Το φιάσκο, η πρόταση και οι ενστάσεις

του Γιάνη Βαρουφάκη 28/03/2011



Ημιτελή, μετέωρη, αμήχανη, μη πειστική. Αυτά ήταν τα επίθετα με τα οποία χαρακτήρισε ο διεθνής τύπος (π.χ. εδώ) την απόφαση της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής της ΕΕ. Στην ουσία η Σύνοδος κατέληξε σε ένα απερίγραπτο φιάσκο. Για να είμαι δίκαιος, η συγκεκριμένη Σύνοδος δεν ήταν περισσότερο αποτυχημένη από τις προηγούμενες. Όμως, μην ξεχνάμε ότι επρόκειτο για την Σύνοδο που εδώ και μήνες προαναγγέλλεται διαφορετική από τις άλλες. Για την Σύνοδο που, αντίθετα με τις παλινωδίες της προηγούμενης χρονιάς, θα κατέληγε σε λύση-πακέτο για την Κρίση της ευρωζώνης.

Ερώτηση υποθετική: Αν ένας πανούργος δαίμονας έσπαγε το κεφάλι του για να σκεφτεί πως θα μπορούσε να βαθύνει και παράλληλα να μεγεθύνει την Κρίση της ευρωζώνης, τι θα σκεφτόταν; Κατ' αρχάς, θα ξεκινούσε με την σκέψη ότι η Κρίση αυτή εξελίσσεται σε τρία πεδία ταυτόχρονα: δημόσιο χρέος, τραπεζικό σύστημα, κατάρρευση παραγωγικών επενδύσεων. Εστιάζοντας στο δημόσιο χρέος, θα έβλεπε ότι αν και μεγάλο συνολικά, το βασικό πρόβλημα είναι ότι το μεγαλύτερο ποσοστό του δημόσιου χρέους βαραίνει τις πιο αδύναμες πλάτες, δηλαδή τα πτωχευμένα (ή υπό πτώχευση) κράτη της περιφέρειας που τείνουν να έχουν και μεγάλο εμπορικό έλλειμμα. Κατόπιν, η ματιά του δαίμονα θα έπεφτε στις τράπεζες, ιδίως τις γερμανο-ολλανδικο-γαλλικές οι οποίες, από την μία στηρίζουν την ρευστότητα της βαριάς ευρωπαϊκής βιομηχανίας, αλλά από την άλλη βρίσκονται στα πρόθυρα της κατάρρευσης, γεμάτες με άχρηστους τίτλους ιδιωτικούς (βασικά τοξικούς) και δημόσιους (τα ομόλογα των πτωχευμένων κρατών).

Έχοντας συνειδητοποιήσει την δομή της Κρίσης, ο δαίμονας, εφόσον ήταν τόσο έξυπνος όσο και σατανικός, θα σκαρφιζόταν το εξής σχέδιο μεγέθυνσης και εμβάθυνσης της Κρίσης: "Να τι θα κάνω", θα σκεφτόταν. "Πρώτα, θα έβαζα τους φορολογούμενους των πλεονασματικών χωρών, που έχουν σχετικά μικρά ελλείμματα και χρέη, να δανείζονται (και να εγγυώνται δάνεια) τα οποία μετά θα τα έστελνα στα πτωχευμένα κράτη. Κατόπιν, θα έβαζα τα πτωχευμένα κράτη να κάνουν δύο πράγματα. Πρώτον, αντί να χρησιμοποιούν αυτά τα δάνεια για να κάνουν επενδύσεις ώστε να αυξηθεί η παραγωγικότητα των οικονομιών τους (είτε μέσω φορολογικών απαλλαγών των επιχειρήσεων είτε μέσω δημοσίων επενδύσεων), θα τους επέβαλα να προβούν σε αύξηση των φόρων τους στις επιχειρήσεις και στα νοικοκυριά την ώρα που ήδη μειώνουν τις επενδύσεις και τις αποταμιεύσεις τους αντίστοιχα. Δεύτερον, τα δάνεια που θα τους έστελνα, θα τους επέβαλα να τα δίνουν στις τράπεζες ως μερική αποπληρωμή προηγούμενων δανείων. Γνωρίζοντας ότι οι τράπεζες είναι μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, μπορώ να κοιμάμαι σίγουρος ότι ούτε ένα μικρό μέρος αυτών των χρημάτων τα οποία πήρα από τους γερμανούς και ολλανδούς φορολογούμενους, δεν θα μετατρέπονταν σε επενδυτικά δάνεια επιχειρήσεων από τις τράπεζες. Αντίθετα, οι τράπεζες θα λειτουργούσαν ως μαύρες τρύπες και όλη αυτή η οικονομική ενέργεια των φορολογούμενων των πλεονασματικών κρατών θα εξαφανιζόταν ως δια μαύρης μαγείας. Έτσι, στις ελλειμματικές χώρες η ύφεση θα επιταχυνόταν, τα δημόσια έσοδα θα κατέρρεαν, τα χρέη θα αυξάνονταν και, στο τέλος, οι πλεονασματικοί φορολογούμενοι θα αντιμετώπιζαν νέο εκβιασμό: Σκάστε κι άλλο χρήμα αλλιώς το κοινό νόμισμά σας θα καταρρεύσει! Κι όλα αυτά σε μια εποχή που η δική τους ευημερία πλήττεται από το γεγονός ότι η εγχώρια ζήτηση συγκρατείται, με προοπτικές μείωσης, εξ αιτίας της δυστοκίας των ελλειμματικών χωρών που, σε κανονικές συνθήκες, απορροφούσαν το 75% των εμπορικών τους πλεονασμάτων."

Αυτές οι σκέψεις θα ενθουσίαζαν τον δαίμονα της ιστορίας μας. Αμέσως θα του ερχόταν κι άλλη μια ιδέα: "Η όξυνση της Κρίσης που εξασφαλίζει αυτή η διαδικασία" σκέφτεται ο υποθετικός βελζεβούλης, "θα έστρεφε αποτελεσματικά τους πολίτες-φορολογούμενους των πλεονασματικών χωρών εναντίον των πολιτών των ελλειμματικών χωρών. Θα τους κατηγορούσαν ως εκμεταλλευτές της δικής τους σκληρής δουλειάς. Θα σκεφτόντουσαν για αυτούς τα χειρότερα. Παράσιτα, βαρίδια, ανεπρόκοποι θα ήταν το λιγότερο που θα τους χαρακτήριζαν. Όταν θα έπεφταν πάνω τους θα τους έλεγαν: 'Αρκετά μας ξεζουμίσατε εσείς οι ελλειμματικοί, πεισματικά αποτυγχάνοντας να βάλετε τα δημοσιονομικά του κράτους σας σε μια σειρά.' Και θα είχαν δίκιο! Από την άλλη, οι πολίτες των ελλειμματικών, κι αυτοί δίκιο θα είχαν: Κάθε μέρα που περνάει, θα χάνουν τις δουλειές τους, θα μειώνεται το εισόδημά τους, θα βλέπουν τα παιδιά τους να χάνουν κάθε ελπίδα για το μέλλον. Ό,τι δραστηριότητα επενδυτική και να προσπαθήσουν, εν μέσω Κρίσης, όσο σκληρά και να δουλέψουν, όσο καταρρέουν όλα γύρω τους, καμία βελτίωση. Και σαν να μην έφτανε αυτή η δίνη της δυστυχίας, θα τους κατηγορούσαν κιόλας ότι είναι τεμπέληδες και χαραμοφάηδες."

Σε αυτό το σημείο, ο δαίμονας θα χαμογελούσε και θριαμβευτικά θα συμπέρανε ότι το σχέδιο του μόνο ιδιοφυές μπορεί να χαρακτηριστεί. "Όλοι θα έχουν δίκιο και όλοι θα μισούν τους πάντες!" Με αυτή την σκέψη, θα έβαζε το σχέδιο σε εφαρμογή, π.χ. βάζοντας στο μυαλό των Ευρωπαίων ηγετών μας την ιδέα ότι το ζητούμενο είναι να ιδρύσουν ένα προσωρινό μηχανισμό δανειοδότησης των πτωχευμένων κρατών από τους φορολογούμενους των πλεονασματικών, ο οποίος μάλιστα θα εξέδιδε τοξικά ευρωομόλογα για να συντηρηθεί και που το 2013 θα γινόταν... μόνιμος. Κι αν ήθελε να προσδώσει και μια ιλαρότητα στην όλη υπόθεση, ο δαίμονάς μας θα έβαζε την ουρίτσα του ώστε, στην Σύνοδο Κορυφής που θα ανακοινωνόντουσαν οι λεπτομέρειες αυτή της παλινωδίας (την οποία θα παρουσίαζαν ως 'λύση-πακέτο'), οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα αποτύγχαναν ακόμα και να συμφωνήσουν για τον ακριβή τρόπο και χρόνο που οι φορολογούμενοι των πλεονασματικών θα έδιναν αυτά τα δάνεια στους ελλειμματικούς! Γιατί; Έτσι, επειδή ο δαίμονας κρίνει πως μια ακόμα δόση άγνοιας επιταχύνει την αβεβαιότητα η οποία, με την σειρά της, δίνει και νέα ώθηση στην Κρίση.

Φίλες και φίλοι, όπως καταλαβαίνετε, δεν χρειάστηκε δαίμονας. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες μας τα σκέφτηκαν όλα αυτά τα σπουδαία μόνοι τους. Χωρίς την βοήθεια της σατανικής ουρίτσας, με μοναδικό γνώμονα την παντελή έλλειψη κοινού νου και δημοκρατικού διαλόγου μεταξύ τους. Το φιάσκο της τελευταίας Συνόδου είναι κατάκτησή τους. Εμείς το μόνο που μπορούμε, και πρέπει να κάνουμε, είναι να το αγνοήσουμε. Έτσι κι αλλιώς, τις επόμενες εβδομάδες, όλοι μας θα κληθούμε να γυρίσουμε σελίδα. Ακριβώς όπως σταματήσαμε να μιλάμε για την επικείμενη έξοδό μας στις αγορές (για τις οποίες να μιλούσαν συνεχώς από τον Μάιο) και την επαναγορά του χρέους μας από το EFSF (αλήθεια, θυμάστε πόσο είχα στενοχωρήσει κάποιους από εσάς όταν είχα πει ότι πρόκειται περί ανοησίας;).

Ο βασικός λόγος που απαιτείται να προσπεράσουμε τους ηγέτες μας είναι ότι σύντομα θα αρχίσουν τα πραγματικά δύσκολα. Το σχέδιο των 'βορείων' για εμάς τους Νοτιο-Ιρλανδούς είναι απλό: Μια παράταση της αναδιάρθρωσης του χρέους μας για ένα χρονικό διάστημα τέτοιο που να επιτρέπει στις τράπεζες να μην βουλιάξουν όταν γίνει η αναδιάρθρωση. Μην σας φοβίζει η αναδιάρθρωση. Θα γίνει και πρέπει να γίνει. Αυτό που πρέπει να σας φοβίζει είναι μια δεκαετία (έως ότου γίνει) ραγδαίας ύφεσης. (Ή, χειρότερα, μια κατάρρευση του ευρώ πριν φτάσουμε εκεί!) Και γιατί ήταν κακό πράγμα μια τέτοια δεκαετία φθίνοντος ΑΕΠ; Μήπως το αξίζουμε; Να σας πω γιατί: Επειδή σε περίοδο μακρόχρονης ύφεσης σοβαρές μεταρρυθμίσεις με παραγωγική προοπτική απλά δεν γίνονται. Αν σας κουράζω συνεχώς με νέες εκδόσεις της πρότασής μας για την ευρωπαϊκή έξοδο από την Κρίση δεν είναι επειδή θεωρώ ότι οι ξένοι πρέπει να βγάλουν το φίδι από την τρύπα αλλά επειδή οι δικές μας προσπάθειες, αν και απαραίτητες, θα πάνε χαμένες, θα πέσουν στη μαύρη τρύπα της Κρίσης, αν δεν υπάρξει μια πραγματική λύση-πακέτο στην ευρωζώνη, εντός της οποίας είμαστε αναγκασμένοι να λειτουργούμε.

Η κοινή πρόταση με τον Stuart Holland, από τότε που την παρουσίασα εδώ, έχει αναβαθμιστεί άλλη μία φορά (πατήστε εδώ για την τελευταία έκδοση. που διατίθεται μόνο στα αγγλικά). Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες αυτή την στιγμή. Σε επόμενο άρθρο.