεί η χώρα να ανταπεξέλθει στις νέες συνθήκες μετά από αυτές τις αλλαγές; Και δεν εννοώ να μπορεί να ανταπεξέλθει με μικρό κόστος, αλλά αν μπορεί να ορθοποδήσει κάποια στιγμή, ακόμη και αν δεχτούμε ότι θα πληρώσει τεράστιο κόστος.
Απάντηση φυσικά στο ερώτημα δεν έχω, εκτός από την πεποίθηση ότι μια χώρα τόσο παλιά, που έχει αντέξει τόσα πολλά, τελικά θα επιβιώσει. Πώς και σε ποιό επίπεδο είναι άγνωστο. Το ζήτημα είναι ότι όλες αυτές οι στρεβλώσεις που υπήρχαν - και υπάρχουν ακόμη - όλα αυτά που θεωρούμε ότι πρέπει να αλλάξουν υπήρχαν για κάποιο λόγο. Όχι μόνο επειδή οι πολιτικές ηγεσίες από την επανάσταση του '21 και μετά ήταν ανίκανες και διεφθαρμένες, όχι μόνο επειδή ο λαός ήταν αγράμματος και εξίσου διεφθαρμένος με τις κυβερνήσεις, αλλά και επειδή αυτή η χώρα αυτού του μεγέθους, μετά από 400 χρόνια τουρκοκρατίας, δεν είχε τα φόντα, τις υποδομές, την κουλτούρα για να επιβιώσει σε ένα πολύ πιο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Και πάλι καλά πήγαμε μέχρι εδώ δεδομένων των συνθηκών διότι αν το καλοσκεφτεί κανείς η Ελλάδα έκανε πολλά και μεγάλα άλματα στην νεότερη ιστορία της. Το μεγάλο κράτος έπαιρνε τα λεφτά (επιδοτήσεις και δανεικά) από το εξωτερικό και τα μοίραζε ( με άδικο φυσικά και ρουσφετολογικό τρόπο σε όλους, λιγότερο ή περισσότερο). Αυτό τελείωσε.
Το ερώτημα είναι τι κάνουμε τώρα.
Για να επιβιώσουμε τώρα - ως λαός και πολίτες και όχι ως δημόσιος τομέας - πρέπει να γίνουμε παραγωγοί και εξαγωγείς. Πρέπει επίσης να μεταναστεύσουμε. Αυτά τα δυο μας μένουν να κάνουμε. Και αυτό διότι μην έχοντας δικό μας νόμισμα, δεν μπορούμε να τυπώσουμε ή να υποτιμήσουμε. Για να έχουμε περισσότερα ευρώ στην τσέπη μας πρέπει να τα πάρουμε από τους άλλους και εφόσον οι άλλοι ούτε μας δανείζουν ούτε μας χαρίζουν ευρώ, εμείς πρέπει να τους πουλάμε προιόντα και υπηρεσίες για να παίρνουμε τα ευρώ τους. Μπαίνουμε δηλαδή σε μια νέα - πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα εποχή - στην οποία εμείς πρέπει να παράγουμε και να πουλάμε στο εξωτερικό, πράγμα το οποίο δεν γνωρίζουμε πως γίνεται. Δεν το γνωρίζουμε διότι επί δεκαετίες δεν χρειαζόταν να το κάνουμε, αφού ζούσαμε με δανεικά και επιδοτήσεις. Για να το πετύχουμε πρέπει κατ' αρχήν να νιώσουμε την ανάγκη. Αυτό δεν θα αργήσει καθώς η ύφεση είναι καραμπινάτη και τα ρημάζει όλα. Καθώς όλα καταρρέουν θα γίνουμε φθηνότεροι. Οι αμοιβές θα πέφτουν διαρκώς. Οι τιμές των προιόντων και των υπηρεσιών μας επίσης θα αρχίσουν να πέφτουν ελλείψει ζήτησης - παρά την αύξηση των φόρων. Έτσι θα υλοποιηθεί αυτή η περίφημη "εσωτερική υποτίμηση". Στη διαδικασία φυσικά θα έχουμε θύματα. Επιχειρήσεις θα κλείνουν κατά χιλιάδες, εργαζόμενοι θα μένουν στο δρόμο κατά δεκάδες χιλιάδες, η ανεργία θα φτάσει σε επίπεδο ιστορικού ρεκόρ, η φτώχεια το ίδιο, οι κοινωνικές εκρήξεις θα είναι αναπόφευκτες καθώς ο λαός αντέχει τη φτώχεια, αλλά δεν θα αντέξει την πείνα αν η ύφεση βαθύνει τόσο πολύ.
Και εδώ μπαίνει το θέμα της μετανάστευσης, καθώς δουλειές δεν θα υπάρχουν. Οι νεότεροι και πιο μορφωμένοι θα φεύγουν στο εξωτερικό αναζητώντας δουλειές και ταυτόχρονα για τους ηλικιωμένους και τους λιγότερο μορφωμένους ή για αυτούς που λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων ή αντικειμένου δεν μπορούν να φύγουν εκτός Ελλάδος θα υπάρχει η εσωτερική μετανάστευση, δηλαδή η επιστροφή στο χωριό με στόχο την επιβίωση.
Αυτά θα γίνουν όχι λόγω του μνημονίου, αλλά είτε το εφαρμόσουμε είτε όχι, είτε μείνουμε στο ευρώ είτε γυρίσουμε στη δραχμή. Η μόνη περίπτωση να μην γίνουν σε τόσο μεγάλη έκταση είναι να αρχίσουν οι ξένοι πιστωτές να μας δανείζουν από φέτος, πράγμα το οποίο δεν φαίνεται ότι μπορεί να συμβεί.
Η άλλη περίπτωση είναι να συμβεί ένα θαύμα - πράγμα το οποίο σε αυτή τη μαγική χώρα που εφηύρε τον από μηχανής Θεό- δεν αποκλείεται. Η εξεύρεση π.χ. αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο και η εκμετάλλευση του από την Ελλάδα είναι ένα τέτοιο θαύμα. Η αλλαγή "εταίρων" και η υποτέλεια μας στους αμερικανούς αντί για τους ευρωπαίους με αντάλλαγμα αμερικανικές βάσεις είναι ένα άλλο τέτοιο θαύμα. Η εξυγίανση του δημοσίου τομέα και ο εντοπισμός των "λεφτών που υπάρχουν" είναι ένα άλλο θαύμα και ίσως κάποιοι φίλοι μπορούν να ελπίζουν και σε άλλα θαύματα. Μέχρι όμως να δούμε το θαύμα, πορευόμαστε με τη σκληρή πραγματικότητα.
Το άλλο το οποίο πρέπει να γνωρίζουμε και να είμαστε σίγουροι για αυτό, είναι ότι το κράτος δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Ούτε επιδοτήσεις μπορεί να δώσει, ούτε ανάπτυξη να δημιουργήσει, ούτε στο δημόσιο να μας προσλάβει. Ο καθένας πλέον είναι μόνος του και πρέπει να φτιάξει την τύχη του, ακόμη κι αν δεν ξέρει πώς. Θα μάθει στην πορεία. Ο στόχος μόνο είναι γνωστός: Ξένοι πελάτες. Μόνο από το εξωτερικό μπορούμε πλέον να πληρωθούμε.
Για όλους όσους ασχολούνται συστηματικά με τα οικονομικά, για όλους όσους ξεκάθαρα πιστεύουν ότι η Ελλάδα πρέπει να ανήκει στη Δύση και συγκεκριμένα στην Ευρώπη, για όλους όσους πιστεύουν ότι τα πράγματα έπρεπε να αλλάξουν και να εκσυγχρονιστούμε, οι σημερινές εξελίξεις είναι ευκαιρία για ένα καλύτερο μέλλον. Ο περιορισμός του δημοσίου τομέα, οι αποκρατικοποιήσεις, το άνοιγμα των αγορών, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων, η αύξηση του ανταγωνισμού, η αύξηση της παραγωγικότητας, η πάταξη της φοροδιαφυγής, ο περιορισμός της διαφθοράς και της γραφειοκρατίας, είναι μερικά από αυτά, που αφορούν την οικονομία και που θεωρούσαμε ότι είναι πλέον καιρός να γίνουν.
Το ερώτημα είναι : Μπορεί η χώρα να ανταπεξέλθει στις νέες συνθήκες μετά από αυτές τις αλλαγές; Και δεν εννοώ να μπορεί να ανταπεξέλθει με μικρό κόστος, αλλά αν μπορεί να ορθοποδήσει κάποια στιγμή, ακόμη και αν δεχτούμε ότι θα πληρώσει τεράστιο κόστος.
Απάντηση φυσικά στο ερώτημα δεν έχω, εκτός από την πεποίθηση ότι μια χώρα τόσο παλιά, που έχει αντέξει τόσα πολλά, τελικά θα επιβιώσει. Πώς και σε ποιό επίπεδο είναι άγνωστο. Το ζήτημα είναι ότι όλες αυτές οι στρεβλώσεις που υπήρχαν - και υπάρχουν ακόμη - όλα αυτά που θεωρούμε ότι πρέπει να αλλάξουν υπήρχαν για κάποιο λόγο. Όχι μόνο επειδή οι πολιτικές ηγεσίες από την επανάσταση του '21 και μετά ήταν ανίκανες και διεφθαρμένες, όχι μόνο επειδή ο λαός ήταν αγράμματος και εξίσου διεφθαρμένος με τις κυβερνήσεις, αλλά και επειδή αυτή η χώρα αυτού του μεγέθους, μετά από 400 χρόνια τουρκοκρατίας, δεν είχε τα φόντα, τις υποδομές, την κουλτούρα για να επιβιώσει σε ένα πολύ πιο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Και πάλι καλά πήγαμε μέχρι εδώ δεδομένων των συνθηκών διότι αν το καλοσκεφτεί κανείς η Ελλάδα έκανε πολλά και μεγάλα άλματα στην νεότερη ιστορία της. Το μεγάλο κράτος έπαιρνε τα λεφτά (επιδοτήσεις και δανεικά) από το εξωτερικό και τα μοίραζε ( με άδικο φυσικά και ρουσφετολογικό τρόπο σε όλους, λιγότερο ή περισσότερο). Αυτό τελείωσε.
Το ερώτημα είναι τι κάνουμε τώρα.
Για να επιβιώσουμε τώρα - ως λαός και πολίτες και όχι ως δημόσιος τομέας - πρέπει να γίνουμε παραγωγοί και εξαγωγείς. Πρέπει επίσης να μεταναστεύσουμε. Αυτά τα δυο μας μένουν να κάνουμε. Και αυτό διότι μην έχοντας δικό μας νόμισμα, δεν μπορούμε να τυπώσουμε ή να υποτιμήσουμε. Για να έχουμε περισσότερα ευρώ στην τσέπη μας πρέπει να τα πάρουμε από τους άλλους και εφόσον οι άλλοι ούτε μας δανείζουν ούτε μας χαρίζουν ευρώ, εμείς πρέπει να τους πουλάμε προιόντα και υπηρεσίες για να παίρνουμε τα ευρώ τους. Μπαίνουμε δηλαδή σε μια νέα - πρωτοφανή για τα ελληνικά δεδομένα εποχή - στην οποία εμείς πρέπει να παράγουμε και να πουλάμε στο εξωτερικό, πράγμα το οποίο δεν γνωρίζουμε πως γίνεται. Δεν το γνωρίζουμε διότι επί δεκαετίες δεν χρειαζόταν να το κάνουμε, αφού ζούσαμε με δανεικά και επιδοτήσεις. Για να το πετύχουμε πρέπει κατ' αρχήν να νιώσουμε την ανάγκη. Αυτό δεν θα αργήσει καθώς η ύφεση είναι καραμπινάτη και τα ρημάζει όλα. Καθώς όλα καταρρέουν θα γίνουμε φθηνότεροι. Οι αμοιβές θα πέφτουν διαρκώς. Οι τιμές των προιόντων και των υπηρεσιών μας επίσης θα αρχίσουν να πέφτουν ελλείψει ζήτησης - παρά την αύξηση των φόρων. Έτσι θα υλοποιηθεί αυτή η περίφημη "εσωτερική υποτίμηση". Στη διαδικασία φυσικά θα έχουμε θύματα. Επιχειρήσεις θα κλείνουν κατά χιλιάδες, εργαζόμενοι θα μένουν στο δρόμο κατά δεκάδες χιλιάδες, η ανεργία θα φτάσει σε επίπεδο ιστορικού ρεκόρ, η φτώχεια το ίδιο, οι κοινωνικές εκρήξεις θα είναι αναπόφευκτες καθώς ο λαός αντέχει τη φτώχεια, αλλά δεν θα αντέξει την πείνα αν η ύφεση βαθύνει τόσο πολύ.
Και εδώ μπαίνει το θέμα της μετανάστευσης, καθώς δουλειές δεν θα υπάρχουν. Οι νεότεροι και πιο μορφωμένοι θα φεύγουν στο εξωτερικό αναζητώντας δουλειές και ταυτόχρονα για τους ηλικιωμένους και τους λιγότερο μορφωμένους ή για αυτούς που λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων ή αντικειμένου δεν μπορούν να φύγουν εκτός Ελλάδος θα υπάρχει η εσωτερική μετανάστευση, δηλαδή η επιστροφή στο χωριό με στόχο την επιβίωση.
Αυτά θα γίνουν όχι λόγω του μνημονίου, αλλά είτε το εφαρμόσουμε είτε όχι, είτε μείνουμε στο ευρώ είτε γυρίσουμε στη δραχμή. Η μόνη περίπτωση να μην γίνουν σε τόσο μεγάλη έκταση είναι να αρχίσουν οι ξένοι πιστωτές να μας δανείζουν από φέτος, πράγμα το οποίο δεν φαίνεται ότι μπορεί να συμβεί.
Η άλλη περίπτωση είναι να συμβεί ένα θαύμα - πράγμα το οποίο σε αυτή τη μαγική χώρα που εφηύρε τον από μηχανής Θεό- δεν αποκλείεται. Η εξεύρεση π.χ. αξιοποιήσιμων κοιτασμάτων πετρελαίου στο Αιγαίο και η εκμετάλλευση του από την Ελλάδα είναι ένα τέτοιο θαύμα. Η αλλαγή "εταίρων" και η υποτέλεια μας στους αμερικανούς αντί για τους ευρωπαίους με αντάλλαγμα αμερικανικές βάσεις είναι ένα άλλο τέτοιο θαύμα. Η εξυγίανση του δημοσίου τομέα και ο εντοπισμός των "λεφτών που υπάρχουν" είναι ένα άλλο θαύμα και ίσως κάποιοι φίλοι μπορούν να ελπίζουν και σε άλλα θαύματα. Μέχρι όμως να δούμε το θαύμα, πορευόμαστε με τη σκληρή πραγματικότητα.
Το άλλο το οποίο πρέπει να γνωρίζουμε και να είμαστε σίγουροι για αυτό, είναι ότι το κράτος δεν μπορεί να μας βοηθήσει. Ούτε επιδοτήσεις μπορεί να δώσει, ούτε ανάπτυξη να δημιουργήσει, ούτε στο δημόσιο να μας προσλάβει. Ο καθένας πλέον είναι μόνος του και πρέπει να φτιάξει την τύχη του, ακόμη κι αν δεν ξέρει πώς. Θα μάθει στην πορεία. Ο στόχος μόνο είναι γνωστός: Ξένοι πελάτες. Μόνο από το εξωτερικό μπορούμε πλέον να πληρωθούμε.
Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010
Ο ακήρυχτος πόλεμος στην επιχειρηματικότητα.
Tου Αλεξη Παπαχελα
Οσο και να μειώσουμε τα ελλείμματα, όσο και αν περιορίσουμε τη σπατάλη και τη διαφθορά, δεν πρόκειται να βγούμε από το τούνελ αν δεν αλλάξουμε μυαλά. Τι χρειαζόμαστε επειγόντως; Δουλειές, νέες επιχειρήσεις, ανάπτυξη. Για να απελευθερωθεί το επιχειρηματικό δαιμόνιο του Ελληνα πρέπει, όμως, να σταματήσει ένας ακήρυχτος, ύπουλος, αλλά αποτελεσματικός πόλεμος εναντίον της επιχειρηματικότητος. Δεν θα είναι εύκολο, γιατί δύο γενιές μεγάλωσαν δαιμονοποιώντας το κέρδος, έστω και το υγιές και μη κρατικοδίαιτο.
Βασικό ανασχετικό ρόλο παίζει το κράτος, από τους υπαλλήλους των υπουργείων έως την τελευταία υπηρεσία της πολεοδομίας ή της αρχαιολογίας. Η συντριπτική τους πλειονότητα είναι προσηλωμένη σε ένα πράγμα: πώς θα κάνουν όσο πιο δύσκολη γίνεται τη ζωή ενός επενδυτή ή επιχειρηματία. Οι νόμοι μας εξυπηρετούν απόλυτα όποιον δημόσιο υπάλληλο θέλει να τορπιλίσει μια επένδυση, γιατί είναι περίπλοκοι, ασαφείς και επικαλυπτόμενοι. Ρωτήστε οιονδήποτε επενδυτή τι έχει τραβήξει και γιατί συχνά καταλήγει στο συμπέρασμα πως η καλύτερη δουλειά στην Ελλάδα είναι μια αντιπροσωπεία ή κάτι που δεν έχει ρίσκο ή παραγωγή. Θα μου πείτε πώς θα πείσουμε εφοριακούς, στελέχη της πολεοδομίας, αρχαιολόγους κ.λπ. κ.λπ. να αρχίσουν να βλέπουν θετικά το επιχειρείν όταν έχουν μειωθεί δραματικά οι αποδοχές τους και δεν βλέπουν και με το καλύτερο μάτι κάποιον που «πάει για να βγάλει φράγκα». Χωρίς φράγκα, όμως, και δημιουργία πλούτου είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι τα παιδιά τους και τα παιδιά μας θα ζήσουν σε μια Ελλάδα περασμένων δεκαετιών. Οι πολιτικοί οφείλουν άμεσα να απλοποιήσουν τις διαδικασίες και να περιορίσουν τη δυνατότητα κάθε μικρού δυνάστη στο Δημόσιο να μπλοκάρει αδιακρίτως κάθε επένδυση. Αλλά οφείλουν, όσο γίνεται, να εκπαιδεύσουν τους υπαλλήλους του κράτους ώστε να μη βλέπουν τον επιχειρηματία ως εχθρό ή ως «αγελάδα» για άρμεγμα.
Σημαντικό, υπ’ αυτήν την έννοια, είναι να αλλάξουν μυαλά και ορισμένοι στη Δικαιοσύνη, που μπερδεύουν τις προσωπικές τους εμμονές και ιδεολογικές προτιμήσεις με την εφαρμογή του νόμου. Βεβαίως, η Πολιτεία έχει υποχρέωση να κάνει χωροταξικά σχέδια και ό, τι άλλο χρειάζεται, αλλά και η Δικαιοσύνη πρέπει να ζυγίσει την ισορροπία μεταξύ της προστασίας του πελαργού έναντι της προστασίας θέσεων εργασίας.
Μυαλά θα έπρεπε να αλλάξουμε και εμείς, στα μέσα ενημέρωσης, που έχουμε υιοθετήσει ευκολόπεπτες καραμέλες, κλισέ και αρνητικά στερεότυπα για τους επιχειρηματίες. Είναι απίστευτο πόσο εύκολα ένας δημοσιογράφος υιοθετεί μια καταγγελία εναντίον μιας εταιρείας χωρίς καν να την εξακριβώσει, γιατί θεωρεί ότι το δίκιο αποκλείεται ποτέ να είναι με την πλευρά του επιχειρηματία. Τα μέσα ενημέρωσης έχουν τεράστια ευθύνη για το κτήνος του λαϊκισμού, που το εξέθρεψαν, το χάιδεψαν και το χαϊδεύουν ακόμη.
Tούτων λεχθέντων, πρέπει, βέβαια, να πούμε ότι κι ένα μεγάλο κομμάτι του ιδιωτικού τομέα έδωσε κάθε δυνατή λαβή για να δημιουργηθούν αρνητικά στερεότυπα. Είναι εξοργιστικό να βλέπεις τράπεζες που χρηματοδότησαν θνησιγενείς, άρρωστες «επενδύσεις» να προσπαθούν να τις κρατήσουν ζωντανές, πρώτον, επειδή οι ιδιοκτήτες είναι κολλητοί τους και, δεύτερον, για να καλύψουν τυχόν δικές τους σοβαρές εμπλοκές. Σε βγάζει από τα ρούχα σου να ξέρεις πόσα δισ. ευρώ είναι παρκαρισμένα ασφαλώς στην Ελβετία από όσους κατάκλεψαν το ελληνικό Δημόσιο με την πειρατεία του ΟΠΑΠ επί χρόνια, τις αμυντικές δαπάνες για «πατριωτικούς» σκοπούς, τις προμήθειες στα νοσοκομεία ή τις κομπίνες στις ασφαλιστικές εταιρείες με τη συγκάλυψη πολλών πολιτικών. Μακάρι να βρεθούν και να πληρώσουν όλοι αυτοί οι νεόπλουτοι κύριοι, που λεηλάτησαν την Ελλάδα και βοήθησαν στο να δαιμονοποιηθεί το κέρδος και να δοξαστεί η λαμογιά.
Το ζητούμενο, όμως, είναι να πάρει τα πάνω του το δυναμικό και υγιές κομμάτι της επιχειρηματικότητας, που σήμερα ασφυκτιά και πληρώνει τα σπασμένα άλλων. Μόνον έτσι θα έχουμε ανάπτυξη και δουλειές. Για να γίνει αυτό, όμως, πρέπει να σταματήσει άμεσα ο μεγάλος, ακήρυχτος πόλεμος στην ελληνική επιχειρηματικότητα.
Οσο και να μειώσουμε τα ελλείμματα, όσο και αν περιορίσουμε τη σπατάλη και τη διαφθορά, δεν πρόκειται να βγούμε από το τούνελ αν δεν αλλάξουμε μυαλά. Τι χρειαζόμαστε επειγόντως; Δουλειές, νέες επιχειρήσεις, ανάπτυξη. Για να απελευθερωθεί το επιχειρηματικό δαιμόνιο του Ελληνα πρέπει, όμως, να σταματήσει ένας ακήρυχτος, ύπουλος, αλλά αποτελεσματικός πόλεμος εναντίον της επιχειρηματικότητος. Δεν θα είναι εύκολο, γιατί δύο γενιές μεγάλωσαν δαιμονοποιώντας το κέρδος, έστω και το υγιές και μη κρατικοδίαιτο.
Βασικό ανασχετικό ρόλο παίζει το κράτος, από τους υπαλλήλους των υπουργείων έως την τελευταία υπηρεσία της πολεοδομίας ή της αρχαιολογίας. Η συντριπτική τους πλειονότητα είναι προσηλωμένη σε ένα πράγμα: πώς θα κάνουν όσο πιο δύσκολη γίνεται τη ζωή ενός επενδυτή ή επιχειρηματία. Οι νόμοι μας εξυπηρετούν απόλυτα όποιον δημόσιο υπάλληλο θέλει να τορπιλίσει μια επένδυση, γιατί είναι περίπλοκοι, ασαφείς και επικαλυπτόμενοι. Ρωτήστε οιονδήποτε επενδυτή τι έχει τραβήξει και γιατί συχνά καταλήγει στο συμπέρασμα πως η καλύτερη δουλειά στην Ελλάδα είναι μια αντιπροσωπεία ή κάτι που δεν έχει ρίσκο ή παραγωγή. Θα μου πείτε πώς θα πείσουμε εφοριακούς, στελέχη της πολεοδομίας, αρχαιολόγους κ.λπ. κ.λπ. να αρχίσουν να βλέπουν θετικά το επιχειρείν όταν έχουν μειωθεί δραματικά οι αποδοχές τους και δεν βλέπουν και με το καλύτερο μάτι κάποιον που «πάει για να βγάλει φράγκα». Χωρίς φράγκα, όμως, και δημιουργία πλούτου είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι τα παιδιά τους και τα παιδιά μας θα ζήσουν σε μια Ελλάδα περασμένων δεκαετιών. Οι πολιτικοί οφείλουν άμεσα να απλοποιήσουν τις διαδικασίες και να περιορίσουν τη δυνατότητα κάθε μικρού δυνάστη στο Δημόσιο να μπλοκάρει αδιακρίτως κάθε επένδυση. Αλλά οφείλουν, όσο γίνεται, να εκπαιδεύσουν τους υπαλλήλους του κράτους ώστε να μη βλέπουν τον επιχειρηματία ως εχθρό ή ως «αγελάδα» για άρμεγμα.
Σημαντικό, υπ’ αυτήν την έννοια, είναι να αλλάξουν μυαλά και ορισμένοι στη Δικαιοσύνη, που μπερδεύουν τις προσωπικές τους εμμονές και ιδεολογικές προτιμήσεις με την εφαρμογή του νόμου. Βεβαίως, η Πολιτεία έχει υποχρέωση να κάνει χωροταξικά σχέδια και ό, τι άλλο χρειάζεται, αλλά και η Δικαιοσύνη πρέπει να ζυγίσει την ισορροπία μεταξύ της προστασίας του πελαργού έναντι της προστασίας θέσεων εργασίας.
Μυαλά θα έπρεπε να αλλάξουμε και εμείς, στα μέσα ενημέρωσης, που έχουμε υιοθετήσει ευκολόπεπτες καραμέλες, κλισέ και αρνητικά στερεότυπα για τους επιχειρηματίες. Είναι απίστευτο πόσο εύκολα ένας δημοσιογράφος υιοθετεί μια καταγγελία εναντίον μιας εταιρείας χωρίς καν να την εξακριβώσει, γιατί θεωρεί ότι το δίκιο αποκλείεται ποτέ να είναι με την πλευρά του επιχειρηματία. Τα μέσα ενημέρωσης έχουν τεράστια ευθύνη για το κτήνος του λαϊκισμού, που το εξέθρεψαν, το χάιδεψαν και το χαϊδεύουν ακόμη.
Tούτων λεχθέντων, πρέπει, βέβαια, να πούμε ότι κι ένα μεγάλο κομμάτι του ιδιωτικού τομέα έδωσε κάθε δυνατή λαβή για να δημιουργηθούν αρνητικά στερεότυπα. Είναι εξοργιστικό να βλέπεις τράπεζες που χρηματοδότησαν θνησιγενείς, άρρωστες «επενδύσεις» να προσπαθούν να τις κρατήσουν ζωντανές, πρώτον, επειδή οι ιδιοκτήτες είναι κολλητοί τους και, δεύτερον, για να καλύψουν τυχόν δικές τους σοβαρές εμπλοκές. Σε βγάζει από τα ρούχα σου να ξέρεις πόσα δισ. ευρώ είναι παρκαρισμένα ασφαλώς στην Ελβετία από όσους κατάκλεψαν το ελληνικό Δημόσιο με την πειρατεία του ΟΠΑΠ επί χρόνια, τις αμυντικές δαπάνες για «πατριωτικούς» σκοπούς, τις προμήθειες στα νοσοκομεία ή τις κομπίνες στις ασφαλιστικές εταιρείες με τη συγκάλυψη πολλών πολιτικών. Μακάρι να βρεθούν και να πληρώσουν όλοι αυτοί οι νεόπλουτοι κύριοι, που λεηλάτησαν την Ελλάδα και βοήθησαν στο να δαιμονοποιηθεί το κέρδος και να δοξαστεί η λαμογιά.
Το ζητούμενο, όμως, είναι να πάρει τα πάνω του το δυναμικό και υγιές κομμάτι της επιχειρηματικότητας, που σήμερα ασφυκτιά και πληρώνει τα σπασμένα άλλων. Μόνον έτσι θα έχουμε ανάπτυξη και δουλειές. Για να γίνει αυτό, όμως, πρέπει να σταματήσει άμεσα ο μεγάλος, ακήρυχτος πόλεμος στην ελληνική επιχειρηματικότητα.
Ξεχάσαμε ποιοί είμαστε.
Η μεγάλη επέλαση απέναντι στον τρόπο ζωής μας και στην κουλτούρα της διασκέδασής μας, την αστική, δυνάμωσε κάπου γύρω στο 1992-93 και κορυφώθηκε κάπου γύρω στο 1995-97.
Μέχρι τότε στους πάγκους των πλανόδιων με τις κασέτες εύρισκες λαϊκούς και ρεμπέτες, ροκ, Σαββόπουλο, Ασιμο ίσως, και τέτοια. Μετά, και με την έλευση του CD και την καθιέρωση της ελεύθερης, δεν ξέρω από τι, τηλεόρασης, το πράγμα χάλασε πολύ. Μα πάρα πολύ.
Βέβαια και πριν από αυτά είχαμε μια “κουλτουριάρικη” επέλαση με “κοντσέρτα για αρκούδες”, αμπέχωνα, δήθεν επανάσταση, δήθεν σοσιαλισμός και τα παρόμοια, αλλά η λαϊκή ψυχή ζούσε ακόμη. Μετά ξέφυγε η κατάσταση. Ξέφυγαν και οι ελπίδες μας, μακριά σαν πουλάκια.
Λουσάτοι “ερμηνευτές” και “ερμηνεύτριες”, διάφοροι γυαλιστεροί, που περνούσαν για νομιμοποίηση στην λαϊκή συνείδηση ακόμη και ως καλεσμένοι από σοβαρές τηλεοπτικές εκπομπές, άλωσαν τα γούστα και την αισθητική, των νέων κυρίως, που ήδη είχε δεχθεί σοβαρά χτυπήματα. Και μαζί την ιδεολογία τους για την ζωή. Εως εξαφανίσεως.
Τα μαγαζάκια των 150 καθισμάτων με την λαϊκή κομπανία, όπου πηγαινες με τα ρούχα που φορούσες στο σπίτι, εξαφανίστηκαν. Εκλεισαν.
Την θέση τους πήραν τεράστιοι χώροι, πολυ-χώροι διασκέδασης και άντε-μην-πω, όπου ορθιοι (ορθάδικα) ή πάνω σε βαρέλια (βαρελάδικα), αρχικά, 2 με τρεις χιλιάδες νέοι, φορώντας οτι καλύτερο και ακριβώτερο είχαν (19 χρονες κοπέλλες, σαν τα κρύα τα νερά, βαμμένες ως φύλαρχοι του Αμαζονίου), διασκέδαζαν μέσα σε έναν παροξυσμό ντεσιμπέλ, που απαγόρευε οποιαδήποτε επαφή. Με τα φώτα να εναλλάσσονται σε χιλιοστά του δευτερολέπτου και την συνείδηση να παραδίνεται αμαχητί.
Το περιτύλιγμα νίκησε το περιεχόμενο.
Οι γονείς είχαν ήδη παραδώσει την ανατροφή των παιδιών τους στην τηλεόραση, και τα παιδιά τους τώρα, μεγαλωμένα από την ολέθρια αυτή τροφό, έκαναν μεταπτυχιακά στην εξατομίκευση, το πρωτάθλημα του εγώ και της επίδειξης και στην διάρρηξη κάθε κοινωνικής σύνδεσης. Η έννοια της κοινωνικής ευθύνης και του χρέους απέναντι στον άλλο, τα ιδανικά για καλυτέρευση και προκοπή όλης της κοινωνίας, εξορίστηκαν από συζητήσεις, σκέψεις και παρέες. Εξαφανίστηκαν και οι παρέες, με την παλιά έννοια.
Η αναστροφή αξιών ολοκληρώθηκε. Ευμάρεια και κενότης. Αντικατέστησαν τον “πολιτικό ινστρούχτορα” και το αμπέχωνο της προηγουμένης περιόδου. Το οποίο όμως δεν είχε μπορέσει να μας κάνει τόση ζημιά. Στη νεολαία, ζημιά. Διότι πολλοί από κείνους τους αμπεχωνίτες, έγιναν στελέχια κομματικά και οικονομικά, κατέληξαν golden boys που πυρπόλησαν τις ελπίδες της πατρίδας για κάτι καλύτερο, βάζοντας ως υψηλό στόχο ζωής ένα Καγιέν και μια πισίνα, και μας έφεραν ως εδώ.
Είθε να ξαναγυρίσουμε στις υπόγειες ταβέρνες, όπου βραχνές τραγουδίστριες, ντυμένες με ένα απλό τζην, θα γίνουν οι αδέξιες ιέρειές μας, σε μια αναβάπτισή μας στην παλιά μας εκείνη συλλογικότητα που χάσαμε.
Ισως αυτά τα κοινά τραπέζια, που δεν στοιχίζουν και μισό μισθό, να μας ξαναδιδάξουν πως να είμαστε έλληνες.
Η αρετή πάντα θα σιγοκαίει μέσα στην ελληνική ψυχή.
Και ο ήρωας θα κρύβεται μέσα μας όσο νομίζει ότι είναι ντεμοντέ η παρουσία του.
Θα τον πείσουμε σιγά σιγά να επανεμφανιστεί.
Μέχρι τότε στους πάγκους των πλανόδιων με τις κασέτες εύρισκες λαϊκούς και ρεμπέτες, ροκ, Σαββόπουλο, Ασιμο ίσως, και τέτοια. Μετά, και με την έλευση του CD και την καθιέρωση της ελεύθερης, δεν ξέρω από τι, τηλεόρασης, το πράγμα χάλασε πολύ. Μα πάρα πολύ.
Βέβαια και πριν από αυτά είχαμε μια “κουλτουριάρικη” επέλαση με “κοντσέρτα για αρκούδες”, αμπέχωνα, δήθεν επανάσταση, δήθεν σοσιαλισμός και τα παρόμοια, αλλά η λαϊκή ψυχή ζούσε ακόμη. Μετά ξέφυγε η κατάσταση. Ξέφυγαν και οι ελπίδες μας, μακριά σαν πουλάκια.
Λουσάτοι “ερμηνευτές” και “ερμηνεύτριες”, διάφοροι γυαλιστεροί, που περνούσαν για νομιμοποίηση στην λαϊκή συνείδηση ακόμη και ως καλεσμένοι από σοβαρές τηλεοπτικές εκπομπές, άλωσαν τα γούστα και την αισθητική, των νέων κυρίως, που ήδη είχε δεχθεί σοβαρά χτυπήματα. Και μαζί την ιδεολογία τους για την ζωή. Εως εξαφανίσεως.
Τα μαγαζάκια των 150 καθισμάτων με την λαϊκή κομπανία, όπου πηγαινες με τα ρούχα που φορούσες στο σπίτι, εξαφανίστηκαν. Εκλεισαν.
Την θέση τους πήραν τεράστιοι χώροι, πολυ-χώροι διασκέδασης και άντε-μην-πω, όπου ορθιοι (ορθάδικα) ή πάνω σε βαρέλια (βαρελάδικα), αρχικά, 2 με τρεις χιλιάδες νέοι, φορώντας οτι καλύτερο και ακριβώτερο είχαν (19 χρονες κοπέλλες, σαν τα κρύα τα νερά, βαμμένες ως φύλαρχοι του Αμαζονίου), διασκέδαζαν μέσα σε έναν παροξυσμό ντεσιμπέλ, που απαγόρευε οποιαδήποτε επαφή. Με τα φώτα να εναλλάσσονται σε χιλιοστά του δευτερολέπτου και την συνείδηση να παραδίνεται αμαχητί.
Το περιτύλιγμα νίκησε το περιεχόμενο.
Οι γονείς είχαν ήδη παραδώσει την ανατροφή των παιδιών τους στην τηλεόραση, και τα παιδιά τους τώρα, μεγαλωμένα από την ολέθρια αυτή τροφό, έκαναν μεταπτυχιακά στην εξατομίκευση, το πρωτάθλημα του εγώ και της επίδειξης και στην διάρρηξη κάθε κοινωνικής σύνδεσης. Η έννοια της κοινωνικής ευθύνης και του χρέους απέναντι στον άλλο, τα ιδανικά για καλυτέρευση και προκοπή όλης της κοινωνίας, εξορίστηκαν από συζητήσεις, σκέψεις και παρέες. Εξαφανίστηκαν και οι παρέες, με την παλιά έννοια.
Η αναστροφή αξιών ολοκληρώθηκε. Ευμάρεια και κενότης. Αντικατέστησαν τον “πολιτικό ινστρούχτορα” και το αμπέχωνο της προηγουμένης περιόδου. Το οποίο όμως δεν είχε μπορέσει να μας κάνει τόση ζημιά. Στη νεολαία, ζημιά. Διότι πολλοί από κείνους τους αμπεχωνίτες, έγιναν στελέχια κομματικά και οικονομικά, κατέληξαν golden boys που πυρπόλησαν τις ελπίδες της πατρίδας για κάτι καλύτερο, βάζοντας ως υψηλό στόχο ζωής ένα Καγιέν και μια πισίνα, και μας έφεραν ως εδώ.
Είθε να ξαναγυρίσουμε στις υπόγειες ταβέρνες, όπου βραχνές τραγουδίστριες, ντυμένες με ένα απλό τζην, θα γίνουν οι αδέξιες ιέρειές μας, σε μια αναβάπτισή μας στην παλιά μας εκείνη συλλογικότητα που χάσαμε.
Ισως αυτά τα κοινά τραπέζια, που δεν στοιχίζουν και μισό μισθό, να μας ξαναδιδάξουν πως να είμαστε έλληνες.
Η αρετή πάντα θα σιγοκαίει μέσα στην ελληνική ψυχή.
Και ο ήρωας θα κρύβεται μέσα μας όσο νομίζει ότι είναι ντεμοντέ η παρουσία του.
Θα τον πείσουμε σιγά σιγά να επανεμφανιστεί.
Πέμπτη 16 Δεκεμβρίου 2010
Το Μνημόνιο αντιγράφει το ιδρυτικό λάθος του ευρώ.
Το Μνημόνιο αντιγράφει το ιδρυτικό λάθος του ευρώ
Dino Koutsolioutsos
Το καταστροφικό χρέος που απειλεί να βουλιάξει την Ελλάδα σε πολλά χρόνια ανελέητης φτώχιας οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, ενδογενείς και εξωγενείς. Πρωτεύων εξωγενής παράγων ήτανε η επιλογή των ιδρυτών του ευρώ, να δώσουν πρώτη προτεραιότητα στην ισοπέδωση του καταναλωτικού τιμάριθμου της Ευρωζώνης, ανεβάζοντας το κοινό νόμισμα στο υψηλό (σκληρό) επίπεδο του Γερμανικού μάρκου, ενώ έδωσαν δεύτερη προτεραιότητα στην οικονομική και βιομηχανικἠ ανάπτυξη των φτωχότερων κρατών της Ευρωζώνης.
Η φύση της Ευρωζώνης, μέσα στο πλαίσιο τού ευρωπαϊκού καπιταλισμού, απαιτούσε και απαιτεί μια αγορά με δύο αναγκαία συστατικά. Έναν ενιαίο τιμάριθμο σε όλα τα κράτη μέλη και ένα εύπορο καταναλωτικό κοινό, ικανό να αγοράζει τα made in Europe καταναλωτικά προϊόντα. Ο αδύναμος κρίκος δημιουργήθηκε επειδή το ισχυρό επιχειρηματικό κεφάλαιο που κατοικοεδρεύει στις δυνατές οικονομίες της Ευρώπης πίεσε τούς πολιτικούς ιδρυτές της Ευρωζώνης να δώσουν άμεση προτεραιότητα στην δική τους ανάπτυξη, που απαιτούσε άμεση επέκταση της καταναλωτικής αγοράς, και όχι στην ανάπτυξη των φτωχότερων κρατών, που προϋπέθετε αύξηση της εξαγωγικής βιομηχανικής παραγωγής και παραγωγικότητας.
Η επιλογή αυτή επιδείνωσε σημαντικά την κατάσταση καθώς ο πρώτος στόχος του κοινού τιμάριθμου πραγματοποιήθηκε σε σχετικά πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ η ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής και παραγωγικότητας των φτωχότερων κρατών βρίσκεται ακόμα στα σκαριά, και σε μερικές περιπτώσεις, σαν την Ελλάδα, δεν ξεκίνησε ποτέ.
Πέραν όμως της ιδιαιτερότητας των ενδογενών προβλημάτων της Ελληνικής κοινωνίας, που αποτελούν από μόνα τους τεράστια τροχοπέδη στην ανάπτυξη, υπήρξε και ένας άλλος λόγος, γιατί μία χώρα σαν την Ελλάδα βρέθηκε σε σχετικά μικρό διάστημα με ένα απίστευτο χρέος. Οι πολίτες και η πολιτεία βρεθήκαν από την μία μέρα στην άλλη αντιμέτωποι με έναν τιμάριθμο που δεν ανταποκρινόταν στην αγοραστική τους δυνατότητα. Είναι πια μυθικό το παράδειγμα της τιμής του καφέ, (ένα ευρύτατα καταναλωτικό αγαθό στην Ελλάδα), που ανέβηκε από 200 δραχμές, δηλαδή λιγότερο από μισό ευρώ, στα 4 ευρώ!
Ο ίδιος ο συγγραφέας αυτού του άρθρου, ελληνοαμερικανός μεσοαστός, είδε την Ελλάδα στις ετήσιες διακοπές του να μεταμορφώνεται μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, από μία φτηνή χώρα, όπου το δολάριο είχε μεγάλη αγοραστική δύναμη, σε μία χώρα, που ήτανε τόσο ακριβή, ώστε εάν δεν υπήρχε η γενναιόδωρη συμπαράσταση συγγενών και φίλων να του παρέχουν σπίτια και να τον κερνούν συνεχώς στις ταβέρνες, να μην μπορεί να την επισκέπτεται.
Ακόμα και εάν κανείς δεν υπολογίσει την υψηλότερη ρήτρα του ευρώ έναντι του δολαρίου, και συγκρίνει τα δυο νομίσματα, η ζωή στην μεγαλούπολη του Λος Άντζελες είναι κατά εν τρίτον, τουλάχιστον, φτηνότερη από την ζωή στην Αθήνα, με εξαίρεση μόνο, του ενοικίου κατοικίας.
Εξ ίσου αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι όταν ο υπογράφων άρχισε να διαμαρτύρεται δυνατά για την σημαντική άνοδο των τιμών, συνάντησε ελάχιστη κατανόηση από συγγενείς και φίλους. Προφανώς οι έλληνες αντιμετώπιζαν την τεράστια αλλαγή με δύο συμπληρωματικά βοηθήματα: πρώτον είχαν πιο πολλά λεφτά στην διάθεση τους, και δεύτερον, έδειχναν απάθεια ή απώλεια μνήμης, καθώς συνήθιζαν στην καθημερινότητα της ανόδου του τιμάριθμου.
Ετσι λοιπόν εξηγείται γιατί η ελληνική πολιτεία συνέχιζε να παίρνει φτηνά ευρωπαϊκά δάνεια για να είναι σε θέση να μεγαλώνει την εργασιακή αγορά, κυρἰως στον δημόσιο τομέα, και να προσφέρει πληθωρικές αυξήσεις μισθών, που με την σειρά τους ανέβαζαν τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, με άμεσο αποτέλεσμα να πέσει η ανταγωνιστικότητα της ελληνικἠς οικονομίας κατά 25% τα τελευταία 10 χρόνια, όπως δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει ο κ. Στρος-Καν στην τελευταία του επίσκεψη στην Αθήνα.
Το ιδρυτικό λάθος του ευρώ ήταν, λοιπόν, ότι, ανεβάζοντας τον τιμάριθμο της Ευρωζώνης στο πανύψηλο επίπεδο του Γερμανικού μάρκου, πριν προλάβουν τα φτωχότερα κράτη της περιφέρειας να ανεβάσουν το οικονομικό και βιοτικό επίπεδο των πολιτών τους, ανάγκασε και τους ιδιώτες και τις κυβερνήσεις τους να καταφύγουν απερίσκεπτα στα φτηνά δάνεια που προσέφεραν αφειδώς τα τραπεζιτικά κεφάλαια των πλουσίων μελών, βλέπε Γερμανία, Γαλλία, κ.λ.π.
Ετσι, δημιουργήθηκε ο αυτοκαταστροφικός κύκλος της Ζώνης του Ευρώ, που μαστίζει την Κοινότητα αυτόν τον καιρό αναζητώντας, επιτακτικά μία λύση. Μέσα στην τελευταία δωδεκαετία, από την γέννηση του ευρώ, ο οικονομικός κύκλος της Κοινότητας έστελνε καταναλωτικά αγαθά από το κέντρο (των πλουσίων χωρών), στην περιφέρεια, που τα αγόραζαν, επιστρέφοντας δισεκατομμύρια ευρώ στα κράτη του σκληρού πυρήνα, του οποίου οι τράπεζες, με τις σειρά τους, έδιναν δάνεια με χαμηλά επιτόκια στους πολίτες και στις κυβερνήσεις των φτωχών κρατών της περιφερείας για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής καταναλωτικής κοινωνίας.
Το θετικό αποτέλεσμα ήταν μια σημαντική άνοδος του βιοτικού επιπέδου όλων των κρατών της Ευροζώνης. Από την άλλη μεριά, το αρνητικό αποτέλεσμα ήταν ότι τα κράτη της περιφέρειας βρεθήκαν να χρωστάνε πολλά λεφτά είτε στις τράπεζες, είτε στα κράτη του σκληρού πυρήνα. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα! Είτε τα κράτη της περιφέρειας θα δυστυχήσουν για πολλά χρόνια ξεπληρώνοντας τα χρέη, είτε οι οικονομίες των κρατών του πυρήνα θα πάθουν μεγάλη καταστροφή, αν τα χρέη της περιφέρειας δεν πληρωθούν.
Το Μνημόνιο, τώρα, καθώς σχεδιάστηκε από παρόμοιες κεφαλαιοκρατικές δυνάμεις, (αυτήν την φορά του τραπεζιτικού κεφαλαίου), κάνει ένα παρόμοιο λάθος στο σχέδιό του. Στην προσπάθεια, υποτίθεται, να βοηθήσει μία χώρα σαν την Ελλάδα να ορθοποδήσει οικονομικά, επέλεξε να χαμηλώσει την καταναλωτική δύναμη του ελληνικού λαού κατά ένα μεγάλο, σχεδόν αβάσταχτο, ποσοστό, με αντικειμενικό σκοπό να διορθώσει τα δημοσιονομικά, σαν πρωταρχικό βήμα.
Το μεγάλο λάθος για δεύτερη φορά είναι, ότι η οικονομική ανάπτυξη έλαβε πάλι δευτερεύουσα σημασία, και, ακόμα χειρότερα, δευτερεύουσα χρονική προτεραιότητα. Ετσι, ο έλληνας πολίτης ξαναζεί το ίδιο προβληματικό σενάριο με εκείνο της ίδρυσης του ευρώ πριν μερικά χρόνια. Η συγκυρία της μεγάλης ανεργίας, των χαμηλότερων μισθών και των ακόμα πιο υψηλών τιμών λόγω των νέων φόρων, έχει καταστήσει τον καθημερινό βίο του μέσου πολίτη οικονομικά αβίωτο.
Την πρώτη φορά, με την ίδρυση τού ευρώ, ο πολίτης κατέφυγε στά δάνεια. Αυτήν την φορά δάνεια δεν υπάρχουν. Άρα στα επόμενα μερικά χρόνια, έως ότου να γίνει η ελληνική οικονομία πάλι ανταγωνιστική, το μεγάλο πρόβλημα και ερωτηματικό είναι το που θα καταφύγει ο μέσος πολίτης αυτήν την φορά. Στην αποχή από τις κάλπες, στις διαδηλώσεις στους δρόμους, ή αλλού;
Εν κατακλείδι, μπορεί να περιγράψει κανείς τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό ως εξής. Έιναι ένα οικονομικό και κοινωνικό σύστημα με τέσσερεις βασικές κοινωνικές δυνάμεις. Τους ψηφοφόρους, τους πολιτικούς, το επιχειρηματικό κεφάλαιο, και το τραπεζικό κεφάλαιο. Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, (αντίθετα με τον αμερικανικό, εις τον οποίον, εδώ και μία γενιά, τουλάχιστον, τα δύο κεφάλαια, το επιχειρηματικό και το τραπεζιτικό, έχουν πλήρως εξαγοράσει τούς πολιτικούς και τα μήντια), εξακολουθεί, ειλικρινά να ενδιαφέρεται για την ποιοτική ζωή όλου του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Αλλά, και μερικές φορές αυτό το «αλλά» είναι πολύ σημαντικό, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δίνουν το προβάδισμα στις δυνάμεις του κεφαλαίου, έναντι των αναγκών των πολιτών. Στην περίπτωση της ίδρυσης του ευρώ, το προβάδισμα δόθηκε στο επιχειρηματικό κεφάλαιο, και ένεκα τούτου, οι πρώτοι, και μεγάλοι κερδισμένοι ήτανε οι μεγάλες βιομηχανίες του σκληρού πυρήνα. Στην περίπτωση του Μνημονίου και του Συμφώνου Διάσωσης, το προβάδισμα δίνεται στο τραπεζικό κεφάλαιο, με την εντολή, όπως αυτή είναι διατυπωμένη ξεκάθαρα μέσα στο ελληνικό Μνημόνιο, να σωθούν πρώτα οι τράπεζες, και μετά όλοι οι άλλοι.
Αν θέλουμε, ας κάνουμε και αλλιώς!
Dino Koutsolioutsos
Το καταστροφικό χρέος που απειλεί να βουλιάξει την Ελλάδα σε πολλά χρόνια ανελέητης φτώχιας οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, ενδογενείς και εξωγενείς. Πρωτεύων εξωγενής παράγων ήτανε η επιλογή των ιδρυτών του ευρώ, να δώσουν πρώτη προτεραιότητα στην ισοπέδωση του καταναλωτικού τιμάριθμου της Ευρωζώνης, ανεβάζοντας το κοινό νόμισμα στο υψηλό (σκληρό) επίπεδο του Γερμανικού μάρκου, ενώ έδωσαν δεύτερη προτεραιότητα στην οικονομική και βιομηχανικἠ ανάπτυξη των φτωχότερων κρατών της Ευρωζώνης.
Η φύση της Ευρωζώνης, μέσα στο πλαίσιο τού ευρωπαϊκού καπιταλισμού, απαιτούσε και απαιτεί μια αγορά με δύο αναγκαία συστατικά. Έναν ενιαίο τιμάριθμο σε όλα τα κράτη μέλη και ένα εύπορο καταναλωτικό κοινό, ικανό να αγοράζει τα made in Europe καταναλωτικά προϊόντα. Ο αδύναμος κρίκος δημιουργήθηκε επειδή το ισχυρό επιχειρηματικό κεφάλαιο που κατοικοεδρεύει στις δυνατές οικονομίες της Ευρώπης πίεσε τούς πολιτικούς ιδρυτές της Ευρωζώνης να δώσουν άμεση προτεραιότητα στην δική τους ανάπτυξη, που απαιτούσε άμεση επέκταση της καταναλωτικής αγοράς, και όχι στην ανάπτυξη των φτωχότερων κρατών, που προϋπέθετε αύξηση της εξαγωγικής βιομηχανικής παραγωγής και παραγωγικότητας.
Η επιλογή αυτή επιδείνωσε σημαντικά την κατάσταση καθώς ο πρώτος στόχος του κοινού τιμάριθμου πραγματοποιήθηκε σε σχετικά πολύ μικρό χρονικό διάστημα, ενώ η ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής και παραγωγικότητας των φτωχότερων κρατών βρίσκεται ακόμα στα σκαριά, και σε μερικές περιπτώσεις, σαν την Ελλάδα, δεν ξεκίνησε ποτέ.
Πέραν όμως της ιδιαιτερότητας των ενδογενών προβλημάτων της Ελληνικής κοινωνίας, που αποτελούν από μόνα τους τεράστια τροχοπέδη στην ανάπτυξη, υπήρξε και ένας άλλος λόγος, γιατί μία χώρα σαν την Ελλάδα βρέθηκε σε σχετικά μικρό διάστημα με ένα απίστευτο χρέος. Οι πολίτες και η πολιτεία βρεθήκαν από την μία μέρα στην άλλη αντιμέτωποι με έναν τιμάριθμο που δεν ανταποκρινόταν στην αγοραστική τους δυνατότητα. Είναι πια μυθικό το παράδειγμα της τιμής του καφέ, (ένα ευρύτατα καταναλωτικό αγαθό στην Ελλάδα), που ανέβηκε από 200 δραχμές, δηλαδή λιγότερο από μισό ευρώ, στα 4 ευρώ!
Ο ίδιος ο συγγραφέας αυτού του άρθρου, ελληνοαμερικανός μεσοαστός, είδε την Ελλάδα στις ετήσιες διακοπές του να μεταμορφώνεται μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, από μία φτηνή χώρα, όπου το δολάριο είχε μεγάλη αγοραστική δύναμη, σε μία χώρα, που ήτανε τόσο ακριβή, ώστε εάν δεν υπήρχε η γενναιόδωρη συμπαράσταση συγγενών και φίλων να του παρέχουν σπίτια και να τον κερνούν συνεχώς στις ταβέρνες, να μην μπορεί να την επισκέπτεται.
Ακόμα και εάν κανείς δεν υπολογίσει την υψηλότερη ρήτρα του ευρώ έναντι του δολαρίου, και συγκρίνει τα δυο νομίσματα, η ζωή στην μεγαλούπολη του Λος Άντζελες είναι κατά εν τρίτον, τουλάχιστον, φτηνότερη από την ζωή στην Αθήνα, με εξαίρεση μόνο, του ενοικίου κατοικίας.
Εξ ίσου αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι όταν ο υπογράφων άρχισε να διαμαρτύρεται δυνατά για την σημαντική άνοδο των τιμών, συνάντησε ελάχιστη κατανόηση από συγγενείς και φίλους. Προφανώς οι έλληνες αντιμετώπιζαν την τεράστια αλλαγή με δύο συμπληρωματικά βοηθήματα: πρώτον είχαν πιο πολλά λεφτά στην διάθεση τους, και δεύτερον, έδειχναν απάθεια ή απώλεια μνήμης, καθώς συνήθιζαν στην καθημερινότητα της ανόδου του τιμάριθμου.
Ετσι λοιπόν εξηγείται γιατί η ελληνική πολιτεία συνέχιζε να παίρνει φτηνά ευρωπαϊκά δάνεια για να είναι σε θέση να μεγαλώνει την εργασιακή αγορά, κυρἰως στον δημόσιο τομέα, και να προσφέρει πληθωρικές αυξήσεις μισθών, που με την σειρά τους ανέβαζαν τους μισθούς στον ιδιωτικό τομέα, με άμεσο αποτέλεσμα να πέσει η ανταγωνιστικότητα της ελληνικἠς οικονομίας κατά 25% τα τελευταία 10 χρόνια, όπως δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει ο κ. Στρος-Καν στην τελευταία του επίσκεψη στην Αθήνα.
Το ιδρυτικό λάθος του ευρώ ήταν, λοιπόν, ότι, ανεβάζοντας τον τιμάριθμο της Ευρωζώνης στο πανύψηλο επίπεδο του Γερμανικού μάρκου, πριν προλάβουν τα φτωχότερα κράτη της περιφέρειας να ανεβάσουν το οικονομικό και βιοτικό επίπεδο των πολιτών τους, ανάγκασε και τους ιδιώτες και τις κυβερνήσεις τους να καταφύγουν απερίσκεπτα στα φτηνά δάνεια που προσέφεραν αφειδώς τα τραπεζιτικά κεφάλαια των πλουσίων μελών, βλέπε Γερμανία, Γαλλία, κ.λ.π.
Ετσι, δημιουργήθηκε ο αυτοκαταστροφικός κύκλος της Ζώνης του Ευρώ, που μαστίζει την Κοινότητα αυτόν τον καιρό αναζητώντας, επιτακτικά μία λύση. Μέσα στην τελευταία δωδεκαετία, από την γέννηση του ευρώ, ο οικονομικός κύκλος της Κοινότητας έστελνε καταναλωτικά αγαθά από το κέντρο (των πλουσίων χωρών), στην περιφέρεια, που τα αγόραζαν, επιστρέφοντας δισεκατομμύρια ευρώ στα κράτη του σκληρού πυρήνα, του οποίου οι τράπεζες, με τις σειρά τους, έδιναν δάνεια με χαμηλά επιτόκια στους πολίτες και στις κυβερνήσεις των φτωχών κρατών της περιφερείας για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής καταναλωτικής κοινωνίας.
Το θετικό αποτέλεσμα ήταν μια σημαντική άνοδος του βιοτικού επιπέδου όλων των κρατών της Ευροζώνης. Από την άλλη μεριά, το αρνητικό αποτέλεσμα ήταν ότι τα κράτη της περιφέρειας βρεθήκαν να χρωστάνε πολλά λεφτά είτε στις τράπεζες, είτε στα κράτη του σκληρού πυρήνα. Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα! Είτε τα κράτη της περιφέρειας θα δυστυχήσουν για πολλά χρόνια ξεπληρώνοντας τα χρέη, είτε οι οικονομίες των κρατών του πυρήνα θα πάθουν μεγάλη καταστροφή, αν τα χρέη της περιφέρειας δεν πληρωθούν.
Το Μνημόνιο, τώρα, καθώς σχεδιάστηκε από παρόμοιες κεφαλαιοκρατικές δυνάμεις, (αυτήν την φορά του τραπεζιτικού κεφαλαίου), κάνει ένα παρόμοιο λάθος στο σχέδιό του. Στην προσπάθεια, υποτίθεται, να βοηθήσει μία χώρα σαν την Ελλάδα να ορθοποδήσει οικονομικά, επέλεξε να χαμηλώσει την καταναλωτική δύναμη του ελληνικού λαού κατά ένα μεγάλο, σχεδόν αβάσταχτο, ποσοστό, με αντικειμενικό σκοπό να διορθώσει τα δημοσιονομικά, σαν πρωταρχικό βήμα.
Το μεγάλο λάθος για δεύτερη φορά είναι, ότι η οικονομική ανάπτυξη έλαβε πάλι δευτερεύουσα σημασία, και, ακόμα χειρότερα, δευτερεύουσα χρονική προτεραιότητα. Ετσι, ο έλληνας πολίτης ξαναζεί το ίδιο προβληματικό σενάριο με εκείνο της ίδρυσης του ευρώ πριν μερικά χρόνια. Η συγκυρία της μεγάλης ανεργίας, των χαμηλότερων μισθών και των ακόμα πιο υψηλών τιμών λόγω των νέων φόρων, έχει καταστήσει τον καθημερινό βίο του μέσου πολίτη οικονομικά αβίωτο.
Την πρώτη φορά, με την ίδρυση τού ευρώ, ο πολίτης κατέφυγε στά δάνεια. Αυτήν την φορά δάνεια δεν υπάρχουν. Άρα στα επόμενα μερικά χρόνια, έως ότου να γίνει η ελληνική οικονομία πάλι ανταγωνιστική, το μεγάλο πρόβλημα και ερωτηματικό είναι το που θα καταφύγει ο μέσος πολίτης αυτήν την φορά. Στην αποχή από τις κάλπες, στις διαδηλώσεις στους δρόμους, ή αλλού;
Εν κατακλείδι, μπορεί να περιγράψει κανείς τον ευρωπαϊκό καπιταλισμό ως εξής. Έιναι ένα οικονομικό και κοινωνικό σύστημα με τέσσερεις βασικές κοινωνικές δυνάμεις. Τους ψηφοφόρους, τους πολιτικούς, το επιχειρηματικό κεφάλαιο, και το τραπεζικό κεφάλαιο. Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, (αντίθετα με τον αμερικανικό, εις τον οποίον, εδώ και μία γενιά, τουλάχιστον, τα δύο κεφάλαια, το επιχειρηματικό και το τραπεζιτικό, έχουν πλήρως εξαγοράσει τούς πολιτικούς και τα μήντια), εξακολουθεί, ειλικρινά να ενδιαφέρεται για την ποιοτική ζωή όλου του ευρωπαϊκού πληθυσμού. Αλλά, και μερικές φορές αυτό το «αλλά» είναι πολύ σημαντικό, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δίνουν το προβάδισμα στις δυνάμεις του κεφαλαίου, έναντι των αναγκών των πολιτών. Στην περίπτωση της ίδρυσης του ευρώ, το προβάδισμα δόθηκε στο επιχειρηματικό κεφάλαιο, και ένεκα τούτου, οι πρώτοι, και μεγάλοι κερδισμένοι ήτανε οι μεγάλες βιομηχανίες του σκληρού πυρήνα. Στην περίπτωση του Μνημονίου και του Συμφώνου Διάσωσης, το προβάδισμα δίνεται στο τραπεζικό κεφάλαιο, με την εντολή, όπως αυτή είναι διατυπωμένη ξεκάθαρα μέσα στο ελληνικό Μνημόνιο, να σωθούν πρώτα οι τράπεζες, και μετά όλοι οι άλλοι.
Αν θέλουμε, ας κάνουμε και αλλιώς!
Η αποθέωση της επιχειρηματικότητας
Ισραήλ: Η αποθέωση της επιχειρηματικότητας
Η καινοτομία είναι η λέξη κλειδί που χαρακτηρίζει το οικονομικό μοντέλο του Ισραήλ, το οποίο πραγματικά είναι άξιο μελέτης. Οι Ισραηλινές εξαγωγές ανέρχονται περίπου σε 70 δισ δολάρια το χρόνο, με το μεγαλύτερο μέρος τους να προέρχεται από την υψηλή και μέση τεχνολογία. Το κράτος αυτό το οποίο ιδρύθηκε πριν από 100 χρόνια και βρίσκεται διαρκώς σε εμπόλεμη κατάσταση, έρχεται να διαψεύσει την κοινή ελληνική πεποίθηση ότι για όλα φταίει η τουρκοκρατία. Αντίθετα με ότι έγινε στην Ελλάδα, το Ισραήλ επένδυσε στην γνώση και στην εφαρμογή της. Διαθέτει τις υψηλότερες δαπάνες για έρευνα και τεχνολογία ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ έχει καινοτομήσει και διοικητικά προκειμένου να παραχθούν καινοτόμες ιδέες και να αξιοποιηθούν επιχειρηματικά.
Τρεις θεσμοί χρησιμοποιούνται για την δημιουργία καινοτομίας και την εμπορική της αξιοποίηση. Ο "επικεφαλής επιστήμων" (Chief Scientist), το "εκκολαπτήριο" και οι εταιρίες επιχειρηματικού κεφαλαίου "venture capital".
Το σύστημα δουλεύει ώς εξής: Όποιος έχει να προτείνει μια καινοτομική λύση, την καταθέτει στο επικεφαλής επιστήμονα, ο οποίος την εξετάζει με μια ομάδα ειδικών επιστημόνων. Αν την εγκρίνει, η ιδέα προωθείται στο εκκολαπτήριο. Αυτό είναι μια βιομηχανική περιοχή όπου παρέχεται στον επιχειρηματία - εφευρέτη ο χώρος, το ρεύμα και όλες οι τεχνικές υποδομές που χρειάζεται για να εφαρμόσει την ιδέα του. Του παρέχεται επίσης και το επιστημοινκό και το τεχνικό προσωπικό που θα χρειαστεί. Στη συνέχεια ο επιχειρηματίας πηγαίνει με την έγκριση του επικεφαλής επιστήμονα στις εταιρίες επιχειρηματικού κεφαλαίου οι οποίες τον χρηματοδοτούν, γνωρίζοντας οτι για κάθε ποσόν ιδιωτικής χρηματοδότησης, το κράτος θα βάλει άλλα τόσα. Πενήντα τοις εκατό λοιπόν κρατική χρηματοδότηση για την καινοτομία, ενώ το κράτος κρατά μετοχές της εταιρίας για το μέλλον.
Στο εκκολαπτήριο ο επιχειρηματίας μπορεί να παραμείνει μέχρι τρία χρόνια. Στο τέλος της τριετίας, αν έχει πετύχει το έργο του φεύγει και περνά στον ιδιωτικό τομέα. Αν οχι, δεν καταδικάζεται, αλλά μπορεί αν φέρει νέες ιδέες στον επικεφαλής επιστήμονα και αν εγκριθούν να ακολουθήσει την ίδια διαδικασία.
Ο γενικός χαρκτηρισμός της οικονομίας του Ισραήλ μπορεί να είναι η "αποθέωση της επιχειρηματικότητας" διότι ο καθένας μπορεί να δοκιμάσει οποιαδήποτε καινοτομική ιδέα και να στηριχθεί απο το κράτος για να την υλοποιήσει. Το σύνολο των ιδεών και της παραγωγής του ισραήλ, είναι σχεδιασμένο για να απευθύνεται στη διεθνή αγορά και οχι μόνο στην εγχώρια. Η καινοτομία και οι εξαγωγές είναι εθνικοί στόχοι. Και σε αυτούς τους στόχους είναι προσανατολισμένη, η κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια, οι επιχειρήσεις και όλη η παραγωγή. Στο Ισραήλ η οικονομία δεν επηρεάζεται απο τις - έντονες- κόντρες μεταξύ των κομμάτων και την πολιτική λασπολογία που και εκεί κυριαρχεί, αλλά συνεχίζει να λειτουργεί ακόμη και στις εποχές των πολεμικών συρράξεων. Ουσιαστικά η πολιτική έχει μετατραπεί σε project management με στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας.
Η καινοτομία είναι η λέξη κλειδί που χαρακτηρίζει το οικονομικό μοντέλο του Ισραήλ, το οποίο πραγματικά είναι άξιο μελέτης. Οι Ισραηλινές εξαγωγές ανέρχονται περίπου σε 70 δισ δολάρια το χρόνο, με το μεγαλύτερο μέρος τους να προέρχεται από την υψηλή και μέση τεχνολογία. Το κράτος αυτό το οποίο ιδρύθηκε πριν από 100 χρόνια και βρίσκεται διαρκώς σε εμπόλεμη κατάσταση, έρχεται να διαψεύσει την κοινή ελληνική πεποίθηση ότι για όλα φταίει η τουρκοκρατία. Αντίθετα με ότι έγινε στην Ελλάδα, το Ισραήλ επένδυσε στην γνώση και στην εφαρμογή της. Διαθέτει τις υψηλότερες δαπάνες για έρευνα και τεχνολογία ως ποσοστό του ΑΕΠ, ενώ έχει καινοτομήσει και διοικητικά προκειμένου να παραχθούν καινοτόμες ιδέες και να αξιοποιηθούν επιχειρηματικά.
Τρεις θεσμοί χρησιμοποιούνται για την δημιουργία καινοτομίας και την εμπορική της αξιοποίηση. Ο "επικεφαλής επιστήμων" (Chief Scientist), το "εκκολαπτήριο" και οι εταιρίες επιχειρηματικού κεφαλαίου "venture capital".
Το σύστημα δουλεύει ώς εξής: Όποιος έχει να προτείνει μια καινοτομική λύση, την καταθέτει στο επικεφαλής επιστήμονα, ο οποίος την εξετάζει με μια ομάδα ειδικών επιστημόνων. Αν την εγκρίνει, η ιδέα προωθείται στο εκκολαπτήριο. Αυτό είναι μια βιομηχανική περιοχή όπου παρέχεται στον επιχειρηματία - εφευρέτη ο χώρος, το ρεύμα και όλες οι τεχνικές υποδομές που χρειάζεται για να εφαρμόσει την ιδέα του. Του παρέχεται επίσης και το επιστημοινκό και το τεχνικό προσωπικό που θα χρειαστεί. Στη συνέχεια ο επιχειρηματίας πηγαίνει με την έγκριση του επικεφαλής επιστήμονα στις εταιρίες επιχειρηματικού κεφαλαίου οι οποίες τον χρηματοδοτούν, γνωρίζοντας οτι για κάθε ποσόν ιδιωτικής χρηματοδότησης, το κράτος θα βάλει άλλα τόσα. Πενήντα τοις εκατό λοιπόν κρατική χρηματοδότηση για την καινοτομία, ενώ το κράτος κρατά μετοχές της εταιρίας για το μέλλον.
Στο εκκολαπτήριο ο επιχειρηματίας μπορεί να παραμείνει μέχρι τρία χρόνια. Στο τέλος της τριετίας, αν έχει πετύχει το έργο του φεύγει και περνά στον ιδιωτικό τομέα. Αν οχι, δεν καταδικάζεται, αλλά μπορεί αν φέρει νέες ιδέες στον επικεφαλής επιστήμονα και αν εγκριθούν να ακολουθήσει την ίδια διαδικασία.
Ο γενικός χαρκτηρισμός της οικονομίας του Ισραήλ μπορεί να είναι η "αποθέωση της επιχειρηματικότητας" διότι ο καθένας μπορεί να δοκιμάσει οποιαδήποτε καινοτομική ιδέα και να στηριχθεί απο το κράτος για να την υλοποιήσει. Το σύνολο των ιδεών και της παραγωγής του ισραήλ, είναι σχεδιασμένο για να απευθύνεται στη διεθνή αγορά και οχι μόνο στην εγχώρια. Η καινοτομία και οι εξαγωγές είναι εθνικοί στόχοι. Και σε αυτούς τους στόχους είναι προσανατολισμένη, η κυβέρνηση, τα πανεπιστήμια, οι επιχειρήσεις και όλη η παραγωγή. Στο Ισραήλ η οικονομία δεν επηρεάζεται απο τις - έντονες- κόντρες μεταξύ των κομμάτων και την πολιτική λασπολογία που και εκεί κυριαρχεί, αλλά συνεχίζει να λειτουργεί ακόμη και στις εποχές των πολεμικών συρράξεων. Ουσιαστικά η πολιτική έχει μετατραπεί σε project management με στόχο την ανάπτυξη της οικονομίας.
Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου 2010
Τρία εμπόδια στην έξοδο από την κρίση.
του Γιάνη Βαρουφάκη 14/12/2010
Σε προηγούμενο άρθρο είχα αναρωτηθεί, ως όφειλα, "αν η Πρότασή μας για έξοδο από την Κρίση της ευρωζώνης (βλ. εδώ, εδώ και εδώ) είναι τόσο λογική, εφικτή και εν δυνάμει αποτελεσματική όσο λέμε, γιατί δεν γίνεται άμεσα αποδεκτή;" Γιατί η Γερμανία αντιστέκεται; Γιατί, παρόλο που η Πρόταση έχει αποκτήσει 'ρεύμα' σε πολλές χώρες, την απορρίπτουν ακόμα πολλοί στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Γαλλία; Εύλογο το ερώτημα και, για αυτό, είχα υποσχεθεί μια δική μου απάντηση σε μελλοντικό άρθρο. Η ώρα της απάντησης αυτής ήρθε.
Πριν την παρουσιάσω, να σημειώσω (για να μην θεωρηθώ εντελώς ψώνιο) ότι δεν είναι η μοναδική απάντηση. Ότι η εναλλακτική, καθόλα αποδεκτή, απάντηση λέει πως η Πρότασή μας πάσχει τεχνικά, πως είναι ελαττωματική, ελλιπής, υπερφίαλη, εκτός τόπου και χρόνου. Μπορεί και να είναι όλα ή κάποια από αυτά. Όποιος έτσι την βλέπει, δεν χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση για την μη υιοθέτησή της και για αυτό ας σταματήσει να διαβάζει εδώ. Οι παρακάτω αράδες αφορούν όσους θεωρούν, όπως εμείς, ότι η Πρότασή μας κινείται στην γενική κατεύθυνση που θα βγάλει την ευρωζώνη από την Κρίση, που είναι εφικτή δεδομένων των θεσμικών περιορισμών της ΕΕ, και που θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα για όλη την Ευρώπη πολύ γρήγορα. Γιατί λοιπόν, αν είναι έτσι, προκαλεί τέτοιες αντιδράσεις; Γιατί δεν την εφαρμόζουν και, αντί για αυτό, αναφέρονται μόνο στο μέρος περί ευρωομολόγων (και μάλιστα χωρίς την παραμικρή αναλυτική σοβαρότητα);
Η απάντησή μου περιστρέφεται γύρω από τρείς συνδεόμενους άξονες τους οποίους ονομάζω (α) Στατική Προβολή, (β) Ηθικό Πανικό, και (γ) Υπαρκτό Συμφέρον. Ας τους εξετάσουμε έναν-έναν:
Στατική Προβολή
Ξεκινώ με ένα παράδειγμα 'στατικής προβολής' αναφερόμενος στην πρόσφατη πολυ-συζητημένη ομιλία του καλού μου φίλου Αλέκου Παπαδόπουλου (με τον οποίο συνδεόμαστε για χρόνια τόσο στο πλαίσιο της εκπόνησης οικονομικών προγραμμάτων όσο και ενός συνεχούς, αμοιβαίως επικερδούς, διαλόγου). Ο Αλέκος, με την γνωστή του οξυδέρκεια, (α) αποτύπωσε την σημερινή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της χώρας μας και (β) σκιαγράφησε μια διαφορετική, μελλοντική Ελλάδα. Με άλλα λόγια, είναι σαν να βάσισε την ομιλία του σε δύο φωτογραφίες. Κάπως όπως στις διαφημίσεις διαιτητικών κέντρων: Το (ζοφερό) 'πριν' και το (επιθυμητό) 'μετά'.
Κάπως αντίστοιχα παρουσιάζουν τις θέσεις τους οι περισσότεροι: 'Ζωγραφίζουν' μια εικόνα του σήμερα, συνήθως ιδιαίτερα θλιβερή, και κατόπιν παρουσιάζουν μια δεύτερη εικόνα του πως θα ήθελαν να είναι το μέλλον. Δεν έχει σημασία το ιδεολογικό πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπουν το απαίσιο παρόν και το ιδεατό μέλλον. Από την ελευθεριάζουσα Δεξιά μέχρι και την παραδοσιακή Αριστερά, παρατηρούμε την ίδια στατική, συγκριτική μέθοδο. Μπορεί οι στατικές εικόνες του 'πριν' και το 'μετά' του Αλέκου Παπαδόπουλου, του κ. Στέφανου Μάνου και της κας Αλέκας Παπαρήγα να διαφέρουν παρασάγγας, όμως υπάρχει ένα κοινό: Η ανάλυσή τους βασίζεται στην στατική σύγκριση δύο εικόνων - σε δύο φωτογραφίες, μία του 'πριν' και μία του 'μετά'. Ή, για να πω το ίδιο πράγμα διαφορετικά, το κοινό τους στοιχείο είναι η έλλειψη δυναμικής, ανάλυσης του πως θα πάμε από το 'πριν' στο 'μετά', ιδίως εν καιρώ Κρίσης.
Που είναι το πρόβλημα; Ότι αυτή η σύγκριση δύο στατικών εικόνων όχι μόνον δεν βοηθά αλλά κάνει πολύ, μα πάρα πολύ, κακό. Ας εξηγηθώ: Αν σας ζωγραφίσω την εικόνα μιας μελλοντικής Ελλάδας όπου οι νέοι άνθρωποι δεν θέλουν να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι αλλά εφευρέτες και καινοτόμοι μικροί επιχειρηματίες που πουλάνε νέες τεχνολογίες μέσω διαδικτύου στο εξωτερικό, δεν θα την δείτε με συμπάθεια; Αν στην ίδια εικόνα του 'μετά' ο δημόσιος τομέας είναι μικρότερος, αποτελεσματικότερος, πιο ευέλικτος, φιλικότερος στον πολίτη, δεν θα πείτε μπράβο; Αν οι ΔΕΚΟ έχουν μικρότερα ελλείμματα και λιγότερο προσωπικό; Υπάρχει Έλλην ή Ελληνίς που να μην χειροκροτήσει; Σημαίνει όμως αυτό πως αν σήμερα, ιδίως εν μέσω Κρίσης, απολύσουμε χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους και μειώσουμε τις κρατικές δαπάνες κατά 30% και 40% θα έρθουμε ένα βήμα πιο κοντά σε αυτή την ιδεατή εικόνα του 'μετά'; Ούτε κατά διάνοια. Πιο κοντά στο Νότιο Σουδάν θα έρθουμε, καθώς μια τέτοια κίνηση θα αποβεί μοιραία όχι μόνο για τις οικογένειές των απολυμένων αλλά και για τον ιδιωτικό τομέα που θα χτυπηθεί άμεσα και αμείλικτα από την επακόλουθη μείωση της συνολικής ζήτησης.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για την εξ αριστερών εφαρμογή της μεθόδου αυτού που ονομάζω Στατική Προβολή. Αν μας ρωτήσει κάποιος για το αν θα έπρεπε να έχουμε μπει στο ευρώ (με τον τρόπο που δομήθηκε η ευρωζώνη και με τις δικές μας πρακτικές), νομίζω ότι θα ήταν εύλογο να απαντήσουμε αρνητικά. Αν κάποιος μας ζωγράφιζε μια εικόνα του αύριο με την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης (και με την δυνατότητα να υποτιμήσουμε το νόμισμά μας κηρύσσοντας παράλληλα στάση πληρωμών - όπως πετυχημένα έκανε η Ισλανδία), κάποιοι μπορεί να θεωρούσαν αυτήν τη εικόνα καλύτερη από την σημερινή παγίδα στην οποία έχει πέσει η χώρα. Και θα είχαν δίκιο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι πρέπει να βγούμε από την ευρωζώνη; Όχι βέβαια. Ακόμα και η υποψία μιας εξόδου από το ευρώ θα γονατίσει την ελληνική κοινωνία άμεσα και αμετάκλητα. Η στατική σύγκριση εικόνων και πάλι οδηγεί σε καταστροφικές επιλογές που, αντί να οδηγήσουν στην εικόνα του ιδεατού 'μετά', οδηγούν σε μια άνευ προηγουμένου δυστοπία.
Έχει σημασία να κατανοήσουμε την απειλή της Στατικής Προβολής και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ως νοητική διαδικασία υπέρ συμπερασμάτων που αποτρέπουν εφικτές λύσεις σε μεγάλα προβλήματα. Δείτε για παράδειγμα την σημερινή στάση της Γερμανίας. Οι Γερμανοί πολίτες, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, θέλουν κοινό νόμισμα με την υπόλοιπη Ευρώπη αλλά πλήρως διαχωρισμένα χρέη από τους υπόλοιπους εξ ημών. Κατανοητό. Όμως και ανέφικτο. Οι Βορειοευρωπαίοι, γενικότερα, θεωρούν ότι οι Νοτιοευρωπαίοι δεν έχουμε την ίδια με αυτούς αφοσίωση στην δημοσιονομική πειθαρχία. Βλέπουν ότι, από την δεκαετία του 50 και μετά, εμείς οι Νότιοι (Ιταλοί, Έλληνες κλπ) δείξαμε μεγάλη ανεκτικότητα στα ελλείμματα και στον πληθωρισμό. Μας φοβούνται. Δεν θέλουν με τίποτα τα δικά μας χρέη, και ήθη, να μολύνουν τα δικά τους. Λένε: Από το να γίνει κάτι τέτοιο (π.χ. να εκδοθεί ευρωομόλογο), καλύτερα να γυρίσουμε στο μάρκο. Πρόκειται για άλλο ένα παράδειγμα αυτού που ονομάζω Στατική Προβολή: Φωτογραφίζουν το παρόν, ή το λίγο 'πριν', κατόπιν εξετάζουν στατικές, εναλλακτικές, εικόνες του μέλλοντος (π.χ. μία με το ευρώ και ευρωομόλογα και μία με ένα νέο μάρκο χωρίς ευρωομόλογα), και επιλέγουν αυτό που θεωρούν καλύτερο, πιο εύπεπτο. (Δείτε, για παράδειγμα, την τοποθέτηση του Τάσου Τέλλογλου.) Στο μεταξύ, οι στατικές αυτές συγκρίσεις επισκιάζουν τις ραγδαίες δυναμικές, ανεξέλεγκτες, εξελίξεις που συμβαίνουν γύρω μας - π.χ. το γεγονός ότι η ΕΚΤ αναγκάζεται καθημερινά να τυπώνει πακτωλούς ευρώ για να στηρίζει χρεοκοπημένες τράπεζες (σημ. πάνω από €140 δις έχουν πάει στις Ιρλανδικές τους τελευταίους 12 μήνες, χωρίς να πει κανείς Γερμανός κουβέντα). Άλλη μια φορά, η Στατική Προβολή, ως μέθοδος ανάλυσης, οδηγεί σε καταστροφικές επιλογές που αντί να φέρουν την Γερμανία πιο κοντά στην επιθυμητή στατική εικόνα την οδηγούν με σιγουριά σε μια άλλη, εφιαλτική, κατάσταση - π.χ. στην κατάρρευση του ευρώ, στην ηρωική έξοδο της Γερμανίας από την ευρωζώνη, στην θεαματική ανατίμηση του νέου μάρκου, και στην κατάρρευση της βιομηχανικής παραγωγής, της απασχόλησης και, τέλος, της κοινωνικής ειρήνης.
Συμπερασματικά, παντού και πάντα το δύσκολο είναι να πεις όχι τι θέλεις να γίνει αλλά πως θα το πετύχεις. Πως θα πας από την εικόνα που έχεις στο μυαλό σου για το τώρα στην εικόνα του πως θα ήθελες το μέλλον. Μάλιστα στον Καιρό της Κρίσης, την ώρα που καταρρέουν όλα γύρω σου, αυτή η μετάβαση είναι ακόμα πιο δύσκολη. Τίποτα δεν παραμένει δεδομένο για πολύ και οι στατικές συγκρίσεις το μόνο που κάνουν είναι να μας εμποδίζουν από το να πράξουμε το καθήκον μας στην δύσκολη στιγμή: Να μετριάσουμε δηλαδή τους κραδασμούς και να ελαχιστοποιήσουμε τον αριθμό των θυμάτων της Κρίσης, έτσι ώστε το πέρασμα στην μετά το 2008 εποχή να είναι όσο λιγότερο ανθρωποφάγο γίνεται. Η Πρότασή μας αυτόν τον σκοπό, άλλωστε, έχει. Αλλά προσκρούσει στις μεγάλες αντιστάσεις που προκαλεί η Στατική Προβολή πολλών μιας ανέφικτης εικόνας του πως θα ήθελαν το μέλλον. Προσκρούει όμως και σε άλλα δύο εμπόδια. Στον Ηθικό Πανικό και στο Υπαρκτό Συμφέρον.
Ηθικός Πανικός
Στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες, κατά την διάρκεια της περιόδου 1990-2005, η εγκληματικότητα μειώθηκε σημαντικά. Κι όμως. Οι περισσότεροι πολίτες, όταν ρωτιόντουσαν, απαντούσαν ότι ένιωθαν μεγαλύτερη ανασφάλεια και ότι φοβόντουσαν όλο και περισσότερο να ξεμυτίσουν από το σπίτι τους. Πρόκειται για κλασική περίπτωση ηθικού πανικού - μιας πλήρους αναντιστοιχίας μεταξύ της πραγματικότητας και του πως μια κοινωνική ομάδα, ολόκληρη η κοινωνία πολλές φορές, την αντιλαμβάνεται. Ο όρος, ηθικός πανικός, οφείλεται στον κοινωνιολόγο Stanley Cohen που τον όρισε (στο βιβλίο του Folk Devils and Moral Panics, του 1972) ως ένα έντονο, αρνητικό συναίσθημα που καταλαμβάνει μια μεγάλη κοινωνική ομάδα, πολλές φορές μια ολόκληρη κοινωνία, και το οποίο κάνει τα μέλη της να φοβούνται αλόγιστα πως κινδυνεύει η κοινωνική συνοχή.
Ένας ηθικός πανικός πάντα ξεκινά από κάποιο πραγματικό γεγονός αλλά παίρνει εντελώς δυσανάλογες διαστάσεις πριν οδηγήσει στην μαζική παρανόηση της πραγματικότητας. Σε αυτή την διαδικασία σημαντικό ρόλο παίζει πάντα μια κοινωνική υπο-ομάδα τα μέλη της οποίας ο Cohen ονομάζει 'ηθικούς επιχειρηματίες'. Στόχος τους: Να συσσωρεύσουν 'ηθικό κεφάλαιο' καταδεικνύοντας τους 'ηθικούς δαίμονες' που απειλούν την κοινωνική συνοχή και εναντίον των οποίων καλούν την υπόλοιπη κοινωνία να κινητοποιηθεί. Συνήθως, σε αυτή την διαδικασία βρίσκουν αρωγούς ΜΜΕ τα οποία αρπάζουν την ευκαιρία να επωφεληθούν από τον δημιουργούμενο ηθικό πανικό.
Τα επεισόδια ηθικού πανικού είναι περιπτώσεις όπου επισφαλείς απόψεις επικρατούν επειδή οι αντίθετες, ορθολογικές, γνώμες δαινομονοποιούνται και απορρίπτονται ως ταμπού πριν καλά-καλά ακουστούν. Στο αρχικό παράδειγμα παραπάνω, το να πει κανείς (π.χ. σε μια εκπομπή όπου οι συμμετέχοντες ωρύονται για την εγκληματικότητα) ότι η εγκληματικότητα στην πραγματικότητα μειώθηκε, ισοδυναμεί με το να πει πως η γη είναι επίπεδη. Απλά, δεν πρόκειται να ακουστεί καν η φωνή του. Κι ας λέει την αλήθεια!
Στην Κρίση της ευρωζώνης, δυστυχώς, παρατηρούμε έναν διττό ηθικό πανικό σε πλήρη εξέλιξη. Ο ένας εξελίσσεται στις πλεονασματικές χώρες, π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία κλπ. Το πραγματικό γεγονός είναι η κρίση χρέους των ελλειμματικών χωρών. Στην βάση αυτού του εναύσματος, κάποιες κοινωνικές υπο-ομάδες συσσωρεύουν ίδιον 'ηθικό επιχειρηματικό κεφάλαιο' κατονομάζοντας τους 'ηθικούς δαίμονες', που δεν είναι άλλοι από τους τεμπέληδες Νότιους των οποίων η 'αήθης' δημοσιονομική συμπεριφορά απειλεί την κοινωνική συνοχή της χώρας τους. Όσο πιο επιτυχημένη είναι αυτή η συσσώρευση 'ηθικού επιχειρηματικού κεφαλαίου', τόσο πιο πολύ απομακρύνεται η Γερμανική κοινή γνώμη από την πραγματικότητα και τόσο πιο βαθειά βυθίζεται στην παράκρουση που της δημιουργεί το κρεσέντο του μεγεθυνόμενου ηθικού πανικού. Κάπου εκεί, η δυνατότητα ενός λογικού διαλόγου, μεταξύ ευρωπαίων εταίρων που προσπαθούν να βρουν μια από κοινού λύση σε μια κοινή Κρίση, εξαερώνεται.
Παράλληλα, ο ηθικός πανικός εξελίσσεται και σε ένα δεύτερο επίπεδο: εντός των προβληματικών χωρών όπως η δική μας. Και εδώ αναδεικνύεται μια ομάδα 'ηθικών επιχειρηματιών' οι οποίοι συσσωρεύουν το δικό τους κοινωνικό 'κεφάλαιο' ανακαλύπτοντας και καταδεικνύοντας τους 'ηθικούς δαίμονες' που απειλούν την 'εθνική αναγέννηση'. Ξεκινώντας από μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα ( την οποία ζει κάθε πολίτης αρκετά άτυχος ώστε να έχει να συναλλάσσεται το ελληνικό δημόσιο), αρχίζει η διαδικασία της συσσώρευσης εντόπιου 'ηθικού επιχειρηματικού κεφαλαίου' από την ανερχόμενη ομάδα των 'κοινωνικών επιχειρηματιών' οι οποίοι ξεκινούν δακτυλοδείχνοντας τους δημόσιους υπάλληλους, συλλήβδην, και επεκτεινόμενοι σε όποιον αμφισβητήσει την εύκολη εξήγηση, ότι δηλαδή η Κρίση οφείλεται στους εσωτερικούς 'ηθικούς δαίμονες' (συνδικαλιστές, όσους αρνούνται την σοφία της μείωσης των συντάξεων εν καιρώ Κρίσης, τους 'γραφικούς' που εξακολουθούν να πιστεύουν στις αρετές του να μην χρεώνονται δίδακτρα στους φοιτητές κλπ).
Υπό αυτό το κλίμα, όποιος τολμήσει να πει πως η Κρίση ίσως τελικά να έχει να κάνει με την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, και για αυτό ίσως να πρέπει το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί σε επίπεδο ΕΕ, κατατάσσεται άμεσα και αμετάκλητα στην ομάδα αν όχι των 'ηθικών δαιμόνων' σίγουρα στην ομάδα των συνοδοιπόρων τους.
Υπαρκτό Συμφέρον
Στην εποχή της Κρίσης, διαστρεβλώνονται όλα. Ακόμα και αυτό που πολλοί θεωρούν συμφέρον τους συχνά αποδεικνύεται ότι δεν τους συμφέρει καθόλου. Νομίζουν, π.χ., πολλοί Γερμανοί ότι δεν τους συμφέρει η ενοποίηση των ευρωπαϊκών χρεών (π.χ. το ευρωομόλογο) και για αυτό προωθούν διμερείς δανειακές συμφωνίες με τα χρεοκοπημένα κράτη οι οποίες όμως συντελούν σε μια πολύ αναποτελεσματικότερη, και εν τέλει χειρότερη για την Γερμανία, ενοποίηση χρεών (είτε μέσω του ανεκδιήγητου Μηχανισμού Στήριξης, του EFSF, είτε μέσα από την μαζική παραγωγή χρήματος, από την ΕΚΤ, τα οποία πέφτουν, χωρίς αποτέλεσμα, στην μαύρη τρύπα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος). Παράλληλα, και πολλοί έλληνες, ιρλανδοί κλπ απορρίπτουν την ενοποίηση του χρέους φοβούμενοι πως κάτι τέτοιο θα μας στερήσει την (ανύπαρκτη) δυνατότητα άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής. Άλλοι πάλι, όπως ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας, ο κ. Mario Draghi, οδηγούνται από προσωπικές φιλοδοξίες (στην προκείμενη περίπτωση να τον αποδεχθεί η Γερμανία ως αντικαταστάτη του κ.Trichet) στην πεισματική υπεράσπιση του σημερινού αδιεξόδου. Παραδείγματα τέτοια, κακώς νοούμενων συμφερόντων, υπάρχουν πολλά. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και υπαρκτά συμφέροντα τα οποία έχουν σοβαρό λόγο να αντιστέκονται σε αποτελεσματικές προτάσεις εξόδου από την Κρίση. Θα δώσω δύο.
Το πρώτο μέρος της Πρότασής μας, το οποίο πρεσβεύει μια Μεγάλη Τριμερή Διαπραγμάτευση μεταξύ της ΕΚΤ, των ευρωπαϊκών τραπεζών και των υπερχρεωμένων κρατών-μελών, με στόχο την συμφωνημένη παραγραφή μέρους του δημόσιου χρέους από τις τράπεζες (με αντάλλαγμα την εγγύηση μακροπρόθεσμης ρευστότητας από την ΕΚΤ), προβληματίζει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Παρόλο που οι ευρωπαϊκές τράπεζες, στην κατάσταση πανικού που βρίσκονται σήμερα, θα αποδέχονταν μια τέτοια εξέλιξη με σχετική ανακούφιση, το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα (λέγε με Wall Street) δεν την βλέπει με καλό μάτι. Ο,τιδήποτε αφήνει περιθώριο για την μη πληρωμή μέρους ενός χρέους προς τις τράπεζες, δημιουργεί 'κακό προηγούμενο' και, για αυτό, συσπειρώνει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο, με την σειρά του, επιστρατεύει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να υπονομεύσει μια τέτοια λύση.
Το δεύτερο παράδειγμα αφορά αποκλειστικά την Γερμανία και το υπαρκτό συμφέρον που εμποδίζει την ελίτ της να αποδεχθεί μια πρόταση ουσιαστικής εξόδου από την Κρίση. Μετά την ενοποίηση των δύο Γερμανιών, η Γερμανία κατάφερε με μαεστρία να ξεπεράσει την σημαντική κρίση που προέκυψε (λόγω του γιγάντιου κόστους της απορρόφησης της Ανατολικής Γερμανίας) μέσω αύξηση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της που βασίστηκε στην: (α) αναδιανομή εισοδήματος από την εργασία προς το βιομηχανικό κεφαλαίο, και (β) αναδιανομή του εργασιακού εισοδήματος εντός της εργατικής τάξης (μείωση των μισθών με αντάλλαγμα την αύξηση της απασχόλησης). Στον κόσμο της Γερμανικής εργασίας αποτέλεσμα αυτής της εντυπωσιακής διπλής διαδικασίας ήταν η σημαντική μείωση τόσο της ανεργίας όσο και του βιοτικού επιπέδου των εργαζόμενων. Για να το πω απλά, ο αριθμός των εργαζόμενων φτωχών στην Γερμανία πολλαπλασιάζεται την ώρα που η ανεργία μειώνεται. Αυτό το νέο status quo αποτελεί, για την Γερμανική ελίτ, τεράστια κατάκτηση και πηγή πλούτου. Φυσιολογικά, δεν πρόκειται να ανεχθεί εύκολα καμία εξέλιξη η οποία θα το απειλήσει.
Το πρόβλημα με την Κρίση, όσον αφορά την διατήρηση του συγκεκριμένου status quo, είναι ότι η υπέρβασή της απαιτεί συμπίεση, σε επίπεδο ΕΕ, του αθροίσματος δημόσιου χρέους και τραπεζικών ζημιών, κάτι που με την σειρά του απαιτεί και την ενοποίηση των υπολειπόμενων δημόσιων χρεών. Αυτή η πραγματικότητα κάνει την Γερμανική ελίτ να αναρωτιέται: "Αν οι δικοί μας εργαζόμενοι, που δουλεύουν καλύτερα και αποδοτικότερα, δουν ότι η Γερμανική κυβέρνηση αποδέχεται μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τα χρέη των υπερχρεωμένων κρατών και τις ζημίες των αφρόνων τραπεζιτών, δεν είναι πολύ πιθανόν να ανακινήσουν ζήτημα όσον αφορά την διανομή του εισοδήματος μεταξύ εκείνων και ημών εντός των συνόρων της Γερμανίας;" Αυτός ο δικαιολογημένος φόβος είναι, από μόνος του, ικανός να δημιουργήσει μεγάλες αντιδράσεις εναντίον προτάσεων όπως η δική μας. Παράλληλα αποτελεί κίνητρο για κοινωνικές ομάδες στο εσωτερικό της Γερμανίας να υποκινήσουν τον Ηθικό Πανικό που ανέφερα παραπάνω, αλλά και να πέφτουν συνεχώς στην παγίδα της Στατικής Προβολής (βλ. ακόμα πιο παραπάνω).
Ένα θεωρώ σίγουρο: Αν αυτά τα τρία εμπόδια αποτρέψουν την εφαρμογή μιας πρόταση εξόδου που να κινείται στις γενικές γραμμές που καταθέσαμε, το ευρώ θα αποτελέσει παρελθόν. Και τότε όλα τα υπαρκτά συμφέροντα, οι ηθικοί πανικοί, και οι στατικές προβολές θα φανούν ασήμαντες λεπτομέρειες μπροστά στην ολική καταστροφή που θα ακολουθήσει.
Σε προηγούμενο άρθρο είχα αναρωτηθεί, ως όφειλα, "αν η Πρότασή μας για έξοδο από την Κρίση της ευρωζώνης (βλ. εδώ, εδώ και εδώ) είναι τόσο λογική, εφικτή και εν δυνάμει αποτελεσματική όσο λέμε, γιατί δεν γίνεται άμεσα αποδεκτή;" Γιατί η Γερμανία αντιστέκεται; Γιατί, παρόλο που η Πρόταση έχει αποκτήσει 'ρεύμα' σε πολλές χώρες, την απορρίπτουν ακόμα πολλοί στην Ελλάδα, στην Ιταλία, στην Γαλλία; Εύλογο το ερώτημα και, για αυτό, είχα υποσχεθεί μια δική μου απάντηση σε μελλοντικό άρθρο. Η ώρα της απάντησης αυτής ήρθε.
Πριν την παρουσιάσω, να σημειώσω (για να μην θεωρηθώ εντελώς ψώνιο) ότι δεν είναι η μοναδική απάντηση. Ότι η εναλλακτική, καθόλα αποδεκτή, απάντηση λέει πως η Πρότασή μας πάσχει τεχνικά, πως είναι ελαττωματική, ελλιπής, υπερφίαλη, εκτός τόπου και χρόνου. Μπορεί και να είναι όλα ή κάποια από αυτά. Όποιος έτσι την βλέπει, δεν χρειάζεται περαιτέρω εξήγηση για την μη υιοθέτησή της και για αυτό ας σταματήσει να διαβάζει εδώ. Οι παρακάτω αράδες αφορούν όσους θεωρούν, όπως εμείς, ότι η Πρότασή μας κινείται στην γενική κατεύθυνση που θα βγάλει την ευρωζώνη από την Κρίση, που είναι εφικτή δεδομένων των θεσμικών περιορισμών της ΕΕ, και που θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα για όλη την Ευρώπη πολύ γρήγορα. Γιατί λοιπόν, αν είναι έτσι, προκαλεί τέτοιες αντιδράσεις; Γιατί δεν την εφαρμόζουν και, αντί για αυτό, αναφέρονται μόνο στο μέρος περί ευρωομολόγων (και μάλιστα χωρίς την παραμικρή αναλυτική σοβαρότητα);
Η απάντησή μου περιστρέφεται γύρω από τρείς συνδεόμενους άξονες τους οποίους ονομάζω (α) Στατική Προβολή, (β) Ηθικό Πανικό, και (γ) Υπαρκτό Συμφέρον. Ας τους εξετάσουμε έναν-έναν:
Στατική Προβολή
Ξεκινώ με ένα παράδειγμα 'στατικής προβολής' αναφερόμενος στην πρόσφατη πολυ-συζητημένη ομιλία του καλού μου φίλου Αλέκου Παπαδόπουλου (με τον οποίο συνδεόμαστε για χρόνια τόσο στο πλαίσιο της εκπόνησης οικονομικών προγραμμάτων όσο και ενός συνεχούς, αμοιβαίως επικερδούς, διαλόγου). Ο Αλέκος, με την γνωστή του οξυδέρκεια, (α) αποτύπωσε την σημερινή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση της χώρας μας και (β) σκιαγράφησε μια διαφορετική, μελλοντική Ελλάδα. Με άλλα λόγια, είναι σαν να βάσισε την ομιλία του σε δύο φωτογραφίες. Κάπως όπως στις διαφημίσεις διαιτητικών κέντρων: Το (ζοφερό) 'πριν' και το (επιθυμητό) 'μετά'.
Κάπως αντίστοιχα παρουσιάζουν τις θέσεις τους οι περισσότεροι: 'Ζωγραφίζουν' μια εικόνα του σήμερα, συνήθως ιδιαίτερα θλιβερή, και κατόπιν παρουσιάζουν μια δεύτερη εικόνα του πως θα ήθελαν να είναι το μέλλον. Δεν έχει σημασία το ιδεολογικό πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπουν το απαίσιο παρόν και το ιδεατό μέλλον. Από την ελευθεριάζουσα Δεξιά μέχρι και την παραδοσιακή Αριστερά, παρατηρούμε την ίδια στατική, συγκριτική μέθοδο. Μπορεί οι στατικές εικόνες του 'πριν' και το 'μετά' του Αλέκου Παπαδόπουλου, του κ. Στέφανου Μάνου και της κας Αλέκας Παπαρήγα να διαφέρουν παρασάγγας, όμως υπάρχει ένα κοινό: Η ανάλυσή τους βασίζεται στην στατική σύγκριση δύο εικόνων - σε δύο φωτογραφίες, μία του 'πριν' και μία του 'μετά'. Ή, για να πω το ίδιο πράγμα διαφορετικά, το κοινό τους στοιχείο είναι η έλλειψη δυναμικής, ανάλυσης του πως θα πάμε από το 'πριν' στο 'μετά', ιδίως εν καιρώ Κρίσης.
Που είναι το πρόβλημα; Ότι αυτή η σύγκριση δύο στατικών εικόνων όχι μόνον δεν βοηθά αλλά κάνει πολύ, μα πάρα πολύ, κακό. Ας εξηγηθώ: Αν σας ζωγραφίσω την εικόνα μιας μελλοντικής Ελλάδας όπου οι νέοι άνθρωποι δεν θέλουν να γίνουν δημόσιοι υπάλληλοι αλλά εφευρέτες και καινοτόμοι μικροί επιχειρηματίες που πουλάνε νέες τεχνολογίες μέσω διαδικτύου στο εξωτερικό, δεν θα την δείτε με συμπάθεια; Αν στην ίδια εικόνα του 'μετά' ο δημόσιος τομέας είναι μικρότερος, αποτελεσματικότερος, πιο ευέλικτος, φιλικότερος στον πολίτη, δεν θα πείτε μπράβο; Αν οι ΔΕΚΟ έχουν μικρότερα ελλείμματα και λιγότερο προσωπικό; Υπάρχει Έλλην ή Ελληνίς που να μην χειροκροτήσει; Σημαίνει όμως αυτό πως αν σήμερα, ιδίως εν μέσω Κρίσης, απολύσουμε χιλιάδες δημόσιους υπαλλήλους και μειώσουμε τις κρατικές δαπάνες κατά 30% και 40% θα έρθουμε ένα βήμα πιο κοντά σε αυτή την ιδεατή εικόνα του 'μετά'; Ούτε κατά διάνοια. Πιο κοντά στο Νότιο Σουδάν θα έρθουμε, καθώς μια τέτοια κίνηση θα αποβεί μοιραία όχι μόνο για τις οικογένειές των απολυμένων αλλά και για τον ιδιωτικό τομέα που θα χτυπηθεί άμεσα και αμείλικτα από την επακόλουθη μείωση της συνολικής ζήτησης.
Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για την εξ αριστερών εφαρμογή της μεθόδου αυτού που ονομάζω Στατική Προβολή. Αν μας ρωτήσει κάποιος για το αν θα έπρεπε να έχουμε μπει στο ευρώ (με τον τρόπο που δομήθηκε η ευρωζώνη και με τις δικές μας πρακτικές), νομίζω ότι θα ήταν εύλογο να απαντήσουμε αρνητικά. Αν κάποιος μας ζωγράφιζε μια εικόνα του αύριο με την Ελλάδα εκτός ευρωζώνης (και με την δυνατότητα να υποτιμήσουμε το νόμισμά μας κηρύσσοντας παράλληλα στάση πληρωμών - όπως πετυχημένα έκανε η Ισλανδία), κάποιοι μπορεί να θεωρούσαν αυτήν τη εικόνα καλύτερη από την σημερινή παγίδα στην οποία έχει πέσει η χώρα. Και θα είχαν δίκιο. Τι σημαίνει αυτό; Ότι πρέπει να βγούμε από την ευρωζώνη; Όχι βέβαια. Ακόμα και η υποψία μιας εξόδου από το ευρώ θα γονατίσει την ελληνική κοινωνία άμεσα και αμετάκλητα. Η στατική σύγκριση εικόνων και πάλι οδηγεί σε καταστροφικές επιλογές που, αντί να οδηγήσουν στην εικόνα του ιδεατού 'μετά', οδηγούν σε μια άνευ προηγουμένου δυστοπία.
Έχει σημασία να κατανοήσουμε την απειλή της Στατικής Προβολής και τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ως νοητική διαδικασία υπέρ συμπερασμάτων που αποτρέπουν εφικτές λύσεις σε μεγάλα προβλήματα. Δείτε για παράδειγμα την σημερινή στάση της Γερμανίας. Οι Γερμανοί πολίτες, στην συντριπτική τους πλειοψηφία, θέλουν κοινό νόμισμα με την υπόλοιπη Ευρώπη αλλά πλήρως διαχωρισμένα χρέη από τους υπόλοιπους εξ ημών. Κατανοητό. Όμως και ανέφικτο. Οι Βορειοευρωπαίοι, γενικότερα, θεωρούν ότι οι Νοτιοευρωπαίοι δεν έχουμε την ίδια με αυτούς αφοσίωση στην δημοσιονομική πειθαρχία. Βλέπουν ότι, από την δεκαετία του 50 και μετά, εμείς οι Νότιοι (Ιταλοί, Έλληνες κλπ) δείξαμε μεγάλη ανεκτικότητα στα ελλείμματα και στον πληθωρισμό. Μας φοβούνται. Δεν θέλουν με τίποτα τα δικά μας χρέη, και ήθη, να μολύνουν τα δικά τους. Λένε: Από το να γίνει κάτι τέτοιο (π.χ. να εκδοθεί ευρωομόλογο), καλύτερα να γυρίσουμε στο μάρκο. Πρόκειται για άλλο ένα παράδειγμα αυτού που ονομάζω Στατική Προβολή: Φωτογραφίζουν το παρόν, ή το λίγο 'πριν', κατόπιν εξετάζουν στατικές, εναλλακτικές, εικόνες του μέλλοντος (π.χ. μία με το ευρώ και ευρωομόλογα και μία με ένα νέο μάρκο χωρίς ευρωομόλογα), και επιλέγουν αυτό που θεωρούν καλύτερο, πιο εύπεπτο. (Δείτε, για παράδειγμα, την τοποθέτηση του Τάσου Τέλλογλου.) Στο μεταξύ, οι στατικές αυτές συγκρίσεις επισκιάζουν τις ραγδαίες δυναμικές, ανεξέλεγκτες, εξελίξεις που συμβαίνουν γύρω μας - π.χ. το γεγονός ότι η ΕΚΤ αναγκάζεται καθημερινά να τυπώνει πακτωλούς ευρώ για να στηρίζει χρεοκοπημένες τράπεζες (σημ. πάνω από €140 δις έχουν πάει στις Ιρλανδικές τους τελευταίους 12 μήνες, χωρίς να πει κανείς Γερμανός κουβέντα). Άλλη μια φορά, η Στατική Προβολή, ως μέθοδος ανάλυσης, οδηγεί σε καταστροφικές επιλογές που αντί να φέρουν την Γερμανία πιο κοντά στην επιθυμητή στατική εικόνα την οδηγούν με σιγουριά σε μια άλλη, εφιαλτική, κατάσταση - π.χ. στην κατάρρευση του ευρώ, στην ηρωική έξοδο της Γερμανίας από την ευρωζώνη, στην θεαματική ανατίμηση του νέου μάρκου, και στην κατάρρευση της βιομηχανικής παραγωγής, της απασχόλησης και, τέλος, της κοινωνικής ειρήνης.
Συμπερασματικά, παντού και πάντα το δύσκολο είναι να πεις όχι τι θέλεις να γίνει αλλά πως θα το πετύχεις. Πως θα πας από την εικόνα που έχεις στο μυαλό σου για το τώρα στην εικόνα του πως θα ήθελες το μέλλον. Μάλιστα στον Καιρό της Κρίσης, την ώρα που καταρρέουν όλα γύρω σου, αυτή η μετάβαση είναι ακόμα πιο δύσκολη. Τίποτα δεν παραμένει δεδομένο για πολύ και οι στατικές συγκρίσεις το μόνο που κάνουν είναι να μας εμποδίζουν από το να πράξουμε το καθήκον μας στην δύσκολη στιγμή: Να μετριάσουμε δηλαδή τους κραδασμούς και να ελαχιστοποιήσουμε τον αριθμό των θυμάτων της Κρίσης, έτσι ώστε το πέρασμα στην μετά το 2008 εποχή να είναι όσο λιγότερο ανθρωποφάγο γίνεται. Η Πρότασή μας αυτόν τον σκοπό, άλλωστε, έχει. Αλλά προσκρούσει στις μεγάλες αντιστάσεις που προκαλεί η Στατική Προβολή πολλών μιας ανέφικτης εικόνας του πως θα ήθελαν το μέλλον. Προσκρούει όμως και σε άλλα δύο εμπόδια. Στον Ηθικό Πανικό και στο Υπαρκτό Συμφέρον.
Ηθικός Πανικός
Στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες, κατά την διάρκεια της περιόδου 1990-2005, η εγκληματικότητα μειώθηκε σημαντικά. Κι όμως. Οι περισσότεροι πολίτες, όταν ρωτιόντουσαν, απαντούσαν ότι ένιωθαν μεγαλύτερη ανασφάλεια και ότι φοβόντουσαν όλο και περισσότερο να ξεμυτίσουν από το σπίτι τους. Πρόκειται για κλασική περίπτωση ηθικού πανικού - μιας πλήρους αναντιστοιχίας μεταξύ της πραγματικότητας και του πως μια κοινωνική ομάδα, ολόκληρη η κοινωνία πολλές φορές, την αντιλαμβάνεται. Ο όρος, ηθικός πανικός, οφείλεται στον κοινωνιολόγο Stanley Cohen που τον όρισε (στο βιβλίο του Folk Devils and Moral Panics, του 1972) ως ένα έντονο, αρνητικό συναίσθημα που καταλαμβάνει μια μεγάλη κοινωνική ομάδα, πολλές φορές μια ολόκληρη κοινωνία, και το οποίο κάνει τα μέλη της να φοβούνται αλόγιστα πως κινδυνεύει η κοινωνική συνοχή.
Ένας ηθικός πανικός πάντα ξεκινά από κάποιο πραγματικό γεγονός αλλά παίρνει εντελώς δυσανάλογες διαστάσεις πριν οδηγήσει στην μαζική παρανόηση της πραγματικότητας. Σε αυτή την διαδικασία σημαντικό ρόλο παίζει πάντα μια κοινωνική υπο-ομάδα τα μέλη της οποίας ο Cohen ονομάζει 'ηθικούς επιχειρηματίες'. Στόχος τους: Να συσσωρεύσουν 'ηθικό κεφάλαιο' καταδεικνύοντας τους 'ηθικούς δαίμονες' που απειλούν την κοινωνική συνοχή και εναντίον των οποίων καλούν την υπόλοιπη κοινωνία να κινητοποιηθεί. Συνήθως, σε αυτή την διαδικασία βρίσκουν αρωγούς ΜΜΕ τα οποία αρπάζουν την ευκαιρία να επωφεληθούν από τον δημιουργούμενο ηθικό πανικό.
Τα επεισόδια ηθικού πανικού είναι περιπτώσεις όπου επισφαλείς απόψεις επικρατούν επειδή οι αντίθετες, ορθολογικές, γνώμες δαινομονοποιούνται και απορρίπτονται ως ταμπού πριν καλά-καλά ακουστούν. Στο αρχικό παράδειγμα παραπάνω, το να πει κανείς (π.χ. σε μια εκπομπή όπου οι συμμετέχοντες ωρύονται για την εγκληματικότητα) ότι η εγκληματικότητα στην πραγματικότητα μειώθηκε, ισοδυναμεί με το να πει πως η γη είναι επίπεδη. Απλά, δεν πρόκειται να ακουστεί καν η φωνή του. Κι ας λέει την αλήθεια!
Στην Κρίση της ευρωζώνης, δυστυχώς, παρατηρούμε έναν διττό ηθικό πανικό σε πλήρη εξέλιξη. Ο ένας εξελίσσεται στις πλεονασματικές χώρες, π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, Αυστρία κλπ. Το πραγματικό γεγονός είναι η κρίση χρέους των ελλειμματικών χωρών. Στην βάση αυτού του εναύσματος, κάποιες κοινωνικές υπο-ομάδες συσσωρεύουν ίδιον 'ηθικό επιχειρηματικό κεφάλαιο' κατονομάζοντας τους 'ηθικούς δαίμονες', που δεν είναι άλλοι από τους τεμπέληδες Νότιους των οποίων η 'αήθης' δημοσιονομική συμπεριφορά απειλεί την κοινωνική συνοχή της χώρας τους. Όσο πιο επιτυχημένη είναι αυτή η συσσώρευση 'ηθικού επιχειρηματικού κεφαλαίου', τόσο πιο πολύ απομακρύνεται η Γερμανική κοινή γνώμη από την πραγματικότητα και τόσο πιο βαθειά βυθίζεται στην παράκρουση που της δημιουργεί το κρεσέντο του μεγεθυνόμενου ηθικού πανικού. Κάπου εκεί, η δυνατότητα ενός λογικού διαλόγου, μεταξύ ευρωπαίων εταίρων που προσπαθούν να βρουν μια από κοινού λύση σε μια κοινή Κρίση, εξαερώνεται.
Παράλληλα, ο ηθικός πανικός εξελίσσεται και σε ένα δεύτερο επίπεδο: εντός των προβληματικών χωρών όπως η δική μας. Και εδώ αναδεικνύεται μια ομάδα 'ηθικών επιχειρηματιών' οι οποίοι συσσωρεύουν το δικό τους κοινωνικό 'κεφάλαιο' ανακαλύπτοντας και καταδεικνύοντας τους 'ηθικούς δαίμονες' που απειλούν την 'εθνική αναγέννηση'. Ξεκινώντας από μια αναμφισβήτητη πραγματικότητα ( την οποία ζει κάθε πολίτης αρκετά άτυχος ώστε να έχει να συναλλάσσεται το ελληνικό δημόσιο), αρχίζει η διαδικασία της συσσώρευσης εντόπιου 'ηθικού επιχειρηματικού κεφαλαίου' από την ανερχόμενη ομάδα των 'κοινωνικών επιχειρηματιών' οι οποίοι ξεκινούν δακτυλοδείχνοντας τους δημόσιους υπάλληλους, συλλήβδην, και επεκτεινόμενοι σε όποιον αμφισβητήσει την εύκολη εξήγηση, ότι δηλαδή η Κρίση οφείλεται στους εσωτερικούς 'ηθικούς δαίμονες' (συνδικαλιστές, όσους αρνούνται την σοφία της μείωσης των συντάξεων εν καιρώ Κρίσης, τους 'γραφικούς' που εξακολουθούν να πιστεύουν στις αρετές του να μην χρεώνονται δίδακτρα στους φοιτητές κλπ).
Υπό αυτό το κλίμα, όποιος τολμήσει να πει πως η Κρίση ίσως τελικά να έχει να κάνει με την αρχιτεκτονική της ευρωζώνης, και για αυτό ίσως να πρέπει το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί σε επίπεδο ΕΕ, κατατάσσεται άμεσα και αμετάκλητα στην ομάδα αν όχι των 'ηθικών δαιμόνων' σίγουρα στην ομάδα των συνοδοιπόρων τους.
Υπαρκτό Συμφέρον
Στην εποχή της Κρίσης, διαστρεβλώνονται όλα. Ακόμα και αυτό που πολλοί θεωρούν συμφέρον τους συχνά αποδεικνύεται ότι δεν τους συμφέρει καθόλου. Νομίζουν, π.χ., πολλοί Γερμανοί ότι δεν τους συμφέρει η ενοποίηση των ευρωπαϊκών χρεών (π.χ. το ευρωομόλογο) και για αυτό προωθούν διμερείς δανειακές συμφωνίες με τα χρεοκοπημένα κράτη οι οποίες όμως συντελούν σε μια πολύ αναποτελεσματικότερη, και εν τέλει χειρότερη για την Γερμανία, ενοποίηση χρεών (είτε μέσω του ανεκδιήγητου Μηχανισμού Στήριξης, του EFSF, είτε μέσα από την μαζική παραγωγή χρήματος, από την ΕΚΤ, τα οποία πέφτουν, χωρίς αποτέλεσμα, στην μαύρη τρύπα του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος). Παράλληλα, και πολλοί έλληνες, ιρλανδοί κλπ απορρίπτουν την ενοποίηση του χρέους φοβούμενοι πως κάτι τέτοιο θα μας στερήσει την (ανύπαρκτη) δυνατότητα άσκησης δημοσιονομικής πολιτικής. Άλλοι πάλι, όπως ο Διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ιταλίας, ο κ. Mario Draghi, οδηγούνται από προσωπικές φιλοδοξίες (στην προκείμενη περίπτωση να τον αποδεχθεί η Γερμανία ως αντικαταστάτη του κ.Trichet) στην πεισματική υπεράσπιση του σημερινού αδιεξόδου. Παραδείγματα τέτοια, κακώς νοούμενων συμφερόντων, υπάρχουν πολλά. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν και υπαρκτά συμφέροντα τα οποία έχουν σοβαρό λόγο να αντιστέκονται σε αποτελεσματικές προτάσεις εξόδου από την Κρίση. Θα δώσω δύο.
Το πρώτο μέρος της Πρότασής μας, το οποίο πρεσβεύει μια Μεγάλη Τριμερή Διαπραγμάτευση μεταξύ της ΕΚΤ, των ευρωπαϊκών τραπεζών και των υπερχρεωμένων κρατών-μελών, με στόχο την συμφωνημένη παραγραφή μέρους του δημόσιου χρέους από τις τράπεζες (με αντάλλαγμα την εγγύηση μακροπρόθεσμης ρευστότητας από την ΕΚΤ), προβληματίζει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα. Παρόλο που οι ευρωπαϊκές τράπεζες, στην κατάσταση πανικού που βρίσκονται σήμερα, θα αποδέχονταν μια τέτοια εξέλιξη με σχετική ανακούφιση, το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα (λέγε με Wall Street) δεν την βλέπει με καλό μάτι. Ο,τιδήποτε αφήνει περιθώριο για την μη πληρωμή μέρους ενός χρέους προς τις τράπεζες, δημιουργεί 'κακό προηγούμενο' και, για αυτό, συσπειρώνει το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα το οποίο, με την σειρά του, επιστρατεύει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο να υπονομεύσει μια τέτοια λύση.
Το δεύτερο παράδειγμα αφορά αποκλειστικά την Γερμανία και το υπαρκτό συμφέρον που εμποδίζει την ελίτ της να αποδεχθεί μια πρόταση ουσιαστικής εξόδου από την Κρίση. Μετά την ενοποίηση των δύο Γερμανιών, η Γερμανία κατάφερε με μαεστρία να ξεπεράσει την σημαντική κρίση που προέκυψε (λόγω του γιγάντιου κόστους της απορρόφησης της Ανατολικής Γερμανίας) μέσω αύξηση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της που βασίστηκε στην: (α) αναδιανομή εισοδήματος από την εργασία προς το βιομηχανικό κεφαλαίο, και (β) αναδιανομή του εργασιακού εισοδήματος εντός της εργατικής τάξης (μείωση των μισθών με αντάλλαγμα την αύξηση της απασχόλησης). Στον κόσμο της Γερμανικής εργασίας αποτέλεσμα αυτής της εντυπωσιακής διπλής διαδικασίας ήταν η σημαντική μείωση τόσο της ανεργίας όσο και του βιοτικού επιπέδου των εργαζόμενων. Για να το πω απλά, ο αριθμός των εργαζόμενων φτωχών στην Γερμανία πολλαπλασιάζεται την ώρα που η ανεργία μειώνεται. Αυτό το νέο status quo αποτελεί, για την Γερμανική ελίτ, τεράστια κατάκτηση και πηγή πλούτου. Φυσιολογικά, δεν πρόκειται να ανεχθεί εύκολα καμία εξέλιξη η οποία θα το απειλήσει.
Το πρόβλημα με την Κρίση, όσον αφορά την διατήρηση του συγκεκριμένου status quo, είναι ότι η υπέρβασή της απαιτεί συμπίεση, σε επίπεδο ΕΕ, του αθροίσματος δημόσιου χρέους και τραπεζικών ζημιών, κάτι που με την σειρά του απαιτεί και την ενοποίηση των υπολειπόμενων δημόσιων χρεών. Αυτή η πραγματικότητα κάνει την Γερμανική ελίτ να αναρωτιέται: "Αν οι δικοί μας εργαζόμενοι, που δουλεύουν καλύτερα και αποδοτικότερα, δουν ότι η Γερμανική κυβέρνηση αποδέχεται μεταρρυθμίσεις που μειώνουν τα χρέη των υπερχρεωμένων κρατών και τις ζημίες των αφρόνων τραπεζιτών, δεν είναι πολύ πιθανόν να ανακινήσουν ζήτημα όσον αφορά την διανομή του εισοδήματος μεταξύ εκείνων και ημών εντός των συνόρων της Γερμανίας;" Αυτός ο δικαιολογημένος φόβος είναι, από μόνος του, ικανός να δημιουργήσει μεγάλες αντιδράσεις εναντίον προτάσεων όπως η δική μας. Παράλληλα αποτελεί κίνητρο για κοινωνικές ομάδες στο εσωτερικό της Γερμανίας να υποκινήσουν τον Ηθικό Πανικό που ανέφερα παραπάνω, αλλά και να πέφτουν συνεχώς στην παγίδα της Στατικής Προβολής (βλ. ακόμα πιο παραπάνω).
Ένα θεωρώ σίγουρο: Αν αυτά τα τρία εμπόδια αποτρέψουν την εφαρμογή μιας πρόταση εξόδου που να κινείται στις γενικές γραμμές που καταθέσαμε, το ευρώ θα αποτελέσει παρελθόν. Και τότε όλα τα υπαρκτά συμφέροντα, οι ηθικοί πανικοί, και οι στατικές προβολές θα φανούν ασήμαντες λεπτομέρειες μπροστά στην ολική καταστροφή που θα ακολουθήσει.
Παρασκευή 10 Δεκεμβρίου 2010
Λογική εναντίον παραλογισμών.
Λογική εναντίον παραλογισμών
Άγγελος Στάγκος
Ένα μεγάλο και χοντρό παιχνίδι παίζεται αυτή την περίοδο γύρω από την κρίση στην Ευρωζώνη, την συνοχή των κρατών που την αποτελούν και κυρίως γύρω από το ευρώ. Είναι παιχνίδι για μεγάλα παιδιά, στo οποίο η Ελλάδα δεν μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο λόγω μεγέθους και οικονομικής κατάστασης. Ωστόσο, το αποτέλεσμα θα έχει τεράστιες επιπτώσεις για τη χώρα μας, όπως και για πολλές άλλες χώρες. Εκείνο που μπορεί να κάνει η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της, είναι να εκφράζει στα συλλογικά ευρωπαϊκά όργανα τις απόψεις της με προσοχή και κατά το δυνατόν σε συνεργασία με άλλους εταίρους. Κυρίως όμως οφείλει να εξυγιάνει την χώρα, να την εκλογικεύσει, να την καταστήσει λειτουργική, να την βγάλει από την παρακμή και την τριτοκοσμική νοοτροπία.
Οι πάντες γνωρίζουν ότι βρισκόμαστε σε μία κρίσιμη καμπή. Πρέπει να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις, να εξυγιανθούν οι ΔΕΚΟ και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των καιρών, προκειμένου να πάρουμε την τέταρτη δόση του δανείου από τον μηχανισμό στήριξης της οικονομίας. Αυτά είναι πράγματα που έπρεπε να είχαν γίνει από καιρό, δίχως να τα επιβάλλουν τρίτοι. Τώρα που τα επιβάλλουν αυτοί οι τρίτοι, είμαστε αναγκασμένοι να τα κάνουμε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και μέσα σε κλίμα αμφιθυμίας, αμφισβήτησης και αντιδράσεων. Το κακό είναι ότι επικρατεί πάλι άκρατος παραλογισμός. Πολλοί είναι εκείνοι που ξέχασαν σε ποιο σημείο βρεθήκαμε τον Μάϊο, που δεν εννοούν να αντιληφθούν που βρισκόμαστε σήμερα και δεν θέλουν να σκεφθούν που θα βρεθούμε αύριο, αν δεν πάρουμε την τέταρτη δόση… Με λίγα λόγια, είναι πολλοί εκείνοι που αδυνατούν να χωνέψουν ότι δεν υπάρχουν λεφτά, ούτε καν δανεικά!
Μιλάμε σήμερα για την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου των 110 δις ευρώ από τον μηχανισμό στήριξης, πριν καν εξασφαλίσουμε την περίφημη τέταρτη δόση. Έρχονται στην Αθήνα ο Ντομινίκ Στρος Καν και ο Όλι Ρεν για να μας θυμίσουν ότι ο δρόμος που έχει χαραχθεί είναι ο μοναδικός που μπορούμε και πρέπει να ακολουθήσουμε για να πάρουμε τις επόμενες δόσεις και εμείς βάζουμε στο στόχαστρο το Μνημόνιο και το πυροβολούμε κατά βούληση γιατί δεν προωθεί την ανάπτυξη. Σαν να βρισκόταν σε αναπτυξιακή πορεία η οικονομία της χώρας πριν υπογραφεί το Μνημόνιο. Ή ότι είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε την ύφεση αν απαλλαγούμε από δαύτο. Και σε κάθε περίπτωση, τι εννοούν όλοι αυτοί και ο καθένας χωριστά, που καταριούνται το Μνημόνιο ως αντιαναπτυξιακό; Μήπως εννοούν επιστροφή στο οικονομικό-κοινωνικό μοντέλο που μας έφερε σε αυτό χάλι; Ή μήπως πιέζουν για να βαφτίσει το κράτος «κίνητρα» τις επιδοτήσεις και να συνεχίσει να μοιράζει λεφτά που δεν υπάρχουν;
Η «λογική» βέβαια άποψη κάποιων είναι ότι το Μνημόνιο είναι αντιαναπτυξιακό γιατί αφαιρεί λεφτά από την αγορά, αφού μειώνει αποδοχές, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι φόροι. Υπάρχει όντως ζήτημα. Από την άλλη πλευρά πρέπει να επισημανθεί για άλλη μία φορά ότι το δημόσιο είχε πέσει στα βράχια με τις αλόγιστες σπατάλες, ότι η οικονομία πρέπει οπωσδήποτε να γίνει ανταγωνιστική, αν θέλουμε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα ξαναβγούμε στην επιφάνεια και τέλος, ότι το κράτος είναι αναγκασμένο να βρει λεφτά από κάπου. Ο αντίλογος είναι ότι οι νέοι φόροι στεγνώνουν την αγορά και επομένως εισπράττει λιγότερα από ό,τι θα εισέπραττε από μικρότερη φορολογία. Μπορεί να είναι και έτσι. Όμως πόσοι πλήρωναν τους φόρους τους όταν ήταν μικρότεροι τις εποχές των παχιών αγελάδων; Και που βρήκαν όλοι αυτοί που έτρεξαν και τρέχουν στην περαίωση τα λεφτά;
Υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι αποκλείεται να σωθούμε με την εφαρμογή των πολιτικών του Μνημονίου και θέτουν θέμα αναδιάρθρωσης του χρέους ή επιστροφής στη δραχμή. Άγνωστο αν πρόκειται για οπαδούς του Ρουμπινί ή αν έχουν δική τους αυτόβουλη σκέψη όσοι προβάλλουν τέτοιες απόψεις. Ωστόσο, θα πρέπει να λάβουν υπ΄ όψιν ότι επιστροφή στη δραχμή ταυτίζεται με βαρβάτη υποτίμηση, την ώρα που τα χρέη και οι εισαγωγές θα συνεχίσουν να πληρώνονται με ευρώ και δολάρια, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να συνεχίζεται η εξυγίανση του δημοσίου και η πολιτική της λιτότητας. Αντίθετα, δεν σημαίνει ότι θα βρίσκουμε δανεικά. Όσο για την αναδιάρθρωση του χρέους, αυτή ταυτίζεται με πτώχευση αν εμείς την ζητήσουμε μονομερώς και φυσικά οι αγορές θα μας τσακίσουν. To ζητούμενο είναι η όποια αναδιάρθρωση να γίνει υπό την αιγίδα της Ευρωζώνης όταν έλθει η στιγμή και μέχρι τότε είμαστε υποχρεωμένοι να προσπαθήσουμε να γίνουμε …καλά παιδιά. Για το δικό μας συμφέρον, όχι των άλλων
Το μνημόνιο μόνο του δεν εξασφαλίζει το αίσιο τέλος. Ούτε υπάρχει αμφιβολία ότι το αίσιο τέλος προϋποθέτει ανάπτυξη. Μόνο που η ανάπτυξη προϋποθέτει με τη σειρά της ανταγωνιστικότητα με στόχο την εκτός συνόρων αγορά και αυτή πάλι χρειάζεται την εξυγίανση του δημοσίου και την αλλαγή του μοντέλου. Όπως είπε και ο Σκιόπα, θα απαιτηθούν αρκετά χρόνια για να ξαναβγούμε στην επιφάνεια. Και κυρίως χρειαζόμαστε την Ευρωζώνη και την εμβάθυνσή της με στόχο την οικονομική ένωση. Γιατί θα θέλουμε συνεχώς την βοήθειά της. Αυτό τουλάχιστον λέει η λογική.
Άγγελος Στάγκος
Ένα μεγάλο και χοντρό παιχνίδι παίζεται αυτή την περίοδο γύρω από την κρίση στην Ευρωζώνη, την συνοχή των κρατών που την αποτελούν και κυρίως γύρω από το ευρώ. Είναι παιχνίδι για μεγάλα παιδιά, στo οποίο η Ελλάδα δεν μπορεί να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο λόγω μεγέθους και οικονομικής κατάστασης. Ωστόσο, το αποτέλεσμα θα έχει τεράστιες επιπτώσεις για τη χώρα μας, όπως και για πολλές άλλες χώρες. Εκείνο που μπορεί να κάνει η ελληνική κυβέρνηση από την πλευρά της, είναι να εκφράζει στα συλλογικά ευρωπαϊκά όργανα τις απόψεις της με προσοχή και κατά το δυνατόν σε συνεργασία με άλλους εταίρους. Κυρίως όμως οφείλει να εξυγιάνει την χώρα, να την εκλογικεύσει, να την καταστήσει λειτουργική, να την βγάλει από την παρακμή και την τριτοκοσμική νοοτροπία.
Οι πάντες γνωρίζουν ότι βρισκόμαστε σε μία κρίσιμη καμπή. Πρέπει να προχωρήσουν οι μεταρρυθμίσεις, να εξυγιανθούν οι ΔΕΚΟ και να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις των καιρών, προκειμένου να πάρουμε την τέταρτη δόση του δανείου από τον μηχανισμό στήριξης της οικονομίας. Αυτά είναι πράγματα που έπρεπε να είχαν γίνει από καιρό, δίχως να τα επιβάλλουν τρίτοι. Τώρα που τα επιβάλλουν αυτοί οι τρίτοι, είμαστε αναγκασμένοι να τα κάνουμε σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα και μέσα σε κλίμα αμφιθυμίας, αμφισβήτησης και αντιδράσεων. Το κακό είναι ότι επικρατεί πάλι άκρατος παραλογισμός. Πολλοί είναι εκείνοι που ξέχασαν σε ποιο σημείο βρεθήκαμε τον Μάϊο, που δεν εννοούν να αντιληφθούν που βρισκόμαστε σήμερα και δεν θέλουν να σκεφθούν που θα βρεθούμε αύριο, αν δεν πάρουμε την τέταρτη δόση… Με λίγα λόγια, είναι πολλοί εκείνοι που αδυνατούν να χωνέψουν ότι δεν υπάρχουν λεφτά, ούτε καν δανεικά!
Μιλάμε σήμερα για την επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου των 110 δις ευρώ από τον μηχανισμό στήριξης, πριν καν εξασφαλίσουμε την περίφημη τέταρτη δόση. Έρχονται στην Αθήνα ο Ντομινίκ Στρος Καν και ο Όλι Ρεν για να μας θυμίσουν ότι ο δρόμος που έχει χαραχθεί είναι ο μοναδικός που μπορούμε και πρέπει να ακολουθήσουμε για να πάρουμε τις επόμενες δόσεις και εμείς βάζουμε στο στόχαστρο το Μνημόνιο και το πυροβολούμε κατά βούληση γιατί δεν προωθεί την ανάπτυξη. Σαν να βρισκόταν σε αναπτυξιακή πορεία η οικονομία της χώρας πριν υπογραφεί το Μνημόνιο. Ή ότι είναι δυνατόν να ξεπεράσουμε την ύφεση αν απαλλαγούμε από δαύτο. Και σε κάθε περίπτωση, τι εννοούν όλοι αυτοί και ο καθένας χωριστά, που καταριούνται το Μνημόνιο ως αντιαναπτυξιακό; Μήπως εννοούν επιστροφή στο οικονομικό-κοινωνικό μοντέλο που μας έφερε σε αυτό χάλι; Ή μήπως πιέζουν για να βαφτίσει το κράτος «κίνητρα» τις επιδοτήσεις και να συνεχίσει να μοιράζει λεφτά που δεν υπάρχουν;
Η «λογική» βέβαια άποψη κάποιων είναι ότι το Μνημόνιο είναι αντιαναπτυξιακό γιατί αφαιρεί λεφτά από την αγορά, αφού μειώνει αποδοχές, ενώ παράλληλα αυξάνονται οι φόροι. Υπάρχει όντως ζήτημα. Από την άλλη πλευρά πρέπει να επισημανθεί για άλλη μία φορά ότι το δημόσιο είχε πέσει στα βράχια με τις αλόγιστες σπατάλες, ότι η οικονομία πρέπει οπωσδήποτε να γίνει ανταγωνιστική, αν θέλουμε να ελπίζουμε ότι κάποια στιγμή θα ξαναβγούμε στην επιφάνεια και τέλος, ότι το κράτος είναι αναγκασμένο να βρει λεφτά από κάπου. Ο αντίλογος είναι ότι οι νέοι φόροι στεγνώνουν την αγορά και επομένως εισπράττει λιγότερα από ό,τι θα εισέπραττε από μικρότερη φορολογία. Μπορεί να είναι και έτσι. Όμως πόσοι πλήρωναν τους φόρους τους όταν ήταν μικρότεροι τις εποχές των παχιών αγελάδων; Και που βρήκαν όλοι αυτοί που έτρεξαν και τρέχουν στην περαίωση τα λεφτά;
Υπάρχουν και εκείνοι που υποστηρίζουν ότι αποκλείεται να σωθούμε με την εφαρμογή των πολιτικών του Μνημονίου και θέτουν θέμα αναδιάρθρωσης του χρέους ή επιστροφής στη δραχμή. Άγνωστο αν πρόκειται για οπαδούς του Ρουμπινί ή αν έχουν δική τους αυτόβουλη σκέψη όσοι προβάλλουν τέτοιες απόψεις. Ωστόσο, θα πρέπει να λάβουν υπ΄ όψιν ότι επιστροφή στη δραχμή ταυτίζεται με βαρβάτη υποτίμηση, την ώρα που τα χρέη και οι εισαγωγές θα συνεχίσουν να πληρώνονται με ευρώ και δολάρια, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να συνεχίζεται η εξυγίανση του δημοσίου και η πολιτική της λιτότητας. Αντίθετα, δεν σημαίνει ότι θα βρίσκουμε δανεικά. Όσο για την αναδιάρθρωση του χρέους, αυτή ταυτίζεται με πτώχευση αν εμείς την ζητήσουμε μονομερώς και φυσικά οι αγορές θα μας τσακίσουν. To ζητούμενο είναι η όποια αναδιάρθρωση να γίνει υπό την αιγίδα της Ευρωζώνης όταν έλθει η στιγμή και μέχρι τότε είμαστε υποχρεωμένοι να προσπαθήσουμε να γίνουμε …καλά παιδιά. Για το δικό μας συμφέρον, όχι των άλλων
Το μνημόνιο μόνο του δεν εξασφαλίζει το αίσιο τέλος. Ούτε υπάρχει αμφιβολία ότι το αίσιο τέλος προϋποθέτει ανάπτυξη. Μόνο που η ανάπτυξη προϋποθέτει με τη σειρά της ανταγωνιστικότητα με στόχο την εκτός συνόρων αγορά και αυτή πάλι χρειάζεται την εξυγίανση του δημοσίου και την αλλαγή του μοντέλου. Όπως είπε και ο Σκιόπα, θα απαιτηθούν αρκετά χρόνια για να ξαναβγούμε στην επιφάνεια. Και κυρίως χρειαζόμαστε την Ευρωζώνη και την εμβάθυνσή της με στόχο την οικονομική ένωση. Γιατί θα θέλουμε συνεχώς την βοήθειά της. Αυτό τουλάχιστον λέει η λογική.
Στο κατώφλι του εφιάλτη.
Δεκ 8th, 2010 | Ανδρέας Ανδριανόπουλος
Μετά από τόσους μήνες κάτω από το πρόγραμμα διάσωσης της οικονομίας, με βάση το Μνημόνιο ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές μας, ελάχιστοι έλληνες έχουν συνειδητοποιήσει το πραγματικό πρόβλημα της χώρας. Και τις διακινδυνεύσεις που αντιμετωπίζουμε σε περίπτωση αποτυχίας. Είναι σίγουρο πάντως πως οι περισσότεροι πολιτικοί αλλά και πάμπολλοι εκφραστές της κοινής γνώμης δεν έχουν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα και τις διαστάσεις του.
Η διέξοδος είναι πρακτικά μόνο μία. Η παράλληλη μείωση των εξόδων μας (ψαλίδι δηλ στις δημόσιες δαπάνες) με την αύξηση της παραγωγής πλούτου (δυναμική ανάπτυξη). Αυτό όμως προϋποθέτει δραστικές περικοπές στον όγκο και την έκταση του κράτους. Και για να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ελευθερωθούν οι αγορές αλλά και για να περικοπούν τα δημόσια έξοδα. Στην προοπτική όμως αυτή αντιστέκεται με σφοδρότητα το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία
Η Ελλάδα σήμερα δανείζεται όχι απλά μόνο για να πληρώσει μέρος αυτών που χρωστάει. Αλλά και για να καλύψει τρέχουσες υποχρεώσεις που είναι απαραίτητες για την καθημερινότητά μας και για την εκπλήρωση βασικών βιοτικών μας αναγκών. Με τα χρήματα της Τρόικας δηλ. δεν αποπληρώνουμε απλά τις υποχρεώσεις μας από παλιά δάνεια στους δανειστές μας από το εξωτερικό. Αλλά συμπληρώνουμε το εισόδημα που μας είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση πιεστικών άμεσων αναγκών μας. Διότι εξακολουθούμε να παράγουμε πολύ λιγότερα από όσα ξοδεύουμε. Και συμπληρώνουμε έτσι το κόστος των εξόδων μας από αυτά που μας δανείζει το ΔΝΤ, η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Από τα πράγματα δηλ εξακολουθούμε να βαδίζουμε με βήμα ταχύ προς το αδιέξοδο. Τα χρέη μας μεγαλώνουν ενώ η παραγωγική μας υποδομή συρρικνώνεται. Πως είναι λοιπόν δυνατόν να επιβιώσουμε;
Η διέξοδος είναι πρακτικά μόνο μία. Η παράλληλη μείωση των εξόδων μας (ψαλίδι δηλ στις δημόσιες δαπάνες) με την αύξηση της παραγωγής πλούτου (δυναμική ανάπτυξη). Αυτό όμως προϋποθέτει δραστικές περικοπές στον όγκο και την έκταση του κράτους. Και για να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ελευθερωθούν οι αγορές αλλά και για να περικοπούν τα δημόσια έξοδα. Στην προοπτική όμως αυτή αντιστέκεται με σφοδρότητα το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία. Διότι και οι δύο έχουν ταυτίσει το κράτος είτε με την καθημερινότητα της πολιτικής είτε με την απορρόφηση της ανεργίας και το μοίρασμα παροχών και προσόδων.
Η αντιμετώπιση του Μνημονίου από ΜΜΕ και υποτιθέμενα έγκυρους αναλυτές / σχολιαστές είναι χαρακτηριστική. Κάθε δυσκολία που καθημερινά αντιμετωπίζουμε αντί να χρεώνεται στις δημοσιονομικές πολιτικές του, για δεκαετίες, εκτεταμένου κρατισμού, εμφανίζεται σαν αποτέλεσμα των πολιτικών που η Τρόικα μας επιβάλλει με στόχο δήθεν την καταρράκωση των Ελλήνων και του υπερήφανου φρονήματός τους. Πάλι οι ξένοι φταίνε, επιβουλευόμενοι του εθνικού μας μεγαλείου και υπονομεύοντας τα «θαυμαστά» μας επιτεύγματα. Η αφήγηση αναφέρεται σε μια διεθνή νεοφιλελεύθερη συνωμοσία που στοχεύει τα λαϊκά δικαιώματα κι αποβλέπει στην κατάργηση κάθε κατακτημένου δικαιώματος.
Οι αρμόδιοι συνωμοσιολογούντες αφηγητές όμως αποφεύγουν να σημειώσουν πως οι σχετικές «κατακτήσεις» στηρίχθηκαν σε δανεικά από τους μισητούς ξένους Τραπεζίτες. Ενώ οι κακοί νεοφιλελεύθεροι από πάντα υποστήριζαν την συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, εχθρεύονταν το ευρώ, απαιτούσαν μείωση φόρων και δεν πίστευαν στην κρατική παρέμβαση για διάσωση Τραπεζών η ενίσχυση κλυδωνιζόμενων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Και στις ΗΠΑ βέβαια εχθρεύονται το ΔΝΤ και για του οποίου την κατάργηση προπαγανδίζουν και πιέζουν.
Είναι λοιπόν πρακτικά αδύνατον μέσα σε τρείς περίπου μήνες το ελληνικό πολιτικό σύστημα να αναδιοργανωθεί και να αλλάξει συμπεριφορά. Είναι έτσι πιθανότατο να μην εκταμιευθεί τελικά η τέταρτη δόση και η χώρα να οδηγηθεί σε χρεωκοπία. Κι οφείλουν όλοι να κατανοήσουν τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Δίχως τα χρήματα της Τρόικας θα είναι αδύνατον να ξεπληρώσουμε διεθνείς υποχρεώσεις αλλά και να ικανοποιήσουμε δικές μας τρέχουσες ανάγκες. Η κυβέρνηση δεν θα έχει λ.χ την δυνατότητα πληρωμής όλων των μισθών και των συντάξεων. Κατά πάσα πιθανότητα θα αναγκασθεί να βγεί από το ευρώ ώστε να τυπώσει χρήμα και να πληρώσει τις εσωτερικές της υποχρεώσεις. Η αναπόφευκτη όμως μεγάλη υποτίμηση θα κάνει αδυσώπητα μεγάλο το εξωτερικό χρέος και θα καταδικάσει την χώρα σε μακρόχρονη ύφεση και παρακμή.
Κατά πάσα πιθανότητα θα αναγκασθεί να βγεί από το ευρώ ώστε να τυπώσει χρήμα και να πληρώσει τις εσωτερικές της υποχρεώσεις. Η αναπόφευκτη όμως μεγάλη υποτίμηση θα κάνει αδυσώπητα μεγάλο το εξωτερικό χρέος και θα καταδικάσει την χώρα σε μακρόχρονη ύφεση και παρακμή
Η αδυναμία αποπληρωμής δόσεων των όσων χρωστάμε στο εξωτερικό θα διακόψει την όποια δυνατότητα διεθνούς χρηματοδότησης. Συνακόλουθα θα στεγνώσουμε από συναλλαγματικά αποθέματα. Και θα καταρρεύσουν οι εισαγωγές. Το εμπόριο θα τιναχθεί στον αέρα και μαζί του τα έσοδα του κράτους. Η φορολόγηση ακινήτων , ο ΦΠΑ και τα όποια άλλα φορολογικά έσοδα θα εξαφανισθούν από ένα αδύναμο να πληρώσει κοινωνικό σύνολο. Που παράλληλα δεν θα είναι σε θέση να αγοράσει και πολλά είδη πρώτης ανάγκης. Οι εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα διακοπούν με αποτέλεσμα περικοπές στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, σοβαρότατες ελλείψεις βενζίνης και πετρελαίου θέρμανσης καθώς και κηροζίνης για τα αεροπλάνα. Όλα τα ηλεκτρονικά μέσα και λόγω ηλεκτρισμού αλλά και λόγω διακοπών στις εισαγωγές θα πάψουν να λειτουργούν με ανυπολόγιστες συνέπειες σε συγκοινωνίες, νοσοκομεία και επιχειρήσεις.
Η κάμψη των εισαγωγών θα προκαλέσει και ελλείψεις σε τρόφιμα ενώ τα σούπερ μάρκετ θα αδειάζουν. Η κυβέρνηση θα αναγκασθεί να οργανώνει συσσίτια στους δρόμους ενώ συμμορίες ημεδαπών και αλλοδαπών θα διατρέχουν τους δρόμους και θα ελέγχουν ολόκληρες συνοικίες.
Ο εφιάλτης είναι πολύ κοντά. Εκτός αν ξυπνήσουμε έγκαιρα.
Ανδρέας Ανδριανόπουλος
Μετά από τόσους μήνες κάτω από το πρόγραμμα διάσωσης της οικονομίας, με βάση το Μνημόνιο ανάμεσα στην Ελλάδα και τους δανειστές μας, ελάχιστοι έλληνες έχουν συνειδητοποιήσει το πραγματικό πρόβλημα της χώρας. Και τις διακινδυνεύσεις που αντιμετωπίζουμε σε περίπτωση αποτυχίας. Είναι σίγουρο πάντως πως οι περισσότεροι πολιτικοί αλλά και πάμπολλοι εκφραστές της κοινής γνώμης δεν έχουν συνειδητοποιήσει το πρόβλημα και τις διαστάσεις του.
Η διέξοδος είναι πρακτικά μόνο μία. Η παράλληλη μείωση των εξόδων μας (ψαλίδι δηλ στις δημόσιες δαπάνες) με την αύξηση της παραγωγής πλούτου (δυναμική ανάπτυξη). Αυτό όμως προϋποθέτει δραστικές περικοπές στον όγκο και την έκταση του κράτους. Και για να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ελευθερωθούν οι αγορές αλλά και για να περικοπούν τα δημόσια έξοδα. Στην προοπτική όμως αυτή αντιστέκεται με σφοδρότητα το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία
Η Ελλάδα σήμερα δανείζεται όχι απλά μόνο για να πληρώσει μέρος αυτών που χρωστάει. Αλλά και για να καλύψει τρέχουσες υποχρεώσεις που είναι απαραίτητες για την καθημερινότητά μας και για την εκπλήρωση βασικών βιοτικών μας αναγκών. Με τα χρήματα της Τρόικας δηλ. δεν αποπληρώνουμε απλά τις υποχρεώσεις μας από παλιά δάνεια στους δανειστές μας από το εξωτερικό. Αλλά συμπληρώνουμε το εισόδημα που μας είναι απαραίτητο για την αντιμετώπιση πιεστικών άμεσων αναγκών μας. Διότι εξακολουθούμε να παράγουμε πολύ λιγότερα από όσα ξοδεύουμε. Και συμπληρώνουμε έτσι το κόστος των εξόδων μας από αυτά που μας δανείζει το ΔΝΤ, η ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Από τα πράγματα δηλ εξακολουθούμε να βαδίζουμε με βήμα ταχύ προς το αδιέξοδο. Τα χρέη μας μεγαλώνουν ενώ η παραγωγική μας υποδομή συρρικνώνεται. Πως είναι λοιπόν δυνατόν να επιβιώσουμε;
Η διέξοδος είναι πρακτικά μόνο μία. Η παράλληλη μείωση των εξόδων μας (ψαλίδι δηλ στις δημόσιες δαπάνες) με την αύξηση της παραγωγής πλούτου (δυναμική ανάπτυξη). Αυτό όμως προϋποθέτει δραστικές περικοπές στον όγκο και την έκταση του κράτους. Και για να μειωθεί η γραφειοκρατία και να ελευθερωθούν οι αγορές αλλά και για να περικοπούν τα δημόσια έξοδα. Στην προοπτική όμως αυτή αντιστέκεται με σφοδρότητα το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία. Διότι και οι δύο έχουν ταυτίσει το κράτος είτε με την καθημερινότητα της πολιτικής είτε με την απορρόφηση της ανεργίας και το μοίρασμα παροχών και προσόδων.
Η αντιμετώπιση του Μνημονίου από ΜΜΕ και υποτιθέμενα έγκυρους αναλυτές / σχολιαστές είναι χαρακτηριστική. Κάθε δυσκολία που καθημερινά αντιμετωπίζουμε αντί να χρεώνεται στις δημοσιονομικές πολιτικές του, για δεκαετίες, εκτεταμένου κρατισμού, εμφανίζεται σαν αποτέλεσμα των πολιτικών που η Τρόικα μας επιβάλλει με στόχο δήθεν την καταρράκωση των Ελλήνων και του υπερήφανου φρονήματός τους. Πάλι οι ξένοι φταίνε, επιβουλευόμενοι του εθνικού μας μεγαλείου και υπονομεύοντας τα «θαυμαστά» μας επιτεύγματα. Η αφήγηση αναφέρεται σε μια διεθνή νεοφιλελεύθερη συνωμοσία που στοχεύει τα λαϊκά δικαιώματα κι αποβλέπει στην κατάργηση κάθε κατακτημένου δικαιώματος.
Οι αρμόδιοι συνωμοσιολογούντες αφηγητές όμως αποφεύγουν να σημειώσουν πως οι σχετικές «κατακτήσεις» στηρίχθηκαν σε δανεικά από τους μισητούς ξένους Τραπεζίτες. Ενώ οι κακοί νεοφιλελεύθεροι από πάντα υποστήριζαν την συρρίκνωση του δημόσιου τομέα, εχθρεύονταν το ευρώ, απαιτούσαν μείωση φόρων και δεν πίστευαν στην κρατική παρέμβαση για διάσωση Τραπεζών η ενίσχυση κλυδωνιζόμενων ιδιωτικών επιχειρήσεων. Και στις ΗΠΑ βέβαια εχθρεύονται το ΔΝΤ και για του οποίου την κατάργηση προπαγανδίζουν και πιέζουν.
Είναι λοιπόν πρακτικά αδύνατον μέσα σε τρείς περίπου μήνες το ελληνικό πολιτικό σύστημα να αναδιοργανωθεί και να αλλάξει συμπεριφορά. Είναι έτσι πιθανότατο να μην εκταμιευθεί τελικά η τέταρτη δόση και η χώρα να οδηγηθεί σε χρεωκοπία. Κι οφείλουν όλοι να κατανοήσουν τι ακριβώς σημαίνει αυτό. Δίχως τα χρήματα της Τρόικας θα είναι αδύνατον να ξεπληρώσουμε διεθνείς υποχρεώσεις αλλά και να ικανοποιήσουμε δικές μας τρέχουσες ανάγκες. Η κυβέρνηση δεν θα έχει λ.χ την δυνατότητα πληρωμής όλων των μισθών και των συντάξεων. Κατά πάσα πιθανότητα θα αναγκασθεί να βγεί από το ευρώ ώστε να τυπώσει χρήμα και να πληρώσει τις εσωτερικές της υποχρεώσεις. Η αναπόφευκτη όμως μεγάλη υποτίμηση θα κάνει αδυσώπητα μεγάλο το εξωτερικό χρέος και θα καταδικάσει την χώρα σε μακρόχρονη ύφεση και παρακμή.
Κατά πάσα πιθανότητα θα αναγκασθεί να βγεί από το ευρώ ώστε να τυπώσει χρήμα και να πληρώσει τις εσωτερικές της υποχρεώσεις. Η αναπόφευκτη όμως μεγάλη υποτίμηση θα κάνει αδυσώπητα μεγάλο το εξωτερικό χρέος και θα καταδικάσει την χώρα σε μακρόχρονη ύφεση και παρακμή
Η αδυναμία αποπληρωμής δόσεων των όσων χρωστάμε στο εξωτερικό θα διακόψει την όποια δυνατότητα διεθνούς χρηματοδότησης. Συνακόλουθα θα στεγνώσουμε από συναλλαγματικά αποθέματα. Και θα καταρρεύσουν οι εισαγωγές. Το εμπόριο θα τιναχθεί στον αέρα και μαζί του τα έσοδα του κράτους. Η φορολόγηση ακινήτων , ο ΦΠΑ και τα όποια άλλα φορολογικά έσοδα θα εξαφανισθούν από ένα αδύναμο να πληρώσει κοινωνικό σύνολο. Που παράλληλα δεν θα είναι σε θέση να αγοράσει και πολλά είδη πρώτης ανάγκης. Οι εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα διακοπούν με αποτέλεσμα περικοπές στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, σοβαρότατες ελλείψεις βενζίνης και πετρελαίου θέρμανσης καθώς και κηροζίνης για τα αεροπλάνα. Όλα τα ηλεκτρονικά μέσα και λόγω ηλεκτρισμού αλλά και λόγω διακοπών στις εισαγωγές θα πάψουν να λειτουργούν με ανυπολόγιστες συνέπειες σε συγκοινωνίες, νοσοκομεία και επιχειρήσεις.
Η κάμψη των εισαγωγών θα προκαλέσει και ελλείψεις σε τρόφιμα ενώ τα σούπερ μάρκετ θα αδειάζουν. Η κυβέρνηση θα αναγκασθεί να οργανώνει συσσίτια στους δρόμους ενώ συμμορίες ημεδαπών και αλλοδαπών θα διατρέχουν τους δρόμους και θα ελέγχουν ολόκληρες συνοικίες.
Ο εφιάλτης είναι πολύ κοντά. Εκτός αν ξυπνήσουμε έγκαιρα.
Ανδρέας Ανδριανόπουλος
Πέμπτη 2 Δεκεμβρίου 2010
Δέκα αλήθειες που μας έμαθε η κρίση
Δέκα αλήθειες που μας έμαθε η κρίση
02/12/2010
του Θάνου Δημάδη
Ίσως αυτές οι δύσκολες ώρες που περνάμε ως κοινωνία πρέπει να σταθούν η αφορμή για να κοιταχθούμε στον καθρέφτη της ιστορίας και να έρθουμε αντιμέτωποι με τους ίδιους μας τους εαυτούς. Διαδικασία δύσκολη, επίπονη, αιματηρή όσο και λυτρωτική την ίδια στιγμή. Για να το πετύχουμε αυτό χρειάζεται να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στην εθνική συλλογική μας μνήμη και κρίση. Και να πούμε αλήθειες και μόνον. Όσες δεν ειπώθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια αλλά και όσες δεν ήθελε ούτε η κοινωνία να ακούσει. Όχι με ανόητες υπεραπλουστεύσεις του τύπου «όλοι μαζί τα φάγαμε», ούτε με θρασείς υπερβολές του τύπου «το μνημόνιο είναι ευτύχημα» αλά στυλ Πάγκαλου. Γιατί τέτοιες δηλώσεις μόνο αμετροέπεια δείχνουν, ειδικά όταν προέρχονται από τους κυριότερους εκφραστές ενός πολιτικού, κομματικού και κοινωνικού συστήματος που τα τελευταία 36 χρόνια βούλιαξε την Ελλάδα με αποτέλεσμα σήμερα οι νεότερες κυρίως γενιές να καλούνται να πληρώσουν τα δικά τους τα σπασμένα.
Με αφορμή τη σημερινή κρίση ας ψηλαφήσουμε έστω και με καθυστέρηση κάποιων ετών μερικές αλήθειες για το πώς πορευτήκαμε και που καταλήξαμε να βρισκόμαστε σήμερα.
Αλήθεια πρώτη: μαζί με την οικονομία πτώχευσε και το πολιτικό μας σύστημα. Η Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης εκτράπηκε σε ένα φαύλο σύστημα υπόγειας συνδιαλλαγής, βολέματος και αναξιοκρατίας. Το σύνθημα «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» έδωσε τη θέση του σε ξεφτισμένα ιδανικά που ήταν αυτά τα οποία ενέπνευσαν το μεταπολιτευτικό κράτος για να καλλιεργήσει την αρπαχτή και της ρεμούλα ως επικρατούσες ιδεολογίες.
Αλήθεια δεύτερη: ήρθε η ώρα να απομυθοποιήσουμε τη λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου». Είναι η ίδια γενιά που τιμούμε κάθε χρόνο για τους αγώνες που έδωσε ενάντια στη δικτατορία. Και ορθώς. Είναι και η ίδια όμως γενιά που πήρε στα χέρια της και διαχειρίστηκε τις τύχες της χώρες μας τα τελευταία 30 χρόνια. Κατέλαβε θέσεις στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ιεραρχία της και, εκ του σημερινού αποτελέσματος κρίνοντας, απέτυχε παταγωδώς.
Αλήθεια τρίτη: ο ελληνικός λαός δεν πρέπει να πιστέψει ξανά όσους του παρουσιάζονται ως σωτήρες που θα σώσουν την Ελλάδα. Συνήθως όσοι στο παρελθόν έπαιξαν με επιτυχία αυτόν τον ρόλο, ουδέποτε υπήρξαν πραγματικά. Μάλλον περισσότερα προβλήματα του κληροδότησαν για το αύριο από αυτά που του έλυσαν στο χθες. Και έτσι η ιστορία θα χρεώσει και σε αυτούς βαρύτατες ευθύνες για το σήμερα
Αλήθεια τέταρτη: οι εχθροί της Ελλάδας δεν βρίσκονται συνήθως έξω από αυτήν, όπως θέλουμε να πιστεύουμε. Αλλά εντός της. Και σε έναν τέτοιον «εχθρό» μπορεί να εξελιχθεί καθένας από εμάς που έχει συνηθίσει μόνο να παίρνει από το κράτος αλλά ποτέ να δίνει. Και τις περισσότερες φορές να παίρνει εκεί που δεν το δικαιούται.
Αλήθεια πέμπτη: το κύκλωμα αναξιοκρατίας και φαυλότητας που κυριαρχεί σήμερα στη χώρα δεν προέκυψε από μόνο του. Ούτε το εξέθρεψαν από μόνοι τους οι εκάστοτε τριακόσιοι βουλευτές του Κοινοβουλίου. Συμμέτοχος ήταν ο καθένας που όλα αυτά τα χρόνια πορευόταν με όπλο το «βύσμα» του. Η Ελλάδα εξελίχθηκε σε ένα απέραντο αλαλούμ αναξιοκρατίας με κριτήριο τους αρεστούς και όχι τους αρίστους.
Αλήθεια έκτη: στην Ελλάδα έννοιες και κεκτημένα, όπως ο συνδικαλισμός, βιάστηκαν και διαστρεβλώθηκαν από εκείνους που ενώ στο όνομα των εργαζομένων απέκτησαν δύναμη και εξουσία, την οποία στη συνέχεια εκμεταλλεύτηκαν καταλύοντας αρχές και κανόνες και συντελώντας στο ξεχαρβάλωμα του κράτους της μεταπολίτευσης. Από εκπρόσωποι των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης έγιναν γνήσιοι μαχητές της συντήρησης και της οπισθοδρομικότητας, εγκλωβίζοντας τη χώρα και την εκάστοτε πολιτική εξουσία στο τέλμα της ακινησίας.
Αλήθεια έβδομη: το πολιτικό σύστημα με τη σημερινή του μορφή είναι νεκρό. Χρειάζεται ανανέωση του πολιτικού προσωπικού, εκσυγχρονισμός ή και ανατροπή των υφιστάμενων κομματικών δομών, θεσμικές παρεμβάσεις για μία πιο διαφανή και κοντά στον πολίτη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Και σε τελική ανάλυση της ίδια της Δημοκρατίας μας. Αμφίβολο είναι αν αυτές οι αναγκαίες αλλαγές και οι καινοτομίες μπορούν να επέλθουν από νέα κόμματα που θα είναι καρμπόν των όσων προϋπάρχουν με πρόσωπα που επίσης προϋπήρχαν πολλά χρόνια στο προσκήνιο. Θα το δείξει κι αυτό η ιστορία.
Αλήθεια όγδοη: όσο το καθεστώς αναξιοκρατίας βασίλευε στην Ελλάδα, αυτό τροφοδοτούσε σαν δύο συγκοινωνούντα δοχεία την παράπλευρη πραγματικότητα της ατιμωρησίας. Η αλήθεια της ατιμωρησίας των πάντων και κυρίως όσων εγκλημάτησαν κατά του ελληνικού δημοσίου, τώρα άρχισε να μας ενοχλεί ως κοινωνία. Τώρα που αντιληφθήκαμε που μας οδήγησε αυτή η κατάσταση. Λύση θα ήταν να φωνάζουμε «φέρτε πίσω τα κλεμμένα» όχι μόνο σήμερα. Αλλά και χθες και προχθές και όποτε η κοινωνία ήξερε, μυριζόταν, υποψιαζόταν τις μίζες που έπεφταν σύννεφο αλλά ήταν μαστουρωμένη από την επίπλαστη ευημερία που της είχα χτίσει. Μέχρι που αυτή κατέρρευσε. Και μαζί με αυτήν και η συνειδητή ανοχή που επιδείκνυε.
Αλήθεια ένατη: η ελληνική κοινωνία όλες αυτές τις δεκαετίες πορεύτηκε με συλλογικούς «μύθους» αρνούμενη να αποδεχθεί τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες γύρω της, στο έξω κόσμο σε κοινωνικό και οικονομικό. Είναι γνωστό ότι ζούσαμε με δανεικά. Το χειρότερο όμως είναι ότι μας έκαναν να πιστέψουμε ότι αυτά θα είναι και αγύριστα.
Αλήθεια δέκατη: όλα αυτά τα χρόνια χάσαμε τον ίδιο μας τον εαυτό ως συλλογικές και ατομικές οντότητες. Η κοινωνία μας έχασε την αυθεντικότητα, την ευρηματικότητα και δημιουργικότητά της. Με τα χρόνια ξέχασε να οραματίζεται και σήμερα που το έχει ανάγκη δεν έχει να πιαστεί από πουθενά.
Λένε ότι όταν μία κοινωνία βρίσκεται στο τέλμα, μέσα από αυτή μπορεί να ξεπηδήσουν ξαφνικά δυνάμεις που δεν περίμενε κανείς να υπάρχουν. Τουλάχιστον ας πιστέψουμε ότι αυτές- αν ποτέ εμφανιστούν- θα έρθουν για κάτι καλύτερο. Μόνη λύση είναι τώρα να αναπτύξουμε μία νέα συλλογική και εθνική ταυτότητα που αλλοιώσαμε και παραχαράξαμε τις περασμένες δεκαετίες. Να θέσουμε από το παρόν για το μέλλον εκείνες τις κόκκινες και απαράβατες διαχωριστικές γραμμές με όσα κάθε μέρα πληγώνουν, εξοργίζουν και θίγουν τον καθένα μας στη σημερινή χρεοκοπημένη μας Ελλάδα.
02/12/2010
του Θάνου Δημάδη
Ίσως αυτές οι δύσκολες ώρες που περνάμε ως κοινωνία πρέπει να σταθούν η αφορμή για να κοιταχθούμε στον καθρέφτη της ιστορίας και να έρθουμε αντιμέτωποι με τους ίδιους μας τους εαυτούς. Διαδικασία δύσκολη, επίπονη, αιματηρή όσο και λυτρωτική την ίδια στιγμή. Για να το πετύχουμε αυτό χρειάζεται να είμαστε ειλικρινείς απέναντι στην εθνική συλλογική μας μνήμη και κρίση. Και να πούμε αλήθειες και μόνον. Όσες δεν ειπώθηκαν όλα τα προηγούμενα χρόνια αλλά και όσες δεν ήθελε ούτε η κοινωνία να ακούσει. Όχι με ανόητες υπεραπλουστεύσεις του τύπου «όλοι μαζί τα φάγαμε», ούτε με θρασείς υπερβολές του τύπου «το μνημόνιο είναι ευτύχημα» αλά στυλ Πάγκαλου. Γιατί τέτοιες δηλώσεις μόνο αμετροέπεια δείχνουν, ειδικά όταν προέρχονται από τους κυριότερους εκφραστές ενός πολιτικού, κομματικού και κοινωνικού συστήματος που τα τελευταία 36 χρόνια βούλιαξε την Ελλάδα με αποτέλεσμα σήμερα οι νεότερες κυρίως γενιές να καλούνται να πληρώσουν τα δικά τους τα σπασμένα.
Με αφορμή τη σημερινή κρίση ας ψηλαφήσουμε έστω και με καθυστέρηση κάποιων ετών μερικές αλήθειες για το πώς πορευτήκαμε και που καταλήξαμε να βρισκόμαστε σήμερα.
Αλήθεια πρώτη: μαζί με την οικονομία πτώχευσε και το πολιτικό μας σύστημα. Η Δημοκρατία της Μεταπολίτευσης εκτράπηκε σε ένα φαύλο σύστημα υπόγειας συνδιαλλαγής, βολέματος και αναξιοκρατίας. Το σύνθημα «ψωμί, παιδεία, ελευθερία» έδωσε τη θέση του σε ξεφτισμένα ιδανικά που ήταν αυτά τα οποία ενέπνευσαν το μεταπολιτευτικό κράτος για να καλλιεργήσει την αρπαχτή και της ρεμούλα ως επικρατούσες ιδεολογίες.
Αλήθεια δεύτερη: ήρθε η ώρα να απομυθοποιήσουμε τη λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου». Είναι η ίδια γενιά που τιμούμε κάθε χρόνο για τους αγώνες που έδωσε ενάντια στη δικτατορία. Και ορθώς. Είναι και η ίδια όμως γενιά που πήρε στα χέρια της και διαχειρίστηκε τις τύχες της χώρες μας τα τελευταία 30 χρόνια. Κατέλαβε θέσεις στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ιεραρχία της και, εκ του σημερινού αποτελέσματος κρίνοντας, απέτυχε παταγωδώς.
Αλήθεια τρίτη: ο ελληνικός λαός δεν πρέπει να πιστέψει ξανά όσους του παρουσιάζονται ως σωτήρες που θα σώσουν την Ελλάδα. Συνήθως όσοι στο παρελθόν έπαιξαν με επιτυχία αυτόν τον ρόλο, ουδέποτε υπήρξαν πραγματικά. Μάλλον περισσότερα προβλήματα του κληροδότησαν για το αύριο από αυτά που του έλυσαν στο χθες. Και έτσι η ιστορία θα χρεώσει και σε αυτούς βαρύτατες ευθύνες για το σήμερα
Αλήθεια τέταρτη: οι εχθροί της Ελλάδας δεν βρίσκονται συνήθως έξω από αυτήν, όπως θέλουμε να πιστεύουμε. Αλλά εντός της. Και σε έναν τέτοιον «εχθρό» μπορεί να εξελιχθεί καθένας από εμάς που έχει συνηθίσει μόνο να παίρνει από το κράτος αλλά ποτέ να δίνει. Και τις περισσότερες φορές να παίρνει εκεί που δεν το δικαιούται.
Αλήθεια πέμπτη: το κύκλωμα αναξιοκρατίας και φαυλότητας που κυριαρχεί σήμερα στη χώρα δεν προέκυψε από μόνο του. Ούτε το εξέθρεψαν από μόνοι τους οι εκάστοτε τριακόσιοι βουλευτές του Κοινοβουλίου. Συμμέτοχος ήταν ο καθένας που όλα αυτά τα χρόνια πορευόταν με όπλο το «βύσμα» του. Η Ελλάδα εξελίχθηκε σε ένα απέραντο αλαλούμ αναξιοκρατίας με κριτήριο τους αρεστούς και όχι τους αρίστους.
Αλήθεια έκτη: στην Ελλάδα έννοιες και κεκτημένα, όπως ο συνδικαλισμός, βιάστηκαν και διαστρεβλώθηκαν από εκείνους που ενώ στο όνομα των εργαζομένων απέκτησαν δύναμη και εξουσία, την οποία στη συνέχεια εκμεταλλεύτηκαν καταλύοντας αρχές και κανόνες και συντελώντας στο ξεχαρβάλωμα του κράτους της μεταπολίτευσης. Από εκπρόσωποι των δικαιωμάτων της εργατικής τάξης έγιναν γνήσιοι μαχητές της συντήρησης και της οπισθοδρομικότητας, εγκλωβίζοντας τη χώρα και την εκάστοτε πολιτική εξουσία στο τέλμα της ακινησίας.
Αλήθεια έβδομη: το πολιτικό σύστημα με τη σημερινή του μορφή είναι νεκρό. Χρειάζεται ανανέωση του πολιτικού προσωπικού, εκσυγχρονισμός ή και ανατροπή των υφιστάμενων κομματικών δομών, θεσμικές παρεμβάσεις για μία πιο διαφανή και κοντά στον πολίτη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Και σε τελική ανάλυση της ίδια της Δημοκρατίας μας. Αμφίβολο είναι αν αυτές οι αναγκαίες αλλαγές και οι καινοτομίες μπορούν να επέλθουν από νέα κόμματα που θα είναι καρμπόν των όσων προϋπάρχουν με πρόσωπα που επίσης προϋπήρχαν πολλά χρόνια στο προσκήνιο. Θα το δείξει κι αυτό η ιστορία.
Αλήθεια όγδοη: όσο το καθεστώς αναξιοκρατίας βασίλευε στην Ελλάδα, αυτό τροφοδοτούσε σαν δύο συγκοινωνούντα δοχεία την παράπλευρη πραγματικότητα της ατιμωρησίας. Η αλήθεια της ατιμωρησίας των πάντων και κυρίως όσων εγκλημάτησαν κατά του ελληνικού δημοσίου, τώρα άρχισε να μας ενοχλεί ως κοινωνία. Τώρα που αντιληφθήκαμε που μας οδήγησε αυτή η κατάσταση. Λύση θα ήταν να φωνάζουμε «φέρτε πίσω τα κλεμμένα» όχι μόνο σήμερα. Αλλά και χθες και προχθές και όποτε η κοινωνία ήξερε, μυριζόταν, υποψιαζόταν τις μίζες που έπεφταν σύννεφο αλλά ήταν μαστουρωμένη από την επίπλαστη ευημερία που της είχα χτίσει. Μέχρι που αυτή κατέρρευσε. Και μαζί με αυτήν και η συνειδητή ανοχή που επιδείκνυε.
Αλήθεια ένατη: η ελληνική κοινωνία όλες αυτές τις δεκαετίες πορεύτηκε με συλλογικούς «μύθους» αρνούμενη να αποδεχθεί τις διαρκώς μεταβαλλόμενες συνθήκες γύρω της, στο έξω κόσμο σε κοινωνικό και οικονομικό. Είναι γνωστό ότι ζούσαμε με δανεικά. Το χειρότερο όμως είναι ότι μας έκαναν να πιστέψουμε ότι αυτά θα είναι και αγύριστα.
Αλήθεια δέκατη: όλα αυτά τα χρόνια χάσαμε τον ίδιο μας τον εαυτό ως συλλογικές και ατομικές οντότητες. Η κοινωνία μας έχασε την αυθεντικότητα, την ευρηματικότητα και δημιουργικότητά της. Με τα χρόνια ξέχασε να οραματίζεται και σήμερα που το έχει ανάγκη δεν έχει να πιαστεί από πουθενά.
Λένε ότι όταν μία κοινωνία βρίσκεται στο τέλμα, μέσα από αυτή μπορεί να ξεπηδήσουν ξαφνικά δυνάμεις που δεν περίμενε κανείς να υπάρχουν. Τουλάχιστον ας πιστέψουμε ότι αυτές- αν ποτέ εμφανιστούν- θα έρθουν για κάτι καλύτερο. Μόνη λύση είναι τώρα να αναπτύξουμε μία νέα συλλογική και εθνική ταυτότητα που αλλοιώσαμε και παραχαράξαμε τις περασμένες δεκαετίες. Να θέσουμε από το παρόν για το μέλλον εκείνες τις κόκκινες και απαράβατες διαχωριστικές γραμμές με όσα κάθε μέρα πληγώνουν, εξοργίζουν και θίγουν τον καθένα μας στη σημερινή χρεοκοπημένη μας Ελλάδα.
Τρίτη 30 Νοεμβρίου 2010
Για μία διαφορετική Ελλάδα.
Για μία διαφορετική Ελλάδα
29/11/2010
του Αλέκου Παπαδόπουλου
Στις κανονικές χώρες η κρίση είναι «η μητέρα της αλλαγής». Αυτό όμως δεν ισχύει για τη χώρα μας. Δεν κατακτήθηκαν ακόμα οι πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις για τον μετασχηματισμό της σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.
Το 2011 θα είναι μια ιδιαιτέρως αποκαλυπτική χρονιά. Θα διαμορφωθούν νέες πραγματικότητες στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο οικονομικό πεδίο.
Πολιτικό πεδίο. Το 2011 θα διαφανεί η αδυναμία του πολιτικού συστήματος, εκ κατασκευής λαϊκιστικού, φοβικού και εξουσιαστικού, να χαράξει γραμμές στρατηγικού βάθους για την ανόρθωση της οικονομίας. Τ’ αδιέξοδα και η συνειδητοποίηση ότι η οικονομία είναι “σε αργό θάνατο” θα καταδείξουν την χαμηλή πολιτική διαχείριση της χώρας απ’ όλο το πολιτικό σύστημα.
Εκτιμώ ότι κάτω από το φοβικό σύνδρομο της απώλειας επιρροής και δύναμης στο εκλογικό σώμα, θ’ αρχίσει να ομιλεί και να καθοδηγεί και πάλι τη χώρα η εκπαιδευμένη πλέον φύση αυτού του λαϊκισμού. Ήδη έχουμε τα πρώτα σημάδια, όπως η συζήτηση για αναθεώρηση του μνημονίου, η χαλάρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής κλπ.
Φαίνεται ότι εξαντλούνται τα ψυχικά αποθέματα της πολιτικής ελίτ της χώρας και των πέριξ αυτής δυνάμεων επιρροής. Σε λίγο θ’ αδυνατούν πλήρως να υποστηρίξουν σταθερά και με συνέπεια το επιβληθέν από τον διεθνή οικονομικό έλεγχο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και να συγκροτήσουν ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης.
Φοβάμαι δηλαδή ότι εκπνέουν οι ψυχικές αντοχές και ότι το ψυχολογικό φορτίο υποστήριξης ρεαλιστικών πολιτικών από τις ιθύνουσες δυνάμεις της χώρας έχει φτάσει στα όριά του.
Να γνωρίζουν πάντως εκείνοι που καλλιεργούν αφελώς την ιδέα της δημοσιονομικής χαλάρωσης και προσαρμογής σε βάθος χρόνου ότι ακόμα κι αν το ανεχόταν η τρόικα, οι αγορές θα αντιδρούσαν βίαια.
Κοινωνικό πεδίο.
Η κοινωνία μας είναι έντονα μικροαστικοποιημένη στην συντριπτική της πλειοψηφία, κατακερματισμένη και με καταργημένες τις ιεραρχίες της, με σχολάζουσες έως και ανύπαρκτες τις πρωτοπόρες εκείνες μειοψηφίες που θ’ άνοιγαν τους καινούριους δρόμους και χωρίς κινητήριες εσωτερικές δυνάμεις.
Είναι έτοιμη η κοινωνία μας σήμερα να παραδοθεί στον ανεξέλεγκτο μικροαστικό λαϊκισμό, που αντιδρά ως άθροισμα ατομικών συμπεριφορών και όχι ως συντεταγμένη κοινωνική δύναμη. Στο λαό μέχρι σήμερα δεν καλλιεργήθηκε η εθνική αυτογνωσία. Δεν του έχουν μιλήσει ακόμη για τη δεινή θέση της χώρας και την προοπτική της. Επέλεξε, παραδείγματος χάριν, ο λαϊκισμός που καταδυναστεύει τη χώρα δεκαετίες να του αποκρύψει την φοβερή αλήθεια ότι τελούμε υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Αντίθετα, του μιλάνε και διαπληκτίζονται για ένα κάποιο “χαρτί”, το “μνημόνιο”, θέλοντας συνειδητά κάτω από το βάρος συνολικών ενοχών τους να ελαχιστοποιήσουν ή να ξορκίσουν ότι ο διεθνής οικονομικός έλεγχος έχει ήδη επιβληθεί από τον περασμένο Μάιο.
Και το λαϊκίστικο πνεύμα δε σταματά μάλιστα εδώ. Παρουσιάζει τον διεθνή οικονομικό έλεγχο ως μια συνήθη απλή επιτήρηση ρουτίνας, η οποία μάλιστα θα αρθεί πολύ σύντομα.
Και αυτά τα λένε όλα τα κόμματα, ισχυριζόμενα μάλιστα ότι έχουν δήθεν έτοιμες λύσεις για να εξέλθουμε από την κρίση και να επανέλθουμε στην προτέρα κατάσταση. Δεν επιτρέπουν δηλαδή στο λαό να κατανοήσει το βάθος του προβλήματος, αφήνοντάς τον να πιστεύει απλώς ότι «κάτι κακό συμβαίνει, γι’ αυτό κάνε υπομονή, μπόρα είναι θα περάσει».
Ένα ψεύδος που επίσης καλλιεργείται στο λαό είναι αν η χώρα μας θα χρεοκοπήσει ή όχι. Αρνείται ο παραπλανητικός λαϊκισμός ν’ αποδεχθεί ότι τέτοιο δίλημμα ουσιαστικά δεν υπάρχει, γιατί η χώρα ήδη τελεί “υπό χρεοστάσιο” από τον περασμένο Μάιο, όταν οι διεθνείς κεφαλαιαγορές αρνήθηκαν να μας χρηματοδοτήσουν με συνέπεια να επέμβει ένας πολυμερής διεθνής οικονομικός έλεγχος και να μας χορηγήσει ένα διακρατικό δάνειο προκειμένου να εξοφλήσουμε τους δανειστές μας.
Το δίλημμα αντίθετα είναι αν θα καταρρεύσουμε πλήρως ή όχι, και αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από τις εθνικών διαστάσεων αποφάσεις που θα λάβουμε.
Όλα αυτά, έχουν ως συνέπεια την ουδετεροποίηση της κοινωνίας αλλά και την πλήρη αποδυνάμωση των ελάχιστων εκείνων δυνάμεων που έχουν συνειδητοποιήσει την κατάσταση. Αν σ’ αυτά προσθέσει κανείς ότι η χώρα δεν διαθέτει ιθύνουσα τάξη ή μια πραγματικά αστική τάξη με κριτήριο κουλτούρας, η οποία θα διαμόρφωνε κατευθύνσεις για μια διατηρήσιμη έξοδο από την κρίση, τότε αντιλαμβάνεται κανείς την μεγάλη σημασία της εθνικής αυτογνωσίας.
Οικονομικό πεδίο.
Το 2011 προβλέπω ότι θα είναι μια εφιαλτική χρονιά. Θα καταπέσουν μύθοι και λεοντές. Οι επικοινωνιακές τεχνικές δεν θα φτάνουν πια να συγκαλύψουν δισταγμούς, φοβίες και αμηχανίες. Θα φανεί με τον πλέον αποκαλυπτικό τρόπο ότι η χώρα βιώνει, πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, τον θανατηφόρο συνδυασμό υψηλού κόστους δανεισμού και ύφεσης.
Χαρακτηριστικά, οι τόκοι που θα πληρωθούν το 2011 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία θα κινούνται γύρω στα 16 δις και μέχρι το 2015 θα αυξάνονται συνεχώς μέχρι του μυθώδους ύψους των 20 δις ευρώ, δηλαδή γύρω στα 9% του ΑΕΠ. Το βάρος αυτό είναι ασήκωτο για τη χώρα, γιατί οι τόκοι είναι καθαρό έλλειμμα πάνω στο οποίο πρέπει κανείς να προσθέσει και το υψηλό λειτουργικό έλλειμμα. Το λέω αυτό για όσους βαυκαλίζονται ότι έχουν είτε έτοιμες συνταγές είτε - άλλοι – έτοιμες πολιτικές να εξαφανίσουν σύντομα το έλλειμμα της χώρας. Για ν’ απομειωθεί το έλλειμμα, να μειωθούν οι τόκοι και να σταθεροποιηθεί το χρέος πρέπει η χώρα να εξασφαλίσει για πολλά χρόνια με σταθερό τρόπο υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Προϋπόθεση όμως για να διασφαλιστεί υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα είναι οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Διερχόμαστε όμως μια δεινή υφεσιακή περίοδο, η οποία θα συνεχιστεί με την ίδια ένταση και το 2011, με ύφεση πάνω από -4%, αλλά δυστυχώς θα συνεχίσει και το 2012 και το 2013.
Συνεπώς, η αποκλιμάκωση του ελλείμματος της χώρας τα επόμενα χρόνια κάτω από τις σημερινές συνθήκες διαχείρισης της οικονομίας είναι ανέφικτη. Για να το πετύχουμε πρέπει να καλυφθούν μεγάλα κομμάτια πληρωμής τόκων. Και για να γίνει αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, δηλαδή πολύ περισσότερα έσοδα από τις δαπάνες. Επειδή όμως, λόγω ύφεσης, δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε έσοδα, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το ν’ απαλλαγεί η ελληνική οικονομία από μεγάλα τμήματα του δημόσιου τομέα και κρατικές δραστηριότητες που την επιβαρύνουν.
Σύμφωνα με μελέτες, το 30% περίπου του σημερινού κράτους είναι περιττό. Γι’ αυτό πέρα από τις καθολικές αποκρατικοποιήσεις των δημοσίων επιχειρήσεων προτείνω όλως ενδεικτικά την άμεση κατάργηση τμημάτων πανεπιστημίων και ΤΕΙ, δημοτικών επιχειρήσεων, ατροφικών νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, άεργων διπλωματικών αντιπροσωπειών, στρατοπέδων, συγχώνευση μητροπόλεων, κατάργηση απολιθωμένων κρατικών υπηρεσιών, αποκεντρωμένων υπηρεσιών και γενικών γραμματειών διαφόρων υπουργείων.
Περιορισμό του μεγάλου αριθμού στρατηγών, ναυάρχων, πτεράρχων και ταξιάρχων των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, περιορισμό του πολυάριθμου διδακτικού προσωπικού με αύξηση των ωρών διδασκαλίας, δραστική περικοπή κατά 70% τουλάχιστον των πολυάριθμων Γενικών Διευθυντών και Διευθυντών υπουργείων και οργανισμών, δραστική μείωση του μεγάλου αριθμού των αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων και τέλος εξορθολογισμό ή κατάργηση και άλλων πολυάριθμων αφανών δημοσίων καταλυμάτων, τα οποία περιθάλπουν χρόνια τώρα τον κρατικό ανορθολογισμό.
Όλα θα κριθούν το 2011. Τότε θα φανεί αν θα επιβεβαιωθεί ο φόβος του μακροχρόνιου οικονομικού παγετώνα, που είναι το πιθανότερο ότι θα επικαθήσει επί της χώρας. Και εξηγούμαι: είναι σχετικά εύκολο για παράδειγμα να απομειώσεις το έλλειμμά σου από το 15,4% στο 10,4% το 2010, γιατί εκεί θα πάει απολογιστικά. Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις. Για να το πας από το 10,4% στο 7,4% την επόμενη χρονιά και πολύ περισσότερο όσο πηγαίνεις προς τον πυρήνα, τα πράγματα γίνονται πολύ δύσκολα αν όχι αδύνατα.
Και αν η οικονομία σου είναι σε ύφεση, είναι ακόμα δυσκολότερα. Αν, ακόμη χειρότερα, οι μεταρρυθμίσεις που θα κάνεις είναι περιορισμένης και ήπιας μορφής, τότε είναι απολύτως βέβαιο ότι ούτε σε θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα οδηγηθείς, ούτε κι από την ύφεση θα εξέλθεις, ούτε ανάπτυξη θα οικοδομήσεις. Ακριβώς εκεί κρύβεται ο μεγάλος κίνδυνος να σχηματιστεί ο γνωστός παγετώνας της οικονομίας, που θα καθηλώσει τη χώρα στην οικονομική ακινησία και το λαό στη φτώχεια για πάρα πολλά χρόνια.
Γι’ αυτό η θέση μου είναι, αν θέλουμε πραγματικά να θέσουμε τη χώρα μας σε αναπτυξιακή τροχιά, να προχωρήσουμε τώρα σ’ επώδυνες περικοπές τεράστιας έκτασης και βάθους στον δημόσιο τομέα, αλλά και σε εξορθολογισμό των δομών και του προσανατολισμού του, τομές που απαιτούν σκληρές συγκρούσεις με συντεχνιακά κατεστημένα και οργανωμένα συμφέροντα. Μόνο μέσα από την ήττα του παραπολιτικού αυτού κατεστημένου μπορούν να δημιουργηθούν νέες προϋποθέσεις οικονομικής ανάπτυξης. Μόνο έτσι θ’ απελευθερωθούν οι εσωτερικές δυνάμεις για ενδογενή ανάπτυξη σ’ όλους τους τομείς. Μόνο έτσι θα γίνουμε ξανά ελκυστικοί στις ξένες επενδύσεις.
Οι ανατροπές αυτές είναι κυριολεκτικά ζωτικής σημασίας και να μην τις επικαλούμαστε ευκαιριακά, απλά επειδή έγινε “της μόδας” αυτή την περίοδο να τα “βάζουμε” με το κράτος, χωρίς στην πραγματικότητα να τις πιστεύουμε.
Μια στρατηγική βάθους πρέπει να την εγγυώνται ορισμένες αρχές που πρέπει να τηρούνται απαραιτήτως:
α) Η χώρα πρέπει ν’ αποκτήσει εθνικό προσανατολισμό. Αρκετά τυραννιέται χρόνια τώρα με τη διαμάχη των δυνάμεων της “καθ’ ημάς ανατολής”, με τις δυνάμεις εκείνες που πιστεύουν στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και στη λειτουργία της ως σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους. Δυστυχώς, αυτά τα δύο ρεύματα δεν συναντήθηκαν ποτέ ούτε τ’ άφησαν ώστε να κάνουν έστω και μια μείξη ελληνικής ιδιοτυπίας.
β) Επειδή στόχος είναι η διάσωση της χώρας, δεν ισχύουν τα διάφορα “δεν”, τα όρια, οι “κόκκινες γραμμές” και κάθε είδους αυτοδεσμεύσεις, οι οποίες μάλιστα πολλάκις αναιρούνται από τον Διεθνή Έλεγχο, προσθέτοντας αναξιοπιστία. Η λήψη των πολιτικών αποφάσεων θα πρέπει να είναι χωρίς φραγμούς και ιδεοληπτικές αυτοδεσμεύσεις.
γ) Οι περιστάσεις απαιτούν “μεταρρυθμίσεις-σοκ”. Συθέμελες αλλαγές σε όλα τα πεδία της δημόσιας ζωής της χώρας.
Κυρίες και κύριοι,
Τονίζω με έμφαση ότι χώρα πρέπει να αποκτήσει συγκεκριμένο προορισμό και πλεύση. Πρέπει να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε και κυρίως πως. Αυτό απαιτεί όμως ένα μεγάλο εθνικό consensus, μία μεγάλη εθνική συναίνεση. Η συναίνεση όμως μεταξύ των σημερινών κομμάτων της χώρας είναι ανέφικτη και άνευ αξίας. Ο λαϊκισμός δεν παράγει consensus, παρά μόνο εξουσιασμό και υποκρισίες. Απαιτείται μια “νέα συμφωνία της ελληνικής κοινωνίας”, κυρίως με τον εαυτό της, για το που θέλει να πάει η χώρα.
Θα ζήσουμε για πολλά χρόνια υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Δεν πρέπει η χώρα ν’ αφεθεί να σέρνεται και ο λαός να βαυκαλίζεται με αυταπάτες και ψεύδη που του καλλιεργούν καθημερινά οι κατεστημένοι της χώρας.
Οι περιστάσεις απαιτούν έναν άλλο τύπο και κυρίως ένα άλλο πνεύμα διακυβέρνησης. Κατά καιρούς έχει γίνει συζήτηση για οικουμενικά σχήματα και κυβερνήσεις τεχνοκρατών. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν τέτοιες λύσεις εντός των σημερινών τειχών. Το πολιτικό σύστημα χρειάζεται το ίδιο έναν ισχυρό κλονισμό πριν επιχειρήσει αξιόπιστα να καθοδηγήσει τη χώρα στην έξοδο από την κρίση.
Προτείνω μέσα στο 2011 η Βουλή να εγκρίνει τη συγκρότηση μιας ανεξάρτητης επιτροπής κύρους, η οποία θα συντάξει ένα θαρραλέο και ριζοσπαστικό “πενταετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης”, στην ουσία δηλ. ένα σχέδιο αναγέννησης, που θα οδηγήσει τη χώρα συντεταγμένα, πειθαρχημένα και χρονοστοχευμένα στην έξοδο από την κρίση.
Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να κριθεί από το λαό με εκλογές – το ξαναλέω με εκλογές. Τις εκλογές αυτές βέβαια δεν τις εννοώ και δεν τις προτείνω σε καμιά περίπτωση ως ένα από τα συνήθη πολιτικά παίγνια και καμώματα του συστήματος αλλά εκλογές με “ανοικτά τα βιβλία”, για να επιτευχθεί εθνική συμφωνία με βάση αυτό το πενταετές πρόγραμμα, που υπερβαίνει κόμματα και εκλογικές περιόδους. Θα ενσωματώνει τα μέτρα του μνημονίου και θα κινείται πέραν αυτού. Για ν’ αναλάβουν όλοι την ευθύνη τους για το μέλλον της χώρας, και πολύ περισσότερο ο λαός.
Μόνο με αυτή την προϋπόθεση μπορεί να επιτευχθεί εθνικό consensus. Μόνο έτσι μπορούν να ληφθούν αποφάσεις εθνικών διαστάσεων. Μόνο έτσι δεν θα κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας με ψευτοσυναινέσεις, ημίμετρα και αλυσιτελείς δήθεν μεταρρυθμίσεις. Μόνο έτσι μπορούν να διασφαλιστούν κοινωνικές συμμαχίες και ισχυρές πολιτικές νομιμοποιήσεις.
Αυτή τη στιγμή πλέουμε χωρίς πυξίδα. Με καθοδηγούσα την κουλτούρα του λαϊκισμού και τον “επικοινωνισμό” να καταστρέφει κάθε θετική προσπάθεια.
Το ριζοσπαστικό πνεύμα και περιεχόμενο αυτής της εθνικής συμφωνίας, που θα προκύπτει και θα επιβάλλεται από το πενταετές αυτό πρόγραμμα ανάπτυξης θα καθοδηγεί εφεξής τη χώρα και θα ελέγχονται οι εκάστοτε διαχειριστές του. Και όχι οι δημοκόποι και τα ιδεολογήματα του παρελθόντος.
Αλλά, κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να συμπληρώσω τη σημερινή μου παρέμβαση και με ορισμένες συγκεκριμένες προτάσεις, όλως ενδεικτικές. Σε περιόδους μεγάλων αποδιαρθρώσεων, η φαντασία είναι επαναστατική δύναμη. Με παραδοσιακές φόρμες δεν αντιμετωπίζονται οι κρίσεις.
Προτείνω όλως ενδεικτικά:
1. Να προωθηθεί μέσω αναθεώρησης ειδική συνταγματική απαγόρευση παραγωγής δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Είναι επιτακτικό να διαπεράσει τη χώρα και τους θεσμούς ένα νέο πνεύμα, ώστε να μη ζήσουμε ξανά τις σημερινές οικονομικές συνθήκες και τον ευτελισμό της χώρας μας.
2. Να καθιερωθεί συνταγματικό προνόμιο στον Υπουργό Οικονομικών για δικαίωμα άσκησης αρνησικυρίας (βέτο) επί των δαπανών στο σύνολο τις διοίκησης του κράτους.
3. Να καταργηθούν οι φόροι υπέρ τρίτων – των βολεμένων κοινωνικών συντεχνιών.
4. Να ανατεθεί ο φορολογικός έλεγχος των εταιριών που τηρούν βιβλία γ’ κατηγορίας σε πιστοποιημένα ιδιωτικά ελεγκτικά όργανα, όπως ελεγκτικές εταιρίες τραπεζών, ασφαλιστικών εταιριών κλπ.
5. Να συσταθεί σύγχρονος, αυτόνομος Οργανισμός Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΟΕΔΕ). Για να παύσει η είσπραξη των εσόδων να είναι το πάρεργο των εφοριών.
6. Να δημιουργηθεί άμεσα αυτοτελές Σώμα Οικονομικών Επιθεωρητών, το οποίο θα διενεργεί ουσιαστικούς και όχι τυπικούς ελέγχους σκοπιμότητας των δαπανών στο σύνολο του κράτους.
7. Να καταργηθεί το Ελεγκτικό Συνέδριο ως δικαστήριο και να μετατραπεί σε σύγχρονη ανεξάρτητη ελεγκτική αρχή, όπως σ’ άλλες χώρες.
8. Να καταργηθούν τα προνόμια του δημοσίου τομέα και να προσαρμοστούν τα δεδομένα της λειτουργίας του προς αυτά του ιδιωτικού τομέα. Δεν μπορεί άλλο να σηκώσει ο ιδιωτικός τομέας τα “κεκτημένα” του δημόσιου.
Κυρίες και κύριοι,
Πολλοί από εσάς, ακούγοντάς με, θα πείτε ότι όλα αυτά που προτείνω είναι μάταια, ότι δεν γίνονται. Θέλω να επαναλάβω τη ρήση του αείμνηστου Δημήτρη Τσάτσου, ότι «η μάταιη προσπάθεια δεν είναι μία άχρηστη προσπάθεια».
Θα ήθελα αυτό το ριζοσπαστικό πνεύμα να κυριαρχήσει στη χώρα, για να ορίσουμε εμείς το μέλλον μας και όχι η απελπισία.
Το κείμενο αυτό είναι η ομιλία του Αλέκου Παπαδόπουλου στο συνέδριο του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) που έγινε στις 23.11.2010 με τίτλο «Η Κρίση Μητέρα της Αλλαγής - Για μια Διαφορετική Ελλάδα».
29/11/2010
του Αλέκου Παπαδόπουλου
Στις κανονικές χώρες η κρίση είναι «η μητέρα της αλλαγής». Αυτό όμως δεν ισχύει για τη χώρα μας. Δεν κατακτήθηκαν ακόμα οι πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις για τον μετασχηματισμό της σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.
Το 2011 θα είναι μια ιδιαιτέρως αποκαλυπτική χρονιά. Θα διαμορφωθούν νέες πραγματικότητες στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο οικονομικό πεδίο.
Πολιτικό πεδίο. Το 2011 θα διαφανεί η αδυναμία του πολιτικού συστήματος, εκ κατασκευής λαϊκιστικού, φοβικού και εξουσιαστικού, να χαράξει γραμμές στρατηγικού βάθους για την ανόρθωση της οικονομίας. Τ’ αδιέξοδα και η συνειδητοποίηση ότι η οικονομία είναι “σε αργό θάνατο” θα καταδείξουν την χαμηλή πολιτική διαχείριση της χώρας απ’ όλο το πολιτικό σύστημα.
Εκτιμώ ότι κάτω από το φοβικό σύνδρομο της απώλειας επιρροής και δύναμης στο εκλογικό σώμα, θ’ αρχίσει να ομιλεί και να καθοδηγεί και πάλι τη χώρα η εκπαιδευμένη πλέον φύση αυτού του λαϊκισμού. Ήδη έχουμε τα πρώτα σημάδια, όπως η συζήτηση για αναθεώρηση του μνημονίου, η χαλάρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής κλπ.
Φαίνεται ότι εξαντλούνται τα ψυχικά αποθέματα της πολιτικής ελίτ της χώρας και των πέριξ αυτής δυνάμεων επιρροής. Σε λίγο θ’ αδυνατούν πλήρως να υποστηρίξουν σταθερά και με συνέπεια το επιβληθέν από τον διεθνή οικονομικό έλεγχο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και να συγκροτήσουν ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης.
Φοβάμαι δηλαδή ότι εκπνέουν οι ψυχικές αντοχές και ότι το ψυχολογικό φορτίο υποστήριξης ρεαλιστικών πολιτικών από τις ιθύνουσες δυνάμεις της χώρας έχει φτάσει στα όριά του.
Να γνωρίζουν πάντως εκείνοι που καλλιεργούν αφελώς την ιδέα της δημοσιονομικής χαλάρωσης και προσαρμογής σε βάθος χρόνου ότι ακόμα κι αν το ανεχόταν η τρόικα, οι αγορές θα αντιδρούσαν βίαια.
Κοινωνικό πεδίο.
Η κοινωνία μας είναι έντονα μικροαστικοποιημένη στην συντριπτική της πλειοψηφία, κατακερματισμένη και με καταργημένες τις ιεραρχίες της, με σχολάζουσες έως και ανύπαρκτες τις πρωτοπόρες εκείνες μειοψηφίες που θ’ άνοιγαν τους καινούριους δρόμους και χωρίς κινητήριες εσωτερικές δυνάμεις.
Είναι έτοιμη η κοινωνία μας σήμερα να παραδοθεί στον ανεξέλεγκτο μικροαστικό λαϊκισμό, που αντιδρά ως άθροισμα ατομικών συμπεριφορών και όχι ως συντεταγμένη κοινωνική δύναμη. Στο λαό μέχρι σήμερα δεν καλλιεργήθηκε η εθνική αυτογνωσία. Δεν του έχουν μιλήσει ακόμη για τη δεινή θέση της χώρας και την προοπτική της. Επέλεξε, παραδείγματος χάριν, ο λαϊκισμός που καταδυναστεύει τη χώρα δεκαετίες να του αποκρύψει την φοβερή αλήθεια ότι τελούμε υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Αντίθετα, του μιλάνε και διαπληκτίζονται για ένα κάποιο “χαρτί”, το “μνημόνιο”, θέλοντας συνειδητά κάτω από το βάρος συνολικών ενοχών τους να ελαχιστοποιήσουν ή να ξορκίσουν ότι ο διεθνής οικονομικός έλεγχος έχει ήδη επιβληθεί από τον περασμένο Μάιο.
Και το λαϊκίστικο πνεύμα δε σταματά μάλιστα εδώ. Παρουσιάζει τον διεθνή οικονομικό έλεγχο ως μια συνήθη απλή επιτήρηση ρουτίνας, η οποία μάλιστα θα αρθεί πολύ σύντομα.
Και αυτά τα λένε όλα τα κόμματα, ισχυριζόμενα μάλιστα ότι έχουν δήθεν έτοιμες λύσεις για να εξέλθουμε από την κρίση και να επανέλθουμε στην προτέρα κατάσταση. Δεν επιτρέπουν δηλαδή στο λαό να κατανοήσει το βάθος του προβλήματος, αφήνοντάς τον να πιστεύει απλώς ότι «κάτι κακό συμβαίνει, γι’ αυτό κάνε υπομονή, μπόρα είναι θα περάσει».
Ένα ψεύδος που επίσης καλλιεργείται στο λαό είναι αν η χώρα μας θα χρεοκοπήσει ή όχι. Αρνείται ο παραπλανητικός λαϊκισμός ν’ αποδεχθεί ότι τέτοιο δίλημμα ουσιαστικά δεν υπάρχει, γιατί η χώρα ήδη τελεί “υπό χρεοστάσιο” από τον περασμένο Μάιο, όταν οι διεθνείς κεφαλαιαγορές αρνήθηκαν να μας χρηματοδοτήσουν με συνέπεια να επέμβει ένας πολυμερής διεθνής οικονομικός έλεγχος και να μας χορηγήσει ένα διακρατικό δάνειο προκειμένου να εξοφλήσουμε τους δανειστές μας.
Το δίλημμα αντίθετα είναι αν θα καταρρεύσουμε πλήρως ή όχι, και αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από τις εθνικών διαστάσεων αποφάσεις που θα λάβουμε.
Όλα αυτά, έχουν ως συνέπεια την ουδετεροποίηση της κοινωνίας αλλά και την πλήρη αποδυνάμωση των ελάχιστων εκείνων δυνάμεων που έχουν συνειδητοποιήσει την κατάσταση. Αν σ’ αυτά προσθέσει κανείς ότι η χώρα δεν διαθέτει ιθύνουσα τάξη ή μια πραγματικά αστική τάξη με κριτήριο κουλτούρας, η οποία θα διαμόρφωνε κατευθύνσεις για μια διατηρήσιμη έξοδο από την κρίση, τότε αντιλαμβάνεται κανείς την μεγάλη σημασία της εθνικής αυτογνωσίας.
Οικονομικό πεδίο.
Το 2011 προβλέπω ότι θα είναι μια εφιαλτική χρονιά. Θα καταπέσουν μύθοι και λεοντές. Οι επικοινωνιακές τεχνικές δεν θα φτάνουν πια να συγκαλύψουν δισταγμούς, φοβίες και αμηχανίες. Θα φανεί με τον πλέον αποκαλυπτικό τρόπο ότι η χώρα βιώνει, πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, τον θανατηφόρο συνδυασμό υψηλού κόστους δανεισμού και ύφεσης.
Χαρακτηριστικά, οι τόκοι που θα πληρωθούν το 2011 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία θα κινούνται γύρω στα 16 δις και μέχρι το 2015 θα αυξάνονται συνεχώς μέχρι του μυθώδους ύψους των 20 δις ευρώ, δηλαδή γύρω στα 9% του ΑΕΠ. Το βάρος αυτό είναι ασήκωτο για τη χώρα, γιατί οι τόκοι είναι καθαρό έλλειμμα πάνω στο οποίο πρέπει κανείς να προσθέσει και το υψηλό λειτουργικό έλλειμμα. Το λέω αυτό για όσους βαυκαλίζονται ότι έχουν είτε έτοιμες συνταγές είτε - άλλοι – έτοιμες πολιτικές να εξαφανίσουν σύντομα το έλλειμμα της χώρας. Για ν’ απομειωθεί το έλλειμμα, να μειωθούν οι τόκοι και να σταθεροποιηθεί το χρέος πρέπει η χώρα να εξασφαλίσει για πολλά χρόνια με σταθερό τρόπο υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Προϋπόθεση όμως για να διασφαλιστεί υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα είναι οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Διερχόμαστε όμως μια δεινή υφεσιακή περίοδο, η οποία θα συνεχιστεί με την ίδια ένταση και το 2011, με ύφεση πάνω από -4%, αλλά δυστυχώς θα συνεχίσει και το 2012 και το 2013.
Συνεπώς, η αποκλιμάκωση του ελλείμματος της χώρας τα επόμενα χρόνια κάτω από τις σημερινές συνθήκες διαχείρισης της οικονομίας είναι ανέφικτη. Για να το πετύχουμε πρέπει να καλυφθούν μεγάλα κομμάτια πληρωμής τόκων. Και για να γίνει αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, δηλαδή πολύ περισσότερα έσοδα από τις δαπάνες. Επειδή όμως, λόγω ύφεσης, δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε έσοδα, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το ν’ απαλλαγεί η ελληνική οικονομία από μεγάλα τμήματα του δημόσιου τομέα και κρατικές δραστηριότητες που την επιβαρύνουν.
Σύμφωνα με μελέτες, το 30% περίπου του σημερινού κράτους είναι περιττό. Γι’ αυτό πέρα από τις καθολικές αποκρατικοποιήσεις των δημοσίων επιχειρήσεων προτείνω όλως ενδεικτικά την άμεση κατάργηση τμημάτων πανεπιστημίων και ΤΕΙ, δημοτικών επιχειρήσεων, ατροφικών νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, άεργων διπλωματικών αντιπροσωπειών, στρατοπέδων, συγχώνευση μητροπόλεων, κατάργηση απολιθωμένων κρατικών υπηρεσιών, αποκεντρωμένων υπηρεσιών και γενικών γραμματειών διαφόρων υπουργείων.
Περιορισμό του μεγάλου αριθμού στρατηγών, ναυάρχων, πτεράρχων και ταξιάρχων των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, περιορισμό του πολυάριθμου διδακτικού προσωπικού με αύξηση των ωρών διδασκαλίας, δραστική περικοπή κατά 70% τουλάχιστον των πολυάριθμων Γενικών Διευθυντών και Διευθυντών υπουργείων και οργανισμών, δραστική μείωση του μεγάλου αριθμού των αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων και τέλος εξορθολογισμό ή κατάργηση και άλλων πολυάριθμων αφανών δημοσίων καταλυμάτων, τα οποία περιθάλπουν χρόνια τώρα τον κρατικό ανορθολογισμό.
Όλα θα κριθούν το 2011. Τότε θα φανεί αν θα επιβεβαιωθεί ο φόβος του μακροχρόνιου οικονομικού παγετώνα, που είναι το πιθανότερο ότι θα επικαθήσει επί της χώρας. Και εξηγούμαι: είναι σχετικά εύκολο για παράδειγμα να απομειώσεις το έλλειμμά σου από το 15,4% στο 10,4% το 2010, γιατί εκεί θα πάει απολογιστικά. Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις. Για να το πας από το 10,4% στο 7,4% την επόμενη χρονιά και πολύ περισσότερο όσο πηγαίνεις προς τον πυρήνα, τα πράγματα γίνονται πολύ δύσκολα αν όχι αδύνατα.
Και αν η οικονομία σου είναι σε ύφεση, είναι ακόμα δυσκολότερα. Αν, ακόμη χειρότερα, οι μεταρρυθμίσεις που θα κάνεις είναι περιορισμένης και ήπιας μορφής, τότε είναι απολύτως βέβαιο ότι ούτε σε θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα οδηγηθείς, ούτε κι από την ύφεση θα εξέλθεις, ούτε ανάπτυξη θα οικοδομήσεις. Ακριβώς εκεί κρύβεται ο μεγάλος κίνδυνος να σχηματιστεί ο γνωστός παγετώνας της οικονομίας, που θα καθηλώσει τη χώρα στην οικονομική ακινησία και το λαό στη φτώχεια για πάρα πολλά χρόνια.
Γι’ αυτό η θέση μου είναι, αν θέλουμε πραγματικά να θέσουμε τη χώρα μας σε αναπτυξιακή τροχιά, να προχωρήσουμε τώρα σ’ επώδυνες περικοπές τεράστιας έκτασης και βάθους στον δημόσιο τομέα, αλλά και σε εξορθολογισμό των δομών και του προσανατολισμού του, τομές που απαιτούν σκληρές συγκρούσεις με συντεχνιακά κατεστημένα και οργανωμένα συμφέροντα. Μόνο μέσα από την ήττα του παραπολιτικού αυτού κατεστημένου μπορούν να δημιουργηθούν νέες προϋποθέσεις οικονομικής ανάπτυξης. Μόνο έτσι θ’ απελευθερωθούν οι εσωτερικές δυνάμεις για ενδογενή ανάπτυξη σ’ όλους τους τομείς. Μόνο έτσι θα γίνουμε ξανά ελκυστικοί στις ξένες επενδύσεις.
Οι ανατροπές αυτές είναι κυριολεκτικά ζωτικής σημασίας και να μην τις επικαλούμαστε ευκαιριακά, απλά επειδή έγινε “της μόδας” αυτή την περίοδο να τα “βάζουμε” με το κράτος, χωρίς στην πραγματικότητα να τις πιστεύουμε.
Μια στρατηγική βάθους πρέπει να την εγγυώνται ορισμένες αρχές που πρέπει να τηρούνται απαραιτήτως:
α) Η χώρα πρέπει ν’ αποκτήσει εθνικό προσανατολισμό. Αρκετά τυραννιέται χρόνια τώρα με τη διαμάχη των δυνάμεων της “καθ’ ημάς ανατολής”, με τις δυνάμεις εκείνες που πιστεύουν στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και στη λειτουργία της ως σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους. Δυστυχώς, αυτά τα δύο ρεύματα δεν συναντήθηκαν ποτέ ούτε τ’ άφησαν ώστε να κάνουν έστω και μια μείξη ελληνικής ιδιοτυπίας.
β) Επειδή στόχος είναι η διάσωση της χώρας, δεν ισχύουν τα διάφορα “δεν”, τα όρια, οι “κόκκινες γραμμές” και κάθε είδους αυτοδεσμεύσεις, οι οποίες μάλιστα πολλάκις αναιρούνται από τον Διεθνή Έλεγχο, προσθέτοντας αναξιοπιστία. Η λήψη των πολιτικών αποφάσεων θα πρέπει να είναι χωρίς φραγμούς και ιδεοληπτικές αυτοδεσμεύσεις.
γ) Οι περιστάσεις απαιτούν “μεταρρυθμίσεις-σοκ”. Συθέμελες αλλαγές σε όλα τα πεδία της δημόσιας ζωής της χώρας.
Κυρίες και κύριοι,
Τονίζω με έμφαση ότι χώρα πρέπει να αποκτήσει συγκεκριμένο προορισμό και πλεύση. Πρέπει να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε και κυρίως πως. Αυτό απαιτεί όμως ένα μεγάλο εθνικό consensus, μία μεγάλη εθνική συναίνεση. Η συναίνεση όμως μεταξύ των σημερινών κομμάτων της χώρας είναι ανέφικτη και άνευ αξίας. Ο λαϊκισμός δεν παράγει consensus, παρά μόνο εξουσιασμό και υποκρισίες. Απαιτείται μια “νέα συμφωνία της ελληνικής κοινωνίας”, κυρίως με τον εαυτό της, για το που θέλει να πάει η χώρα.
Θα ζήσουμε για πολλά χρόνια υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Δεν πρέπει η χώρα ν’ αφεθεί να σέρνεται και ο λαός να βαυκαλίζεται με αυταπάτες και ψεύδη που του καλλιεργούν καθημερινά οι κατεστημένοι της χώρας.
Οι περιστάσεις απαιτούν έναν άλλο τύπο και κυρίως ένα άλλο πνεύμα διακυβέρνησης. Κατά καιρούς έχει γίνει συζήτηση για οικουμενικά σχήματα και κυβερνήσεις τεχνοκρατών. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν τέτοιες λύσεις εντός των σημερινών τειχών. Το πολιτικό σύστημα χρειάζεται το ίδιο έναν ισχυρό κλονισμό πριν επιχειρήσει αξιόπιστα να καθοδηγήσει τη χώρα στην έξοδο από την κρίση.
Προτείνω μέσα στο 2011 η Βουλή να εγκρίνει τη συγκρότηση μιας ανεξάρτητης επιτροπής κύρους, η οποία θα συντάξει ένα θαρραλέο και ριζοσπαστικό “πενταετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης”, στην ουσία δηλ. ένα σχέδιο αναγέννησης, που θα οδηγήσει τη χώρα συντεταγμένα, πειθαρχημένα και χρονοστοχευμένα στην έξοδο από την κρίση.
Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να κριθεί από το λαό με εκλογές – το ξαναλέω με εκλογές. Τις εκλογές αυτές βέβαια δεν τις εννοώ και δεν τις προτείνω σε καμιά περίπτωση ως ένα από τα συνήθη πολιτικά παίγνια και καμώματα του συστήματος αλλά εκλογές με “ανοικτά τα βιβλία”, για να επιτευχθεί εθνική συμφωνία με βάση αυτό το πενταετές πρόγραμμα, που υπερβαίνει κόμματα και εκλογικές περιόδους. Θα ενσωματώνει τα μέτρα του μνημονίου και θα κινείται πέραν αυτού. Για ν’ αναλάβουν όλοι την ευθύνη τους για το μέλλον της χώρας, και πολύ περισσότερο ο λαός.
Μόνο με αυτή την προϋπόθεση μπορεί να επιτευχθεί εθνικό consensus. Μόνο έτσι μπορούν να ληφθούν αποφάσεις εθνικών διαστάσεων. Μόνο έτσι δεν θα κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας με ψευτοσυναινέσεις, ημίμετρα και αλυσιτελείς δήθεν μεταρρυθμίσεις. Μόνο έτσι μπορούν να διασφαλιστούν κοινωνικές συμμαχίες και ισχυρές πολιτικές νομιμοποιήσεις.
Αυτή τη στιγμή πλέουμε χωρίς πυξίδα. Με καθοδηγούσα την κουλτούρα του λαϊκισμού και τον “επικοινωνισμό” να καταστρέφει κάθε θετική προσπάθεια.
Το ριζοσπαστικό πνεύμα και περιεχόμενο αυτής της εθνικής συμφωνίας, που θα προκύπτει και θα επιβάλλεται από το πενταετές αυτό πρόγραμμα ανάπτυξης θα καθοδηγεί εφεξής τη χώρα και θα ελέγχονται οι εκάστοτε διαχειριστές του. Και όχι οι δημοκόποι και τα ιδεολογήματα του παρελθόντος.
Αλλά, κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να συμπληρώσω τη σημερινή μου παρέμβαση και με ορισμένες συγκεκριμένες προτάσεις, όλως ενδεικτικές. Σε περιόδους μεγάλων αποδιαρθρώσεων, η φαντασία είναι επαναστατική δύναμη. Με παραδοσιακές φόρμες δεν αντιμετωπίζονται οι κρίσεις.
Προτείνω όλως ενδεικτικά:
1. Να προωθηθεί μέσω αναθεώρησης ειδική συνταγματική απαγόρευση παραγωγής δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Είναι επιτακτικό να διαπεράσει τη χώρα και τους θεσμούς ένα νέο πνεύμα, ώστε να μη ζήσουμε ξανά τις σημερινές οικονομικές συνθήκες και τον ευτελισμό της χώρας μας.
2. Να καθιερωθεί συνταγματικό προνόμιο στον Υπουργό Οικονομικών για δικαίωμα άσκησης αρνησικυρίας (βέτο) επί των δαπανών στο σύνολο τις διοίκησης του κράτους.
3. Να καταργηθούν οι φόροι υπέρ τρίτων – των βολεμένων κοινωνικών συντεχνιών.
4. Να ανατεθεί ο φορολογικός έλεγχος των εταιριών που τηρούν βιβλία γ’ κατηγορίας σε πιστοποιημένα ιδιωτικά ελεγκτικά όργανα, όπως ελεγκτικές εταιρίες τραπεζών, ασφαλιστικών εταιριών κλπ.
5. Να συσταθεί σύγχρονος, αυτόνομος Οργανισμός Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΟΕΔΕ). Για να παύσει η είσπραξη των εσόδων να είναι το πάρεργο των εφοριών.
6. Να δημιουργηθεί άμεσα αυτοτελές Σώμα Οικονομικών Επιθεωρητών, το οποίο θα διενεργεί ουσιαστικούς και όχι τυπικούς ελέγχους σκοπιμότητας των δαπανών στο σύνολο του κράτους.
7. Να καταργηθεί το Ελεγκτικό Συνέδριο ως δικαστήριο και να μετατραπεί σε σύγχρονη ανεξάρτητη ελεγκτική αρχή, όπως σ’ άλλες χώρες.
8. Να καταργηθούν τα προνόμια του δημοσίου τομέα και να προσαρμοστούν τα δεδομένα της λειτουργίας του προς αυτά του ιδιωτικού τομέα. Δεν μπορεί άλλο να σηκώσει ο ιδιωτικός τομέας τα “κεκτημένα” του δημόσιου.
Κυρίες και κύριοι,
Πολλοί από εσάς, ακούγοντάς με, θα πείτε ότι όλα αυτά που προτείνω είναι μάταια, ότι δεν γίνονται. Θέλω να επαναλάβω τη ρήση του αείμνηστου Δημήτρη Τσάτσου, ότι «η μάταιη προσπάθεια δεν είναι μία άχρηστη προσπάθεια».
Θα ήθελα αυτό το ριζοσπαστικό πνεύμα να κυριαρχήσει στη χώρα, για να ορίσουμε εμείς το μέλλον μας και όχι η απελπισία.
Το κείμενο αυτό είναι η ομιλία του Αλέκου Παπαδόπουλου στο συνέδριο του Ελληνικού Ιδρύματος Ευρωπαϊκής & Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) που έγινε στις 23.11.2010 με τίτλο «Η Κρίση Μητέρα της Αλλαγής - Για μια Διαφορετική Ελλάδα».
Δευτέρα 29 Νοεμβρίου 2010
Πρότασης συνέχεια.
Πρότασης συνέχεια
23/11/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
Η δημοσίευση της Πρότασης για Έξοδο από την Κρίση προκάλεσε μια πληθώρα ερωτημάτων και σχολίων τα οποία αποτελούν ιδανική βάση για χρήσιμο διάλογο εντός και εκτός των συνόρων (βλ. εδώ για την αγγλική έκδοση της πρότασης).
Επέλεξα λοιπόν δύο ερωτήματα και ένα σχόλιο για αρχή. Το πρώτο ερώτημα αφορά την Ιρλανδία και ετέθη από τον Alan Freeman, συνάδελφο από τον Καναδά ο οποίος με ρωτά: "Πως θα βοηθούσαν την Ιρλανδία οι δύο παρεμβάσεις που προτείνεις;" Ένας άλλος συνάδελφος, ο Gavan Butler, καθηγητής από την Αυστραλία με μεγάλη, προσωπική πείρα της Κρίσης της Ν.Α. Ασίας (του 1997), μου έστειλε ένα συγκλονιστικό σχόλιο με το οποίο συγκρίνει αυτά που συμβαίνουν στην Ευρώπη σήμερα με εκείνη την Κρίση στην άλλη μεριά της γης. Παρακάτω παραθέτω τόσο το σχόλιο του Gavan όσο και την συζήτησή μου με τον Alan. Πριν όμως από αυτά, ξεκινώ με ένα αμείλικτο ερώτημα το οποίο, εύλογα, μου θέτουν πολλοί, συμπεριλαμβανομένων και αναγνωστών του protagon: "Γιατί να αποδεχθούν την πρότασή σου οι Γερμανοί;"
Τι συμφέρον έχει η Γερμανία να δεχθεί μια τέτοια πρόταση;
Απαντώ: Το συμφέρον της Γερμανίας ταυτίζεται με την σωτηρία του ευρώ. Και η σωτηρία του ευρώ δεν θα επιτευχθεί χωρίς μια λύση που θα βασίζεται λίγο-πολύ στην λογική που διέπει την πρότασή μου. Τα γεγονότα στην Ιρλανδία αποτελούν κομμάτι ενός ντόμινο εν εξελίξει του οποίου το τελευταίο θύμα θα είναι το ευρώ. Αυτό το ντόμινο δεν θα σταματήσει ούτε με δάνεια ούτε με περιοριστικές πολιτικές. Για να σταματήσει απαιτείται μια επανα-διαπραγμάτευση μεταξύ όλων των υπερχρεωμένων κρατών και των ζημιογόνων ευρωπαϊκών τραπεζών (και όχι μόνο της Ιρλανδίας) ώστε να μειωθεί το σύνολο των χρεών-ζημιών. Χωρίς μια τέτοια αναδιάρθρωση (α) του κρατικού χρέους που κατέχουν οι τράπεζες και (β) των τραπεζικών ζημιών/χρεών που καλείται να καλύψει το ευρωπαϊκό δημόσιο, το ευρώ θα μας αφήσει χρόνους. Αν συμβεί αυτό, και το ευρώ σπάσει στα εξ ων συνετέθη, ή αν σπάσει στα δύο (με τις πλεονασματικές χώρες να συμμετέχουν στην ζώνη του νέου μάρκου), η Γερμανία θα υποφέρει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ευρωζώνης. Ήδη, η Γερμανική κοινωνία σιγοβράζει από την μείωση του βιοτικού επιπέδου του εργαζόμενών της οι οποίοι βλέπουν τα εισοδήματά τους να φθίνουν παρά το γεγονός ότι εκείνοι δουλεύουν παραγωγικότερα και περισσότερο από ποτέ. Η επιστροφή στην ζώνη του νέου μάρκου θα τινάξει στα ύψη την αξία του νέου γερμανικού νομίσματος, οι εξαγωγές θα καταρρεύσουν και η πολιτική ηγεσία θα βρεθεί υπό διωγμό τόσο από την γερμανική εργατική τάξη όσο και από τους γερμανούς επιχειρηματίες. Να ο βασικός λόγος που η Γερμανία, όταν ο κόμπος έρθει στο χτένι, θα αποδεχόταν μια παρέμβαση σαν την πρώτη από τις δύο που περιγράφω στην πρόταση που κατέθεσα.
Όσο για την δεύτερη παρέμβαση, εκείνη που αφορά στο μέλλον της Ευρώπης και προτείνει την μεταφορά ομολόγων αξίας ίσης με το 60% του ΑΕΠ της κάθε χώρας στην ECB (με παράλληλη έκδοση από την τελευταία ευρωομολόγων ίσης αξίας), μου τέθηκε το εξής ερώτημα από αναγνώστη που θεωρεί την πρότασή μου, επιεικώς, λανθασμένη: "Εάν γίνει αυτό που λέτε δεν θα μεταφερθεί το συστημικό ρίσκο στην ECB; Ποιός θα το δεχθεί αυτό; Οι Ολλανδοί, οι Γερμανοί;" Καταλήγει μάλιστα ο αναγνώστης λέγοντας: "Οι αγορές θα ξεσκίσουν τα νέα ομόλογα". Δεν αμφιβάλλω ότι η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτικών έτσι σκέφτονται - προς το παρόν. Όμως το αντίθετο ισχύει. Αν δεν μεταφερθεί ένα σημαντικό μέρος του υπάρχοντος χρέους στην ECB τότε είναι που το ευρωσύστημα θα καταρρεύσει. Το συστημικό ρίσκο αυτή την στιγμή, χωρίς τα ευρωομόλογα, είναι απείρως μεγαλύτερο από ό,τι θα ήταν με την έκδοση ευρωομολόγων. Για να το πω απλά, η ευρωζώνη, συνολικά, δεν έχει πρόβλημα χρέους. Το πρόβλημα προκύπτει γιατί το χρέος είναι κατανεμημένο σε χώρες και τράπεζες που δεν μπορούν να το σηκώσουν στις καχεκτικές τους πλάτες. Πέφτοντας όμως μία-μία, θύματα ουσιαστικής πτώχευσης, δημιουργείται μια δυναμική, ένα ντόμινο, που θα συμπαρασύρει, εν έλει, και την Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία. Τέλος, επειδή ακριβώς τα ευρωομόλογα θα διατιμώνται ανάλογα με το συνολικό χρέος της ΕΕ, που είναι πολύ-πολύ μικρό, θα γίνουν ανάρπαστα αγαπητέ αναγνώστη.
Τίποτα από αυτά που λέω δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι Γερμανοί θα συμφωνήσουν. Μπορεί να μην συμφωνήσουν με μια πρόταση σαν την δική μου και, έτσι, το ευρώ να καταρρεύσει όπως ο Κανόνας του Χρυσού στην δεκαετία του 1930 ή η Λατινική Ένωση πιο πριν - παραδείγματα αποτυχημένων προσπαθειών δημιουργίας κοινών νομισμάτων χωρίς την υποστήριξη αυτού που ονόμασα στην Πρόταση "Μηχανισμό Ανακύκλωσης Πλεονασμάτων" (τον οποίο ρόλο προτείνω να παίζει στην ευρωζώνη η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΕΙΒ). Όμως ουδέν σημαντικότερον του συμφέροντος. Η Γερμανική οικονομία έχει δομική ανάγκη όχι απλά να εξάγει στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά να εξάγει περισσότερα από όσα εισάγει από τους εταίρους της. Όσο η ευρωπαϊκή περιφέρεια βυθίζεται την δίνη της Κρίσης, και όσο περισσότερο τα πειθαρχικά μέτρα που επιβάλλει το Βερολίνο σε χώρες όπως η δική μας αποψιλώνουν την ζήτηση, επιδεινώνουν τα ελλείμματα και αποσταθεροποιούν το ευρώ, τόσο πιο κοντά έρχεται η μέρα που η Γερμανία θα σκύψει με προσοχή πάνω από μία πρόταση σαν αυτή που συζητάμε εδώ. Υπάρχουν ενδείξεις για αυτό; Υπάρχουν!
Εντελώς τυχαία την ίδια μέρα που πρωτοπαρουσιάσαμε, εδώ στο protagon.gr, την Πρόταση, η λογική πάνω στην οποία χτίστηκε επιβραβεύτηκε από μία πηγή εντελώς απρόσμενη: Από ένα πρωτοσέλιδο άρθρο της κορυφαίας Γερμανικής οικονομικής εφημερίδας Handelsblatt. Ποια λογική; Να σας θυμίσω ότι τον περασμένο Μάιο, όταν η Ελλάδα μπήκε στον αστερισμό της τρόικας και του μνημονίου, σχεδόν όλοι οι σχολιαστές, σε Ελλάδα και εξωτερικό, στέκονταν στο γεγονός ότι η χώρα μας εξασφάλισε το μεγαλύτερο δάνειο της ιστορίας: 110 δις ευρώ. Οι διαφωνούντες με την δανειακή αυτή σύμβαση τρόικας και ελληνικής κυβέρνησης χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες. Σε εκείνους εκτός των τειχών (κυρίως Γερμανούς) που θεωρούσαν ότι η Ελλάδα δεν άξιζε μια τόσο μεγάλη βοήθεια και στους εσωτερικούς επικριτές οι οποίοι πίστεψαν (σωστά) ότι το νέο δάνειο ήταν δώρον άδωρον καθώς οι όροι του είναι δυσβάστακτοι και τα επιτόκια τοκογλυφικά. Κάποιοι από εσάς ίσως θυμάστε ένα δικό μου άρθρο εκείνο τον Μάιο το οποίο παρουσίασε μια άποψη που πολλοί θεώρησαν εκκεντρική: Την άποψη ότι η επιβολή των όρων του μνημονίου στην Ελλάδα ήταν εγκληματική όχι επειδή αποτελούσε απάνθρωπη τιμωρία για εμάς τους έλληνες αλλά επειδή θα είχε τραγικές συνέπειες στον γερμανικό λαό. Έκλεινα εκείνο το άρθρο με τα λόγια: "Αυτό θα έλεγα στον μέσο γερμανό, αν με άκουγε. Θα του έλεγα ξανά και ξανά ότι εμείς οι έλληνες μπορεί και να αξίζουμε, έτσι που τα κάναμε, την μετατροπή της χώρας μας σε καμένη γη. Θα τον ρωτούσα όμως: Αξίζει σε εσάς, στους γερμανούς εργαζόμενους, μια πολιτική ελίτ που σας οδηγεί ολοταχώς στις αγκάλες ενός οικονομικού ολοκαυτώματος;" Το επιχείρημα στο οποίο στήριζα αυτό το συμπέρασμα ήταν ότι το μνημόνιο αποτελούσε μια νέα έκφανση της Συνθήκης των Βερσαλλιών: μια συνθήκη που έμεινε στην ιστορία επειδή όχι απλά τιμώρησε την ηττημένη Γερμανία μετά την λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (πάντα αυτό κάνουν οι νικητές στους ηττημένους) αλλά επειδή τελικά αποδείχθηκε καταστροφική και για τους... νικητές. (Βλ. εδώ για την αγγλική έκδοση εκείνου του άρθρου το οποίο μάλιστα είχε τίτλο: Μια Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών Πλανάται στην Ευρώπη)
Φαίνεται ότι χρειάστηκαν έξι μήνες ώστε η εφημερίδα Handelsblatt να καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα. Σε πρωτοσέλιδο με τίτλο Βερσαλλίες Δίχως Πόλεμο η εφημερίδα που διαμορφώνει συνειδήσεις επιχειρηματιών και πολιτικών ουσιαστικά αναπαράγει την λογική που είχα αναπτύξει τον Μάιο από το protagon.gr και καλεί την κα Μέρκελ να ετοιμαστεί να αλλάξει ρώτα. Αν και δεν το αναφέρει καθαρά, ο συντάκτης του άρθρου υπονοεί την ανάγκη έκδοσης ευρωομολόγων και δημιουργίας Μηχανισμού Ανακύκλωσης Πλεονασμάτων. Πριν έξι μήνες δεν θα είχε εκφράσει τέτοιες σκέψεις. Η Κρίση όμως αλλάζει τους ανθρώπους. Άλλωστε οι πρώτες αχτίδες του ήλιου πάντα κάνουν την εμφάνισή τους στην πιο σκοτεινή στιγμή της νύχτας.
Πως θα βοηθούσε η Πρόταση την Ιρλανδία;
Παραθέτω χωρίς περαιτέρω σχόλια τον διάλογό μου με τον Alan Freeman:
AF: Πως θα βοηθούσε αυτή η Πρόταση την Ιρλανδία;
ΓΒ: Με δύο τρόπους: Πρώτον, στην φάση της Μεγάλης Διαπραγμάτευσης (μεταξύ των όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών, όλων των υπερχρεωμένων κρατών, και της ECB-ΕΕ), οι ευρωπαϊκές τράπεζες (και οι Ιρλανδικές βέβαια) θα δέχονταν να ανταλλάξουν τα ομόλογα της Ιρλανδίας με νέα ομόλογα μικρότερης αξίας και επιμηκυμένης λήξης. Έτσι, το Ιρλανδικό κράτος θα έβλεπε τις δανειακές του υποχρεώσεις να μειώνονται σημαντικά. Παράλληλα, η ECB θα υποσχόταν στις τράπεζες (και τις Ιρλανδικές) συνεχιζόμενη παροχή ρευστότητας για δέκα χρόνια. Με αυτή την Συμφωνία το χρέος του Ιρλανδικού κράτους θα μειωνόταν, το ίδιο και η αβεβαιότητα για τις τράπεζες της χώρας. Αυτόματα, τα spreads της Ιρλανδίας θα έπεφταν και το δάνειο από την τρόικα δεν θα είχε λόγο ύπαρξης (καθώς τα επιτόκια που προσφέρει είναι αρκετά υψηλά). Δεύτερον, στην δεύτερη φάση της πρότασης (που στοχεύει στην Ανάκαμψη), το Ιρλανδικό κράτος θα μπορούσε να μεταφέρει όλα τα ομόλογά του στην ECB η οποία θα εκδώσει ευρωομόλογα με επιτόκιο σχεδόν το μισό των αρχικών. Πληρώνοντας αυτούς του (μισούς) τόκους, το Ιρλανδικό κράτος θα ανακουφιζόταν ακόμα περισσότερο. Τέλος, αν δινόταν η δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ) να επενδύει στην Ιρλανδία χωρίς την ανάγκη συγχρηματοδότησης από το κράτος (με συγχρηματοδότηση από την ECB, μέσω των νέων ευρωομολόγων), η ανάκαμψη της Ιρλανδικής οικονομίας θα ήταν δεδομένη.
Alan Freeman: Αυτό σημαίνει ότι η ECB θα αναλάμβανε τα χρέη της Ιρλανδίας;
ΓΒ: Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ECB έχει αναλάβει εδώ και καιρό να στηρίζει τις Ιρλανδικές τράπεζες δίνοντάς τους πάνω από 70 δις ευρώ χωρίς κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα. Παρόλα αυτά, οι τράπεζες εξακολουθούν να μην μπορούν να επιπλεύσουν και, μάλιστα, τραβάνε στον πάτο και το Ιρλανδικό δημόσιο. Η Πρόταση προβλέπει έναν αποτελεσματικότερο μηχανισμό στήριξης της Ιρλανδίας σε σχέση με την κατασπατάληση χρήματος τόσο από την ECB όσο και, τώρα, με τα δάνεια της τρόικας που θα οδηγήσουν την χώρα στην ασφυξία. Το πρώτο μέρος της Πρότασης κόβει τον Γόρδιο Δεσμό του Χρέους-Τραπεζικών Ζημιών (α) επιβάλλοντας στις τράπεζες μείωση των απαιτήσεών τους από το πτωχευμένο Ιρλανδικό δημόσιο (το οποίο εκείνες οδήγησαν στην πτώχευση) και (β) εξασφαλίζοντάς τους ρευστότητα ώστε να επιβιώσουν. Το δεύτερο μέρος της Πρότασης, με την πρόβλεψη της έκδοσης ευρωομολόγων από την ECB (που θα χρηματοδοτήσει την μεταφορά των Ιρλανδικών ομολόγων στην ECB), δεν σημαίνει ότι η ECB αναλαμβάνει να πληρώσει το χρέος της Ιρλανδίας. Σημαίνει ότι η ECB αναλαμβάνει να βοηθήσει την υπερχρεωμένη Ιρλανδία να εξασφαλίσει στις αγορές χαμηλότερα επιτόκια. Είναι σαν οι γονείς ενός νέου ζευγαριού, επειδή έχουν καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα, να πάρουν ένα στεγαστικό δάνειο εκ μέρους του ζευγαριού εξασφαλίζοντάς του χαμηλότερους τόκους, τους οποίους όμως πληρώνει το ζευγάρι. Η ουσία της Πρότασης είναι να διασώσει το ευρώ μειώνοντας το βουνό Χρέους-Τραπεζικών Ζημιών που έχει ήδη βάλει μπροστά το ντόμινο της συμφοράς.
AF: Αυτό ακούγεται πολύ απλό και λογικό. Η ECB θα είχε αντίρρηση;
ΓΒ: Το ΔΣ της ECB στην πλειοψηφία του θα συμφωνούσε, με εξαίρεση τον κ. Axel Weber. Όμως δεν θα το έλεγαν δημοσίως όσο η Γερμανία απορρίπτει κάθε κουβέντα για κάτι τέτοιο. Η αλήθεια είναι ότι, σε αυτή την φάση, η Γερμανία, και συνεπώς ο κ. Weber, θα αντιτίθετο σε οποιαδήποτε πρόταση δημιουργίας σύνθετου, ευρωπαϊκού χρέους. Επιμένουν, προς το παρόν, ότι κάθε ευρώ χρέους πρέπει να αντιστοιχεί σε μία και μόνο μία χώρα. Διαισθάνομαι ότι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται στην ιδέα δημιουργίας μιας κατηγορίας ευρωπαϊκού χρέους όσο μπορούν. Όμως, την στιγμή που θα πρέπει να διαλέξουν αν θα πρέπει να θυσιαστεί το ενιαίο ευρώ ή η εθνική ταυτότητα του χρέους, θα επιλέξουν να θυσιάσουν την δεύτερη. Δική μας υποχρέωση είναι να έχουμε έτοιμη μία πρόταση λογική και όσο γίνεται πιο ευκολό-πεπτη για την Γερμανία. Η Πρόταση έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Αναφέρω δύο: Πρώτον, ότι η μεταφορά των εθνικών ομολόγων στα ευρωομόλογα δεν θα είναι άνευ ορίου αλλά θα σέβεται τους κανόνες του Maastricht και, συγκεκριμένα, τον κανόνα που λέει ότι μια χώρα δικαιούται να έχει χρέος το πολύ ίσο με το 60% του ΑΕΠ. Δεύτερον, αναφέρει ότι, σε αντάλλαγμα της έκδοσης ευρωομολόγων οι εταίροι αποδέχονται κεντρικό έλεγχο των δημοσιονομικών τους - έναν πάγιο πόθο της Γερμανίας. Σε αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και ένα τρίτο δέλεαρ για την Γερμανία: Μείωση του ποσού που συνεισφέρει κάθε χρόνο στην ΕΕ από το υστέρημα του προϋπολογισμού της. Με τέτοιου είδους αντισταθμιστικά οφέλη η Γερμανία, την κατάλληλη στιγμή, θα έκανε πίσω. Όταν και εάν κάνει πίσω, και μόνον τότε, θα βγει η ECB να δηλώσει δημοσίως ότι συμφωνεί με μια πρόταση σαν αυτή που συζητάμε εδώ.
23/11/2010
του Γιάνη Βαρουφάκη
Η δημοσίευση της Πρότασης για Έξοδο από την Κρίση προκάλεσε μια πληθώρα ερωτημάτων και σχολίων τα οποία αποτελούν ιδανική βάση για χρήσιμο διάλογο εντός και εκτός των συνόρων (βλ. εδώ για την αγγλική έκδοση της πρότασης).
Επέλεξα λοιπόν δύο ερωτήματα και ένα σχόλιο για αρχή. Το πρώτο ερώτημα αφορά την Ιρλανδία και ετέθη από τον Alan Freeman, συνάδελφο από τον Καναδά ο οποίος με ρωτά: "Πως θα βοηθούσαν την Ιρλανδία οι δύο παρεμβάσεις που προτείνεις;" Ένας άλλος συνάδελφος, ο Gavan Butler, καθηγητής από την Αυστραλία με μεγάλη, προσωπική πείρα της Κρίσης της Ν.Α. Ασίας (του 1997), μου έστειλε ένα συγκλονιστικό σχόλιο με το οποίο συγκρίνει αυτά που συμβαίνουν στην Ευρώπη σήμερα με εκείνη την Κρίση στην άλλη μεριά της γης. Παρακάτω παραθέτω τόσο το σχόλιο του Gavan όσο και την συζήτησή μου με τον Alan. Πριν όμως από αυτά, ξεκινώ με ένα αμείλικτο ερώτημα το οποίο, εύλογα, μου θέτουν πολλοί, συμπεριλαμβανομένων και αναγνωστών του protagon: "Γιατί να αποδεχθούν την πρότασή σου οι Γερμανοί;"
Τι συμφέρον έχει η Γερμανία να δεχθεί μια τέτοια πρόταση;
Απαντώ: Το συμφέρον της Γερμανίας ταυτίζεται με την σωτηρία του ευρώ. Και η σωτηρία του ευρώ δεν θα επιτευχθεί χωρίς μια λύση που θα βασίζεται λίγο-πολύ στην λογική που διέπει την πρότασή μου. Τα γεγονότα στην Ιρλανδία αποτελούν κομμάτι ενός ντόμινο εν εξελίξει του οποίου το τελευταίο θύμα θα είναι το ευρώ. Αυτό το ντόμινο δεν θα σταματήσει ούτε με δάνεια ούτε με περιοριστικές πολιτικές. Για να σταματήσει απαιτείται μια επανα-διαπραγμάτευση μεταξύ όλων των υπερχρεωμένων κρατών και των ζημιογόνων ευρωπαϊκών τραπεζών (και όχι μόνο της Ιρλανδίας) ώστε να μειωθεί το σύνολο των χρεών-ζημιών. Χωρίς μια τέτοια αναδιάρθρωση (α) του κρατικού χρέους που κατέχουν οι τράπεζες και (β) των τραπεζικών ζημιών/χρεών που καλείται να καλύψει το ευρωπαϊκό δημόσιο, το ευρώ θα μας αφήσει χρόνους. Αν συμβεί αυτό, και το ευρώ σπάσει στα εξ ων συνετέθη, ή αν σπάσει στα δύο (με τις πλεονασματικές χώρες να συμμετέχουν στην ζώνη του νέου μάρκου), η Γερμανία θα υποφέρει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα της ευρωζώνης. Ήδη, η Γερμανική κοινωνία σιγοβράζει από την μείωση του βιοτικού επιπέδου του εργαζόμενών της οι οποίοι βλέπουν τα εισοδήματά τους να φθίνουν παρά το γεγονός ότι εκείνοι δουλεύουν παραγωγικότερα και περισσότερο από ποτέ. Η επιστροφή στην ζώνη του νέου μάρκου θα τινάξει στα ύψη την αξία του νέου γερμανικού νομίσματος, οι εξαγωγές θα καταρρεύσουν και η πολιτική ηγεσία θα βρεθεί υπό διωγμό τόσο από την γερμανική εργατική τάξη όσο και από τους γερμανούς επιχειρηματίες. Να ο βασικός λόγος που η Γερμανία, όταν ο κόμπος έρθει στο χτένι, θα αποδεχόταν μια παρέμβαση σαν την πρώτη από τις δύο που περιγράφω στην πρόταση που κατέθεσα.
Όσο για την δεύτερη παρέμβαση, εκείνη που αφορά στο μέλλον της Ευρώπης και προτείνει την μεταφορά ομολόγων αξίας ίσης με το 60% του ΑΕΠ της κάθε χώρας στην ECB (με παράλληλη έκδοση από την τελευταία ευρωομολόγων ίσης αξίας), μου τέθηκε το εξής ερώτημα από αναγνώστη που θεωρεί την πρότασή μου, επιεικώς, λανθασμένη: "Εάν γίνει αυτό που λέτε δεν θα μεταφερθεί το συστημικό ρίσκο στην ECB; Ποιός θα το δεχθεί αυτό; Οι Ολλανδοί, οι Γερμανοί;" Καταλήγει μάλιστα ο αναγνώστης λέγοντας: "Οι αγορές θα ξεσκίσουν τα νέα ομόλογα". Δεν αμφιβάλλω ότι η πλειοψηφία των Γερμανών πολιτικών έτσι σκέφτονται - προς το παρόν. Όμως το αντίθετο ισχύει. Αν δεν μεταφερθεί ένα σημαντικό μέρος του υπάρχοντος χρέους στην ECB τότε είναι που το ευρωσύστημα θα καταρρεύσει. Το συστημικό ρίσκο αυτή την στιγμή, χωρίς τα ευρωομόλογα, είναι απείρως μεγαλύτερο από ό,τι θα ήταν με την έκδοση ευρωομολόγων. Για να το πω απλά, η ευρωζώνη, συνολικά, δεν έχει πρόβλημα χρέους. Το πρόβλημα προκύπτει γιατί το χρέος είναι κατανεμημένο σε χώρες και τράπεζες που δεν μπορούν να το σηκώσουν στις καχεκτικές τους πλάτες. Πέφτοντας όμως μία-μία, θύματα ουσιαστικής πτώχευσης, δημιουργείται μια δυναμική, ένα ντόμινο, που θα συμπαρασύρει, εν έλει, και την Γερμανία, την Αυστρία, την Ολλανδία. Τέλος, επειδή ακριβώς τα ευρωομόλογα θα διατιμώνται ανάλογα με το συνολικό χρέος της ΕΕ, που είναι πολύ-πολύ μικρό, θα γίνουν ανάρπαστα αγαπητέ αναγνώστη.
Τίποτα από αυτά που λέω δεν σημαίνει, βέβαια, ότι οι Γερμανοί θα συμφωνήσουν. Μπορεί να μην συμφωνήσουν με μια πρόταση σαν την δική μου και, έτσι, το ευρώ να καταρρεύσει όπως ο Κανόνας του Χρυσού στην δεκαετία του 1930 ή η Λατινική Ένωση πιο πριν - παραδείγματα αποτυχημένων προσπαθειών δημιουργίας κοινών νομισμάτων χωρίς την υποστήριξη αυτού που ονόμασα στην Πρόταση "Μηχανισμό Ανακύκλωσης Πλεονασμάτων" (τον οποίο ρόλο προτείνω να παίζει στην ευρωζώνη η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ΕΙΒ). Όμως ουδέν σημαντικότερον του συμφέροντος. Η Γερμανική οικονομία έχει δομική ανάγκη όχι απλά να εξάγει στην υπόλοιπη Ευρώπη αλλά να εξάγει περισσότερα από όσα εισάγει από τους εταίρους της. Όσο η ευρωπαϊκή περιφέρεια βυθίζεται την δίνη της Κρίσης, και όσο περισσότερο τα πειθαρχικά μέτρα που επιβάλλει το Βερολίνο σε χώρες όπως η δική μας αποψιλώνουν την ζήτηση, επιδεινώνουν τα ελλείμματα και αποσταθεροποιούν το ευρώ, τόσο πιο κοντά έρχεται η μέρα που η Γερμανία θα σκύψει με προσοχή πάνω από μία πρόταση σαν αυτή που συζητάμε εδώ. Υπάρχουν ενδείξεις για αυτό; Υπάρχουν!
Εντελώς τυχαία την ίδια μέρα που πρωτοπαρουσιάσαμε, εδώ στο protagon.gr, την Πρόταση, η λογική πάνω στην οποία χτίστηκε επιβραβεύτηκε από μία πηγή εντελώς απρόσμενη: Από ένα πρωτοσέλιδο άρθρο της κορυφαίας Γερμανικής οικονομικής εφημερίδας Handelsblatt. Ποια λογική; Να σας θυμίσω ότι τον περασμένο Μάιο, όταν η Ελλάδα μπήκε στον αστερισμό της τρόικας και του μνημονίου, σχεδόν όλοι οι σχολιαστές, σε Ελλάδα και εξωτερικό, στέκονταν στο γεγονός ότι η χώρα μας εξασφάλισε το μεγαλύτερο δάνειο της ιστορίας: 110 δις ευρώ. Οι διαφωνούντες με την δανειακή αυτή σύμβαση τρόικας και ελληνικής κυβέρνησης χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες. Σε εκείνους εκτός των τειχών (κυρίως Γερμανούς) που θεωρούσαν ότι η Ελλάδα δεν άξιζε μια τόσο μεγάλη βοήθεια και στους εσωτερικούς επικριτές οι οποίοι πίστεψαν (σωστά) ότι το νέο δάνειο ήταν δώρον άδωρον καθώς οι όροι του είναι δυσβάστακτοι και τα επιτόκια τοκογλυφικά. Κάποιοι από εσάς ίσως θυμάστε ένα δικό μου άρθρο εκείνο τον Μάιο το οποίο παρουσίασε μια άποψη που πολλοί θεώρησαν εκκεντρική: Την άποψη ότι η επιβολή των όρων του μνημονίου στην Ελλάδα ήταν εγκληματική όχι επειδή αποτελούσε απάνθρωπη τιμωρία για εμάς τους έλληνες αλλά επειδή θα είχε τραγικές συνέπειες στον γερμανικό λαό. Έκλεινα εκείνο το άρθρο με τα λόγια: "Αυτό θα έλεγα στον μέσο γερμανό, αν με άκουγε. Θα του έλεγα ξανά και ξανά ότι εμείς οι έλληνες μπορεί και να αξίζουμε, έτσι που τα κάναμε, την μετατροπή της χώρας μας σε καμένη γη. Θα τον ρωτούσα όμως: Αξίζει σε εσάς, στους γερμανούς εργαζόμενους, μια πολιτική ελίτ που σας οδηγεί ολοταχώς στις αγκάλες ενός οικονομικού ολοκαυτώματος;" Το επιχείρημα στο οποίο στήριζα αυτό το συμπέρασμα ήταν ότι το μνημόνιο αποτελούσε μια νέα έκφανση της Συνθήκης των Βερσαλλιών: μια συνθήκη που έμεινε στην ιστορία επειδή όχι απλά τιμώρησε την ηττημένη Γερμανία μετά την λήξη του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (πάντα αυτό κάνουν οι νικητές στους ηττημένους) αλλά επειδή τελικά αποδείχθηκε καταστροφική και για τους... νικητές. (Βλ. εδώ για την αγγλική έκδοση εκείνου του άρθρου το οποίο μάλιστα είχε τίτλο: Μια Νέα Συνθήκη των Βερσαλλιών Πλανάται στην Ευρώπη)
Φαίνεται ότι χρειάστηκαν έξι μήνες ώστε η εφημερίδα Handelsblatt να καταλήξει στο ίδιο συμπέρασμα. Σε πρωτοσέλιδο με τίτλο Βερσαλλίες Δίχως Πόλεμο η εφημερίδα που διαμορφώνει συνειδήσεις επιχειρηματιών και πολιτικών ουσιαστικά αναπαράγει την λογική που είχα αναπτύξει τον Μάιο από το protagon.gr και καλεί την κα Μέρκελ να ετοιμαστεί να αλλάξει ρώτα. Αν και δεν το αναφέρει καθαρά, ο συντάκτης του άρθρου υπονοεί την ανάγκη έκδοσης ευρωομολόγων και δημιουργίας Μηχανισμού Ανακύκλωσης Πλεονασμάτων. Πριν έξι μήνες δεν θα είχε εκφράσει τέτοιες σκέψεις. Η Κρίση όμως αλλάζει τους ανθρώπους. Άλλωστε οι πρώτες αχτίδες του ήλιου πάντα κάνουν την εμφάνισή τους στην πιο σκοτεινή στιγμή της νύχτας.
Πως θα βοηθούσε η Πρόταση την Ιρλανδία;
Παραθέτω χωρίς περαιτέρω σχόλια τον διάλογό μου με τον Alan Freeman:
AF: Πως θα βοηθούσε αυτή η Πρόταση την Ιρλανδία;
ΓΒ: Με δύο τρόπους: Πρώτον, στην φάση της Μεγάλης Διαπραγμάτευσης (μεταξύ των όλων των ευρωπαϊκών τραπεζών, όλων των υπερχρεωμένων κρατών, και της ECB-ΕΕ), οι ευρωπαϊκές τράπεζες (και οι Ιρλανδικές βέβαια) θα δέχονταν να ανταλλάξουν τα ομόλογα της Ιρλανδίας με νέα ομόλογα μικρότερης αξίας και επιμηκυμένης λήξης. Έτσι, το Ιρλανδικό κράτος θα έβλεπε τις δανειακές του υποχρεώσεις να μειώνονται σημαντικά. Παράλληλα, η ECB θα υποσχόταν στις τράπεζες (και τις Ιρλανδικές) συνεχιζόμενη παροχή ρευστότητας για δέκα χρόνια. Με αυτή την Συμφωνία το χρέος του Ιρλανδικού κράτους θα μειωνόταν, το ίδιο και η αβεβαιότητα για τις τράπεζες της χώρας. Αυτόματα, τα spreads της Ιρλανδίας θα έπεφταν και το δάνειο από την τρόικα δεν θα είχε λόγο ύπαρξης (καθώς τα επιτόκια που προσφέρει είναι αρκετά υψηλά). Δεύτερον, στην δεύτερη φάση της πρότασης (που στοχεύει στην Ανάκαμψη), το Ιρλανδικό κράτος θα μπορούσε να μεταφέρει όλα τα ομόλογά του στην ECB η οποία θα εκδώσει ευρωομόλογα με επιτόκιο σχεδόν το μισό των αρχικών. Πληρώνοντας αυτούς του (μισούς) τόκους, το Ιρλανδικό κράτος θα ανακουφιζόταν ακόμα περισσότερο. Τέλος, αν δινόταν η δυνατότητα στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ) να επενδύει στην Ιρλανδία χωρίς την ανάγκη συγχρηματοδότησης από το κράτος (με συγχρηματοδότηση από την ECB, μέσω των νέων ευρωομολόγων), η ανάκαμψη της Ιρλανδικής οικονομίας θα ήταν δεδομένη.
Alan Freeman: Αυτό σημαίνει ότι η ECB θα αναλάμβανε τα χρέη της Ιρλανδίας;
ΓΒ: Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ECB έχει αναλάβει εδώ και καιρό να στηρίζει τις Ιρλανδικές τράπεζες δίνοντάς τους πάνω από 70 δις ευρώ χωρίς κανένα ουσιαστικό αντίκρισμα. Παρόλα αυτά, οι τράπεζες εξακολουθούν να μην μπορούν να επιπλεύσουν και, μάλιστα, τραβάνε στον πάτο και το Ιρλανδικό δημόσιο. Η Πρόταση προβλέπει έναν αποτελεσματικότερο μηχανισμό στήριξης της Ιρλανδίας σε σχέση με την κατασπατάληση χρήματος τόσο από την ECB όσο και, τώρα, με τα δάνεια της τρόικας που θα οδηγήσουν την χώρα στην ασφυξία. Το πρώτο μέρος της Πρότασης κόβει τον Γόρδιο Δεσμό του Χρέους-Τραπεζικών Ζημιών (α) επιβάλλοντας στις τράπεζες μείωση των απαιτήσεών τους από το πτωχευμένο Ιρλανδικό δημόσιο (το οποίο εκείνες οδήγησαν στην πτώχευση) και (β) εξασφαλίζοντάς τους ρευστότητα ώστε να επιβιώσουν. Το δεύτερο μέρος της Πρότασης, με την πρόβλεψη της έκδοσης ευρωομολόγων από την ECB (που θα χρηματοδοτήσει την μεταφορά των Ιρλανδικών ομολόγων στην ECB), δεν σημαίνει ότι η ECB αναλαμβάνει να πληρώσει το χρέος της Ιρλανδίας. Σημαίνει ότι η ECB αναλαμβάνει να βοηθήσει την υπερχρεωμένη Ιρλανδία να εξασφαλίσει στις αγορές χαμηλότερα επιτόκια. Είναι σαν οι γονείς ενός νέου ζευγαριού, επειδή έχουν καλύτερη πιστοληπτική ικανότητα, να πάρουν ένα στεγαστικό δάνειο εκ μέρους του ζευγαριού εξασφαλίζοντάς του χαμηλότερους τόκους, τους οποίους όμως πληρώνει το ζευγάρι. Η ουσία της Πρότασης είναι να διασώσει το ευρώ μειώνοντας το βουνό Χρέους-Τραπεζικών Ζημιών που έχει ήδη βάλει μπροστά το ντόμινο της συμφοράς.
AF: Αυτό ακούγεται πολύ απλό και λογικό. Η ECB θα είχε αντίρρηση;
ΓΒ: Το ΔΣ της ECB στην πλειοψηφία του θα συμφωνούσε, με εξαίρεση τον κ. Axel Weber. Όμως δεν θα το έλεγαν δημοσίως όσο η Γερμανία απορρίπτει κάθε κουβέντα για κάτι τέτοιο. Η αλήθεια είναι ότι, σε αυτή την φάση, η Γερμανία, και συνεπώς ο κ. Weber, θα αντιτίθετο σε οποιαδήποτε πρόταση δημιουργίας σύνθετου, ευρωπαϊκού χρέους. Επιμένουν, προς το παρόν, ότι κάθε ευρώ χρέους πρέπει να αντιστοιχεί σε μία και μόνο μία χώρα. Διαισθάνομαι ότι θα συνεχίσουν να αντιστέκονται στην ιδέα δημιουργίας μιας κατηγορίας ευρωπαϊκού χρέους όσο μπορούν. Όμως, την στιγμή που θα πρέπει να διαλέξουν αν θα πρέπει να θυσιαστεί το ενιαίο ευρώ ή η εθνική ταυτότητα του χρέους, θα επιλέξουν να θυσιάσουν την δεύτερη. Δική μας υποχρέωση είναι να έχουμε έτοιμη μία πρόταση λογική και όσο γίνεται πιο ευκολό-πεπτη για την Γερμανία. Η Πρόταση έχει αυτά τα χαρακτηριστικά. Αναφέρω δύο: Πρώτον, ότι η μεταφορά των εθνικών ομολόγων στα ευρωομόλογα δεν θα είναι άνευ ορίου αλλά θα σέβεται τους κανόνες του Maastricht και, συγκεκριμένα, τον κανόνα που λέει ότι μια χώρα δικαιούται να έχει χρέος το πολύ ίσο με το 60% του ΑΕΠ. Δεύτερον, αναφέρει ότι, σε αντάλλαγμα της έκδοσης ευρωομολόγων οι εταίροι αποδέχονται κεντρικό έλεγχο των δημοσιονομικών τους - έναν πάγιο πόθο της Γερμανίας. Σε αυτά μπορούμε να προσθέσουμε και ένα τρίτο δέλεαρ για την Γερμανία: Μείωση του ποσού που συνεισφέρει κάθε χρόνο στην ΕΕ από το υστέρημα του προϋπολογισμού της. Με τέτοιου είδους αντισταθμιστικά οφέλη η Γερμανία, την κατάλληλη στιγμή, θα έκανε πίσω. Όταν και εάν κάνει πίσω, και μόνον τότε, θα βγει η ECB να δηλώσει δημοσίως ότι συμφωνεί με μια πρόταση σαν αυτή που συζητάμε εδώ.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)