Πώς ένας ιδιοφυής ελιγμός μετατράπηκε σε μπούμερανγκ

Του Σταυρου Λυγερου Παρότι όλοι μιλάνε για την ανάγκη πολιτικής σταθερότητας, η παρατεταμένη πολιτική αστάθεια μάλλον θα ανακυκλωθεί. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ακόμα διεξαχθεί η ψηφοφορία, αλλά υπουργοί και βουλευτές του ΠΑΣΟΚ έχουν δηλώσει ότι θα δώσουν ψήφο εμπιστοσύνης με το επιχείρημα ότι έτσι ανοίγει ο δρόμος για τον σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας! Είναι εξόφθαλμο πια πως στα κόμματα - φυλές η πολιτική έχει πάρει διαζύγιο από τον ορθολογισμό. Είναι εδώ και καιρό εξόφθαλμο ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν μπορεί πια να κυβερνήσει. Στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι πολίτες δεν την εμπιστεύονται. Για την ακρίβεια, στρέφονται ολοένα και περισσότερο εναντίον της. Σ’ αυτό το κλίμα, καθίσταται αδύνατη η αποκατάσταση του κλίματος στοιχειώδους πολιτικής εμπιστοσύνης του λαού προς την πολιτική εξουσία. Χωρίς πολιτική εμπιστοσύνη, όμως, κανένα πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης και ανάταξης της οικονομίας δεν θα επιτύχει. Τα πρωτοφανή επεισόδια στην εθνική επέτειο κατέδειξαν ότι η θερμοκρασία στην κοινωνία έχει ανεβεί επικίνδυνα. Η κυβέρνηση συνειδητοποίησε ότι κάτι έπρεπε να κάνει για να εκτονώσει το εκρηκτικό κλίμα. Τουλάχιστον από τον περασμένο Μάιο - Ιούνιο, ερωτοτροπούσε με την ιδέα να προκηρύξει ένα δημοψήφισμα που θα μπορούσε να κερδίσει. Η αρχική ιδέα ήταν να αφορά τη μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος. Ο Παπανδρέου θεωρούσε ότι από ένα λαϊκό «ναι», η κυβέρνησή του θα μπορούσε να αντλήσει πολιτική νομιμοποίηση. Η γενική αυτή ιδέα συνδυάστηκε με την απόφαση της συνόδου κορυφής για το «κούρεμα» του χρέους και έτσι ανακοινώθηκε το δημοψήφισμα για τη νέα δανειακή σύμβαση. Εχοντας εθιστεί στην ιδέα ότι μπορεί να κυβερνάει με διλήμματα, ο πρωθυπουργός και οι συνεργάτες του θεώρησαν ότι μ’ αυτό το ερώτημα και με προπαγανδιστικό φόντο το εκβιαστικό «ευρώ ή δραχμή» είχαν εξασφαλισμένη τη θετική απάντηση των ψηφοφόρων. Πολιτικός τζόγος Μ’ αυτό το «ναι» στο χέρι, ο Παπανδρέου θεωρούσε ότι θα μπορούσε να ισχυριστεί πως ο λαός ενέκρινε την πολιτική του και κατ’ αυτό τον τρόπο να εξουδετερώσει τις κοινωνικές αντιδράσεις και να σταθεροποιήσει την κλυδωνιζόμενη πρωθυπουργική καρέκλα του. Στην πραγματικότητα, ο Παπανδρέου έβαλε τυχοδιωκτικά στον πολιτικό τζόγο τη σχέση της χώρας με την Ευρωζώνη. Ενώ η παραμονή στην Ευρωζώνη ήταν ένα κλειστό θέμα, εμμέσως πλην σαφώς το άνοιξε. Το δημοψήφισμα, όμως, θεωρήθηκε υψηλού επιπέδου τακτικός ελιγμός όχι μόνο από το στενό περιβάλλον του πρωθυπουργού, αλλά και από το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο ενέκρινε ομοφώνως. Αν κρίνουμε, μάλιστα, από το θερμό χειροκρότημα, την ίδια άποψη είχε και η Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ. Για να προσδώσει δραματικούς τόνους στον όλο ελιγμό αφέθηκε να αιωρείται η φήμη για απειλή πραξικοπήματος. Τα σχετικά δημοσιεύματα στον ξένο Τύπο δεν ήταν, βεβαίως, τυχαία. Ο αιφνιδιαστικός αποκεφαλισμός της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων υπηρέτησε τη σκοπιμότητα δραματοποίησης του πολιτικού κλίματος. Ο ιδιοφυής ελιγμός τελικώς αποδείχτηκε άλμα στο κενό. Η ανακοίνωση του Παπανδρέου όχι μόνο αιφνιδίασε, αλλά και προκάλεσε πανικό και οργή στο ευρωπαϊκό ιερατείο. Ο βασικός λόγος δεν ήταν ότι η διεξαγωγή δημοψηφίσματος τον Ιανουάριο θα είχε σειρά παρενεργειών και στην εκταμίευση της 6ης δόσης και στην υλοποίηση της απόφασης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Ο βασικός λόγος ήταν το ενδεχόμενο απόρριψης της δανειακής σύμβασης. Το ευρωπαϊκό ιερατείο δεν είχε τις ψευδαισθήσεις της κυβέρνησης Παπανδρέου. Είχε επίγνωση ότι σε μια τόσο φορτισμένη πολιτική ατμόσφαιρα οι πολίτες πρωτίστως θα εξέφραζαν στην κάλπη τη δυσαρέσκειά τους για την κυβερνητική πολιτική και δευτερευόντως θα απαντούσαν στο ερώτημα για τη δανειακή σύμβαση. Για να εξαλείψουν το ενδεχόμενο απόρριψης, οι Μέρκελ - Σαρκοζί έκαναν ρελάνς. Κάλεσαν τον Ελληνα πρωθυπουργό στις Κάννες και του ξεκαθάρισαν ότι το μόνο ζήτημα που μπορεί να τεθεί σε δημοψήφισμα είναι η παραμονή ή όχι της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Ο Παπανδρέου υποχώρησε ατάκτως και ο ελιγμός του μετατράπηκε σε μπούμερανγκ. Το γεγονός φάνηκε να ανοίγει τον ασκό του Αιόλου στην Αθήνα, αλλά το κόστος ήταν πολύ μεγαλύτερο απ’ όσο πληρώνει ο πρωθυπουργός. Πιο συγκεκριμένα, σ’ αυτό το δυσμενές κλίμα σχεδόν καίγεται πολιτικά η δυνατότητα επαναδιαπραγμάτευσης της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Με τις δηλώσεις τους, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ενέγραψαν στην ατζέντα, έστω και ρητορικά, την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Στην πραγματικότητα, έχουν επίγνωση ότι η Ελλάδα είναι συστημικός κίνδυνος και τρέμουν το καταστροφικό ντόμινο που θα προκαλούσε η έξοδός της. Εκμεταλλευόμενοι, όμως, το πολιτικοψυχολογικό πλεονέκτημα που τους πρόσφερε ο τυχοδιωκτισμός του Παπανδρέου, θέτουν τελεσίγραφα και απειλούν με αποπομπή, επειδή διαπιστώνουν ότι η μπλόφα απέναντι στη φοβισμένη ελληνική πολιτική ελίτ και κοινή γνώμη δεν έχει το παραμικρό ρίσκο.