Θα πάω στο χωριό μου ή μήπως όχι.

του Δημήτρη Καμπουράκη Το ακούω όλο και συχνότερα: «Θα πάω στο χωριό μου. Θα βάλω πατάτες, ντομάτες, μαρούλια, κοτόπουλα, κουνέλια. Θα μαζεύω το λάδι μου. Θα ‘χω το κρασί, το τσίπουρο μου. Εκεί τα πράγματα είναι φτηνά. Κι έπειτα τι να κάνω στην Αθήνα χωρίς δουλειά; Εκεί θα επιβιώσω.» Αμ, δεν θα πας. Κι αν πας, θα φύγεις γρήγορα. Γιατί θα μπεις στο internet στην «καλλιέργεια πατάτας» κι όλα θα μοιάζουν απλά, όμως στην πράξη τίποτα δε θα μπορείς να εφαρμόσεις. Τότε θα πάς στο καφενείο και θα ρωτάς πώς καλλιεργούνται οι πατάτες κι οι θαμώνες θα σε δουλεύουνε. Θα σού εξηγήσουν βέβαια, αλλά θα χασκογελάνε με νόημα. Θα ψάχνεις πατάτες με μπόλικα μάτια για να τις φυτέψεις και δεν θα βρίσκεις. Κι όταν τα καταφέρεις, θα πρέπει να σκάψεις τις αυλακιές στο χωράφι κι είναι μεγάλος ο κόπος της τσάπας σε λασπωμένο έδαφος κι ακόμα μεγαλύτερη η τέχνη της. Γιατί θ’ αγκομαχάς σκυφτός και θα ιδρώνεις κι όταν θα κοιτάς πίσω σου θα βλέπεις ότι τα πόδια σου πατούσαν εκεί που έσκαβες και το τσιμεντοποίησαν πάλι το έδαφος. Κι έτσι τη χαλασμένη αυλακιά πρέπει να την ξαναπάρεις από την αρχή και θα μπαίνουν σβώλοι από βρεγμένο χώμα μέσα στις γαλότσες σου, θα σού λερώνουν τις κάλτσες και θα βλαστημάς. Κι όταν παραχώσεις τους βολβούς στο χωράφι την άνοιξη, θα περιμένεις υπομονετικά (αλλά όχι ξεκούραστα) ως τον Ιούλιο. Θα πηγαίνεις κάθε πρωί στο μποστάνι, θα κοιτάς τις πατατιές που μεγαλώνουν, θα νιώθεις ικανοποίηση αλλά δεν θα είσαι σίγουρος αν προχωράνε καλά ή χάλια. Δεν θα ξέρεις αν χρειάζονται λίπασμα και πόσο, εσύ θα προτιμούσες κοπριά αλλά πού να τη βρεις και πως να τη μεταχειριστείς που είναι ζωική και βρωμάει; Θα ‘χεις πάρει απόφαση να μην ρίξεις φυτοφάρμακα, αλλά στο καφενείο θα σε αποθαρρύνουν λέγοντας πως αν δεν ραντίσεις δεν θα βγάλεις ούτε μια τηγανιά για το γαμώτο. Μέχρι το Μάη τα φυτά σου θα σκεπάζονται από κάτι άγνωστα ζιζάνια που οι άλλοι ονομάζουν αβρωνιές και χοιρομουρίδες και τα τρώνε τσιγαριαστά ή χτυπητά με αυγά. Από τον Ιούνη το χωράφι θα θέλει συνέχεια πότισμα, όχι με το εύκολο λάστιχο αλλά με το τρεχούμενο νερό στ’ αυλάκι. Θα μπαίνεις στις λάσπες ως στον αστράγαλο κι όλο θα γεμίζει το μποστάνι με γλιστρίδες, αγριόβλητα και στίφνους που πρέπει να ξεριζώνεις, καθότι τα λιπάσματα δεν πάνε μόνο στις πατατιές. Κι όταν φτάσει ντάλα καλοκαίρι, (τότε που παλιότερα έπαιρνες το φέρυ και πήγαινες διακοπές στα μπαράκια των Κυκλάδων), εσύ θα πάρεις πάλι την τσάπα και θα δουλεύεις δέκα μέρες για να βγάλεις τις πατάτες. Προσεκτικά γιατί κάθε στραβή κίνηση τού εργαλείου κόβει τους βολβούς μέσα στη γη και θα πηγαίνει στράφι ο κόπος σου. Κι όταν με το καλό τελειώσεις, θα τις ρίξεις σε τελάρα που θα τα κουβαλάς με τον ώμο ως το σπίτι. Θα κουραστείς αφάνταστα, διότι εκατόν πενήντα κιλά πατάτες είναι πολλά τελάρα και το φορτωμένο πήγαινε-έλα μοιάζει ατέλειωτο. Όταν δεις τον σωρό με τη σοδειά στην αυλή θα ευχαριστηθείς που επιτέλους κατάφερες να βγάλεις τις πατάτες της χρονιάς σου, μα έπειτα θα συνειδητοποιήσεις ότι με 0,60 ευρώ που πουλιούνται στον μανάβη, ο σωρός σου κάνει 90 ευρώ. Και θα βλαστημήσεις πάλι, γιατί δούλεψες πέντε μήνες για 90 ευρώ, ενώ κάποτε στην Αθήνα τα ‘βγαζες για πλάκα σε μισή μέρα αραχτός πίσω από ένα γραφείο. Θα έχει προηγηθεί και η αποτυχία στα λίγα όψιμα μαρούλια που έβαλες για δοκιμή στα τέλη τού χειμώνα και στα φάγανε οι γυμνοσάλιαγκες μέχρι να πεις κύμινο, θα έχουν αρχίσει να σού τη δίνουν και οι κότες. Καθότι πήρες καμιά εικοσαριά κοτοπουλάκια απ’ τον έμπορα μόλις έφτασες στο χωριό για να έχεις το δικό σου αληθινό κρέας χωρίς ορμόνες, όμως σιγά-σιγά ανακάλυψες ότι πρόκειται για κάτι βρωμοπούλια που τρώνε σαν αφορισμένα, χέζουνε σαν γελάδια, αλλά μεγαλώνουν με το πάσο τους. Κι επειδή είναι μεγάλος κόπος να σκύβεις και να μαζεύεις ένα τσουβάλι ξινίδια κάθε μέρα, αναγκάζεσαι να τα ταϊζεις με καλαμπόκι που είναι πανάκριβο αν το υπολογίσεις με το βάρος κάθε κότας. Κι αν δεν θέλεις να βρωμίσει η περιοχή πρέπει κάθε βδομάδα να φτυαρίζεις τις κουτσουλιές τους και μπήκε μια φορά αλεπού και σού ‘πνιξε πέντε, γεγονός που σ’ ανάγκασε να ξαναφτιάξεις το κοτέτσι απ’ την αρχή χωρίς τσαπατσουλιές. Και για να μην ξαναπλησιάσει το αρπακτικό πήρες σκύλο, τον οποίον έδεσες στον κορμό τού δέντρου εκεί δίπλα να γαυγίζει κι ας ήσουν (ως Αθηναίος) κάθετα αντίθετος σε τέτοιες βάναυσες πρακτικές. Και τώρα ψάχνεις καμιά γειτόνισσα να σου τα σφάξει, να στα ξεπουπουλιάσει και να τα καθαρίσει απ’ τα άντερα, διότι εσύ αδύνατο να το κάνεις. Και κάθε βράδυ θα πηγαίνεις στο μοναδικό καφενείο τού χωριού, μόνο που θ’ ανακαλύψεις ότι οι περισσότεροι απ’ τους θαμώνες δεν είναι κάποιοι φιλοσοφημένοι γέροντες με λευκά μαλλιά και σοφές κουβέντες, αλλά κάτι στενοκέφαλοι μπεκρούλιακες με κιτρινισμένα δάκτυλα που λένε όλο τις ίδιες ιστορίες και τσακώνονται συνέχεια μ’ αυτούς που έχουν χωράφι σύνορο. Και πάλι θα βλαστημήσεις από μέσα σου. Διότι απ’ έξω θα έχει μπόλικο πολυδιαφημισμένο οξυγόνο της εξοχής, αλλά μέσα στο καφενείο θα ‘χει πολλή τσιγαρίλα και κάπνα απ’ τα μπουριά της σόμπας κι έναν αέρα εγκατάλειψης που φτάνει βαθιά μέσα στο πνευμόνι σου. Και εκεί θ’ ανακαλύψεις πάλι ότι στις φρικτές μέρες μας, που σιγά-σιγά μετατρεπόμαστε σε άνεργους μετανάστες, το «Δόξα-σοι-ο-Θεός-είμαστε-καλά» είναι το ίδιο δύσκολο και στη παγερή Αθήνα και στο μίζερο χωριό σου. Κι ακόμα χειρότερα, ότι ενώ οι άλλοι γύρω σου (εν τη αφελεία τους) ακόμα θα ελπίζουν στην εμφάνιση κάποιου προφήτη, εσύ δεν θα μπορείς. Ότι τους δικούς σου προφήτες τους σκότωσες τότε που περιδιάβαινες στη Βουκουρεστίου με έπαρση και μπαινόβγαινες στα μαγαζιά με τις λαμπερές βιτρίνες...

Συμμαχίες και συμφέροντα

Μιχάλης Ιγνατίου. Ο υφυπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, Ντάνι Αγιαλόν, είναι το "αγαπημένο παιδί" του αμερικανικού πολιτικοστρατιωτικού κατεστημένου. Υπηρέτησε στην Ουάσιγκτον και είχε την ευκαιρία να αναπτύξει στενές σχέσεις με τους "εγκεφάλους" της αμερικανικής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Είχε και την ευθύνη για τον συντονισμό του "εβραϊκού λόμπι", άρα και των σχέσεων με τους Τουρκο-αμερικανούς. Εχει, λοιπόν, ιδιαίτερη σημασία η δήλωσή του ότι το Ισραήλ θα προστατεύσει τις κυπριακές γεωτρήσεις εάν απειληθούν. Οι πάντες γνωρίζουν ότι οι απειλές προέρχονται μόνο από την Τουρκία, η ηγεσία της οποίας κυριαρχείται από φασιστικό ηγεμονισμό. Γι' αυτό είναι επικίνδυνη. Το Ισραήλ προστατεύει τα συμφέροντά του και το αποδεικνύει από την ίδρυση του εβραϊκού κράτους. Στηρίχθηκε στην υποστήριξη των Αμερικανών όταν όλη η ανθρωπότητα ήταν εναντίον του, και κατάφερε εκβιαστικά να ταυτίσουν οι Αμερικανοί τα συμφέροντά τους με τα δικά του. Εκμεταλλευόμενο τη δική του ΑΟΖ με την Κύπρο προσπάθησε να "βάλει στο παιχνίδι" και την Ελλάδα, χωρίς επιτυχία. Μετά την πρόταση που μετέφερε ο κ. Αγιαλόν προς την Αθήνα την περασμένη εβδομάδα, για να γίνει η χώρα μας ενεργειακός κόμβος, θα αναγκαστούν οι κυβερνώντες να "χορέψουν" μαζί με το Τελ Αβίβ και τη Λευκωσία. Η οικονομική κρίση άλλαξε σχεδιασμούς, προγραμματισμούς και συμμαχίες. Είναι λογικό πολλοί να νιώθουμε άβολα με τα γεγονότα που ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια μας. Το να ήταν κανείς φιλοπαλαιστίνιος και αντιισραηλινός ήταν "πρέπει". Η κατοχή, η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι καταστροφές των παλαιστινιακών οικισμών και των προσφυγικών καταυλισμών δικαιολογημένα μας συγκλόνιζαν. Οι Παλαιστίνιοι πια στράφηκαν προς την Τουρκία, που πάντα τους έδειχνε την πλάτη, και ο πρόεδρός τους ισχυρίστηκε στον ΟΗΕ και ενώπιον του Προέδρου της Κύπρου ότι μόνο η Παλαιστίνη είναι κατεχόμενη πατρίδα. Είναι δικαίωμά τους να αποφασίζουν για την τύχη τους. Αρα είναι δικαίωμα και του κ. Χριστόφια να συμμαχεί με οποιονδήποτε για να προστατεύσει τα συμφέροντα της Κύπρου, που απειλούνται αποδεδειγμένα από την Τουρκία. Το Ισραήλ πρότεινε στην ελληνική κυβέρνηση συνεργασία για την έρευνα και εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην περιοχή της Κρήτης. Οπως επιβεβαίωσα, οι συζητήσεις είχαν ξεκινήσει με τον πρώην πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου. Πρέπει να συνεχιστούν χωρίς καθυστέρηση...

Η κρίση στην Ευρωζώνη- Αίτια και Προοπτικές.

Άρθρο του Νίκου Καραμούζη Η Ευρωζώνη και το Ευρώ αντιμετωπίζουν τους τελευταίους μήνες την κλιμακούμενη αμφισβήτηση των αγορών, η οποία σήμερα πια έχει εξελιχθεί σε πρόκληση επιβίωσης. Ένα σπουδαίο, για τους λαούς της Ευρώπης, πείραμα ευρωπαϊκής ενοποίησης, συλλογικής δράσης και κοινής προοπτικής, φυλλορροεί, ξεθωριάζει και κινδυνεύει να μετατραπεί σε ένα τεράστιο αποσταθεροποιητικό μηχανισμό των ευρωπαϊκών κοινωνιών και της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας οικονομίας. Το ενδεχόμενο διάλυσης της Ευρωζώνης, που οι διεθνείς αγορές μέχρι το 2009 είχαν πειστεί απόλυτα ότι δεν υφίσταται παρά μόνο ως θεωρητικό ενδεχόμενο, βρίσκεται σήμερα προ των πυλών. Ήδη, οι αγορές διαμορφώνουν καθημερινά επιτόκια δανεισμού για τις χώρες και τις επιχειρήσεις της Ευρωζώνης σαν να έχει ήδη συντελεστεί η επιστροφή τους στα νομίσματά τους. Αυτή η εξέλιξη θέτει σε κίνδυνο ακόμα και την υλοποίηση των αποφάσεων του Συμβουλίου Κορυφής της 26 & 27 Οκτωβρίου για την Ελλάδα, διότι δεν είναι πια βέβαιο ότι οι απαιτούμενοι ευρωπαϊκοί πόροι είναι διαθέσιμοι. Μέχρι και το 2009, τα spreads των δεκαετών κρατικών ομολόγων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης έναντι των αντιστοίχων της Γερμανίας, παρέμεναν σε πολύ χαμηλά επίπεδα, πολύ κάτω των 200 μονάδων βάσης, που αποτελούσε και βασικό κριτήριο ένταξης στην Ευρωζώνη. Το τελευταίο διάστημα, τα spreads έχουν απογειωθεί. Εννέα χώρες της Ευρωζώνης έχουν spreads δεκαετών ομολόγων έναντι των γερμανικών (το απόλυτο ύψος των οποίων μειώθηκε στο 1.79%, στο μισό του ύψους τους πριν την κρίση) υψηλότερα των 200 μονάδων βάσης, δύο είναι πολύ κοντά στους 200 πόντους και μόνο δύο (Ολλανδία, Φινλανδία) ικανοποιούν το παραπάνω κριτήριο και αυτό παρά τις συνεχείς παρεμβάσεις της EΚΤ στις αγορές ομολόγων. Παράλληλα, ένας αυξανόμενος αριθμός κρατών-μελών της Ευρωζώνης δεν μπορεί πια να δανειστεί στις διεθνείς αγορές, ούτε τα ίδια τα κράτη, ούτε οι τράπεζες, ούτε οι επιχειρήσεις τους. Η ευρωπαϊκή διατραπεζική αγορά δυσλειτουργεί, οι μη ευρωπαϊκές τράπεζες σχεδόν δεν δανείζουν τις ευρωπαϊκές και οι ευρωπαϊκές Τράπεζες, πιεζόμενες να βελτιώσουν τους δείκτες κεφαλαιακής τους επάρκειας, προχωρούν σε σημαντική απομόχλευση των δανείων τους. Όλα τα παραπάνω προκαλούν στην Ευρώπη πιστωτική ασφυξία που θα φέρει τελικά μεγάλη ύφεση, απειλώντας να οδηγήσουν την Ευρωζώνη σε βαθειά και παρατεταμένη κρίση, τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής σε αποτυχία και τον υπόλοιπο κόσμο σε σοβαρή οικονομική καχεξία, διότι οι ευρωπαϊκές Τράπεζες αποτελούν το βασικό χρηματοδότη του υπόλοιπου κόσμου και κυρίως της Ανατολικής Ευρώπης. Είναι αδύνατο να δεχτούμε ότι τα προβλήματα της Ελλάδας, του 2.3% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, του 3.7% του συνολικού εξωτερικού χρέους της Ευρωζώνης και του 4.2% του συνολικού κυβερνητικού χρέους της Ευρωζώνης, δεν θα μπορούσαν να έχουν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και αποφασιστικά από την πολιτική ελίτ της Ευρώπης αν διέθετε πολιτική βούληση και ξεκάθαρη ευρωπαϊκή στρατηγική. Επίσης, δεν μπορεί κάποιος καλοπροαίρετος αναλυτής να αποδώσει την κρίση στις μακροοικονομικές συνθήκες της Ευρωζώνης. Το εκτιμώμενο δημοσιονομικό έλλειμμα της Ευρωζώνης προσεγγίζει το 4.7% το 2011, έναντι 9.5% στο Ηνωμένο Βασίλειο, 10% στις Ηνωμένες Πολιτείες και 9.6% στην Ιαπωνία, ενώ ο λόγος δημόσιου χρέους προς ΑΕΠ προσεγγίζει το 87% στην Ευρωζώνη το 2011, έναντι 84% στο Ηνωμένο Βασίλειο, 98,3% στις Ηνωμένες Πολιτείες και 236% στην Ιαπωνία, την αντίστοιχη περίοδο. Δηλαδή, η δημοσιονομική κατάσταση της Ευρωζώνης εμφανίζεται σήμερα στο σύνολό της καλύτερη των άλλων μεγάλων χωρών και παρά ταύτα είναι η μόνη που αντιμετωπίζει ταυτόχρονη δημοσιονομική, οικονομική και χρηματοοικονομική κρίση. Επιπλέον, η Ευρωζώνη είναι ανταγωνιστική διατηρώντας πλεονασματικό εξωτερικό εμπορικό ισοζύγιο, σε αντίθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Μεγάλη Βρετανία, που το αντίστοιχο ισοζύγιό τους είναι σημαντικά ελλειμματικό. Επιπρόσθετα, η εξωτερική εξάρτηση της Ευρωζώνης (1,6 φορές το ΑΕΠ) για κεφάλαια και χρηματοδότηση κυμαίνεται στο επίπεδο των Ηνωμένων Πολιτειών (1,4 φορές το ΑΕΠ) και είναι σημαντικά μικρότερη αυτής της Μεγάλης Βρετανίας (5,7 φορές το ΑΕΠ). Τίθεται τότε το ερώτημα: τι έχει πάει τόσο λάθος στην Ευρωζώνη; Γιατί μία ήπειρος ασφάλειας και προοπτικής μετετράπη σε τοξική επενδυτική περιοχή; Γιατί οι πολιτικές σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής και λιτότητας που υλοποιούνται σε μια σειρά από κράτη-μέλη, η μονοδιάστατη πολιτική στόχευσης της ΕΚΤ στην επίτευξη σταθερότητας τιμών, και οι μέχρι σήμερα θεσμικές παρεμβάσεις σε επίπεδο Ευρωζώνης δεν έχουν πείσει τις διεθνείς αγορές και η κρίση βαθαίνει αντί να αμβλύνεται; Εκτιμώ ότι, η Ευρωζώνη και η πολιτική ελίτ που τη διοικεί έχουν διαπράξει πέντε στρατηγικά λάθη: Πρώτον, εμμένει με ευθύνη της Γερμανίας σε μονομερείς πολιτικές, κυρίως έντονης και βίαιης δημοσιονομικής προσαρμογής και εσωτερικής υποτίμησης, με μείωση πραγματικών μισθών στην περιφέρεια της Ευρωζώνης, χωρίς αυτές οι πολιτικές να συνοδεύονται από αναπτυξιακές πρωτοβουλίες, χαλαρότερη νομισματική πολιτική, συμμετρικές πολιτικές εσωτερικής ανατίμησης στο Βορρά (με τόνωση της εγχώριας ζήτησης και μεγαλύτερο πληθωρισμό) και ριζοσπαστικότερες πρωτοβουλίες περαιτέρω ενοποίησης της Ευρωζώνης και ενίσχυσης των συλλογικών θεσμών δημοσιονομικής διαχείρισης και δανεισμού. Οι παραπάνω επιλογές έχουν δημιουργήσει ύφεση, ανεργία, πιστωτική ασφυξία, ανασφάλεια και δυσλειτουργία των αγορών χρήματος και κεφαλαίου στην Ευρώπη, με ανυπολόγιστες αρνητικές συνέπειες για το μέλλον της ηπείρου. Σε αντίθεση, στη Γερμανία τα επιτόκια και τα spreads μειώνονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, η ανεργία περιορίζεται και η οικονομική ανάπτυξη παραμένει θετική. Η Γερμανία, η μόνη κυρίως ωφελημένη από την πρόσφατη κρίση, φαίνεται να αγνοεί το γεγονός ότι, η πιθανή κατάρρευση της Ευρωζώνης θα οδηγήσει σε γιγάντια ανατίμηση του μάρκου, κυρίως λόγω των εισροών κεφαλαίων, που θα καταστρέφει την εξαγωγική δυναμική της Γερμανίας, ενώ η πιθανή αρχική μεγάλη ύφεση στην περιφέρεια της Ευρώπης θα μείωνε σημαντικά τη ζήτηση για γερμανικά προϊόντα (1/3 των εξαγωγών της Ευρωζώνης στο ενδο-ευρωπαϊκό εμπόριο των 27 χωρών αποτελούν οι εξαγωγές της Γερμανίας). Δεύτερον, η Γερμανία αρνείται πεισματικά να υιοθετήσει τη βασική αρχή λειτουργίας των άλλων μεγάλων χωρών εκτός Ευρωζώνης, δηλαδή ότι η Κεντρική Τράπεζα, η ΕΚΤ, πρέπει να αποτελεί το δανειστή έσχατης ανάγκης για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης σε περιόδους κρίσεως και έμμεσα τον εγγυητή της ονομαστικής αξίας των κρατικών ομολογιακών εκδόσεων σε εγχώριο νόμισμα. Αυτή η διαφορά, η απεμπόληση αυτού του σημαντικού εργαλείου, αποτελεί βασικό αποσταθεροποιητικό παράγοντα την τρέχουσα περίοδο στην Ευρωζώνη, τροφοδοτώντας την κερδοσκοπία και την κρίση. Η αποδοχή αυτής της αρχής δεν σημαίνει πληθωριστική χρηματοδότηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων, ούτε αναστολή των προγραμμάτων δημοσιονομικής εξυγίανσης, αλλά αποτελεί την πυρηνική βόμβα που όλοι (και οι κερδοσκόποι) ξέρουμε ότι υπάρχει, αλλά δεν θα χρησιμοποιηθεί, παρά μόνο σε περίπτωση έσχατης ανάγκης, όπως η τρέχουσα περίοδος στην Ευρωζώνη. Η ζωή αποδεικνύει ότι, σε περιβάλλον ανοικτών αγορών και παγκοσμιοποίησης, μηδενικός ή χαμηλός πιστωτικός κίνδυνος και χαμηλά επιτόκια για τις εκδόσεις του Δημοσίου δεν προκύπτουν μόνο από τη δημοσιονομική πειθαρχία, τη λιτότητα και τη νομισματική σταθερότητα, καθώς και από τη θεωρητικά απεριόριστη ικανότητα του Κράτους να φορολογεί και να μειώνει δαπάνες. Αυτή η λανθασμένη, κατά τη γνώμη μου, προσέγγιση, είναι η βασική ειδοποιός διαφορά, που εξηγεί γιατί η Ευρωζώνη, με καλύτερα μακροοικονομικά στοιχεία σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μεγάλες χώρες, είναι η μόνη σε βαθειά και διευρυνόμενη κρίση. Γιατί δεν ανησυχεί κανείς όταν η FED, η Τράπεζα της Αγγλίας, η Τράπεζα της Ιαπωνίας, αγοράζουν καθημερινά δισεκατομμύρια ομολόγων στις δευτερογενείς αγορές, ενώ όταν η ΕΚΤ εμπλέκεται σε παρόμοιες και περιορισμένης έκτασης παρεμβάσεις, αποτελεί έγκλημα καθοσιώσεως ? Γιατί όταν οι παραπάνω κεντρικές τράπεζες διαμορφώνουν τη νομισματική πολιτική με ευελιξία, με βάση όχι μόνο τη σταθερότητα των τιμών, αλλά και τις συνθήκες στην πραγματική οικονομία και τις κεφαλαιαγορές, η ΕΚΤ να παραμένει με τα χέρια δεμένα, σε μία περίοδο που η κερδοσκοπία οργιάζει, η ευρωπαϊκή οικονομία οδεύει σε βαθειά ύφεση και οι ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές μετατρέπονται σε τοξικές ζώνες ? Τρίτον, στο πρώτο στάδιο της ελληνικής κρίσης, η πολιτική ελίτ της Ευρώπης διαβεβαίωνε τις διεθνείς αγορές ότι οι ιδιώτες επενδυτές δεν θα συμμετάσχουν στο κόστος δημοσιονομικής προσαρμογής. Παρά τις παραπάνω διαβεβαιώσεις και παρά τις έντονες αντιδράσεις της ΕΚΤ που διαφωνεί με την πολιτική κουρέματος των κρατικών υποχρεώσεων, τους τελευταίους μήνες, κυρίως η Γερμανία επέβαλε αρχικά την εθελοντική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη ρύθμιση του ελληνικού χρέους, μετά απαίτησε τη μεγαλύτερη συμμετοχή με το νέο PSI για να γίνει το χρέος βιώσιμο και πρόσφατα απειλεί με υποχρεωτική συμμετοχή και σημαντικό κούρεμα της ονομαστικής αξίας των κρατικών ομολόγων, που σημαίνει πιστωτικό γεγονός ή/και χρεοκοπία, αν οι εξελίξεις λάβουν ανεξέλεγκτη πορεία. Φθάσαμε στο έσχατο σημείο παραλογισμού, να συζητάμε σοβαρά ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα πρέπει να αποτιμήσουν τα ομόλογα των κρατών-μελών της Ευρωζώνης στο χαρτοφυλάκιό τους στις τρέχουσες, σοβαρά υποτιμημένες λόγω κερδοσκοπίας τιμές και να εγγράψουν τις ζημιές, διότι εμπιστεύθηκαν τις χώρες τους, για να επανακεφαλαιοποιηθούν εν συνεχεία από τα ίδια τα κράτη-μέλη !!! Η αποδοχή του «κουρέματος» της ονομαστικής αξίας των ομολόγων του Δημοσίου στην κατοχή των ιδιωτών θεσμικών επενδυτών, ως μέρος της λύσης (ενώ ανεξήγητα απορρίπτεται η ισοδύναμη πρόταση μαζικής αγοράς ομολόγων στη δευτερογενή αγορά σε πολύ χαμηλές τιμές από το EFSF), μετέτρεψε το αδιανόητο για δεκαετίες στην Ευρώπη σε πραγματικότητα, το χρέος των κρατών-μελών της Ευρωζώνης υποβιβάστηκε στο επίπεδο του εταιρικού χρέους, όσον αφορά στη μεταχείρισή του από τις διεθνείς και εγχώριες αγορές. Ο πιστωτικός κίνδυνος για τις χώρες της Ευρωζώνης γιγαντώθηκε, η φερεγγυότητα του Ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος υπονομεύθηκε, η κερδοσκοπία απέκτησε νέα πνοή και περιεχόμενο, το κόστος δανεισμού των χωρών και των εταιρειών της Ευρωζώνης εκτοξεύθηκε στα ύψη και η «μόλυνση», η «μετάσταση» επεκτάθηκε σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωζώνης, ακόμα και σ’ εκείνες χωρίς σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα. Παράλληλα, οι προοπτικές κοινωνικής και αναπτυξιακής πολιτικής υπονομεύονται για χρόνια, διότι οι χώρες θα πληρώνουν στις αγορές υπέρογκα ποσά σε τόκους, που θα μπορούσαν εναλλακτικά να κατευθυνθούν στην ανάπτυξη και την κοινωνική πολιτική. Με τέτοιες ιδεολογικές αγκυλώσεις, μετατρέπουμε τις χώρες, τις επιχειρήσεις και τις τράπεζές μας σε επενδυτικούς λεπρούς και τις αντίστοιχες εκδόσεις ομολόγων σε τοξικά προϊόντα. Τέταρτον, αδυναμία αποφασιστικής αντιμετώπισης της διεθνούς κερδοσκοπίας που έχοντας τόσο εύκολους και προβλέψιμους αντιπάλους απέναντί της, οργιάζει κατά της Ευρωζώνης τα τελευταία δύο χρόνια, με εύκολα και μεγάλα κέρδη μέχρι σήμερα και αδηφάγο διάθεση και απληστία για περισσότερα. Η ανεπάρκεια των μέτρων πολιτικής είναι τέτοια, που φθάσαμε στο έσχατο σημείο οι Ευρωπαϊκές Τράπεζες να ανταγωνίζονται με δημόσιες δηλώσεις τους ποιες έχουν λιγότερα ομόλογα χωρών της Ευρωζώνης στα χαρτοφυλάκιά τους, ή ποιες τράπεζες έχουν καλύψει με παράγωγα τον παραπάνω κίνδυνο, οι οίκοι αξιολόγησης με επιθετικές υποβαθμίσεις των κρατών-μελών τροφοδοτούν την κερδοσκοπία και η ΕΚΤ σε περίοδο τόσο μεγάλης κρίσης, δεσμευμένη θεσμικά σ’ ένα μονοδιάστατο ρόλο νομισματικής σταθερότητας, να αδυνατεί να κάνει αποτελεσματική χρήση του πυρηνικού οπλοστασίου και να «κάψει» τις κερδοσκοπικές τοποθετήσεις και διαθέσεις. Σ’ αυτό το αβέβαιο και επικίνδυνο περιβάλλον, σταδιακά περιορίζονται ανησυχητικά οι επενδυτές εκτός Ευρώπης που αγοράζουν ευρωπαϊκές εκδόσεις, παραδοσιακοί θεσμικοί επενδυτές ρευστοποιούν τις ευρωπαϊκές θέσεις τους, ή τις καλύπτουν με παράγωγα, άλλοι ανοίγουν θέσεις short στα ομόλογα της Ευρωζώνης, η δυνατότητα χρηματοδότησης ευρωπαϊκών τραπεζών και επιχειρήσεων εκτός και εντός Ευρωζώνης περιορίζεται δραστικά, οδηγώντας έτσι όλο το φάσμα των ευρωπαϊκών επιτοκίων στα ύψη, την ενιαία χρηματοπιστωτική αγορά σε κρίση και τις αναπτυξιακές προοπτικές της Ευρωζώνης σε στασιμότητα. Πέμπτον, η Ευρωζώνη καθυστέρησε σημαντικά να θωρακίσει τη θεσμική της διάρθρωση στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης και ταχύτερης ενοποίησης. Όλες οι πρωτοβουλίες που ανέλαβε, π.χ. η δημιουργία του EFSF και του ESM και η προικοδότησή τους με κεφάλαια, δεν έπεισαν και σήμερα, ακόμα και το EFSF έχει δυσκολία να δανειστεί στις αγορές. Η έξοδος της Ευρωζώνης από την κρίση σήμερα απαιτεί να κάνει η ΕΚΤ προσωρινά χρήση, άμεσα ή έμμεσα, του πυρηνικού όπλου της νομισματικής χρηματοδότησης, έτσι ώστε να δοθεί ο απαιτούμενος χρόνος για την υλοποίηση της δημοσιονομικής προσαρμογής στα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, καθώς και των απαιτούμενων θεσμικών μεταρρυθμίσεων, προς την κατεύθυνση της δημοσιονομικής ενοποίησης και πειθαρχίας χωρίς αποσταθεροποίηση και κοινωνικές εντάσεις. Παράλληλα, να τροποποιηθεί η Συνθήκη της Λισσαβόνας, έτσι ώστε να υπάρξουν: α) Θεσμική επιβολή στα κράτη-μέλη της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας, β) ένα αποτελεσματικό και αυστηρό σύστημα εποπτείας και κυρώσεων για κράτη-παραβάτες των συμφωνιών και των υποχρεώσεων, ακόμα και με πρόβλεψη για απομάκρυνση μιας χώρας από την Ευρωζώνη, γ) ένα κεντρικό σύστημα χρηματοδότησης των Ευρωπαϊκών χωρών, μέσω της έκδοσης Ευρωομολόγων και τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Υπουργείου Οικονομικών (στο πλαίσιο της πρόσφατης πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), δ) κεντρική τιμολόγηση των πιστωτικών κινδύνων ανά κράτος-μέλος με διαφορετικό κόστος δανεισμού για την κάθε μία, ενώ τα κράτη-μέλη που αποκλίνουν από τη δημοσιονομική πειθαρχία να πληρώνουν σοβαρό premium για να δανειστούν από το Κεντρικό Ευρωπαϊκό Υπουργείο Οικονομικών, ε) ένα ευρύ επιθετικό πρόγραμμα επενδύσεων, μεταρρυθμίσεων και απελευθέρωσης των αγορών στην Ευρώπη, ώστε να γίνει πιο ανταγωνιστική και με σοβαρές παραγωγικές δομές και ρόλο στην παγκόσμια οικονομία και στ) σοβαρή ενίσχυση των πόρων του EFSF και του ESM και διεύρυνση των δυνατοτήτων τους για αγορά κινητών αξιών, έτσι ώστε να μετατραπεί σε μηχανισμό αποτροπής και διαχείρισης κρίσεων και κερδοσκοπικών επιθέσεων, μειώνοντας σταδιακά το ρόλο της ΕΚΤ για δανεισμό έσχατης ανάγκης σ’ αυτό τον τομέα (το πυρηνικό όπλο, όμως, της ΕΚΤ πρέπει να υπάρχει γιατί λειτουργεί αποτρεπτικά). Στο πλαίσιο αυτό, ένα αυστηρότερο πλαίσιο λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος πρέπει να διαμορφωθεί, έτσι ώστε να ενισχυθεί η αξιοπιστία του και να διαδραματίσει σοβαρό ρόλο στην ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας. Χρειαζόμαστε ισχυρές τράπεζες με ρευστότητα ως προϋπόθεση για ισχυρή ευρωπαϊκή οικονομία. Τέλος, ανησυχητικές είναι οι συμπεριφορές ηγετών της Ευρώπης, που διολισθαίνουν καθημερινά σε ακρότητες, θίγοντας, ενίοτε βάναυσα, την εθνική αξιοπρέπεια λαών, διευρύνοντας τις ανισότητες, τροφοδοτώντας τον εθνικισμό και τη σταδιακή αναβίωση εθνικών συγκρούσεων και ιστορικών διαφορών, μετατρέποντας τη θεραπεία σε τιμωρία. Αντί για πορεία περαιτέρω σύγκλισης στην Ευρωζώνη, λειτουργούν ήδη μηχανισμοί απόκλισης και αποσταθεροποίησης από το όραμα της ενιαίας Ευρώπης. Οι ισχυρές σε μια συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία χώρες δεν έχουν ούτε πολιτική ανάγκη, ούτε όμως και το ηθικό δικαίωμα, να λειτουργούν με σκληρότητα απέναντι σε δυσπραγούντες λαούς, ακόμη κι όταν εκείνοι δοκιμάζονται για πραγματικά σφάλματα και αδυναμίες τους. Νικόλαος Β. Καραμούζης Καθηγητής Πανεπιστημίου Πειραιώς Τμήμα Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής Αναπληρωτής Διευθύνων Σύμβουλος Ομίλου Eurobank EFG

Πετρέλαιο και φυσικό αέριο στην Κρήτη;

Πετρέλαιο και φυσικό αέριο μεγέθους... Κατάρ στην Κρήτη; Ορυκτό πλούτο ανυπολόγιστης αξίας, που μπορεί να λύσει το οικονομικό και ενεργειακό πρόβλημα της Ελλάδας, κρύβουν οι ελληνικές θάλασσες και ιδιαίτερα η περιοχή νότια της Κρήτης σύμφωνα με καθηγητή του Πολυτεχνείου Κρήτης. Συγκεκριμένα, αν ευσταθούν όσα υποστηρίζει ο ομότιμος καθηγητής Αντώνης Φώσκολος, που βασίζεται σε ερευνητικές εργασίες Νορβηγών, Γάλλων και Αμερικανών, στον υποθαλάσσιο χώρο νότιας της Κρήτης βρίσκονται ανεκμετάλλευτα κοιτάσματα πετρελαίου και αερίου τα οποία έχουν μέγεθος τριπλάσιο των αντίστοιχων της Νορβηγίας. Με λίγα λόγια, όπως τόνισε ο κ. Φώσκολος κατά την χτεσινή του συνάντηση με τον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη, η Κρήτη είναι κάτι σαν... εμιράτο λόγω των πλούσιων σε υδρογονάνθρακες κοιτασμάτων στις κοντινές θάλασσες. Μάλιστα, ο καθηγητής εμφανίστηκε τόσο σίγουρος για τα κοιτάσματα που ζήτησε να ξεκινήσουν άμεσα έρευνες υδρογονανθράκων κάτω από την Κρήτη: «Σε τέσσερα χρόνια από σήμερα εγγυώμαι ότι μπορεί να επιστρέψει το χαμόγελο στον Ελληνα, αν άμεσα προωθηθούν οι έρευνες. Κοιτάζουμε τα ψίχουλα του Ιονίου και όχι το "μπον φιλέ" της Κρήτης. Σας μεταφέρω στοιχεία που έχουν προκύψει από έρευνες Νορβηγών, Γάλλων και Αμερικανών, οι οποίοι επί χρόνια ερευνούσαν την Κρήτη και το Λιβυκό χωρίς να γνωρίζουν τίποτα οι ελληνικές κυβερνήσεις» O κ. Φώσκολος παρουσίασε διαφάνειες με στοιχεία εκείνων των ερευνών, που δείχνουν -κατά τον ίδιο- ότι υπάρχουν τεράστια αποθέματα φυσικού αερίου, αλλά και πετρελαίου. Σύμφωνα με τον κ. Φώσκολο, έχουν εντοπιστεί 60 υποθαλάσσια ηφαίστεια, ενώ στην Κύπρο θεωρείται ότι υπάρχουν 3 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου με μόνο 4 ηφαίστεια και στην Αίγυπτο 8 τρισ. κυβικά μέτρα με μόλις 8 ηφαίστεια. 'Όπως είπε ο καθηγητής, τα κοιτάσματα της Κρήτης μπορούν να αποφέρουν μέχρι και 100 δισ. ευρώ τον μήνα...

Απο την πτώχευση στην ουτοπία.

Γρηγόρης Νικολόπουλος Πρέπει να ξαναθυμηθούμε κάτι πολύ σημαντικό: Τα οικονομικά δεν είναι φυσική επιστήμη. Δεν στηρίζονται στην παρατήρηση των φαινομένων της φύσης αλλά είναι κατασκεύασμα του ανθρώπου. Ώς τέτοιο, τα οικονομικά αποτελούν ένα σύστημα ορισμών, κανόνων και παραδοχών πάνω στους οποίους στηρίζεται η παγκόσμια οικονομία. Αυτό που ζούμε σήμερα είναι η κατάρρευση αυτού του συστήματος και η αναγκαιότητα αλλαγής των κανόνων. Η παγκόσμια οικονομική κρίση ξεκινά απο την ευρωπαική κρίση χρέους. Στη λογική του χρέους, δηλαδή της συναλλαγής οτι κάποιος δανείζεται και κάποιος άλλος τον δανείζει, κυρίαρχο ρόλο παίζει η έννοια του ρίσκου, του κινδύνου, που δεν είναι άλλος απο το να μην πάρει πίσω τα λεφτά του ο δανειστής. Ο κίνδυνος αυτός μεταφράζεται σε εγγυήσεις (υποθήκες) και σε υψηλότερο επιτόκιο. Αφού η Ελλάδα είναι πιο φτωχή χώρα απο τη Γερμανία και οι πιθανότητες να μην πληρώσει τα χρέη της είναι υψηλότερες, οι δανειστές τη δανείζουν με υψηλότερο επιτόκιο απο ότι τη Γερμανία. Γιατί; Για να έχουν περισσότερα κέρδη απο τους τόκους και συντομότερα, ώστε αν τύχει και η Ελλάδα δεν πληρώσει να έχουν χάσει λιγότερα. Με λίγα λόγια, όλοι όσοι αγόρασαν ελληνικά ομόλογα, όπως και ευρωπαικά και αμερικανικά και όλα τα άλλα, έπαιξαν για να κερδοσκοπήσουν. Για να πάρουν αποδόσεις. Και τις πήραν και συνεχίζουν να τις παίρνουν έναντι του ρίσκου να χάσουν τα λεφτά τους αν οι χώρες φαλήρουν. Και οι χώρες πλέον έχουν φαλήρει. Όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά ολόκληρη η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Δεν έχουν λεφτά για να πληρώσουν τα ομόλογα τους όταν αυτά γίνουν απαιτητά απο τους δανειστές. Ορθή απόφαση η πτώχευση Τι κάνουν λοιπόν οι χώρες που έχουν φαλήρει; Κανονικά θα έπρεπε να ανακοινώσουν αδυναμία πληρωμής των ομολόγων τους και οι δανειστές να χάσουν τα λεφτά τους. Που δεν πειράζει, διότι είναι μεγάλα παιδιά και πήραν το ρίσκο της επένδυσης και το μέτρησαν και το αξιολόγησαν και το ισοφάρισαν με το αναλόγως υψηλό επιτόκιο και εισέπραξαν τους υψηλούς τόκους. Τώρα όμως έφτασε η ώρα που το ρίσκο έγινε πραγματικότητα. Που ο κίνδυνος της πτώχευσης δεν είναι πια ενδεχόμενος κίνδυνος, αλλά γεγονός. Οι χώρες λοιπόν σήμερα, η Ευρώπη ολόκληρη τουλάχιστον και ίσως και οι ΗΠΑ, θα έπρεπε να ανακοινώσουν στους δανειστές τους – που είναι τράπεζες, εταιρίες επενδύσεων, ασφαλιστικά ταμεία και ιδιώτες απο όλο τον κόσμο, μαζί και ευρωπαίοι και αμερικανοί – οτι πτωχεύουν και διαγράφουν το χρέος τους. Οι δανειστές φυσικά θα χάσουν τα λεφτά τους και οι περισσότεροι θα καταστραφούν. Και πάλι δεν πειράζει, αφού ακριβώς το ίδιο γίνεται με τις μετοχές, τα νομίσματα, τα εμπορεύματα και όλες τις άλλες αξίες όπου πολλοί καταστρέφονται κάθε χρόνο. Όμως οι χώρες ή μάλλον οι κυβερνήσεις τους, δεν κάνουν αυτό το σωστό βήμα, δηλαδή να ανακοινώσουν οτι πτώχευσαν και οτι δεν πρόκειται να πληρώσουν τους ομολογιούχους. Αντ’ αυτού, κάνουν δυο λάθος κινήσεις: Πρώτη λάθος κίνηση αυτό που κάνουν οι ΗΠΑ: τυπώνουν χρήμα ανεξέλεγκτα και έτσι έχουν να πληρώσουν όλους τους ομολογιούχους όταν το ομόλογο τους λήξει. Αποτέλεσμα αυτής της κίνησης είναι η αύξηση του πληθωρισμού και η υποτίμηση του δολαρίου. Και τα δυο αυτά πλήττουν την τσέπη των αμερικανών παρόλο που διευκολύνουν την λειτουργία της αμερικανικής οικονομίας – να δούμε μέχρι πότε. Όταν λοιπόν η κυβέρνηση τυπώνει χρήμα, ο πληθωρισμός και η υποτίμηση μειώνουν την αξία του εισοδήματος και της περιουσίας των πολιτών. Πληρώνουν δηλαδή οι πολίτες τα κέρδη των κερδοσκόπων ομολογιούχων. Δεύτερη λάθος κίνηση είναι αυτή που κάνει η Ευρώπη υπο την καθοδήγηση της Γερμανίας: Επιβάλει πολιτική σκληρής λιτότητας για να μειώσει το κόστος. Απολύονται εκατομμύρια εργαζόμενοι, κλείνουν εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις, μειώνονται οι μισθοί και οι συντάξεις, η οικονομία μπαίνει σε ύφεση, οι συναλλαγές και όλα τα εισοδήματα περιορίζονται, η αξία των περιουσιών μειώνεται, οι φόροι αυξάνονται, κόβονται οι κοινωνικές παροχές. Με λίγα λόγια και σε αυτή την περίπτωση οι πολίτες πληρώνουν τα κέρδη των κερδοσκόπων ομολογιούχων. Θα μου πείτε: και τι άλλο μπορεί να γίνει; Αν μια χώρα ανακοινώσει οτι πτωχεύει και δεν πληρώνει, κανείς δεν πρόκειται να την ξαναδανείσει και θα καταδικαστεί σε διεθνή απομόνωση και φτώχεια που θα μοιάζει με κατοχική πείνα. Συντονισμένη πτώχευση και νέοι κανόνες Πράγματι, η πτώχευση μιας χώρας είναι χειρότερη για τους πολίτες της. Όμως όχι η πτώχευση όλων των χωρών μαζί. Και εδώ μιλάμε για ένα ξοφλημένο και φαληριμένο οικονομικό σύστημα. Αν η Ευρώπη και οι ΗΠΑ απο κοινού συμφωνήσουν στην πτώχευση τους, στη διαγραφή όλων των χρεών ταυτόχρονα, το παιχνίδι παίρνει άλλη τροπή. Οι κερδοσκόποι καταστρέφονται, δηλαδή πτωχεύουν τράπεζες, εταιρίες επενδύσεων, ασφαλιστικά ταμεία και κάτοχοι ομολόγων και η οικονομία μπαίνει σε νέα βάση. Η πτώχευση των τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων μπορεί να αντιμετωπισθεί με κρατικοποίηση τους και με αλλαγή του νομίσματος απο ένα νέο και ισχυρότερο, το οποίο να στηρίζεται πάνω σε μια πιο ισχυρή βάση. Ποιά είναι πιο ισχυρή βάση; Η Ενωμένη Ευρώπη για παράδειγμα. Ή η ένωση Καναδά και ΗΠΑ. Ενα νέο ευρώ το οποίο δεν ανήκει σε μια νομισματική ένωση αλλά σε μια ενωμένη οικονομικά και πολιτικά Ευρώπη ή ένα νέο δολάριο το οποίο χρησιμοποιείται απο την οικονομική ένωση Καναδά και ΗΠΑ θα είναι πολύ ισχυρότερα απο τα υπάρχοντα σήμερα ευρώ και δολάρια. Και οι οικονομίες που θα στηθούν – πολύ γρήγορα – πάνω στα συντρίμια του σημερινού φαληριμένου οικονομικού συστήματος θα είναι ισχυρότερες – μέχρις ότου σε εκατό χρόνια φερειπείν – καταρρεύσουν και αυτές. Βεβαίως, επειδή τα οικονομικά δεν είναι φυσική, αλλά ανθρώπινη κατασκευή, μπορούμε να αποφύγουμε τα λάθη που οδήγησαν στη σημερινή κατάρρευση. Όπως πχ το λάθος της χρηματιστηριακής οικονομίας που είναι πολύ μεγαλύτερη απο την πραγματική. Θα μπορούσε να υπάρχει ένα σύστημα καλύτερων κανόνων εποπτείας και ελέγχου του μεγέθους της φούσκας – που είναι απαραίτητη για την παγκόσμια ευημερία. Θα μπορούσε επίσης να αποφευχθεί το λάθος του ορισμού συγκεκριμένων «επιπέδων υγείας» του συστήματος που το μόνο που κάνουν είναι να προκαλούν κερδοσκοπικές επιθέσεις. Πχ όταν λέμε στην Ευρώπη οτι το έλλειμμα δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο απο το 3% του ΑΕΠ, πώς και γιατί το ορίζουμε αυτό; Γιατί να μην είναι 6% ή 10% ή 20% του ΑΕΠ; Όταν επιμένουμε στο αδύνατον να επιτευχθεί 3% και δεν το πετυχαίνουμε δίνουμε το δικαίωμα στοςυ κερδοσκόπους να επιτεθούν μέσω χρηματιστηρίων στην πραγματική οικονομία. Ή ακόμη και βασικότερο, θα μπορούσαμε να αποφύγουμε το μεγάλο λάθος να κρατάμε όλα τα λεφτά στις τσέπες μας και εννοώ την Δύση. Τα λεφτά που έβγαλε η Δύση απο το οικονομικό παιχνίδι που η ίδια έφτιαξε, θα μπορούσαν αντί να μετατρέπονται σε αδιανόητη κατανάλωση, να έχουν επενδυθεί πχ. στην Αφρική, ή στις άλλες υπανάπτυκτες περιοχές του κόσμου, να έχουν δημιουργηθεί υποδομές, να έχουν γίνει παραγωγικές μονάδες, να έχουν ταίσει, μορφώσει και θεραπεύσει εκατομμύρια ανθρώπους και να έχουν δημιουργήσει ρυθμούς ανάπτυξης πρωτοφανείς για τα ιστορικά δεδομένα, με τεράστια οφέλη για όλους και φυσικά για την ίδια τη Δύση. Αντί να επενδυθούν τα λεφτά σε παραγωγικές επενδύσεις, σε εκπολιτισμό, σε ανάπτυξη, τοποθετήθηκαν στα χρηματιστήρια, στις αγορές ομολόγων, στα χρηματιστήρια εμπορευμάτων, στον τραπεζικό τομέα, και κατέληξαν μόνο σε υπερβολικά μπόνους και αμύθητα κέρδη, δημιουργώντας αυτή την τεράστια φούσκα που σκάει σήμερα «στα μούτρα μας». Ουτοπία ή πόλεμος; Όλα αυτά είναι φυσικά μια ουτοπική θεωρία και δεν μπορούν να γίνουν πράξη εφόσον δεν υπάρχει η πολιτική βούληση. Δηλαδή η βούληση των λαών εκπεφρασμένη μέσα απο τους πολιτικούς ηγέτες. Αντίθετα, οι πολιτικοί ηγέτες είναι δέσμιοι του κερδοσκοπικού συστήματος των τραπεζών και δεν μπορούν να αντιληφθούν οτι με τον τρόπο που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κρίση, τελικά, το μόνο που πετυχαίνουν είναι να την αναβάλουν για πολύ λίγο χρόνο. Διότι το γεγονός οτι η Δύση δεν έχει να πληρώσει τα χρέη της δεν θα αλλάξει και το πρόβλημα θα έρχεται διαρκώς εντεινόμενο διότι το χρέος διαρκώς θα αυξάνεται – όπως αυξάνεται ήδη ασταμάτητα. Και ταυτόχρονα οι πολιτικοί ηγέτες εκπροσωπόντας «το οικονομικό σύστημα» αντί των λαών, εξαντλούν τους λαούς οι οποίοι αργά ή γρήγορα θα αντιδράσουν με κοινωνικές εκρήξεις και επαναστάσεις και θα ανατρέψουν τα υπάρχοντα πολιτικά συστήματα. Και όλα όσα θα μπορούσαν να γίνουν με συμφωνίες σε πολιτικό επίπεδο και σχεδιασμό, δηλαδή η αλλαγή του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, θα γίνουν με βία, φτώχεια, πόνο, ίσως και πόλεμο.

Το Βερολίνο χάνει τη μάχη της Ευρώπης.

Γεώργιος Π. Μαλούχος «Η Γερμανία πρέπει να ‘πειστεί’ για την κρισιμότητα της έκδοσης ευρωομολόγων και οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι για τη σημασία της βαθύτερης ενοποίησης, της αυστηρότερης οικονομικής διακυβέρνησης, στη βάση όμως της πολυφωνίας και όχι της δικτατορίας δύο κρατών»; Ποιος το είπε αυτό; Ποιος μίλησε για γερμανική δικτατορία στην Ευρώπη, με τη Γαλλία να σύρεται πίσω της; Μάλλον κάποιος ακραίος, έξαλλος αντιγερμανός, μάλλον κάποιος αντιευρωπαίος ανεύθυνος, ο οποίος δεν ξέρει τι λέει. Α, όχι, ένα λεπτό: λάθος! Τελικά, το είπε χθες στο ιταλικό Κοινοβούλιο ο αρμόδιος Ευρωπαίος Επίτροπος Ολι Ρεν! Αυτός το είπε!... Τα σχόλια, συνεπώς, περιττεύουν. Εχουν μια λέξη οι Γερμανοί, που δεν την έχουμε εμείς: Besserwisser, εκείνος που τα ξέρει όλα καλύτερα από όλους: εκείνος που θα πει στον μάγειρα πώς να μαγειρεύει, στον τραγουδιστή πώς να τραγουδάει, στον συγγραφέα πώς να γράφει... Όμως, τελικά, δεν είναι μόνο λέξη: Είναι ένα ακόμα στοιχείο μιας κουλτούρας ισχύος που οδηγεί στον όλεθρο. Ολη η Ευρώπη αγωνιά και φωνάζει στο Βερολίνο να αλλάξει στάση. Και μαζί της φωνάζουν και οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία και η Κίνα και τόσοι άλλοι. Όμως οι Γερμανοί δεν ακούν κανέναν. Εκείνοι είναι οι μόνοι που ξέρουν καλύτερα κι ας χάνεται ο κόσμος γύρω τους… Η επιμονή, η επιθετικότητα και, εν τέλει, ο ιδιόμορφος επαρχιωτισμός υπήρξαν ανέκαθεν κεντρικά χαρακτηριστικά της γερμανικής πολιτικής που, είναι φανερό πια από χθες στον καθένα, ουδέποτε ξεπεράστηκαν. Φυσικά όλα αυτά, δεν οφείλονται σε άγνοια ή σε ανοησία. Οφείλονται στο γεγονός ότι η Γερμανία έχει τη δικιά της εθνική κι όχι ευρωπαϊκή ατζέντα. Η γερμανική ατζέντα γίνεται ευρωπαϊκή μόνον με τη λογική της αφομοίωσης της Ευρώπης. Και στην ουσία αυτό επιχειρείται σήμερα: το γονάτισμα όλων, μέχρι το Βερολίνο να νιώσει ότι η απειλή του απόλυτου χάους θα του επιτρέψει να επιβάλλει πλήρως τους όρους ηγεμονίας του. Γι αυτό και αργεί, περιμένει, δεν κάνει βήμα: επειδή αντέχει, ενώ οι υπόλοιποι δεν αντέχουν. Αυτό είναι το όπλο του και το χρησιμοποιεί στα πλαίσια μιας ξεκάθαρης επεκτατικής πολιτικής, την οποία μόνον όποιος δεν θέλει δεν μπορεί να δει πια. Γι αυτό φτάνει ένας αρμόδιος ευρωπαίος επίτροπος να μιλά για δικτατορία. Θα είναι όμως τραγωδία αν με «προβιά» τα περισσότερα χρήματα για την ανάσχεση της κρίσης, η Ευρώπη αποδεχθεί τη γερμανικών προδιαγραφών εμβάθυνση. Πολλοί επιμένουν να μην αντιλαμβάνονται ακόμα ότι η Γερμανία της Βόννης ουδεμία σχέση έχει με τη Γερμανία του Βερολίνου. Στις τέσσερις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες δεν υπήρχε γερμανική πολιτική που να διαδραματίζει κάποιο ρόλο. Από την ώρα που υπήρξε σημαντικός γερμανικός πολιτικός ρόλος, δειλά δειλά στην αρχή αμέσως μετά την επανένωση και σε πλήρη ανάπτυξη σήμερα, η Ευρώπη όλη έχει εισέλθει στο χάος. Καλά, υπάρχουν φυσικά πάντα και οι γραφικοί που επιμένουν ακόμα ότι για όλο αυτό το χάος φταίει η Ελλάδα – αλλά αυτό πια είναι τόσο εξόφθαλμα φαιδρό που δεν έχει νόημα να ασχολείται πλέον κανείς... Η ουσία είναι ότι η κρίση ονομάζεται κρίση χρέους, αλλά είναι κάτι πολύ πιο σύνθετο: είναι κρίση χρέους με τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα και με μοναδική απάντηση την πολιτική της ηγεμονίας και της εξαθλίωσης. Αυτή είναι η συνολική ταυτότητα της κρίσης, που έχει πλέον καταστεί ανεξέλεγκτη. Από χθες, ο ευρωπαϊκός – και όχι μόνον – Τύπος, αρχίζει πλέον να λέει τα πράγματα για πρώτη φορά με τ’ όνομά τους. Ένα πολύ χαρακτηριστικό απάνθισμα θα διάβασαν ήδη οι αναγνώστες του Βήματος στο κείμενο «Ευρωζώνη: ο Τύπος κάνει λόγο για οικονομικό Αρμαγεδδώνα». Μέχρι τώρα, η πολιτική ορθότητα σε συνδυασμό με μια άρνηση κατανόησης του θεμελιακού προβλήματος, ότι, δηλαδή, η Γερμανία επιχειρεί συστηματικά να επικυριαρχήσει στην Ευρώπη, επέβαλλαν στους περισσότερους να θέλουν να πουν «Βερολίνο» και να λένε «Βρυξέλλες», να θέλουν να πουν «Γερμανία» και να λένε «Ευρώπη», όταν αναφέρονταν στις αδυναμίες πολιτικής για την αντιμετώπιση της κρίσης. Αυτή η εποχή έχει πλέον παρέλθει ανεπιστρεπτί: η Γερμανία είναι πλέον μόνη της, στο επίπεδο τουλάχιστον των θέσεων που υποστηρίζει. Οι ευρωπαϊκές εφημερίδες τσάκισαν χθες εν χωρώ για πρώτη φορά την πολιτική του Βερολίνου – ακόμα και οι πιο σημαντικές γερμανικές εφημερίδες. Το αληθές ερώτημα, αρχίζει και τίθεται πια από πολλούς: θέλει η πλεονασματική και δυσανάλογα ισχυρή Γερμανία να είναι κομμάτι της Ευρώπης; Ή όχι; Αυτό είναι το ουσιαστικό βαθύτερο ερώτημα που θα πρέπει πλέον να απαντηθεί. Γιατί το άλλο, απαντήθηκε ήδη: τη δικτατορία της γερμανικής Ευρώπης, δεν θα την περάσουν. Κι έτσι φτάσαμε από την ευρωζώνη στην ευρωσκόνη που απειλεί να καταπιεί τα πάντα. Κι αυτό όμως ακόμα, είναι πολύ καλύτερο από το ενδεχόμενο η Γερμανία να κέρδιζε τη μάχη της Ευρώπης κάτι που παλεύει εδώ και δύο χρόνια με τόση επιμονή και βία… Νέα δεδομένα θα προκύψουν, νέες δυνατότητες θα υπάρξουν, αλλά η Ευρώπη θα γλιτώσει από αυτό στο οποίο ο Επίτροπος Ρεν αναφέρθηκε: στη δικτατορία που έφτασε προ των πυλών.

Τό μαγικό δίπολο.

Η ανάπτυξη της οικονομικής ευφυίας ,εξασφαλίζει το κλειδί της οικονομικής ανεξαρτησίας. "Βάλτε το χρήμα να δουλεύει για εσάς" ενεργοποιόντας το ακόλουθο μαγικό δίπολο. α) Αν ο πανικός ,η απληστία και η παρορμητικότητα τεθούν σε έλεγχο, τότε η οικονομική επιτυχία γίνεται μονόδρομος. β)Το ταλέντο δεν είναι ποτέ αρκετό και πρέπει να συνοδεύεται από "νου και γνώση" . Απαιτείται μελέτη ,σφαιρική απασχόληση, αυτοεξέταση και ενδελεχής γνώση του αντικειμένου.

Η συνταγή ήταν λάθος και ο μάγειρας κακός.

Του Σταυρου Λυγερου Ή πως αγοράζουμε πανάκριβα λίγο χρόνο. Η εκταμίευση της 4ης δόσης είχε συνοδευθεί από τζαρτζαρίσματα της τρόικας προς την κυβέρνηση. Της εκταμίευσης της 5ης δόσης προηγήθηκαν ασφυκτικές πιέσεις και η ψήφιση του επώδυνου Μεσοπρόθεσμου. Η εκταμίευση της 6ης δόσης συνδέθηκε με την ψήφιση του επίσης επώδυνου πολυνομοσχεδίου, αλλά τελικώς εξελίχθηκε σ’ ένα θρίλερ γεμάτο προσβολές και ωμούς εκβιασμούς, που παραβίασαν κάθε θεσμική και δημοκρατική τάξη. Αν συνεχιστεί αυτή η κλιμάκωση, αδυνατούμε να φανταστούμε τι θα μας ζητηθεί την επόμενη φορά. Η υπόθεση θα ήταν για γέλια εάν δεν ήταν για κλάματα. Τώρα που το σίριαλ με την υπογραφή Σαμαρά φαίνεται να λήγει, είναι επιβεβλημένο να επιστρέψουμε στο πραγματικά μείζον ζήτημα. Η θεραπεία-σοκ βυθίζει την Ελλάδα σ’ ένα καταστροφικό αδιέξοδο. Τα γεγονότα διέψευσαν την αρχική διαβεβαίωση ότι το Μνημόνιο θα εξασφάλιζε τον αναγκαίο χρόνο και θα επετύγχανε τη δημοσιονομική εξυγίανση και την ανάταξη της οικονομίας. Οι αριθμοί και τα βιώματα των πολιτών δεν αφήνουν περιθώρια για αμφισβήτηση. Η τρόικα ισχυρίζεται (ολοένα και λιγότερο πια) ότι δεν φταίει η συνταγή της, αλλά η κυβέρνηση Παπανδρέου που δεν την εφάρμοσε σωστά. Εχουμε εξ αρχής υποστηρίξει ότι και η συνταγή ήταν λάθος και ο μάγειρας που την υλοποίησε κακός. Οπως κι αν κατανεμηθούν οι ευθύνες, πάντως, το γεγονός είναι ότι η Ελλάδα έχει ήδη χρεοκοπήσει. Το μόνο που προσφέρουν οι δόσεις είναι να μεταθέτουν για λίγο αργότερα το αναπόφευκτο. Αυτή η αγορά λίγου χρόνου, όμως, κοστίζει πανάκριβα. Πρώτον, επειδή συσσωρεύει οικονομικά και κοινωνικά ερείπια, αποσαθρώνοντας τον παραγωγικό ιστό. Δεύτερον, επειδή υποθηκεύει δημόσια περιουσία, που θα είναι πολύτιμη στη φάση της ανασυγκρότησης. Το σημαντικότερο είναι ότι η αγορά χρόνου δεν χρησιμοποιείται για να προετοιμάσει το κράτος και την κοινωνία ώστε η χρεοκοπία να γίνει με συντεταγμένο τρόπο εντός της Ευρωζώνης και με το μικρότερο δυνατό οικονομικο-κοινωνικό κόστος. Αντιθέτως, οι δόσεις τροφοδοτούν την ψευδαίσθηση ότι το αναπόφευκτο μπορεί να αποτραπεί. Η κοινωνία τείνει να μετατραπεί σ’ ένα πρεζόνι που δίνει κάθε φορά τα πάντα για να εξασφαλίσει τη δόση του, αντί να μπει σε πρόγραμμα αποτοξίνωσης. Κατ’ αντιδιαστολήν στρώνεται ο δρόμος για μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία-κατάρρευση, η οποία εκ των πραγμάτων θα θέσει την Ελλάδα εκτός Ευρωζώνης. Ο επαρχιωτισμός των ελληνικών ελίτ τις κάνει να αντιμετωπίζουν τις εντολές του ευρωιερατείου σαν θεόσταλτες. Κι αυτό, όταν οι χειρισμοί του ευρω ιερατείου έχουν φέρει την Ευρωζώνη στα πρόθυρα της διάλυσης. Χειρισμοί που πηγάζουν από αντιτιθέμενους οικονομικούς εθνικισμούς, από ιδεοληψίες και διαπλοκή με το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Η πικρή αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο και μάλιστα σε αναλώσιμο πειραματόζωο. Το σήμερα της Ελλάδας, όμως, είναι το αύριο των κοινωνιών της ευρωπαϊκής περιφέρειας και το μεθαύριο των κοινωνιών του ευρωπαϊκού πυρήνα. Ας το θυμούνται αυτό.

Δελτίον Κρίσης: 25.11.11

του Γιάνη Βαρουφάκη 1. Γιατί η Γερμανία δυσκολεύτηκε να δανειστεί; Το γεγονός της εβδομάδας ήταν η αποτυχία της πρόσφατης δημοπρασίας Γερμανικών ομολόγων. Η Κρίση έφτασε στα πρόθυρα του πιο σκληρού μέρους του σκληρού πυρήνα της ευρωζώνης, όπως ήταν αναμενόμενο σε όποιον (πλην ευρωπαίων ηγετών) είχε μάτια και έβλεπε. Τι ακριβώς συνέβη; Έχασε η κραταιά Γερμανία την αξιοπιστία της; Όχι βέβαια. Απλά, οι επενδυτές (ιδίως οι εξ Ασίας) άρχισαν να λαμβάνουν πολύ σοβαρά την πιθανότητα να μην υπάρχει ευρώ σε πέντε χρόνια, όταν δηλαδή θα λήξουν τα Γερμανικά ομόλογα που δεν βρήκαν ικανό αριθμό αγοραστών πριν μερικές μέρες. Η διαφορά μεταξύ των προβλημάτων χρηματοδότησης του Ιταλικού χρέους από αυτή της αποτυχημένης δημοπρασίας Γερμανικών ομολόγων είναι μεγάλη. Η Ιταλία σήμερα βρίσκεται στο σημείο που βρισκόταν η Ελλάδα στις αρχές του 2010: Οι επενδυτές δεν θέλουν να της δανείσουν γιατί την θεωρούν χρεοκοπημένη – ανίκανη να εξυπηρετήσει το χρέος της από τα δημόσια έσοδά της δεδομένης της μείωσης του ρυθμού αύξησης του εθνικού εισοδήματος. Με άλλα λόγια, οι έχοντες χρήμα για αγορές ομολόγων αμφισβητούν ότι η Ιταλία θα παραγάγει αρκετό εισόδημα στο μέλλον για να αποπληρώνει κανονικά το μεγάλο της χρέος. Τέτοιο πρόβλημα η Γερμανία, τουλάχιστον για τώρα, δεν αντιμετωπίζει. Ποιο είναι λοιπόν το πρόβλημα της Γερμανίας; Είναι το εξής απλό: Οι αγοραστές ομολόγων δεν ενθουσιάζονται με την ιδέα να δανείσουν στην Γερμανία σε… ευρώ. Γιατί; Επειδή φοβούνται αυτό που λέμε εδώ και πολλούς μήνες από αυτές τις σελίδες: όταν η Κρίση περάσει ένα σημείο μη επιστροφής, η Γερμανία θα αποδράσει εκείνη από το ευρώ δημιουργώντας ξανά το μάρκο, πολύ πιθανόν εντάσσοντας σε αυτό έναν μεγάλο ‘ζωτικό χώρο’ ανατολικά του Ρήνου αποτελούμενο από τις Αυστρία, Ολλανδία, Πολωνία, Φινλανδία, Τσεχία, Σλοβακία, ίσως και την Εσθονία – χώρες με άλλα λόγια των οποίων οι βιομηχανίες αποτελούν ήδη αναπόσπαστο μέρος του ευρύτερου Γερμανικού βιομηχανικού συμπλέγματος. Και γιατί μια τέτοια προοπτική οδηγεί τους δανειστές της Γερμανίας να μην θέλουν να την δανείσουν σήμερα; Ο λόγος είναι απλός. Απλούστατος: επειδή ξέρουν ότι μια τέτοια απόσχιση της Γερμανίας από το ευρώ θα οδηγήσει άμεσα και ραγδαία στην υποτίμηση όλων των περιουσιακών στοιχείων η αξία των οποίων έχει προσδιοριστεί σε ευρώ. Η δημιουργία το νέου μάρκου θα δημιουργήσει ένα γιγάντιο κύμα κεφαλαίων που θα εισρεύσουν στο γερμανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα καθώς ο επενδυτές θα προσδοκούν πως το νέο μάρκο θα αυξάνει λεπτό προς λεπτό την αξία του σε σχέση με τα υπόλοιπα νομίσματα, ιδίως το ευρώ. Αυτή η εισροή κεφαλαίων στην Γερμανία θα επιβεβαιώσει τις προσδοκίες τους κι έτσι θα αυξάνεται ιλιγγιωδώς η αξία του νέου μάρκου. Σε εκείνη την φάση, η γερμανική Κεντρική τράπεζα, η Bundesbank, σε συνδυασμό με το Υπουργείο Οικονομικών, θα αρχίσει να εκδίδει γερμανικά ομόλογα σε μάρκα, αντί για ευρώ. Παράλληλα, όλα τα προηγούμενα ομόλογα, που έχουν εκδοθεί σε ευρώ, θα αποπληρώνονται κανονικά, και χωρίς την παραμικρή υπόνοια κουρέματος, αλλά σε... όλο και πιο υποτιμημένα ευρώ. Ακριβώς εδώ έγκειται λοιπόν η αγωνία των επενδυτών που τους σταμάτησε την εβδομάδα αυτή από το να αγοράσουν τα προσφερόμενα γερμανικά ομόλογα: Φοβούνται ένα de facto κούρεμα το οποίο θα προκύψει όχι επειδή Γερμανία θα προβεί σε κούρεμα των επενδυτών αλλά επειδή η αποχώρησή της από το ευρώ θα υποτιμήσει το ευρώ τόσο που, σε όρους π.χ. δολαρίων, η αξία των γερμανικών ομολόγων που εκδίδονται σήμερα σε ευρώ θα πέσει κατακόρυφα. Εν ολίγοις, όπως σας έχω κουράσει λέγοντας εδώ και μήνες, οι επενδυτές κατανόησαν ότι το ευρώ βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο κατάρρευσης και για αυτό τον λόγο προσέχουν πολύ πριν αγοράσουν οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο πουλιέται σε τιμές που ορίζονται σε ευρώ. Έχουμε λοιπόν το παράδοξο από την μία οι επενδυτές να είναι έτοιμοι να στείλουν τα κεφάλαιά τους στις πτωχευμένες γερμανικές τράπεζες (ελπίζοντας ότι τα ευρώ που καταθέτουν εκεί σύντομα μπορεί να μετατραπούν αυτόματα σε νέα μάρκα, και άρα τα χρήματά τους να αυγατέψουν) αλλά από την άλλη δεν έχουν καμία όρεξη να δανείσουν την Γερμανία σε ευρώ... Σημείωση: Ρωτούν πολλοί αναγνώστες πως είναι δυνατόν να έχει συμβεί αυτό που συνέβη τις προάλλες. Δηλαδή, από την μία το επιτόκιο των γερμανικών ομολόγων να είναι ιδιαίτερα χαμηλό και από την άλλη να μην υπάρχουν αρκετοί αγοραστές. Εύλογο το ερώτημα καθώς, συνήθως, όταν οι αγοραστές σπανίζουν αυξάνεται το επιτόκιο ώστε να πληθύνουν. Στην προκείμενη όμως περίπτωση, η Γερμανική κυβέρνηση και η Bundesbank, μη θέλοντας να αφήσουν το επιτόκιο να σκαρφαλώσει, ουσιαστικά απέσυραν (μέσα από μία απότομη κίνηση της Bundesbank) ένα μεγάλο μερίδιο απούλητων ομολόγων έτσι ώστε να μην αφήσουν περιθώριο μεγέθυνσης των επιτοκίων. Προφανώς η κυβέρνηση του Βερολίνου προτίμησε να μην πουλήσει όλα τα φρέσκα ομόλογά της παρά να αφήσει την τιμή τους να πέσει (κάτι που ισοδυναμεί με αύξηση των επιτοκίων που πρέπει να προσφέρουν αυτά τα ομόλογα για να πουληθούν). 2. Τα ευρωομόλογα του Baroso Κανονικά αυτήν την εβδομάδα θα έπρεπε να γιορτάζουμε. Τα ευρωομόλογα που πρώτα ακούσατε να προτείνονται εδώ στο protagon πριν από ένα χρόνο (εδώ αρχικά, εδώ σε νεότερη μορφή και εδώ στα αγγλικά), την περασμένη Τετάρτη προτάθηκαν και επισήμως από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κι όχι μόνο προτάθηκαν γενικά και αορίστως αλλά ο κ. Baroso, στην ομιλία του, έκανε συγκεκριμένη αναφορά στο είδος ευρωομολόγων που προτείνουμε, από κοινού με τον Stuart Holland: Ευρωομόλογα έκδοσης της ΕΚΤ, τα οποία λίγο ως πολύ τα παρουσίασε, πολύ σωστά, ως την μοναδική τροχοπέδη που έχει η Ευρώπη στην διάθεσή της ώστε να ανακόψει την πορεία προς τον γκρεμό. Γιατί όμως δεν χαίρομαι με αυτή την εξέλιξη; Να σας πω. Εδώ και ένα περίπου χρόνο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει μπει στην ναφθαλίνη. Εκεί που επί Jacques Delors η Επιτροπή λειτουργούσε ως η κυβέρνηση, ως η εκτελεστική εξουσία, της ΕΕ - εκεί που η Επιτροπή ήταν στο κέντρο λήψης των αποφάσεων της ΕΕ, από τότε που ξέσπασε η Κρίση κι άρχισαν οι δανειακές συμβάσεις με τις πτωχευμένες χώρες, πέρασαν τα Μνημόνια, και ιδρύθηκε το τοξικό EFSF, η "διαχείριση" της Κρίσης ξέφυγε από τα χέρια της Επιτροπής και πέρασε στο άτυπο αλλά ισχυρό δίπολο Μέρκελ-Σαρκοζύ, ή και Μερκοζύ χάριν συντομίας. Εδώ και μήνες ο κ. Baroso πασχίζει να εισακούγεται, να συμμετέχει, να δίνει το παρόν σε μια ΕΕ και σε μία ευρωζώνη που τον αγνοεί επιδεικτικά. Σε αυτό το σκηνικό, η υιοθέτηση ενός σημαντικού μέρους της πρότασής μας από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με γεμίζει φόβο. Από την μία μεριά, καλό είναι που η Επιτροπή, επί τέλους, λέει και κάποια σοβαρά πράγματα. Από την άλλη όμως, το ότι τα λέει για να αποκαταστήσει την δική της παρουσία είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο. Γιατί; Επειδή διατρέχουμε τον κίνδυνο οι Μερκοζύ να απορρίψουν τις προτάσεις αυτές όχι μόνο επειδή δεν αρέσουν στην γερμανική κυβέρνηση (κάτι το δεδομένο) αλλά και για έναν άλλον λόγο: Επειδή θέλουν να μειώσουν κι άλλο την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αν το σημαντικό εργαλείο των ομολόγων έκδοσης ΕΚΤ θυσιαστεί στον βωμό ενός τέτοιου ευτελούς παιγνίου μεταξύ Μερκοζύ και Baroso είμαστε άξιοι της μοίρας μας. 3. Η τριμερής Merkel-Sarkozy-Monti Βρέθηκαν λοιπόν οι κ.κ. Merkel, Sarkozy και Monti για να δούνε τι θα κάνουν με το εκτροχιαζόμενο τραίνο (δείτε εδώ για ένα ανατριχιαστικά σχετικό αγγλικό ποίημα που ανακάλυψα πρόσφατα σε ένα κιτρινισμένο αντίτυπο του περιοδικού Punch - κάποτε τα φύλαγα!). Και τι αποφάσισαν; Αποφάσισαν ότι πρέπει να σφίξουν τα λουριά της δημοσιονομικής πειθαρχίας. Να εισαχθεί αυτοματοποιημένο σύστημα πειθάρχησης και τιμωρίας των ελλειμματικών χωρών. Είναι προφανές ότι δεν μπορεί να σοβαρολογούν. Ας εξηγηθώ: Πάρτε την Ισπανία. Μέχρι να ξεσπάσει η Κρίση όχι μόνο είχε χρέος μικρότερο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, σε σχέση με την Γερμανία αλλά είχε και... πλεόνασμα στον κρατικό της προϋπολογισμό. Όταν ξέσπασε η Κρίση, η οικοδομική δραστηριότητα κατέρρευσε, η γενικότερη οικονομία μπήκε σε υφεσιακή διαδρομή, τα έσοδα του δημοσίου έπεσαν και, κάποια στιγμή, οι επενδυτές δάνειζαν την Ισπανική κυβέρνηση μόνο με απαγορευτικά επιτόκια. Τι λοιπόν θα πετύχαινε ένας αυτοματοποιημένος μηχανισμός πειθάρχησης και προστίμων αν είχε εγκαθιδρυθεί προ του 2008; Πριν ξεσπάσει η Κρίση δεν θα μπορούσε να έχει ενεργοποιηθεί, καθώς η Ισπανία ήταν χώρα-υπόδειγμα. Κι αφού ξέσπασε η Κρίση, τι θα έκαναν δηλαδή; Θα έβαζαν πρόστιμο στην υπό πτώχευση χώρα; Γιατί; Για να την σπρώξουν ακόμα βαθύτερα στην πτώχευση; Κι από που θα έβρισκε το ισπανικό κράτος τα χρήματα για να αποπληρώσει το πρόστιμο; Θα τα δανειζόταν από την... Γερμανία; Για αυτό λέω ότι, προφανώς, δεν μπορεί οι σοβαρολογούν ότι αυτό ήταν το θέμα συζήτησης των τριών ηγετών. Τα θέματα ήταν άλλα. Απλώς δεν ήθελαν να μας τα ανακοινώσουν. Επιτρέψτε μου να σας πω ποιά ήταν: Πρώτον, το πρόβλημα με τις τράπεζες των οποίων τα δικά τους ομόλογα (των τραπεζών) λήγουν σωρηδόν τους επόμενους μήνες την ώρα που αδυνατούν να επαναχρηματοδοτήσουν το χρέος τους, πτωχευμένες ούσες. Δεύτερον, το πως θα διαχειριστούν πολιτικά μια ενδεχόμενη αποδοχή των ευρωομολόγων (βλ. πιο πάνω). Τρίτον, το τρόπο με τον οποίο θα απομακρυνθούν από την ανόητη 26η Οκτωβρίου κρατώντας τα προσχήματα που απαιτούν να μην φανεί τόσο σύντομα μετά τις θριαμβολογίες για την τελευταία συμφωνία ότι επρόκειτο για μια τρύπα στο νερό. 4. Οι ΗΠΑ και η αλλαγή κλίματος στην Βρετανία (όσον αφορά την Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Κρίση) Εδώ θέλω να σας μεταφέρω δύο πρόσφατες προσωπικές εμπειρίες. Μία από τις ΗΠΑ, όπου βρισκόμουν πρόσφατα, και μία από την Βρετανία. Στις ΗΠΑ, και συγκεκριμένα στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, διοργανώθηκε από τον James Galbraith ένα συνέδριο για την Ευρωπαϊκή Κρίση, και συγκεκριμένα γύρω από την πρότασή μας (την από κοινού με τον Stuart Holland). Οι συμμετέχοντες ήταν Αμερικανοί και ευρωπαίοι οικονομολόγοι με χρόνια συμμετοχής σε τέτοιου είδους συζητήσεις. Πρέπει να σας πω ότι ποτέ μου δεν φανταζόμουν ότι το επίπεδο της συζήτησης, αλλά και της σύμπνοιας, θα ήταν τόσο μεγάλο. Η παρουσία των Αμερικανών συναδέλφων έδωσε άλλη πνοή συνεργασίας και συνεργατικότητας σε εμάς τους ευρωπαίους. Η παγκοσμιότητα της Κρίσης φάνηκε, η ευθύνη της Ευρώπης τονίστηκε και οι λύσεις ξάφνου φάνταζαν πολύ πιο εφικτές. Το θλιβερό ήταν ότι ένα τέτοιο συνέδριο δεν έχει γίνει στην Ευρώπη. Ίσως να μην μπορεί κιόλας να γίνει καθώς η ΕΕ (και όχι η Ελλάδα όπως πολλοί λένε) αποτελεί το τελευταίο προπύργιο της Σοβιετικής Ένωσης, από την άποψη ότι η μεγάλη πλειοψηφία opinion makers δεν τολμούν να ξεφύγουν από την επίσημη γραμμή του 'κόμματος' των Μερκοζύ. Χρειαζόταν να μεταφερθούμε ένα τσούρμο ευρωπαίοι στο Τέξας για να συνδιαλεχτούμε ως σκεπτόμενοι άνθρωποι. Όποιοι θέλετε να παρακολουθήσετε, κατόπιν εορτής, το εν λόγω συνέδριο, πατήστε εδώ. Πέραν του συνεδρίου αυτού, σας μεταφέρω συζητήσεις με επίσημους και ημιεπίσημους Αμερικανούς αξιωματούχους (από την Fed και το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών): Είναι πανικοβλημένοι από τα τερτίπια της Ευρώπης. Γνωρίζουν ότι μια κατάρρευση του ευρώ είναι και πιθανότατη (εδώ που φτάσαμε) και εν δυνάμει καταστροφική για την παγκόσμια οικονομία. Εκφράστηκαν με ενθουσιασμό για τις λύσεις που συζητάμε εδώ στο protagon για μήνες και δήλωσαν ότι προσπαθούν να πιέσουν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, την ΕΚΤ και όποιον ευρωπαίο τους ακούει προς αυτή την κατεύθυνση. Όσον αφορά την Ελλάδα, ένιωσα ότι όλοι τους (ακόμα και οι άνθρωποι των αγορών) κρίνουν πλέον ότι η τιμωρία της Ελλάδας έχει φτάσει τα όρια του σαδισμού. Εξέφρασαν μάλιστα την χωρίς όρια συμπάθειά τους για τον χειμαζόμενο ελληνικό λαό τον οποίον θεωρούν θύμα της ανικανότητας της ΕΕ να κατανοήσει την ουσία της Κρίσης. Κάποιος μάλιστα υψηλότητα ιστάμενος μου είπε: "Αν θελήσετε να φύγετε από το ευρώ, θεωρώ ότι οι ΗΠΑ θα σας βοηθήσουν με πρακτικά μέσα - π.χ. εγγυήσεις swaps από την Fed μεταξύ δολαρίων και νέων δραχμών. Δεν θέλω να διαλυθεί το ευρώ, κάτι που όπως λες θα γίνει αν φύγει η Ελλάδα, αλλά αυτό που συμβαίνει στους Έλληνες δεν το αξίζετε ό,τι παρασπονδίες και να είχατε κάνει στο παρελθόν ως χώρα." Κλείνω με μια ακόμα πιο πρόσφατη εμπειρία. Κάθε χρόνο, στο Λονδίνο, βραβεύονται οι καλύτεροι Βρετανοί δημοσιογράφοι από τους ξένους συναδέλφους τους. Κάτι σαν τα Όσκαρ της Βρετανικής Δημοσιογραφίας. Στο πλαίσιο αυτής της εορταστικής εκδήλωσης (το Foreign Press Association 2011 Awards Night) οι διοργανωτές κάλεσαν δύο κεντρικούς ομιλητές οι οποίοι μίλησαν πριν αρχίσουν οι απονομές των βραβείων: Έναν γερμανό χρηματιστή και... τον υποφαινόμενο. Το μόνο που θα σας πω είναι ότι το κοινό, που απαρτιζόταν από τους καλύτερους Βρετανούς δημοσιογράφους εφημερίδων, τηλεόρασης, ραδιοφώνου και διαδικτύου, ήταν έτοιμο (όπως και στις ΗΠΑ) να αγκαλιάσουν την ελληνική οπτική, και αντίθετα, φάνηκαν να μην ανέχονται την γερμανική θέση του στυλ "αν θέλουν τα λεφτά μας πρέπει να κάνουν ό,τι τους λέμε". Το λέω αυτό επειδή έως πρόσφατα το κλίμα για την Ελλάδα και τους έλληνες στην Βρετανία (και δη σε δημοσιογραφικούς κύκλους) ήταν αποκαρδιωτικό. Η μεταφορά της Κρίσης στην καρδιά, στον πυρήνα της ΕΕ και της παγκόσμιας οικονομίας, άλλαξε το κλίμα. Κάτι είναι και αυτό. (Αν θέλετε να δείτε τι τους είπα, πατήστε εδώ. Είχα σκεφτεί να το μεταφράσω στα ελληνικά αλλά συνειδητοποίησα ότι, δυστυχώς, δεν μεταφράζεται.

Το ευρώ οδεύει με ταχύτητα προς κατάρρευση

Economist: Το ευρώ οδεύει με ταχύτητα προς κατάρρευση - Να παρέμβει τώρα η ΕΚΤ - "Ναι" στο ευρωομόλογο! Το ευρώ οδεύει με ταχύτητα προς την κατάρρευση του, εκτιμά ο Economist στο κύριο άρθρο του, και οι ηγέτες της Ευρωζώνης πρέπει άμεσα να πάρουν τολμηρές αποφάσεις για να την αποτρέψουν. Ο χρόνος λιγοστεύει επικίνδυνα, αλλά οι λύσεις υπάρχουν: ο Economist τάσσεται υπέρ της αποφασιστικής παρέμβασης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, των προτάσεων για ένα είδος ευρωομόλογου, σε συνδυασμό με αυστηρή πολιτική και μεταρρυθμίσεις στην ευρωπεριφέρεια για τις οποίες «ήδη δεσμεύτηκαν οι κυβερνήσεις». Έχοντας στο εξώφυλλο ένα ευρώ που πέφτει σαν φλεγόμενος μετεωρίτης, ο Economist εκτιμά πως η κατάρρευση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος θα προκαλέσει παγκόσμια ύφεση μεγαλύτερη αυτή του 2008-2009, χρεοκοπίες, καταρρεύσεις τραπεζών, σπάσιμο της Ευρωζώνης στα δύο απειλώντας ακόμα και την ίδια της Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι πιθανότητες για μία ασφαλή έξοδο από τη διογκούμενη κρίση μειώνονται με ταχύτητα, επισημαίνει ο Economist. Μέσα ένα περιβάλλον περιορισμένης ρευστότητας, αντιδημοφιλών μέτρων λιτότητας και πτώσης της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, το 2012 μπορεί να φέρει την Ευρωζώνη σε βαθιά ύφεση. Αυτό θα τροφοδοτήσει ένα φαύλο κύκλο ελλειμμάτων, λιτότητας και όλο και μεγαλύτερης δυσαρέσκειας. Μόνο οι τολμηρές πολιτικές μπορούν να βγάλουν την Ευρώπη από αυτόν τον κύκλο, λέει ο Economist, αλλά οι Ευρωπαίοι ηγέτες «φαίνονται ανίκανοι ή απρόθυμοι να είναι αρκετά τολμηροί» και δεν έχουν ιδέες πώς να αντιμετωπίσουν την τρέχουσα κατάσταση. Αν δεν δοθούν λύσεις, «το ευρώ μπορεί να καταρρεύσει μέσα σε εβδομάδες» αλλά, όπως προειδοποιεί ο Economist, όσο περνά ο καιρός, τόσο πιο τολμηρές αποφάσεις πρέπει να πάρουν οι ηγέτες. Μόνο η ΕΚΤ μπορεί να παράσχει μία λύση που θα ανακουφίσει άμεσα το πρόβλημα. Πρέπει να γίνει ο πιστωτής έσχατης ανάγκης ή –αν δεν συμφωνήσουν οι κυβερνήσεις για αυτό– να συνεχίσει να αγοράζει κρατικά ομόλογα κυρίως της περιφέρειας, να μειώσει και άλλο τα επιτόκια και να εγκαινιάσει πολιτική πιστωτικής χαλάρωσης όπως έπραξε η Fed. Αναγκαίο είναι ακόμη να καθιερώσει ένα είδος ευρωομολόγου όπως αυτό που πρότεινε η Κομισιόν. Η άρνηση της Γερμανίας να δεχτεί και αυτήν την πρόταση, χωρίς αλλαγή στάσης εκ μέρους της, εκτιμά το περιοδικό, θα φέρει σύντομα την καγκελάριο Μέρκελ μπροστά σε τετελεσμένα γεγονότα

Κουράγιο, Γιώργο!

του Θανάση Σκόκου για τον Γιώργο Παπανδρέου Από παιδάκι η καρδιά μου ράγιζε με τους ηττημένους. Ανεξάρτητα από το ποιόν τους, ανεξάρτητα από το αν μου άρεσαν ή όχι. Από τη στιγμή που γονάτιζαν ανήμποροι στο ρινγκ, συνέπασχα. Στον ηττημένο οφείλεται σεβασμός και συμπόνια. Θα σας ομολογήσω όμως τρεις εξαιρέσεις. Η πρώτη είναι ο Ολυμπιακός, για λόγους που, φαντάζομαι, όλοι οι αναγνώστες μου κατανοούν. Η δεύτερη εξαίρεση είναι η Θάτσερ. Αφού διαπίστωσε ότι ο Χεζελτίν και οι λοιποί τής την είχαν στημένη, παραιτήθηκε, αν και είχε επικρατήσει στον πρώτο γύρο των εσωκομματικών εκλογών. Αμέσως μετά, σκυλί μαύρο, πήγε στη Βουλή και έκανε πλάκα στους Εργατικούς, σαν να μην είχε συμβεί τίποτε. Σκληρή, αξιοπρεπής και γενναία μέχρι τέλους. Δεν σου επέτρεπε να τη συμπονέσεις. Έρχομαι τώρα και στην τρίτη περίπτωση εξαίρεσης. Στον Γιώργο Παπανδρέου. Το βράδυ της «ψήφου εμπιστοσύνης» για την αποχώρησή του, μετά την αμήχανη και γεμάτη παράπονο ομιλία-απολογισμός, ήμουν έτοιμος να του συμπαρασταθώ και να τον συμπονέσω. Εγώ που ποτέ δεν τον ψήφισα και δεν τον πίστεψα πολιτικά. Κατανοούσα ότι ήταν πικραμένος, ίσως αηδιασμένος, με όλα αυτά τα «ανθρωπάκια» που τον άδειαζαν. Ποιον, αυτόν! Τον νόμιμο κληρονόμο του κινήματος. Αλλά τι να κάνουμε; Δεν γράφουμε πάντα εμείς το σενάριο του τέλους. Όμως, εβδομάδες μετά, φαίνεται ότι ο Γιώργος δεν βλέπει ακόμη τέλος. Έτσι μου χαλάει το δικό μου σενάριο συμπάθειας και συμπαράστασης. Αφού έκανε, μία ακόμη φορά, τα τρελά του μέχρι τον ορισμό του Παπαδήμου, έχει οχυρωθεί στην Ιπποκράτους, κάνει επαφές και υπολογισμούς, ελπίζει στην παραμονή του. Άκουσέ με, Γιώργο! Καταλαβαίνω πώς αισθάνεσαι. Χάνεις μια μεγάλη οικογενειακή κληρονομιά. Στον καθέναν μας θα την έδινε αυτό. Ήσουν άτυχος αλλά και απερίσκεπτος. Είναι αλήθεια πως αλλιώς τα περίμενες κι αλλιώς τα βρήκες. Αλλά, επίτρεψέ μου, ήσουν απελπιστικά αργός και λίγος, σε σχέση με το μέγεθος και τις απαιτήσεις της κατάστασης. Ξέρω ότι σκέφτεσαι, ακόμη και τώρα, τι θα μπορούσε να έχει γίνει διαφορετικά. Δεν είπες γρήγορα την αλήθεια. Γιατί να ’χεις πει το «λεφτά υπάρχουν»; Αν είχες πιο ικανή ομάδα. Ναι, αλλά εσύ διάλεξες την αυλή των «κηπουρών». Αντί για ομάδα πολέμου, έστησες κολεγιακή θεατρική ομάδα. Μάλλον έτσι όμως είχες μάθει να πορεύεσαι. Σπατάλησες και το χαρτί της αποδοχής σου από τους ξένους με το «νταηλίκι» του δημοψηφίσματος. Πήγες να μας βάλεις σε νέες περιπέτειες και αυτούς τους εκνεύρισες. Δεν σε εμπιστεύονται πια. Σε σχόλασαν. Μπερδεύτηκες. Δεν ήταν η μεγάλη κίνηση ματ. Άλλο το ίδιο επώνυμο και η δεκαετία του ’80 κι άλλο Γιώργος και σήμερα. Τώρα, ξέρω, σκέφτεσαι ότι μπορεί και να μην είχε ακόμη χαθεί η παρτίδα. Είναι δύσκολο. Μάλλον αδύνατον. Κοιτάζεις τους «δικούς σου» στα μάτια και βλέπεις ότι δεν σε υπολογίζουν. Τους είσαι βάρος και αυτοί θέλουν να πλασαριστούν στις νέες εξελίξεις. Σε είδαν ξέπνοο, κουρασμένο, νικημένο ήδη από το βράδυ της συνεδρίασης της κοινοβουλευτικής. Κατάλαβαν ότι δεν ήσουν πια αρχηγός αγέλης. Έχουν ένστικτα. Πώς τούμπαραν τα πράγματα μέσα σε δύο χρόνια! Από τον θρίαμβο του ’09, στην κατακραυγή ’11! Ξέρω πως ο νους σου πάει και πιο πίσω. Ναι, δεν φέρθηκες σωστά σαν αντιπολίτευση. Ξέρεις, μοιάζετε οι δυο σας. Με τον Κώστα εννοώ. Κληρονόμοι μεγάλων δυναστειών, αλλά με μαλακούς ώμους. Έπρεπε να το είχατε δει διαφορετικά το πράγμα από 2007. Την εποχή που άλλαζε. Τη μεγάλη ρήξη που είχε ανάγκη ο τόπος. Το μεγάλο μεταρρυθμιστικό «πραξικόπημα», που θα μπορούσε να είχε ξεκινήσει. Αδειάζοντας τις σαβούρες του παρελθόντος, οροθετώντας τους νέους σχηματισμούς, απελευθερώνοντας φρέσκες, υγιείς δυνάμεις. Αλλά με το «αν» δεν γράφεται η ιστορία. Άλλωστε, μάλλον, δεν ήταν στη φύση σας – για να είμαι κομψός. Ξέρω ότι χαίρεσαι που βλέπεις τα μπλεξίματα του Σαμαρά. Την έχει δύσκολα, όντως. Μέσα σε έναν μήνα αναγκάστηκε να κάνει ό,τι δεν είχε φανταστεί ποτέ του. Έχει και το θέμα της υπογραφής. Οι ταλαιπωρημένοι πολίτες γνωρίζουν ότι δεν αποτελεί λύση. Άλλωστε είναι τόσο ρευστά τα πράγματα. Θα ζήσουμε ακόμη κάποιες οδυνηρές παρενθέσεις μέχρι να ενταφιάσουμε το πτώμα της μεταπολίτευσης και να δούμε φως. Κουράγιο, Γιώργο! Προσπάθησες, αλλά, να, καμιά φορά μας ξεπερνούν οι καταστάσεις. Πάρ’ το απόφαση και αποχώρησε με αξιοπρέπεια.

Τι αλλάζει για την Ελλάδα με το Ευρωομόλογο

Γρηγόρης Νικολόπουλος Για να μην έχουμε αυταπάτες σχετικά με το πόσο θα αλλάξει για την Ελλάδα η κατάσταση όταν εκδοθεί το Ευρωομόλογο: Με όποιον και απο τους τρόπους που έχουν προταθεί απο την Κομισσιόν και αν γίνει η έκδοση του Ευρωομολόγου υπάρχουν μερικά δεδομένα που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε: Πρώτον το ευχάριστο είναι οτι θα αλλάξουν οι όροι δανεισμού μας. Σήμερα δανειζόμαστε μόνο απο την τρόικα, σε χαμηλό επιτόκιο είναι η αλήθεια. Όταν εκδοθεί το Ευρομόλογο θα δανειζόμαστε πάλι με χαμηλό επιτόκιο (σε σχέση με αυτό που θα μας χρέωναν οι δανειστές αν επιχειρούσαμε να βγούμε να δανειστούμε απο τις αγορές) αλλά όχι χαμηλότερο απο αυτό με το οποίο μας δανείζει η τρόικα. Η μεγάλη διαφορά θα είναι οτι όλες οι ευρωπαικές χώρες που έχουν ανάγκη θα δανείζονται μέσω Ευρωομολόγων, οπότε δεν θα είμαστε οι μόνοι και δακτυλοδεικτούμενοι. Είναι επίσης θετικό το γεγονός οτι θα υπάρχει μια θεσμοθετημένη διαδικασία δανεισμού η οποία δεν θα εξαρτάται απο τα παζάρια του εκάστοτε Πρωθυπουργού ή υπουργού Οικονομικών, ούτε απο το αν ο Σαμαράς θα βάλει την υπογραφή του ή όχι. Θα υπάρχει μια διαδικασία που θα ακολουθείται για όλες τις χώρες και η οποία δεν θα είναι διαπραγματεύσιμη απο τον κάθε άσχετο Έλληνα πολιτικό. Καθώς οι διαδικασίες θα έχουν θεσμοθετηθεί και οι όροι θα είναι κοινοί για όλους, η Ελλάδα θα ενταχθεί ξανά στο κύριο σώμα της Ευρωπαικής Ένωσης και δεν θα αντιμετωπίζεται διαφορετικά, εφόσον βέβαια τηρεί τους όρους που ισχύουν για όλους. Παράλληλα θα ξεκαθαρίσει και το τοπίο των απαιτήσεων των δανειστών μας. Διότι σήμερα που δεν υπάρχει θεσμοθετημένη διαδικασία δανεισμού, ζητούν ότι τους κατέβει στο κεφάλι και επιβάλουν όρους εξωφρενικούς, κοινωνικά δυσβάσταχτους και κατά τεκμήρια άδικους. Απο την άλλη μεριά, για την Ελλάδα δεν θα αλλάξουν και πολλά πράγματα: Θα πρέπει να μειώσουμε δηλαδή τα ελλείμματα, να ανοίξουμε τα επαγγέλματα και τις αγορές να γίνουμε πιο ανταγωνιστικοί. Η μεγάλη διαφορά είναι και πάλι η θεσμοθέτηση των όρων με τους οποίους θα τα κάνουμε όλα αυτά. Σήμερα, η Ευρώπη δεν έχει κανέναν νόμιμο δικαίωμα – πέραν αυτού που της δώσαμε εμείς με το Μνημόνιο – να παρεμβαίνει στην οικονομία μας. Με το ευρωομόλογο και τη θεσμοθέτηση των διαδικασιών, οι ευρωπαικοί θεσμοι – και όχι ο Σόιμπλε ή ο κάθε Σόιμπλε- θα έχουν δικαιοδοσία στην οικονομία της κάθε χώρας που δανείζεται μέσω ευρωομολόγου. Η πίεση λοιπόν για εκσυγχρονισμό και εξυγίανση της ελληνικής οικονομίας θα συνεχίσει να υφίσταται, αλλά θα αλλάξει το «ύφος» και η διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Θα φύγουν απο τη μέση τα πολιτικά παιχνίδια που παίζονται για εσωτερική κατανάλωση απο τους ξένους ηγέτες, θα αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο θα αντιμετωπίζονται οι «χώρες θύματα» θα σταματήσουν οι ξαφνικοί εκβιασμοί απο τους εγχώριους και τους ξένους πολιτικούς. Θα είμαστε πάλι σαν φυλακισμένοι, αλλά φυλακισμένοι με δικαιώματα και όχι έρμαια του δεσμοφύλακα. Με λίγα λόγια, το Ευρωομόλογο δεν είναι πανάκεια, αλλά βάζει τα πράγματα στη θέση τους, βάζει μια νόμιμη και λογική διαδικασία στο παιχνίδι. Παράλληλα, θα υπάρχουν και έμμεσες οφέλειες απο την έκδοση του ευρωομολόγου: Η προοπτική τυπώματος χρήματος απο την ΕΚΤ θα απομακρύνει το ενδεχόμενο πτώχευσης οποιασδήποτε ευρωπαικής χώρας, αλλά θα οδηγήσει σε υποτίμηση του Ευρώ και σε πληθωρισμό. Ο πληθωρισμός επιταχύνει τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας και η υποτίμηση του Ευρώ θα κάνει πιο ανταγωνιστική την Ελλάδα στις διεθνείς συναλλαγές. Τουριστικά θα γίνουμε φθηνότεροι και οι εξαγωγές μας θα γίνουν φθηνότερες απο ότι είναι σήμερα. Συνεπώς η έκδοση του ευρωομολόγου μπορεί να αυξήσει το κόστος δανεισμού για κάποιες απο τις ισχυρές χώρες, όπως πχ η Γερμανία – χωρίς αυτό να είναι βέβαιον για τη συγκεκριμένη περίπτωση – αλλά θα τους δώσει τη δυνατότητα ταχύτερης ανάπτυξης και μεγαλύτερης ανταγωνιστικότητας. Μένει λοιπόν τώρα να δούμε αν, πότε και με ποιόν τρόπο θα εκδοθεί το Ευρωομόλογο και αν θα καταφέρει η Ελλάδα να είναι μέσα στην Ευρωζώνη ή θα έχει ήδη φύγει εκτός – διότι αυτός ο κίνδυνος δεν έχει ακόμη εξαλειφθεί.

"Zητούνται ξένοι προστάτες"

"Zητούνται ξένοι προστάτες" επιμένει το Stratfor Του Κώστα Ράπτη Τουλάχιστον στις περσινές δυσοίωνες εκτιμήσεις του περί της Ελλάδας, το Stratfor μπορεί να επαίρεται ότι επαληθεύεται. Διότι, για τις πολύ πιο θεαματικές «προβλέψεις» της ότι ο «αμερικανικός αιώνας» κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει, ότι η Κίνα απειλείται με οικονομική κατάρρευση στο τέλος της δεκαετίας ή ότι ο πρόεδρος της Βενεζουέλας Hugo Chavez θα ανατραπεί (όπως έχει προαναγγείλει τόσες και τόσες φορές), η αμερικανική «δεξαμενή σκέψης» θα πρέπει να περιμένει περισσότερο... Αναδημοσιεύοντας τη Δευτέρα, με μικρές προσαρμογές υπό το φως της συγκυρίας, την πολυσυζητημένη έκθεση που συνέταξε τον Ιούνιο 2010 για την Ελλάδα το Statfor, (ιδιωτικός οργανισμός που ιδρύθηκε από τον George Friedman και αποκαλείται και «σκιώδης CIA», λόγω των δεσμών του με το «στρατιωτικο-βιομηχανικό σύμπλεγμα» των ΗΠΑ) προκάλεσε ήδη αίσθηση, ιδίως στα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης. Ωστόσο, δεν προσφέρει στη δημόσια συζήτηση κάτι πέρα από τις ήδη γνωστές αναλύσεις του, που έχουν επικριθεί για προχειρότητα –αν όχι για αντικατάσταση της περιγραφής των δεδομένων από την απόπειρα επηρεασμού τους με όρους ψυχολογικής βίας. Σε κάθε περίπτωση, πάντως η παρέμβαση του Stratfor έχει τη χρησιμότητά της στον βαθμό που επιμένει να υπενθυμίζει τα γεωπολιτικά συμφραζόμενα της οικονομικής κρίσης, έστω και αν για την αμερικανική δεξαμενή σκέψης αυτά συνοψίζονται πρωτίστως στην προτροπή για αναζήτηση «ξένου προστάτη». Όπως επισημαίνει η έκθεση, «η Ελλάδα πολύ απλά δεν υπάρχει» χωρίς τον έλεγχο του Αιγαίου, που αποτελεί ένα αντίβαρο στους εγγενείς γεωγραφικούς περιορισμούς που κρατούν τη χώρα μακριά από τις βασικές διεθνείς κεφαλαιακές ροές και παρεμποδίζουν την εγχώρια ανάπτυξη κεφαλαίου. Με αυτή την έννοια, η πρώτη στρατηγική προτεραιότητες της Ελλάδας, κατά Stratfor, είναι η εξασφάλιση του ελέγχου της Κρήτης, της Ρόδου (και, σε ό,τι αφορά τα Στενά του Τάραντα, της Κέρκυρας) για την διαφύλαξη των θαλάσσιων οδών καθώς και της κοιλάδας του Αξιού για την χερσαία επικοινωνία με την υπόλοιπη Ευρώπη. Το υψηλό κόστος διατήρησης αυτού του ελέγχου ήταν δυνατόν να εξασφαλίζεται διαχρονικά, στον βαθμό που η Ελλάδα εγγραφόταν στη «μεγάλη στρατηγική» μιας ξένης δύναμης, όπως συνέβη π.χ. κατά τον Ψυχρό Πόλεμο με τις ΗΠΑ. Ωστόσο, μεταψυχροπολεμικά η Ελλάδα έχασε την στρατηγική κρισιμότητα και άρα την ξένη υποστήριξη που αναπλήρωνε τις κεφαλαιακές της υστερήσεις, με αποτέλεσμα «για πρώτη φορά μετά τη δεκαετία του 1820 να είναι πραγματικά μόνη». Όπως άλλωστε επισημαίνει σε βιντεοσκοπημένη παρουσίαση στην ιστοσελίδα του Stratfor, ο Αντιπρόεδρος Αναλύσεων Peter Zeihan, η σύγχρονη Ελλάδα παραδοσιακά στηρίζεται σε τρεις πυλώνες: ο πρώτος είναι η ναυτιλία, η οποία όπως δεν δύναται να μείνει ανταγωνιστική στην εποχή των super containers και της μεταφοράς της ναυτιλιακής δραστηριότητας στην Κίνα, την Κορέα και τη Νορβηγία. Ο δεύτερος είναι ο τουρισμός, ο οποίος από μόνος του δεν μπορεί να στηρίξει ένα σύγχρονο κράτος. Ο τρίτος, είναι η «μόχλευση» της στρατηγικής θέσης της χώρας, με τη μετατροπή της σε χώρο από τον οποίο κάποια εξωτερική δύναμη μάχεται έναν αντίπαλο στην περιοχή (π.χ. η Βρετανία την Οθωμανική Αυτοκρατορία παλαιότερα ή οι ΗΠα τη Σοβιετική Ένωση). Σήμερα η Ελλάδα δεν έχει κανέναν αντίπαλο τον οποίο να μοιράζεται με κάποια άλλη δύναμη. Ο μόνος υποψήφιος είναι η Τουρκία και αυτό μόνο στην περίπτωση που η Άγκυρα υπολογίσει απολύτως λανθασμένα τις σχέσεις της με το Ισραήλ ή την Κύπρο στην παρούσα φάση. «Το ερώτημα είναι αν η Ελλάδα είναι έτοιμη να δεχτεί τη μείωση του γεωπολιτικού της ρόλου», αναφέρει η ανάλυση του Stratfor και συμπληρώνει: «Η Ελλάδα πρέπει να ξαναβρεί ένα τρόπο για να ξαναγίνει χρήσιμη στις μεγάλες δυνάμεις -πράγμα απίθανο εκτός αν υπάρξουν συγκρούσεις στα Βαλκάνια- ή θα πρέπει να επιδιώξει μια διαρκή ειρήνη με τη Τουρκία».Τα επόμενα τρία χρόνια, καταλήγει η ανάλυση θα είναι έτσι κι αλλιώς καθοριστικά καθώς οι Ευρωπαίοι είναι έτοιμοι να «τραβήξουν την πρίζα», μόλις νοιώσουν οι ίδιοι επαρκώς οχυρωμένοι απέναντι στις επιπτώσεις της εκδίωξης της χώρα από το ευρώ. «Μετά τη χρεοκοπία η Ελλάδα μπορεί να αντιμετωπίσει την πλήρη κατάρρευση και κοινωνική βία που έχει να δει από τη περίοδο της Χούντας. Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά στο άγνωστο». Πηγή:www.capital.gr

Μήπως τελικά η Θάτσερ είχε δίκιο;

Γιώργος Κοκκόλης Πολιτικός Επιστήμονας Αυτές τις ημέρες συμπληρώνονται 21 χρόνια από τότε που η Μάργκαρετ Θάτσερ εκφώνησε το διάσημο λόγο περί Ευρώπης στη Βουλή των Κοινοτήτων, όπου είχε πει το περίφημο «No, no, no». Εκείνες τις ημέρες η Ευρώπη ήταν «μεθυσμένη» από το όραμα του Ζακ Ντελόρ για ένα κοινό νόμισμα που θα καθιστούσε τη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών ακόμα πιο στενή και θα οδηγούσε το ευρωπαϊκό εγχείρημα ένα βήμα πιο κοντά προς την ολοκλήρωση. H Θάτσερ μπορεί να φάνταζε τότε μόνη, ωστόσο εκπροσωπούσε συνολικά τον βρετανικό σκεπτικισμό έναντι της Ευρώπης. Δεν είναι ψέμα άλλωστε, πως τη Μεγάλη Βρετανία τη χωρίζει από την ηπειρωτική Ευρώπη κάτι πολύ πιο βαθύ από το Στενό της Μάγχης. Οι Βρετανοί ως νησιωτικός, εμπορικός λαός ανέπτυξαν μια διακριτή παράδοση σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη, η οποία φυσικά τους συνοδεύει και στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Και όμως, η «Σιδηρά Κυρία», μπόρεσε να διακρίνει με την εξαιρετική της διαύγεια πως το ευρώ δεν θα μακροημερεύσει όχι για πολιτικούς μα κυρίως για οικονομικούς λόγους. Η αυτοβιογραφία της η οποία πρωτοκυκλοφόρησε το 1993, έρχεται σήμερα σαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία καθώς εκεί αναφέρει πως στο κοινό νόμισμα δεν θα μπορούσαν να συνυπάρξουν τα μεγάλα βιομηχανικά κράτη όπως η Γερμανία, μαζί με τις αναιμικές οικονομίες των μικρών κρατών. Η Θάτσερ ήταν πεπεισμένη πως η Γερμανία θα έχει εμμονές με τον πληθωρισμό και πως το ευρώ θα αποδεικνυόταν θανάσιμο για τις οικονομικά ασθενέστερες χώρες. Παρόλα αυτά με την απομάκρυνσή της από την Nτάουνινγκ Στριτ, φωνές σαν τη δική της σιώπησαν στη Βρετανία για πολλά χρόνια, κι όσο και αν σε εμάς φαίνεται περίεργο, από την εποχή του Τόνι Μπλερ και μετά είχε δημιουργηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο ένα άτυπο consensus μεταξύ κομμάτων, συνδικάτων και ΜΜΕ, το οποίο ήταν υπέρ της υιοθέτησης του κοινού νομίσματος. Φυσικά αυτό το consensus ήταν αυτονόητο στις άλλες χώρες μέλη, κυρίως δε στην Ελλάδα. Όποιος εξέφραζε μια διαφορετική άποψη έναντι του «ευρωπαϊκού μέλλοντος», έμπαινε στο στόχαστρο, ήταν εθνικιστής, ξενοφοβικός και αναχρονιστής. Οι υποστηρικτές του ευρώ και της ενοποίησης, τα «παιδιά του Διαφωτισμού» είχαν (και έχουν εν πολλοίς) μια ενδιαφέρουσα μεταφυσική εμπιστοσύνη στην Ευρώπη, όμοια με την πίστη στο Θεό την οποία συνήθως κοροϊδεύουν. Δε βασίζεται σε κανένο λογικό δεδομένο. Σήμερα είκοσι ένα χρόνια μετά η Θάτσερ φαίνεται να επιβεβαιώνεται. Τα προβλήματα χρέους απειλούν να τινάξουν το κοινό νόμισμα στον αέρα, ο ευρωσκεπτικισμός ενισχύεται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου και παλιοί εθνικισμοί κάνουν την εμφάνισή τους λόγω της Γερμανικής ηγεμονίας. Μην ξεχνάμε ότι η δημιουργία του ευρώ ήταν και είναι πρωτίστως ένα πολιτικό εγχείρημα και ως εκ τούτου πρέπει να αντιμετωπιστεί ως τέτοιο. Οι Ευρωπαίοι συνολικά καλούνται να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Ή να προχωρήσουν σε οικονομική και πολιτική ενοποίηση ή να επιστρέψουν στα εθνικά τους νομίσματα. Και το ερώτημα παραμένει: Μήπως τελικά η Θάτσερ είχε δίκιο;

8 τρόποι να γλιτώσεις από τη χρεωκοπία.

του Άκη Τεμπερίδη Σας γράφω από την Τανζανία. Είμαστε εδώ και έντεκα μήνες τελείως αλλού και κάνουμε μία δουλειά που δεν είχαμε ονειρευτεί, ποθήσει, ούτε καν σκεφτεί και οι δύο με τη σύντροφό μου. Ήμουν (και πάντα θα είμαι μέσα μου τουλάχιστον) δημοσιογράφος στο περιοδικό 4Τροχοί και τώρα εξασκώ το εξωτικό επάγγελμα του μάνατζερ σε ένα σαφάρι lodge μέσα στη ζούγκλα. Ζούμε δίπλα σε ένα ποτάμι μαζί με δεκάδες ιπποποτάμους, κροκόδειλους, μπαμπουίνους, μαϊμούδες κολόμπους, σαύρες και εκατοντάδες είδη πουλιών. Βρεθήκαμε εδώ από τρέλα με τη σύντροφό κου – μετά το ταξίδι μας στον κόσμο επί τρία χρόνια – αλλά και από ανάγκη να δραπετεύσουμε από μία Ελλάδα που μας προκάλεσε – το λιγότερο – αναγούλες στους τρεις μόλις μήνες που τη ζήσαμε πέρυσι από το Σεπτέμβριο μέχρι το Δεκέμβριο. Ανεξάρτητα από το αν είμαστε ευτυχισμένοι εδώ ή όχι, πέρα από το αν μπορούμε να ζήσουμε έτσι για πάντα, κάναμε καλά που φύγαμε. Γλιτώσαμε από τη μιζέρια, από τα ίδια και τα ίδια της ελληνικής επικαιρότητας και καθημερινότητας. Όμως για εμάς ήταν διαφορετικά. Είχαμε μία ευκαιρία, μία τρέλα και μία αποφασιστικότητα – πολυτέλειες που προέκυψαν από το ταξίδι μας στον κόσμο και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν διαθέτουν. Τι κάνεις λοιπόν αν σε έχει χτυπήσει η οικονομική κατάρρευση της χώρας σου πατόκορφα και κατακούτελα; Πώς την αντιμετωπίζεις για να επιβιώσεις; Έβαλα λοιπόν τον εαυτό μου στην ίδια θέση. Σα να ήμουν πίσω στην Ελλάδα του 2011, αντιμέτωπος με την ανεργία, λογαριασμούς που τρέχουν, κάρτες απλήρωτες, δάνεια σπιτιού και αυτοκινήτου, εισφορές που προκύπτουν στην εφορία αλλά και με ένα κλίμα τριγύρω σου δυσοίωνο, απαισιόδοξο και ενίοτε απάνθρωπο. Σκέφτομαι λοιπόν: τι θα έκανα τώρα αν είχα όλα αυτά τα προβλήματα; Θα έτρεχα για πορείες στο σύνταγμα κάθε Τετάρτη; Θα έκαιγα αυτοκίνητα; Θα έβγαινα σε πρωινάδικο να πω τον πόνο μου; Μπορεί να ξεσπάθωνα έτσι αλλά μέχρι πότε; Πιστεύω ότι αργά ή γρήγορα θα έπαιρνε ανάποδες σκέψεις το μυαλό μου. Η κρίση δεν είναι απλά αδιέξοδος. Είναι και μία διέξοδος προς άλλη κατεύθυνση. Οι υποχρεώσεις δεν είναι μόνο χειροπέδες. Είναι το κλειδί για να τις αφήσεις πίσω και να ελευθερωθείς. Η ανεργία; Σίγουρα δημιουργεί τεράστιες ανασφάλειες και ένα συναίσθημα ότι είσαι άχρηστος, όμως αν τη δούμε αλλιώς, από αυτή μπορεί να προκύψει ένα αναζωογωνητικό συναίσθημα: ότι δεν έχεις τίποτα να χάσεις. Κι αν δεν έχεις να χάσεις τίποτα, μπορείς να κάνεις τα πάντα. Έχω πειστεί ότι κάθε μεγάλη κρίση στη ζωή – ένας πόλεμος, ένας θάνατος, μία απόλυση από τη δουλειά σου - συνιστούν μια μεγάλη ευκαιρία για αλλαγή. Ωραίο αυτό, ποιητικό. Τι κάνεις όμως στην πράξη όταν ζεις σε μια μεγάλη πόλη, δεν έχεις φράγκο να βγάλεις το μήνα και σε λίγο θα μείνεις χωρίς ηλεκτρικό στο σπίτι και τρόφιμα στο ψυγείο; Εκεί είναι που πρέπει να αφήσεις πίσω σου τις προκαταλήψεις – ποιος ήσουν επαγγελματικά, τι έκανες, πώς ζούσες – να μηδενίσεις τα πάντα και να κάνεις control alt delete, ολική επανεκκίνηση δηλαδή. Με θετική διάθεση σκέφτηκα κάποιες λύσεις και τις παρουσιάζω: 1. Μηδένισε τις υποχρεώσεις. Είσαι στο νοίκι; Ξενοίκιασε. Έχεις δικό σου διαμέρισμα; Νοίκιασέ το για να έχεις ένα βασικό εισόδημα. Πήγαινε να μείνεις μαζί με τους γονείς, τους παππούδες, ένα φίλο τέλος πάντων. Πρόσφερε τις υπηρεσίες σου για το μεγάλο καλό που θα σου κάνουν. Ασχολήσου με τα οικιακά, με επισκευές, με ψώνια κτλ. Ένα πιάτο φαγητό όλο και κάποιος θα σου το προσφέρει. Δεν είναι ντροπή. Η χώρα καταποντίζεται, εσύ είσαι το πρόβλημα; 2. Αν δεν θέλεις να μπλέξεις με ενοικιαστές, βάλε το σπίτι σου ή το σπίτι των δικών σου (αρκεί να τους πείσεις βέβαια...) στο www.airbnb.com ή στο www.homelidays.com όπου μπορείς να το νοικιάζεις με τη μέρα ή την εβδομάδα. Συμμάζεψε το σπίτι, βάλε στην άκρη προσωπικά αντικείμενα (φωτογραφίες, δίσκους DVD), βάλε καθαρά σεντόνια και πετσέτες (ορίστε και η προίκα πώς βοηθάει), βγάλτου καλές φωτογραφίες σε κάθε δωμάτιο και πρόσφερέ το σε μια ανταγωνιστική τιμή. Θα χρειαστείς μόνο μια φίλη να της δώσεις το κλειδί και να εκτελεί χρέη καθαρίστριας όποτε έχεις ενοίκους. Έτσι θα δίνεις και δουλειά σε έναν ακόμη δικό σου άνθρωπο. 3. Είσαι από χωριό; Υπάρχει σπίτι στην επαρχία, της οικογένειας ή κάποιου συγγενή; Ζήτησε να πας για ένα μικρό διάστημα εκεί! Αν πάλι δεν υπάρχει, όλο και κάποιος φίλος θα έχει ένα σπίτι παρατημένο. Ζήτησε να μείνεις εκεί ένα διάστημα προσφέροντας αντίστοιχες υπηρεσίες. Με το που θα πας, κάνε γνωριμίες: «καλημέρα σας, άφησα την Αθήνα και ήρθα. Μπορώ να προσφέρω κάτι;» Υπάρχουν πάντα θέσεις για τσομπάνους, στα χωράφια ή σε κάποιο τοπικό καφενέ. Δεν είναι ντροπή η δουλειά. Εξάλλου, αν όλα πήγαιναν καλά, θα είχες ποτέ μία τέτοια ευκαιρία να κάνεις κάτι τόσο εναλλακτικό, να δεις την ίδια σου τη χώρα αλλιώς; 4. Πάρε έξι μήνες off! Αν έχεις το πολύ 1000-2000 ευρώ στην άκρη ή αν έχεις μπει στο ταμείο ανεργίας, μην το σκέφτεσαι. Βγάλε ένα φτηνό εισιτήριο από το www.airtickets.gr και πήγαινε σε ένα φτηνό προορισμό. Πού; Ινδία για παράδειγμα, με βίζα 6 μηνών. Με δύο ευρώ τη μέρα μπορείς να έχεις στέγη και φαγητό σε ένα από τα εκατοντάδες Ασράμ (πνευματικά κέντρα) της χώρας. Προτείνω δύο, ένα στο ναό των Σιχ στο Αμριτσάρ και ένα στο Ασράμ της Amma στο Αμριθαπούρι, στο νότιο άκρο της Ινδίας. Αν δεν αντέχεις τη φασαρία της Ινδίας, πήγαινε στην Ταϊλάνδη, κατά προτίμηση στην Μπανγκόκ ή στο Τσιανγκ Μάι. Ή στο Λάος, στη Μαλαισία (Κουάλα Λουμπούρ), στην Ινδονησία, στο Μεξικό ή κάπου αλλού στην κεντρική Αμερική. Περού και Εκουαδόρ είναι φτηνοί προορισμοί επίσης. Να υπολογίζεις ότι με το σάκο στην πλάτη δεν θα ξοδεύεις πάνω από 300 ευρώ το μήνα. 200 για ύπνο και 100 για φαγητό. Μπορείς ακόμη και να μηδενίσεις τα έξοδα του ύπνου εξασκώντας το περίφημο couchsurfing. Γίνε μέλος του www.couchsurfing.com, πρόσφερε το σπίτι των γονιών ή το δικό σου στην Ελλάδα (για να έρχονται να φιλοξενούνται δωρεάν ταξιδιώτες από όλο τον κόσμο) και κάνε κι εσύ το ίδιο. Μπορείς να το κάνεις αυτό για 2-3 μήνες; Εκεί να δεις πόσες ευκαιρίες – ακόμη και για χαμηλού κόστους εργασία – μπορούν να προκύψουν. Χώρια που θα έχεις ξεφύγει από το μαρτύριο της μιζέριας και της γκίνιας, θα γνωρίζεις τρελά άτομα κάθε μέρα και θα λες «γιατί δεν το έκανα αυτό τόσον καιρό;» 5. Working holidays! Πού; Στην Αυστραλία για παράδειγμα. Μπορείς να βγάλεις working holidays visa για 12 μήνες με δυνατότητα να εργάζεσαι τους μισούς. Πού; Υπάρχουν πολλές εποχιακές δουλειές στη χώρα που οι ντόπιοι δεν τις κάνουν, ούτε καν οι Αβορίγινες, που προτιμούν να παίρνουν το επίδομα ανεργίας και να πίνουν μπίρες ή φτηνό ουίσκι όλη μέρα. Η πιο σίγουρη είναι το μάζεμα φρούτων σε χωράφια. Σκληρή δουλειά που μπορεί να σου αποφέρει πάνω από 10 ευρώ την ώρα. Ή σερβιτόρος σε road house στο outback (την αυστραλιανή έρημο). Ή βοσκός σε μεγάλο ράντσο. Από την εποχιακή εργασία, εύκολα κάτι πιο μόνιμο μπορεί να προκύψει στην τεράστια χώρα, που οικονομικά είναι πανίσχυρη ακόμη. 6. Έχεις κάποια αθλητική ειδικότητα, όπως divemaster ή scuba dive instructor; Μήπως έχεις πτυχίο ιστιοπλοϊας; Πτυχίο εκπαιδευτή σκι, θαλάσσιου σκι, προπονητή ποδοσφαίρου ή άλλου αθλήματος; Μέσα από το ίντερνετ μπορείς να βρεις δουλειά. Ίσως όχι τέτοια που να σου αποφέρει κέρδη, αλλά τουλάχιστον να σου εξασφαλίζει τροφή και στέγη ενώ θα κάνεις αυτό που αγαπάς. Αν από την άλλη είσαι μουσικός, ηθοποιός, χορευτής, ακροβάτης, διασκεδαστής, γυμναστής,δάσκαλος γιόγκα ή μασέρ, μπορείς να εργαστείς οπουδήποτε νόμιμα ή ημιπαράνομα, χωρίς το παραμικρό πρόβλημα με τις αρχές. Έστω σαν καλλιτέχνης του δρόμου. Από τη rambla της Βαρκελώνης έως την Πουέμπλα του Μεξικό, υπάρχουν αμέτρητες πλατείες που διψούν για παραστάσεις. Ακόμη και στην Αυστραλία με επίσημη άδεια για 6 μήνες μπορείς να ασκείς την τέχνη σου και να βγάζεις τα προς το ζην σε πόλεις όπως η Μελβούρνη ή το Σίδνεϊ. 7. Εθελοντική εργασία: χτύπα την πόρτα – ή έστω από το ίντερνετ – διεθνών μη κερδοσκοπικών οργανώσεων σαν εθελοντής. «Γιατροί της καρδιάς», MSF, WWF, GTZ, Ερυθρός Σταυρός και πολλές άλλες, μπορεί να χρειάζονται βοηθητικό προσωπικό. Δεν χρειάζεται να είσαι γιατρός, βιολόγος ή επιστήμονας. Προσφέρσου σαν εθελοντής, χωρίς μισθό, ακόμη κι αν πρέπει να πληρώσεις εσύ το εισιτήριο για τον προορισμό δράσης της οργάνωσης. Μία μεγάλη ευκαιρία, στον εθελοντισμό, μπορεί να προκύψει. Χρήματα ίσως να μην βγάλεις, όμως έξι μήνες στον τρίτο κόσμο θα σε κάνουν να δεις τελείως διαφορετικά τη ζωή και τον ίδιο τον κόσμο μας. 8. Κάνε κάτι τρελό που πάντα ονειρευόσουν! Μόνο αν μείνεις άνεργος, άφραγκος και πέσεις πολύ χαμηλά, μπορείς να επιχειρήσεις την τρέλα που πάντα ονειρευόσουν. Ειδικά αν η τρέλα αυτή εμπνέει τον κόσμο, μπορείς γρήγορα να βρεις στήριγμα. Τι είναι αυτό; Να κάνεις το γύρο του κόσμου ή μίας ηπείρου με αυτοκίνητο, μηχανή, ποδήλατο ή με τα πόδια; Μπορείς να φύγεις ακόμη και άφραγκος, όλο και κάποιοι θα σε βοηθήσουν. Μήπως να κάνεις την Ασία με οτοστόπ; Μήπως να πάρεις τη βαρκούλα σου (χωρίς μηχανή) ή ένα κανό και να κωπηλατείς για μήνες στις ακτές της Ελλάδας; Μήπως να ανέβεις όλα τα βουνά της χώρας; Απλά ξεκίνα το. Πριν το κάνεις, «πούλησε» το όνειρό σου αξιοπρεπώς. Φτιάξε εντελώς δωρεάν ένα wordpress site για να βάζεις τις ιστορίες και τις φωτογραφίες σου. Όποτε βρίσκεις internet café, γράψε και βάλε μια ιστορία.Πάρε μια κάμερα και τράβα τον εαυτό σου. Μπορεί να φτιάξεις το δικό σου reality. Στείλε email σε όλα τα μεγάλα media πριν το κάνεις: «είμαι άνεργος και αποφάσισα να περπατάω σε όλη την Ελλάδα μέχρι να βρω δουλειά». Διάφορες εκπομπές θα πέσουν πάνω σου και αυτό κάτι μπορεί να φέρει. Αν όχι χρήματα, τουλάχιστον αναγνωρισιμότητα και συμπάθεια από τον κόσμο. Το καλύτερο παράδειγμα; Ο καλός μας φίλος Δημήτρης Παρούσης (www.godimitris.gr), που επέστρεψε στην Ελλάδα για να επιστρέψει και πάλι στη λατινική Αμερική.Τώρα είναι στο Περού. Άφραγκος μεν, γεμάτος ενέργεια, ελπίδα και τρέλα όπως πάντα. *Ο Άκης Τεμπερίδης είναι δημοσιογράφος.

Δραχμή;

του Γιάνη Βαρουφάκη Το ευρώ πεθαίνει. Για αυτό δεν υπάρχει αμφιβολία. Οι λόγοι έχουν εξηγηθεί πολλές φορές και δεν χρειάζεται να τους επανα-εξηγήσουμε εδώ (για όσους χρειάζονται επανάληψη, βλ. εδώ για μια παλιότερη εξήγηση και εδώ για μια slow motion περιγραφή της αποδόμησης της ευρωζώνης - μια διαδικασία που μπήκε στην τελική ευθεία με την ανόητη 21η Ιουλίου και την ακόμα πιο ανόητη 26η Οκτωβρίου - βλ. το σχετικό παράρτημα). Ευρώ-δρυός πεσούσης, πολλοί είναι εκείνοι που τείνουν στο λογικοφανές συμπέρασμα: Μια ψυχή που είναι να βγει, ας βγει. Αν η κατάρρευση του ευρώ είναι σχεδόν αναπόφευκτη, και δεδομένου ότι το ισχυρό ευρώ συνθλίβει την ασθενική ελληνική οικονομία, μήπως ήρθε η ώρα της επιστροφής σε εθνικό νόμισμα; Επιστρέψτε μου να απαντήσω άμεσα και κατηγορηματικά: Όχι, δεν έχει έρθει αυτή η ώρα! Και δεν θα έρθει όσο υπάρχει το ευρώ. Ας εξηγηθώ. Στις δύσκολες αυτές ώρες καλούμαστε να απαντήσουμε σε δύο ερωτήματα: Πρώτον, τι θέλουμε να συμβεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Δεύτερον, τι πρέπει να κάνουμε εμείς, εδώ στην Ελλάδα, δεδομένων όχι αυτών που θέλουμε να γίνουν στην Ευρώπη αλλά δεδομένων αυτών που γίνονται. Αυτά τα δύο καίρια ερωτήματα πρέπει να τα απαντήσουμε ξεχωριστά. Τι θέλουμε για την Ευρώπη; Να μην καταρρεύσει το ευρώ, είναι η απάντησή μου. Πρόκειται για μια απάντηση ανεξάρτητη του κατά πόσον θεωρούμε ότι το ευρώ έπρεπε ή όχι να έχει δημιουργηθεί. Πάγια θέση μου ήταν ότι το ευρώ χτίστηκε σε σαθρές βάσεις. Ότι ήταν λάθος μέγιστο η δόμησή του. Ότι, δεδομένης της αρχιτεκτονικής του, δεν έπρεπε να είχε εισέλθει η Ελλάδα σε αυτό. Ούτε και καμία άλλη χώρα (πλην της Γερμανίας και της Ολλανδίας). Άλλο όμως αυτό και άλλο το τι θέλουμε τώρα που το ευρώ υπάρχει και οι χώρες μας βρίσκονται εντός της ευρωζώνης. Μετά από δέκα και πλέον χρόνια συμμετοχής σε αυτό, η κατάρρευση του ευρώ θα επιφέρει μεγάλα δεινά για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή ήπειρο. Πιο συγκεκριμένα, η κατάργηση του κοινού νομίσματος θα οδηγήσει στο σπάσιμο του γαλλο-γερμανικού άξονα καθώς το Βερολίνο δεν θα δεχθεί ξανά να δέσει νομισματικά την γερμανική οικονομία με ελλειμματικές οικονομίες. Το Παρίσι θα βρεθεί λοιπόν από την απέναντι όχθη του Ρήνου, αναγκασμένο να προβεί σε μια λατινική νομισματική ένωση με την Ιταλία και την Ισπανία. Ο θάνατος του γαλλο-γερμανικού άξονα θα σημάνει, ουσιαστικά, το τέλος της ευρωπαϊκής ενοποίησης καθώς η Γερμανία θα στραφεί προς (α) τις υπόλοιπες πλεονασματικές χώρες της τέως ευρωζώνης (Ολλανδία, Αυστρία, Φινλανδία) και (β) στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης των οποίων οι οικονομίες έχουν δεθεί στο άρμα της Γερμανικής βιομηχανίας (Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία, Εστονία). Το κόστος για αυτή την νέα ζώνη του μάρκου θα είναι μια βαθειά ύφεση καθώς το νέο μάρκο (το κοινό νόμισμα αυτής της νέας ένωσης που θα ξεκινά από τον Ρήνο και θα αγγίζει την τέως Σοβιετία) θα ανατιμηθεί και η Γερμανική βιομηχανία θα χάσει σημαντικό μέρος των εξαγωγών της προς την Κίνα και την υπόλοιπη τέως ευρωζώνη. Παράλληλα, το νόμισμα της νέας λατινικής ένωσης, αλλά και λοιπών χωρών (όπως η Ελλάδα) που μπορεί να μείνουν εκτός των νέων κοινών νομισμάτων, θα υποτιμάται συνεχώς με αποτέλεσμα από την μία μεριά να σταθεροποιηθεί η ανταγωνιστικότητα των οικονομιών αυτών (σε σχέση με την Γερμανία) αλλά με κόστος τον μεγάλο πληθωρισμό που θα συνδυάζεται με πεισματικά υψηλά επίπεδα ανεργίας (τον λεγόμενο στασιμοπληθωρισμό). Εν συντομία, η Ευρώπη θα μπει σε πολιτικές και οικονομικές περιπέτειες που θα κάνουν την παρούσα να μοιάζει υποφερτή. Σε μια εποχή όπου η ανεργία θα πλήττει τον Γερμανική ζωτικό χώρο και ο στασιμοπληθωρισμός την υπόλοιπη Ευρώπη, ο έως τώρα πολιτικά σταθεροποιητικός παράγοντας, ο Γαλλο-γερμανικός άξονας, θα αποτελεί παρελθόν. Με δεδομένο μάλιστα τον υφεσιακό αντίκτυπο που θα έχει αυτή η εξέλιξη στην παγκόσμια οικονομία, ο θάνατος του ευρώ θα σπρώξει στην οικουμένη σε μια βαθειά Παγκόσμια Ύφεση. Το πάθημα της δεκαετίας του '30 δεν θα μας έχει γίνει μάθημα. Θα μου πείτε; Αφού πεθαίνει το ευρώ (όπως είπα εξ αρχής), τι μπορεί να γίνει; Επειδή σας έχω κουράσει πολλές φορές με την απάντησή μου επ' αυτού, δεν θα το κάνω άλλη μία φορά. Θα πω μόνο ότι μοναδική λύση είναι η έκδοση από την ΕΚΤ ομολόγων (στο όνομα μόνο της ΕΚΤ) με τον διττό σκοπό: (α) της εξυπηρέτησης του μεγαλύτερου ποσοστού χρέους της ευρωζώνης και (β) την συγχρηματοδότησης, από κοινού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ενός αναπτυξιακού New Deal για ολόκληρη την Ευρώπη. Ίσως, πράγματι, να είναι πολύ αργά πια για κάτι τέτοιο. Όμως, μπροστά στο φάσμα μίας νέας δεκαετίας του '30, αξίζει τον κόπο η προσπάθεια. Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα; Αν συμφωνούμε ότι η κατάρρευση του ευρώ θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά και την παγκόσμια οικονομία, με συνέπειες καταστροφικές και για εμάς εδώ στην Ελλάδα, θα πρέπει (όσο το ευρώ εξακολουθεί να υφίσταται) να ξεχάσουμε τα περί επιστροφής στην δραχμή. Κι αυτό επειδή, πολύ απλά, μία έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα σημάνει το τέλος του κοινού νομίσματος. Πράγματι, κόντρα σε ανεδαφικές εικασίες διαφόρων κύκλων, το ευρώ δεν θα αντέξει μια ελληνική έξοδο (εθελούσια ή μη). Δεν είναι τυχαίο που η Συνθήκη της Λισαβόνας δεν προβλέπει διαδικασία εξόδου και, μάλιστα, ξεκαθαρίζει ότι έξοδος από το ευρώ σημαίνει και αποπομπή από την ΕΕ. Ο λόγος είναι απλός: Μόλις ανακοινωθεί η ελληνική έξοδος, θα στεγνώσουν τα ΑΤΜ στην Ιρλανδία και την Πορτογαλία, τα Ιταλικά spreads θα φτάσουν το 25%, η αξιολόγηση του γαλλικού χρέους θα πέσει στο ΑΑ-, το Βέλγιο θα διαλυθεί και, πολύ σύντομα, η Γερμανία για ανακοινώσει την δική της έξοδο από το ευρώ. Περιληπτικά, έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ σημαίνει κατάρρευση της ευρωζώνης. Αν έχω δίκιο (βλ. παραπάνω) ότι κάτι τέτοιο θα το μετανιώσουν όλοι οι ευρωπαίοι (Έλληνες και Γερμανοί, Πορτογάλοι και Ολλανδοί κλπ), η επιστροφή στην δραχμή δεν ενδείκνυται από την σκοπιά του συνολικότερου γίγνεσθαι. Αν μάλιστα λάβουμε υπ' όψη το τι θα σημάνει μια τέτοια κίνηση στο εσωτερικό της χώρας, βλ. παρακάτω (ανεξάρτητα από τον δυσμενέστατο αντίκτυπο στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία), η επιστροφή στην δραχμή όσο το ευρώ εξακολουθεί να ισχύει θα έχει ανυπολόγιστο και ειδεχθέστατο ανθρώπινο κόστος. Πολλοί συνάδελφοι, ιδίως στις ΗΠΑ (όπου βρισκόμουν τις περασμένες δύο εβδομάδες), μου λένε ότι συμφωνούν με την άποψη που εκφράζω από τον Ιανουάριο του 2010, τότε που επιχειρηματολόγησα ότι η ελληνική στάση πληρωμών, κούρεμα, αναδιάρθρωση κλπ (πρόκειται για διαφορετικούς όρους του ίδιου πράγματος) ήταν αναπόφευκτη και έπρεπε να έχει γίνει δίχως καθυστέρηση (βλ. άρθρο σχετικό εδώ και εδώ στο protagon εκείνης της περιόδου). Αμέσως όμως μετά, μου λένε ότι δεν κατανοούν γιατί δεν προχωρώ λίγο παραπέρα, προτείνοντας ότι, αμέσως μετά την στάση πληρωμών, την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή στην δραχμή. Ο λόγος, όπως τους εξηγώ, είναι ότι εκείνοι δεν κατανοούν την διαφορά μεταξύ (α) ενός συστήματος σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων και (β) ενός κοινού νομίσματος. Στην πρώτη περίπτωση (ενός συστήματος σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων) το να σπάσεις την σταθερή ισοτιμία (το peg), όπως έκανε η Αργεντινή μετά την δική της στάση πληρωμών, είναι απλή υπόθεση. Απλώς ανακοινώνεις ότι η σταθερή αυτή ισοτιμία σπάει και γίνεται μεταβλητή βάσει της ζήτησης και της προσφοράς του κάθε (ήδη υπάρχοντος) διαφορετικού νομίσματος. Στην Αργεντινή, π.χ., οι πολίτες είχαν στις τσέπες τους πέσος. Αυτό που άλλαξε ήταν ότι εκεί που το κάθε πέσος ισοδυναμούσε, σταθερά, με ένα δολάριο, ξάφνου ισοδυναμούσε με λιγότερο από ένα δολάριο (υποτίμηση) και μάλιστα η αξία του, σε δολάρια, μειωνόταν συνεχώς. Στην Ελλάδα όμως δεν έχουμε δικό μας νόμισμα σε σταθερή ισοτιμία με κάποιο ξένο. Οι έλληνες έχουν στην τσέπη τους, στα σεντούκια τους, στις καταψύξεις τους (όπου, μου λένε, κρύβουν ό,τι έχει μείνει από τις οικονομίες τους), ξένο νόμισμα - ευρώ. Η δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος (όσο το 'ξένο' ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει), σε αυτή την περίπτωση, θα είναι καταστροφική. Γιατί; Με μεγάλα ποσά σε ευρώ να κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, και ακόμη μεγαλύτερα να έχουν αποθηκευτεί εκτός τραπεζών στα διαφόρων ειδών σεντούκια ανά την επικράτεια και σε ξένους λογαριασμούς στο εξωτερικό, η έκδοση νέου νομίσματος θα δημιουργήσει μια διπλή, διαιρεμένη οικονομία. Από την μία θα έχουμε τις περισσότερες αποταμιεύσεις σε ευρώ. Από την άλλη θα έχουμε τους μισθούς και τις συντάξεις να βγαίνουν από τα ΑΤΜ των τραπεζών σε δραχμές. Με το που θα εισπράττονται, οι πολίτες θα προσπαθούν να ανταλλάσσουν τις δραχμές σε ευρώ, γνωρίζοντας ότι σε μερικές ώρες οι δραχμές τους θα υποτιμηθούν. Έτσι, θα έχουμε δύο Ελλάδες. Την Ελλάδα εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση σε ευρώ, και οι οποίοι θα εγκλωβιστούν σε μια τριτοκοσμική Ελλάδα. Και την Ελλάδα που έχουν πρόσβαση σε ευρώ η εξουσία των οποίων θα είναι μεγάλη επί των υπόλοιπων. Για να νοικιάσεις ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα θα πρέπει να έχεις ευρώ. Για να στείλεις τα παιδιά σου σε ιδιωτικό σχολείο, το ίδιο. Πολλοί έμποροι θα εμπορεύονται μόνο σε ευρώ ή θα ζητούν "τοκογλυφικά" ποσά σε δραχμές. Όμως οι μισθοί και οι συντάξεις θα παρέχονται σε δραχμές. Εν πολλοίς, η Ελλάδα θα θυμίζει την Τουρκία της δεκαετίας του '80 όπου η διττή οικονομία (μία για τους εξαθλιωμένους 'ανατολίτες' που λειτουργούσε με ντόπιο νόμισμα και μία για τους 'εξευρωπαϊσμένους' πολίτες που χρησιμοποιούσαν μάρκα, φράγκα και δολάρια) δεν επέτρεπε την ανάπτυξη παρά μόνο ενίσχυε την ανισότητα και την υποανάπτυξη. Τι κάνουμε λοιπόν; Πρώτον, δεν συζητάμε την επιστροφή στην δραχμή όσο το ευρώ υφίσταται αλλού. (Αν το ευρώ πεθάνει, και το σκεπάσει η ταφόπλακα, τότε η δημιουργία ενός νέου νομίσματος θα είναι εύκολη υπόθεση.) Δεύτερον, δεν αποδεχόμαστε τις πολιτικές της ΕΕ που αποτελούν τον βασικό λόγο που το ευρώ σήμερα πεθαίνει. Λέμε το μεγάλο όχι στις ανοησίες της 26ης Οκτωβρίου επειδή μόνο έτσι μπορούμε να συμβάλουμε στην διάσωση του ευρώ. Τρίτον, ξεκινάμε συζητήσεις με την Ιταλία και την Ισπανία για μια πιθανή νομισματική ενοποίηση μαζί τους στην περίπτωση αποχώρησης των πλεονασματικών χωρών από την ευρωζώνη, και κατάργηση του ευρώ. Τέταρτον, εγκαλούμε τόσο τον κ. Παπανδρέου (ο οποίος έθεσε το ερώτημα με στόχο την προσωπική του πολιτική επιβίωση) όσο και τον κ. Παπαδήμο (ο οποίος δίνει συνέχεια στο έγκλημα Παπανδρέου για να εμπεδώσει την δική του κυριαρχία επί του νέου κυβερνητικού εξαμβλώματος) για το γεγονός ότι επένδυσαν σε μια φιλολογία για το αν θα καταφέρει η Ελλάδα να μείνει εντός της ευρωζώνης. Μια φιλολογία που μειώνει ακόμα περισσότερο τις αντιστάσεις του ανοσοποιητικού συστήματος του ευρώ.

Το πάθημα της Ουγγαρίας

Νικηφόρος Μαλεβίτης Σε συνέντευξη του στην «Καθημερινή», τον περασμένο Μάρτιο, ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Ζολτ Σεμγέν, εξηγούσε με ύφος περισπούδαστο και κάπως «αφ' υψηλού», πως η χώρα του κατάφερε να αποτινάξει τα δεσμά του ΔΝΤ και να επιβιώσει στη θύελλα της οικονομικής κρίσης, ακολουθώντας τον δικό της, εναλλακτικό δρόμο. Επιπλέον, σημείωνε ότι το ευρώ μόνο προβλήματα έφερε στις χώρες που το υιοθέτησαν και υπογράμμιζε τα πλεονεκτήματα της ανεξαρτησίας στη χάραξη οικονομικής και νομισματικής πολιτικής. Τα επιχειρήματα του κ. Σεμγέν ήταν ταυτόσημα σχεδόν με εκείνων, εντός και εκτός Ελλάδος, οι οποίοι υποστηρίζουν την έξοδο της χώρας μας από το ευρώ, την εκπαραθύρωση της Τρόικας και την τελετουργική καύση του Μνημονίου. Πρόκειται για μία «ανίερη» συμμαχία μεταξύ στοιχείων της λαϊκιστικής δεξιάς, της άκρας αριστεράς και ξένων αρθρογράφων/αναλυτών στον ευρωσκεπτικιστικό αγγλοσαξονικό τύπο, οι οποίοι κόπτονται υποτίθεται για τα δεινά μας. Έτσι, φτάσαμε στο σημείο Έλληνες που αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί να επικαλούνται ως πηγές νομιμοποίησης των απόψεων τους υπερσυντηρητικούς αρθρογράφους των FT και της Wall Street Journal και την πτώση των διεθνών χρηματιστηρίων. Διόλου παράδοξο σε μία χώρα όπου πρόοδος θεωρείται η επιβάρυνση του δημοσίου και των επόμενων γενιών με χρέη και η χρηματοδότηση των ελλειμμάτων με διαρκείς υποτιμήσεις, ενώ όσοι υποστηρίζουν ότι η χώρα θα πρέπει να έχει ισοσκελισμένα έσοδα και έξοδα και να μπορεί να επιβιώσει δίχως να εξαρτάται από δανεικά, καταγγέλλονται ως αντιδραστικοί «ιέρακες». Σήμερα, έξι μήνες μετά τη συνέντευξη του κ. Σεμγέν, η Ουγγαρία, μία χώρα με πολύ καλύτερη βιομηχανική και παραγωγική βάση, το μισό χρέος και υποπολλαπλάσιο έλλειμμα από της Ελλάδας, υποβαθμίζεται στην κατηγορία των «σκουπιδιών» εντός των ημερών, ενώ έχει ακυρώσει επανειλημμένως δημοπρασίες εντόκων γραμματίων, διότι δεν μπορεί να δανειστεί με λογικό επιτόκιο ούτε λίγες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ, για διάστημα έξι εβδομάδων (!). Το νόμισμά της υποτιμάται συνεχώς (όπως πολλοί έγκριτοι αρθρογράφοι του διεθνούς τύπου μας συστήνουν να κάνουμε και εμείς με τη δραχμή), αλλά η οικονομία της παρ' όλα αυτά σέρνεται και αναμένεται να μείνει επιβραδυνθεί ακόμη περισσότερο το 2012. Από την άλλη πλευρά, η διολίσθηση της ισοτιμίας του φιορινίου σε ιστορικά χαμηλά έχει εκτοξεύσει το κόστος όλων των αγαθών που παράγονται στο εξωτερικό (συμπεριλαμβανομένων φυσικά και του πετρελαίου και φυσικού αερίου) και έχει σχεδόν διπλασιάσει τις δόσεις των στεγαστικών δανείων σε ξένο νόμισμα. Το ίδιο είχε συμβεί και στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1980, όταν οι υποτιμήσεις εκτίναξαν σε απαγορευτικά ύψη τον πληθωρισμό και τα επιτόκια, αλλά η ανάπτυξη ήταν μηδενική. Έτσι και η Ουγγαρία τώρα, όσα φιορίνια και να τυπώσει, θα της είναι άχρηστα αν οι πολίτες της δεν μπορούν να αγοράσουν τίποτε με αυτά. Τα «κόλπα» για τη μείωση του ελλείμματος της χώρας μέσω της κρατικοποίησης των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων εξάντλησαν τη δυναμική τους. Οι δε χαμηλοί συντελεστές φορολόγησης ελάχιστα βοηθούν, αφού κανείς εχέφρων επενδυτής δε ρισκάρει τα χρήματά του σε ένα περιβάλλον δημοσιονομικής αστάθειας. Το πάθημα της πανέμορφης Ουγγαρίας θα έπρεπε κανονικά να γίνει μάθημα και σε εμάς, ιδιαίτερα όταν ακούμε, όπως οι συμπαθέστατοι κατά τ' άλλα απόγονοι του Αττίλα, αγύρτες να μας υπόσχονται έξοδο από την κρίση αβρόχοις ποσί. Το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας δεν είναι η τιμή του ευρώ, ούτε λύνεται με υποτίμηση. Την περίοδο άλλωστε της σκληρής δραχμής και των πρωτογενών πλεονασμάτων, η ελληνική οικονομία αναπτυσσόταν με ραγδαίους ρυθμούς. Η δε Αργεντινή, το παράδειγμα της οποίας επικαλούνται πολλοί (μολονότι η οικονομία της, σε αντίθεση με τη δική μας, στηρίζεται στις εξαγωγές), είχε θετικό εμπορικό ισοζύγιο και ισχυρή ανάπτυξη από τη δεκαετία του 1990, όταν το νόμισμά της ήταν συνδεδεμένο με το δολάριο. Η ύφεση στην Ελλάδα οφείλεται εν μέρει στη δημοσιονομική εκτροπή και στο κλίμα αβεβαιότητας και αναξιοπιστίας που αυτή δημιουργεί. Οφείλεται όμως κυρίως στο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας και στην σουρεαλιστική διάρθρωση της οικονομίας και τους κράτους μας. Τα προβλήματα αυτά ήταν κρυμμένα επί χρόνια κάτω από ένα χαλί δανεικών, το οποίο μας αφαιρέθηκε και δεν προβλέπεται να μας δοθεί πίσω στο ορατό μέλλον. Ανεξάρτητα επομένως από την τύχη της ευρωζώνης και τις κινήσεις που οφείλουν να κάνουν η ΕΚΤ και η Γερμανική κυβέρνηση για να τη διασώσουν, η Ελλάδα δεν μπορεί να αποφύγει το δύσκολο δρόμο των αλλαγών. Η επίκληση της παγκόσμιας κρίσης προκειμένου να μην αλλάξει τίποτε σε αυτή τη χώρα αποτελεί μία ακόμη προσπάθεια να κρύψουμε την πραγματικότητα κάτω από το χαλί. Μόνο που τα ψέματα, σε αντίθεση με τα δανεικά, δεν μπορούν να κινήσουν μία οικονομία, ούτε να την ξεκολλήσουν από το βούρκο. Και οι λαϊκιστές, οι οποίοι διατείνονται ότι «εύκολες λύσεις υπάρχουν» θα έχουν την ίδια – και χειρότερη ίσως - τύχη με τους λαοπλάνους που παλιότερα μας έλεγαν ότι δήθεν «λεφτά υπάρχουν».

Λάου-Λάου

του Νίκου Μπίστη Τελικά η συμμετοχή της ακροδεξιάς του ΛΑΟΣ στην νέα κυβέρνηση ενόχλησε περισσότερο τους προοδευτικούς πολίτες και τα προοδευτικά κόμματα στην Ευρώπη- με πρώτη την Γαλλία που ξέρει – παρά στην χώρα μας. Εδώ τα αντανακλαστικά έχουν αμβλυνθεί και από την λάου-λάου πολιτική του κ. Καρατζαφέρη και από την πολιτική και ηθική νομιμοποίηση που απλόχερα και συστηματικά του προσφέρανε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ. Η λάου-λάου πολιτική έγκειται στην απόσυρση από το προσκήνιο και τον εμφανή δημόσιο λόγο των πιο έξαλλων συνθημάτων της ακροδεξιάς, στην συνεχή επαφή με αυτό «που θέλει ο λαός στα καφενεία» και στην διαμόρφωση για τον ίδιο τον Καρατζαφέρη ενός προφίλ καλοκάγαθου χωρατατζή θείου με τον οποίο μπορείς να περάσεις ένα ευχάριστο βράδυ στην ταβέρνα. «Μπορεί αυτοί οι άνθρωποι να κάνουν κακό; Τι να φοβηθούμε από τον Καρατζαφέρη;» Την αρνητική απάντηση σε αυτό το ερώτημα προσπάθησε να εκμαιεύσει από τον μέσο πολίτη, που δεν πολυασχολείται με τα διδάγματα της Ιστορίας, με την λάου- λάου πολιτική του ο κ. Καρατζαφέρης. Και δώστου κάθε δεκαπέντε στον Πρόεδρο Δημοκρατίας να λένε αστειάκια και κάθε μήνα στον Παπανδρέου να κατοχυρώνει τον ρόλο του θεσμικού συνομιλητή. Όποιος βέβαια μπει στον κόπο να ψάξει στην ιστοσελίδα της Βουλής τον αφανή δημόσιο λόγο όπως αποτυπώνεται στις ερωτήσεις των βουλευτών του ΛΑΟΣ θα ανακαλύψει ατόφιο τον επιθετικό και αποκρουστικό λόγο μιας ακροδεξιάς που κρυφογελάει και καραδοκεί πίσω από την λάου- λάου πολιτική. Αλλά πόσοι ασχολούνται αυτή την στιγμή με την κρυφή όψη των πραγμάτων; Οι πολλοί συνήθως ανακαλύπτουν το μειλίχιο τέρας μετά την ζημιά. Σε αυτή την «λαϊκή νομιμοποίηση» του κ. Καρατζαφέρη συνέβαλε το ΠΑΣΟΚ χαρίζοντας του γενναιόδωρα τον τίτλο του υπεύθυνου χαριτωμένου συνομιλητή, σε αντίθεση συνήθως με τον αδιάλλακτο και πάντα κατσούφη Σαμαρά. Για να χτυπήσουν τον τελευταίο, χάιδευαν τον πρώτο. Η ΝΔ έκανε κάτι χειρότερο. Στον ανταγωνισμό της με το ΛΑΟΣ για τις ψήφους της λαϊκής δεξιάς εγκολπώθηκε τα συνθήματα, το αντιμεταναστευτικό και εθνικιστικό του πάθος. Ξέρω ότι πολλοί σοβαροί και δημοκρατικοί άνθρωποι υποτιμούν το γεγονός της συμμετοχής του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση μπροστά στην ανάγκη «σωτηρίας της πατρίδας». Θα μου επιτρέψουν να διαφωνήσω μαζί τους. Η ιδεολογική δηλητηρίαση ευρύτατων λαϊκών στρωμάτων προχωράει και θα την βρούμε μπροστά μας αύριο. Δεν σώζεις την πατρίδα ενισχύοντας και νομιμοποιώντας την ακροδεξιά. Ακούω τον αντίλογο και σπεύδω να απαντήσω. Δεν μπορεί κάποιος που ξεκίνησε κοντά στον Χίτλερ, τον Μεταξά και τον Λεπέν να μεταμορφωθεί σε δημοκράτη; Δεν μπορεί κάποιος που στα νιάτα του ορμούσε με τσεκούρια στην Νομική να είδε της δημοκρατίας το φως το αληθινό και να αναγεννήθηκε; Δεν μπορεί ένας αντισημίτης και ρατσιστής χριστιανός φονταμενταλιστής να αρχίσει ξαφνικά να αγαπάει τον πλησίον του ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος και θρησκείας; Παρ’ ότι το θεωρώ εξαιρετικά δύσκολο- στα όρια του θαύματος- θεωρητικά δεν μπορώ να το αποκλείσω. Ο κανόνας από την ιστορική εμπειρία είναι ότι υποκρίνεται μέχρι να βρεθεί σε θέση ισχύος. Υπάρχουν και εξαιρέσεις . Ας ελπίσουμε ότι μπορεί εδώ να μας έλαχε η εξαίρεση. Όμως για να πειστούμε ότι έχουμε να κάνουμε με την εξαίρεση χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω από έξυπνες ατάκες και χαμόγελα. Ο Τζιανφράνκο Φίνι για παράδειγμα πήρε ένα μεταφασιστικό κόμμα και το μετέτρεψε σε ένα κόμμα της δημοκρατικής δεξιάς. Ψήφισε νόμους φιλελεύθερους ( μέχρι και για τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων) και αναπόφευκτα ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με τον Μπερλουσκόνι υπερασπίζοντας στο πρόσωπο των «κόκκινων» δικαστών και εισαγγελέων του Μιλάνου την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Ήταν μια μακρά και ενδιαφέρουσα πορεία που ξεκίνησε με μια συγκλονιστική συμβολική κίνηση ιδεολογικού απογαλακτισμού και συμφιλίωσης. Στην επέτειο της πτώσης του φασισμού κατέθεσε στεφάνι στην μνήμη των θυμάτων του φασισμού. Σε άμεση απάντηση ο Τζιόρτζιο Ναπολιτάνο, ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας και τότε Πρόεδρος της Βουλής επισκέφθηκε το Φεστιβάλ της Εθνικής Συμμαχίας. Η παρουσία του αριστερού Ναπολιτάνο ( και για χρόνια επικεφαλής της μεταρρυθμιστικής πτέρυγας του ΙΚΚ) δικαιολογημένα θεωρήθηκε ως το διαβατήριο στον Φίνι ώστε να συμπεριλαμβάνεται έκτοτε στις δυνάμεις του δημοκρατικού τόξου. Μόνο που για να πάρει αυτό το διαβατήριο ο Φίνι κατέβαλε το ακριβό δημοκρατικό αντίτιμο. Εδώ το δίνουμε πολύ φτηνά. Να θυμίσω ότι την 28η Οκτωβρίου η συμβολική κίνηση που επέλεξε ο Πρόεδρος του ΛΑΟΣ ήταν η επίσκεψη στο σπίτι του Ιωάννου Μεταξά. Να πούμε πάλι «δεν βαριέσαι οι νεότεροι θυμούνται τον Μεταξά σαν κονιάκ;» Η να σκεφθούμε μήπως ο καλοκάγαθος θείος δεν είναι τόσο αγαθός; ΥΓ. Είχα τελειώσει το κείμενο όταν η τηλεόραση μου έφερε νέο υλικό. Και για το θέμα του άρθρου και για την συγκρότηση της κυβέρνησης. Σας τις μεταφέρω. Τα σχόλια δικά σας. Καρατζαφέρης στον Παπαχελά( Σκάι) Αν γύριζα το ρολόι του χρόνου πίσω δεν θα τις έκανα αυτές τις δηλώσεις (για ολοκαύτωμα, Εβραίους, 11Σεπτεμβρίου κλπ). Για σήμερα δεν στέκουν... Για τότε όμως υπήρχε λόγος που έγιναν. Ήταν σκληροί καιροί. Σούλτς (επικεφαλής σοσιαλδημοκρατών στο ευρωκοινοβούλιο ). Τον ήξερα ως ευρωβουλευτή. Δεν τον θεωρώ υψηλού πνευματικού επιπέδου. Ελπίζω μετά το τέλος αυτής της υπόθεσης (εννοεί την κυβέρνηση συνεργασίας) να εξαφανιστεί από το προσκήνιο. Ντανιέλ Κον Μπετίτ( επικεφαλής Πρασίνων στο ευρωκοινοβούλιο). Διαφωνώ πλήρως. Η όλη υπόθεση μας θυμίζει αυτά που έγιναν στην Ουγγαρία . Μπερλουσκόνι στην κοινοβουλευτική ομάδα της Fortza Italia εξηγεί γιατί δεν θέλει η κυβέρνηση Μόντι να είναι διάρκειας 18 μηνών και γιατί επιθυμεί να έχει μόνο τεχνοκράτες : « Πρέπει να έχουμε την ευχέρεια να της τραβήξουμε την πρίζα όποτε θέλουμε» Τέλος – και εδώ θα μου επιτρέψετε το σχόλιο- ο μεγάλος σε όλα του Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ιταλίας Τζιόρτζιο Ναπολιτάνο, που χειρίζεται με εξαιρετική οξυδέρκεια και συνταγματική προσήλωση την κρίση, σκιαγραφεί τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει η νέα κυβέρνηση : « Πρέπει να χαρακτηρίζεται από προσήλωση στην ηθική και την κοινωνική ευαισθησία, στοιχεία που μας έλειψαν πολύ το τελευταίο διάστημα». Άντε και στα δικά μας.