"βασικοί πυλώνες" ανάπτυξης της οικονομίας

Ποιοι οι 5 "βασικοί πυλώνες" ανάπτυξης της οικονομίας και ποιοι οι κλάδοι, ονομαζόμενοι "Αναδυόμενοι Αστέρες" με μεγάλη δυνατότητα εξέλιξης, σύμφωνα με την McKinsey.

Ατμομηχανή της ανάπτυξης είναι ο τουρισμός καθώς αποτελεί τον κλάδο που μπορεί να συνεισφέρει 18 από τα 50 συνολικά δισ. ευρώ, κατά τα οποία θα μπορούσε να αυξηθεί το ΑΕΠ της χώρας μέσα στην επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με μελέτη του οίκου McKinsey που εκπονήθηκε με πρωτοβουλία του ΣΕΒ και της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών.

Η μελέτη που φέρει τον τίτλο «Η Ελλάδα 10 χρόνια μπροστά» και καταλήγει σε 100 συγκεκριμένες προτάσεις μεταρρυθμίσεων απαραίτητες, όπως αναφέρεται, για να πάρει η οικονομία «μπροστά», θεωρεί ως βασικούς πυλώνες, εκτός του τουρισμού, την ενέργεια, τη μεταποίηση τροφίμων, το λιανικό εμπόριο, και την αγροτική παραγωγή. Δίνοντας έμφαση σε αυτούς τους 5 κλάδους, η έρευνα εκτιμά ότι με την υλοποίηση μιας σειράς προτάσεων, η ελληνική οικονομία θα μπορέσει να πετύχει μέχρι το τέλος του 2020 ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 3% (διπλάσιο απ’ αυτόν που θεωρείται σήμερα εφικτός). Επιπλέον ο ξένος οίκος εξετάζει στη μελέτη του και 8 άλλους κλάδους, που αποκαλεί «αναδυόμενους αστέρες», δηλαδή τομείς με σχετικά μικρότερη συμμετοχή στο ΑΕΠ αλλά με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης.

Οι «Αναδυόμενοι Αστέρες»

Η παραγωγή γενοσήμων φαρμάκων, οι ιχθυοκαλλιέργειες, ο ιατρικός τουρισμός, η φροντίδα για την τρίτη ηλικία και τους χρόνια ασθενείς, η δημιουργία περιφερειακών διαμετακομιστικών κόμβων, και η διαχείριση αποβλήτων, είναι, σύμφωνα με τη μελέτη της McKinsey, οι έξι πρωτεύοντες «αναδυόμενοι αστέρες» που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της οικονομίας κατά τα επόμενα 5-10 χρόνια. Αντίστοιχα, οι δύο δευτερεύοντες υπο-κλάδοι, με συμβολικό ρόλο περιλαμβάνουν τις εξειδικευμένες κατηγορίες τροφίμων, καθώς και τη δημιουργία στοχευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων στον τομέα των κλασικών σπουδών.

Αθροιστικά, οι οκτώ «αναδυόμενοι αστέρες» μπορούν να συνεισφέρουν περίπου 7 δις. ευρώ πρόσθετης –άμεσης και έμμεσης- Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) και περισσότερες από 70.000 νέες θέσεις εργασίας σε ορίζοντα 10ετίας.

Παραγωγή γενοσήμων φαρμάκων

Σύμφωνα με την έρευνα η δυσχερής δημοσιονομική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, αλλά και η δέσμευση της κυβέρνησης για την αύξηση της χαμηλής, σήμερα, διείσδυσης των γενοσήμων φαρμάκων (μόνο 32% των πωλήσεων φαρμάκων εκτός πατέντας, σε σχέση με άνω του 60% σε Γερμανία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο) υποδεικνύουν πιθανώς ευνοϊκές συνθήκες για την τοπική αγορά γενοσήμων φαρμάκων, η οποία, υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσε, σύμφωνα με τη μελέτη να αυξήσει το μέγεθός της (από εγχώριες πωλήσεις και εξαγωγές), από €1,2 δισ. το 2010 σε €2,2 δισ. το 2021.

Η προοπτική αυτή αποτελεί ένα σημαντικό «παράθυρο ευκαιρίας», σύμφωνα με τη μελέτη, για την εγχώρια βιομηχανία, η οποία θα μπορούσε να αξιοποιήσει το επερχόμενο κύμα ανάπτυξης (εντός Ελλάδος, αλλά και σε γειτονικές αγορές), και να κινηθεί προς τη δημιουργία «εθνικών πρωταθλητών» στην παραγωγή γενοσήμων. Οι κύριες δράσεις, οι οποίες θα επέτρεπαν στην εγχώρια βιομηχανία να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες ανάπτυξης του κλάδου ομαδοποιούνται από τη McKinsey σε 4 στρατηγικές κατηγορίες.

Συγκεκριμένα προτείνεται:

* η βελτίωση της ελκυστικότητας και αύξηση της διείσδυσης των γενοσήμων φαρμάκων,

* βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω κλίμακας, εστίασης και καινοτομίας,

* διείσδυση σε υποσχόμενες αγορές του εξωτερικού αλλά και

* διασφάλιση πρόσβασης σε εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης.

Οι περισσότερες από τις δράσεις αυτές θα απαιτήσουν σημαντικά πρόσθετα κεφάλαια, και για το λόγο αυτό προτείνεται οι ελληνικές εταιρίες να στοχεύσουν σε χρηματοδότηση μέσω ιδιωτικών κεφαλαίων, π.χ., Private Equity ή Venture Capital. Την ίδια στιγμή, η Πολιτεία προτείνεται να επανεξετάσει τη δυνατότητα διευθέτησης των εκκρεμών χρεών μέσω συμψηφισμού του ΦΠΑ ή άλλων πληρωμών, με σκοπό την – κατά το δυνατόν – ενίσχυση της ρευστότητας των εταιριών και τη μείωση του κόστους χρηματοδότησης και κεφαλαίου κίνησης.

Ιχθυοκαλλιέργειες

Παρά το σχετικά μικρό σημερινό μέγεθος (ΑΠΑ περίπου €400 εκατομμυρίων το 2010), ο τομέας των ιχθυοκαλλιεργειών αυξάνεται κατά 3% ετησίως, ενώ περίπου το 80% της εγχώριας παραγωγής κατευθύνεται σε εξαγωγές. Την ίδια στιγμή, παρά το σχετικά ανταγωνιστικό κόστος παραγωγής των ελληνικών εταιριών (χάρη και στον υψηλό βαθμό καθετοποίησης) ο τομέας αντιμετωπίζει ήδη έντονο ανταγωνισμό από χώρες με χαμηλότερο εργατικό κόστος, όπως η Τουρκία. Επιπλέον, το ασταθές ρυθμιστικό περιβάλλον, η απουσία χωροθέτησης και οι ασαφείς διαδικασίες αδειοδότησης επηρεάζουν αρνητικά τις προοπτικές ανάπτυξης του κλάδου.

Προκειμένου να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια προτείνεται:

* Οι εγχώριες εταιρίες και η Πολιτεία να εστιάσουν σε συγκεκριμένες προτεραιότητες για την ενδυνάμωση της ανταγωνιστικότητας και της εξωστρέφειας του κλάδου, μέσω της υιοθέτησης στρατηγικής προϊόντων και αγορών σε φάσεις, με σκοπό την διατήρηση της ηγετικής θέσης στην τσιπούρα και το λαβράκι στις κύριες ευρωπαϊκές αγορές,

* Η επέκταση της γεωγραφικής κάλυψης στην Ευρώπη με το υπάρχον προϊόν και την επέκταση σε «νέα» είδη μεγαλύτερου μεγέθους και υψηλότερης προστιθέμενης αξίας αξιοποιώντας την υπάρχουσα τεχνογνωσία.

* κομβική θεωρείται η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας μέσω οικονομιών κλίμακας, προϊοντικής εστίασης και αποδοτικότητας εργασίας, με επιλεκτική επιτάχυνση της υπάρχουσας τάσης «συγκέντρωσης», και την εισαγωγή μέτρων βελτίωσης της αποδοτικότητας για την αντιμετώπιση του μειονεκτήματος κόστους σε σχέση με τους συγκεκριμένους ανταγωνιστές.

Σε αυτήν την προσπάθεια, είναι κρίσιμη η εφαρμογή ενός εθνικού χωροταξικού σχεδίου για το σαφή προσδιορισμό των υποψηφίων περιοχών για ιχθυοκαλλιεργητική δραστηριότητα, ενώ θα μπορούσαν να εξεταστούν στοχευμένα κίνητρα (π.χ., μειώσεις φορολογίας) για την έρευνα και ανάπτυξη και την περαιτέρω προώθηση της εξαγωγικής δραστηριότητας.

Ιατρικός Τουρισμός

Ο ιατρικός τουρισμός αποτελεί έναν ταχέως αναπτυσσόμενο κλάδο διεθνώς κατά τα τελευταία 15 χρόνια. Ενώ η Ελλάδα έχει δυνατότητα να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο ταχέως αναπτυσσόμενο τμήμα της «μεσαίας αγοράς» του ιατρικού τουρισμού, λείπει κατά τη McKinsey μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική ανάπτυξης του κλάδου. Ενδεικτικά, μόνο μία νοσοκομειακή μονάδα είναι πιστοποιημένη κατά το Joint Committee International (ένα διεθνές σώμα πιστοποίησης), σε σχέση με 43 στην Τουρκία, 21 στην Ιταλία και 14 στην Ταϊλάνδη.

Σε συνδυασμό και με τη νέα στρατηγική κατεύθυνση στον τομέα του τουρισμού, οι πέντε κύριες δράσεις που θα επέτρεπαν στον εγχώριο υπό-κλάδο του ιατρικού τουρισμού να αξιοποιήσει τα περιθώρια ανάπτυξής του είναι:

· Ο καθορισμός εθνικής στρατηγικής για την ανταγωνιστική τοποθέτηση της Ελλάδας στη «μεσαία αγορά», η καθιέρωση σύγχρονων πρακτικών στη διασφάλιση ποιότητας,

· Η αδειοδότηση, και το πλαίσιο ελέγχων, ιδίως στην εξω-νοσοκομειακή περίθαλψη, που να περιλαμβάνει μητρώο ασθενών και διαδικασιών,

· Η εξειδίκευση προσφερόμενου προϊόντος και μείωση κόστους μέσω οικονομιών κλίμακας στις κύριες θεραπείες και επεμβάσεις,

· Η αξιοποίηση διεθνών δικτύων για την προσέλκυση ασθενών και

· Συνδυασμός του ιατρικού προϊόντος με τις απαιτούμενες βοηθητικές υπηρεσίες για τους επισκέπτες-ασθενείς.

Φροντίδα για την Τρίτη Ηλικία και τους Χρόνια Ασθενείς

Η έρευνα υποστηρίζει ότι διεθνή παραδείγματα υποδεικνύουν ότι τα προγράμματα εξω-νοσοκομειακής φροντίδας για την τρίτη ηλικία και τους χρόνια ασθενείς μπορούν να επιφέρουν ουσιαστική βελτίωση των δεικτών υγείας, αλλά και να οδηγήσουν σε σημαντική εξοικονόμηση κόστους (σε συγκεκριμένο παράδειγμα στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια επένδυση περίπου GBP 4 εκατ. σε βάθος πενταετίας οδήγησε σε μείωση δαπανών κατά GBP 23 εκατ.).

Επισημαίνει ότι στο παρόν μακροοικονομικό και δημοσιοοικονομικό περιβάλλον της Ελλάδας, η υιοθέτηση παρόμοιων πρακτικών και προγραμμάτων κρίνεται αναγκαία. Για την κάλυψη των αναγκών που δημιουργούνται, έχει αρχίσει ήδη να δραστηριοποιείται ένας αριθμός εγχώριων εταιριών, οι οποίες απαιτείται να μεγαλώσουν σε μέγεθος και να επεκτείνουν σημαντικά τις παρεχόμενες υπηρεσίες τους (π.χ., διαχείριση χρόνιων ασθενών, φροντίδα στο σπίτι, τηλε-ιατρική, προγράμματα συμμόρφωσης με τη φαρμακευτική αγωγή). Οι απαιτούμενοι πόροι για επενδύσεις μπορούν να προέλθουν, σύμφωνα με τη μελέτη, από την μειωμένη δαπάνη των ασφαλιστικών ταμείων, τη μείωση της «ανεπίσημης» δαπάνης, τα πακέτα υψηλού περιθωρίου κέρδους για τουρίστες κλπ.

Δημιουργία Περιφερειακών Διαμετακομιστικών Κόμβων

Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου προσφέρεται για τη ανάδειξη λιμένων ως διαμετακομιστικών κόμβων, καθώς διατρέχεται από μία εκ των τριών μεγαλύτερων διηπειρωτικών διαδρομών παγκοσμίως, με περίπου 19 εκατομμύρια TEU (Twenty-foot-container Equivalent Units) να διέρχονται της περιοχής το 2009 και με σημαντική αύξηση του διεξαγόμενου εμπορίου κατά 9% ετησίως μεταξύ 2004 και 2008.

Την ίδια ώρα η γεωγραφική θέση της Ελλάδας ενδείκνυται για την αξιοποίηση και των δύο κυριότερων τύπου θαλάσσιου εμπορίου (διαμετακόμισης και εμπορευματικής πύλης):

· στον τομέα της διαμετακόμισης (trans-ship­ment), όπου υπάρχει μία ενδιάμεση στάση πριν την αποστολή των εμπορευμάτων δια θαλάσσης στον τελικό τους προορισμό, η εγγύτητα του Πειραιά με τις μεγάλες θαλάσσιες οδούς είναι αντίστοιχη με αυτήν ανταγωνιστικών λιμανιών, όπως του Gioia Tauro στην Ιταλία, ενώ

· στον τομέα της εμπορευματικής πύλης (gateway), όπου τα εμπορεύματα έχουν τελικό προορισμό είτε την τοπική αγορά είτε την απώτερη ηπειρωτική Ευρώπη, τόσο η Αθήνα όσο και η Θεσσαλονίκη είναι καλά τοποθετημένες για να εξυπηρετήσουν τις αγορές της Ανατολικής Ευρώπης, οι οποίες τα τελευταία δέκα χρόνια αναπτύσσονται με ετήσιους ρυθμούς της τάξης του 10% - 15%.

Στη δραστηριότητά τους αυτή, τα ελληνικά λιμάνια αντιμετωπίζουν ισχυρό ανταγωνισμό από γειτονικές εναλλακτικές επιλογές όπως η Varna στη Βουλγαρία, το Ambarli στην Τουρκία και η Costanza στη Ρουμανία, οι οποίες προσφέρουν επί του παρόντος λειτουργική σταθερότητα (π.χ. λιγότερες ημέρες απεργίας σε σύγκριση με την Ελλάδα) και καλύτερες υπηρεσίες (π.χ. 50% λιγότερος χρόνος για φόρτωση/εκφόρτωση και τελωνειακό έλεγχο σε σύγκριση με την Ελλάδα). Τα ελληνικά λιμάνια θα μπορούσαν να βελτιώσουν τη θέση τους σε μεγάλο βαθμό, και στα δύο είδη εμπορίου, μέσω της μείωσης των διαδικαστικών απαιτήσεων, του χρόνου φόρτωσης/εκφόρτωσης και των διαδικασιών για τους πελάτες, τη χρήση της υπάρχουσας νομοθεσίας για να διασφαλιστεί η συνεχής και ομαλή λειτουργία των λιμανιών και τη βελτίωση της υποδομής ώστε να υπάρχει καλύτερη σύνδεση της ενδοχώρας με τα λιμάνια (π.χ. γραμμές τρένου για μεταφορά εμπορευμάτων).

Διαχείριση αποβλήτων

Η μείωση του ποσοστού της επιχωμάτωσης και η εισαγωγή νέων μεθόδων διαχείρισης αποβλήτων με υψηλότερη προστιθέμενη αξία (π.χ., αποτέφρωση, ανακύκλωση, κομποστοποίηση) μπορούν να έχουν σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τη χώρα και ουσιαστικά αποτελούν «μονόδρομο» βάσει των οδηγιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Βάσει και των πρακτικών άλλων ευρωπαϊκών χωρών, η Ελλάδα μπορεί να υιοθετήσει τη συστηματική αποτέφρωση, να αυξήσει το ποσοστό ανακύκλωσης/κομποστοποίησης, και να παράξει περισσότερη ενέργεια μέσω των αποβλήτων. Ενδεικτικά, λιγότερο από 40% της μη οργανικής ύλης (η οποία αποτελεί το 54% των συνολικών οικιακών αποβλήτων) ανακυκλώνεται σήμερα, τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Ένωση ζητά ποσοστά ανακύκλωσης της τάξης του 60-95%. Η δημιουργία και λειτουργία οργανωμένων υποδομών για την καλύτερη διαχείριση των αποβλήτων συνεπάγεται σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη για τη χώρα. Επιπλέον, η αποτελεσματική αντιμετώπιση του τμήματος των βιομηχανικών αποβλήτων είναι εξαιρετικά σημαντική για την περιβαλλοντική βιωσιμότητα και την αποτελεσματική λειτουργία του βιομηχανικού κλάδου.


Διαρθρωτικές αλλαγές

Προϋπόθεση βέβαια για όλα αυτά, είναι μια σειρά από διαρθρωτικές αλλαγές, όπως η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς εργασίας (εργασιακή ευελιξία, μερική απασχόληση στο Δημόσιο, κλπ), μείωση του Δημοσίου Τομέα, επιχειρηματικές ζώνες με ευνοϊκά φορολογικά κίνητρα, άνοιγμα κλειστών επαγγελμάτων, FAST TRACK επενδύσεις, κλπ.

"Αν δεν μπορέσουμε ή δεν αντέξουμε να συμπορευθούμε με τον σκληρό ευρωπαϊκό πυρήνα, νομοτελειακά θα εξωθηθούμε εκτός εκτός ευρώ. Κι αυτό σημαίνει ότι η χώρα θα ξανακυλήσει στη δεκαετία του 1950", είπε ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δ. Δασκαλόπουλος μιλώντας σε εκδήλωση χθες το βράδυ κατά την επίσημη παρουσίαση της μελέτης.

Γιώργος Φιντικάκης