Μετά τον εκσυγχρονισμό, ο αναχρονισμός.

Μετά τον εκσυγχρονισμό, ο αναχρονισμός

Του Λυκουργου Λιαροπουλου*

Η εκσυγχρονιστική περίοδος στην Υγεία άρχισε καθυστερημένα με την υπουργία Αλέκου Παπαδόπουλου και τον νόμο 2889/2001, όταν η αξιοκρατική επιλογή διοικήσεων και η περιφερειακή οργάνωση και ο έλεγχος του συστήματος έκαναν την πρώτη «δειλή» εμφάνισή τους στην Ελλάδα. Η αντίδραση του κομματικού-συνδικαλιστικού «βαθέος ΠΑΣΟΚ» ήταν άμεση, καθώς κρίσιμοι τομείς εξουσίας έμοιαζε να φεύγουν από τη σφαίρα επιρροής του. Την ιδιοτελή αυτή αντίδραση συνέδραμαν και ευκαιριακές «ανίερες» συμμαχίες με ετερόκλητες ομάδες, όπως οι πανεπιστημιακοί των ιατρικών σχολών. Ο αναχρονισμός κέρδισε σχετικά εύκολα, καθώς το νέο σύστημα ήταν πολύ άγουρο και έχασε την πολιτική του στήριξη στα μέσα του 2002. Από τότε μέχρι σήμερα ζούμε διαφορετικές εκδοχές του ίδιου φαινομένου, δηλαδή την ιδιοποίηση δημόσιας εξουσίας από ομάδες συμφερόντων, με κύρια έκφραση την κομματικοκρατία και την παραοικονομία. Το αποτέλεσμα ήταν η καταβαράθρωση της εθνικής οικονομίας. Μόνη της η Υγεία είχε σωρεύσει το 2009 έλλειμμα 3% του ΑΕΠ σε σύνολο 13,7%. Σήμερα, είναι ο μόνος τομέας για τον οποίο η τρόικα επιμένει ότι απειλεί τη σωτηρία της οικονομίας. Η Υγεία αποτελεί εθνική απειλή, καθώς ήδη αρχίζουν να εμφανίζονται νέα χρέη, ενώ η όλη κατάσταση του δημόσιου τομέα υγείας είναι επιεικώς απελπιστική.

Το (κάθε) κόμμα είναι ένα αδηφάγο πολιτικό τέρας που τρέφεται με μικρά και μεγάλα «ρουσφέτια», μοιράζει θέσεις εξουσίας και διεκδικεί ρόλο κυρίως στις αποφάσεις που σχετίζονται με την καθημερινότητα και τη διανομή των κρατικών καταναλωτικών δαπανών. Το κόμμα πολύ λίγο ενδιαφέρεται για τα εθνικά θέματα, τις μεγάλες επενδύσεις και τη γενική κατάσταση της οικονομίας. Αντίθετα, εξεγείρεται κατά ρυθμίσεων στο ασφαλιστικό, αφού το 7,8% των συνταξιούχων, που καταναλώνει το 50% των συνολικών δαπανών για συντάξεις, είναι συνταξιούχοι του Δημοσίου και των ΔΕΚΟ, προνομιακών χώρων της ΑΔΕΔΥ και της ΓΣΕΕ. Ομοίως, το ιατρικό συνδικαλιστικό κατεστημένο «πέτυχε» από τον «πρόθυμο» κ. Αβραμόπουλο τεράστιες αυξήσεις στις αποδοχές του με τη «διευθυντοποίηση» των αναπληρωτών διευθυντών και την περίφημη συλλογική σύμβαση. Οταν η εθνική οικονομία το 2009 «έγραφε» έλλειμμα άνω των 30 δισ. ευρώ και τα χρέη των νοσοκομείων «έκλειναν» στα 6,5 δισ. ευρώ, ορισμένοι γιατροί αμείβονταν με ώς και 6.150 ευρώ μηνιαίως.

Η Υγεία είναι ο μοναδικός χώρος που απέμεινε, μετά το 2000, για να «βολευτεί» το κομματικό-συνδικαλιστικό κατεστημένο με χιλιάδες θέσεις μικρής και μεγάλης εξουσίας, δηλαδή το «γράσο» που λιπαίνει τη λειτουργία του. Με τις ιδιωτικοποιήσεις των ΔΕΚΟ και των τραπεζών, το κόμμα «έχασε» ζωτικό χώρο, ενώ η Τοπική Αυτοδιοίκηση δεν αποτελεί εναλλακτική λύση καθώς λειτουργεί διακομματικά. Η Υγεία, όμως, διαθέτει περίπου 350 υψηλόβαθμες θέσεις διοίκησης σε νοσοκομεία και οργανισμούς και πάνω από 1.000 σε διοικητικά συμβούλια που ενσωματώνουν όχι ασήμαντη εξουσία, κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Σήμερα διοικείται από παλιά και νέα κομματικά στελέχη με μηδενική εξειδίκευση, σχετική επαγγελματική εμπειρία και τυπικά και ουσιαστικά προσόντα. Εκτός από την εθνική οικονομία, η Υγεία καταβαράθρωσε ήδη και το «opengov».

Με δεδομένη την οικονομική κατάσταση που παρέλαβε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και την πέραν πάσης αμφιβολίας «ενοχοποίηση» της Υγείας για μεγάλο μέρος του ελλείμματος, θα περίμενε κανείς άμεσες παρεμβάσεις με κύριο στόχο τη βελτίωση της αποδοτικότητας και τη μείωση των κρατικών δαπανών. Θα περίμενε αξιοκρατική τοποθέτηση νέων διοικήσεων με επαναφορά των διατάξεων του ν. 2889/01, με ποσοτικούς στόχους και προσωποποίηση ευθύνης. Θα περίμενε άμεσες ενέργειες οικονομικού εξορθολογισμού, αναμόρφωση του νοσοκομειακού χάρτη με συγχωνεύσεις μικρών νοσοκομείων, αλλαγές στις προμήθειες και προώθηση της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης φαρμάκων και ιατρικών πράξεων. Ολα αυτά, όμως, θα σήμαιναν δραστικό περιορισμό του ζωτικού χώρου και της εξουσίας του κόμματος και των συνδικαλιστών, που περιγράψαμε πιο πάνω. Τίποτε, συνεπώς, από αυτά δεν έγινε. Τυχαίο; Δεν νομίζω, όπως λέει και η... διαφήμιση.

*Ο Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.